Hapalochlaena

หมึกสายวงน้ำเงิน
หมึกสายวงน้ำเงิน ชนิด
ชนิด H. maculosa ซึงเล็กกว่าชนิด H. lunulata ถึง 2-3 เท่า
การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์
อาณาจักร:	Animalia
ไฟลัม:	Mollusca
ชั้น:	Cephalopoda
ชั้นย่อย:	Coleoidea
อันดับ:	Octopoda
วงศ์:
วงศ์ย่อย:
สกุล:	Hapalochlaena , 1929
ชนิด
(Quoy & Gaimard, 1832) H. maculosa (Hoyle, 1883) (Hoyle, 1883) (Adam, 1938)

หมึกสายวงน้ำเงิน (อังกฤษ: blue-ringed octopus) เป็นหมึกในสกุล Hapalochlaena ในอันดับหมึกยักษ์ มีลักษณะเด่นคือ มีลายวงแหวนสีน้ำเงินหรือสีม่วงกระจายทั่วลำตัวซึ่งสามารถได้เมื่อถูกคุกคาม หมึกสายวงน้ำเงินมีพิษที่มีความร้ายแรงผสมอยู่ในน้ำลาย โดยความร้ายแรงมากกว่างูเห่าถึง 20 เท่า ทำให้ผู้ที่ได้รับพิษจากการถูกกัดหรือบริโภคมีอัตราการเสียชีวิตสูงถึง 50-60 เปอร์เซ็นต์ นับเป็นหนึ่งในสัตว์น้ำที่มีพิษร้ายแรงมากที่สุดชนิดหนึ่งของโลก

พิษ

พิษของหมึกสายวงน้ำเงินคือ เตโตรโดท็อกซิน (Tetrodotoxin) ซึ่งเป็นพิษชนิดเดียวกับที่พบได้ในปลาปักเป้าในวงศ์ปลาปักเป้าฟันสี่ซี่ ออกฤทธิ์ต่อระบบประสาท โดยจะเข้าไปขัดขวางการสั่งการของสมองต่อกล้ามเนื้อที่อยู่ใต้อำนาจจิต คนที่ถูกพิษจะมีอาการคล้ายเป็นอัมพาต หายใจไม่ออกเนื่องจากกล้ามเนื้อกะบังลมและหน้าอกไม่ทำงาน ทำให้ไม่สามารถนำอากาศเข้าสู่ปอดได้ เป็นสาเหตุให้เสียชีวิต การปฐมพยาบาลต้องหาวิธีนำอากาศเข้าสู่ปอด เช่น การเป่าปาก การใช้เครื่องช่วยหายใจ

ต้นกำเนิดของพิษในน้ำลายของหมึกสายวงน้ำเงินเกิดจากผลผลิตของแบคทีเรียที่อาศัยอยู่ในต่อมน้ำลายของมัน แบคทีเรียดังกล่าวประกอบด้วย และ พิษเตโตรโดท็อกซินและแบคทีเรียยังพบได้ในไข่ของหมึก สันนิษฐานว่าเป็นกระบวนการส่งถ่ายความสามารถในการสร้างพิษจากแม่หมึกไปยังลูก

ชนิด

หมึกสายวงน้ำเงิน ในปัจจุบันพบทั้งหมด 3 ชนิด (หรืออาจจะ 4 ชนิด) คือ

• ซึ่งสามารถโตเต็มที่ได้น้ำหนักได้ถึง 10 กรัม
• H. maculosa มีความเล็กกว่าชนิดแรกถึง 20 เซนติเมตร สามารถพบได้ในน่านน้ำไทยด้วย ทั้งทางฝั่งทะเลอันดามันและอ่าวไทย
• ทั้งหมดพบได้ในพื้นน้ำหน้าดินทั้งและทรายและแนวโขดหินปะการังในเขตร้อนของทะเลแถบ ตั้งแต่น่านน้ำของญี่ปุ่นจนถึงออสเตรเลีย

ขนาดโดยเฉลี่ยเมื่อโตเต็มที่ จะมีขนาดเท่า มีอายุขัยเต็มที่ราว 1 ปี วงจรชีวิตเริ่มต้นจากมีขนาดเล็กเท่าเมล็ดถั่ว มีหนวด 8 เส้น โดยสามารถงอกหนวดเส้นที่ขาดใหม่ได้ หมึกสายวงน้ำเงินมักพักหลบอยู่ตามโพรงหินหรือเปลือกหอยในเวลากลางวัน แล้วจะออกหากินในเวลากลางคืน โดยมักหาอาหารด้วยการเคลื่อนที่ไปตามพื้นมากกว่าด้วยการว่ายในมวลน้ำ

วงจรชีวิต

การเรืองแสงของหมึกสายวงน้ำเงินชนิด H. lunulata

หมึกสายวงน้ำเงินผสมพันธุ์เพียงครั้งเดียวตลอดวงจรชีวิต เพศเมียจะวางไข่ติดกันเป็นพวง จำนวน 20-300 ฟอง สำหรับชนิด H. lunulata เพศเมียจะกางหนวดอุ้มไข่ไว้และดูแลไข่จนกระทั่งฟักเป็นตัว ส่วนชนิด H. maculosa เพศเมียจะวางไข่ติดกับวัสดุใต้น้ำ ไข่จะใช้เวลาฟักตัวประมาณ 2 สัปดาห์ โดยมีรายงานว่าลูกหมึกชนิด H. lunulata ดำรงชีวิตแบบแพลงก์ตอน ขณะที่ H. maculosa ดำรงชีวิตแบบหน้าดิน

ในวัฒนธรรมร่วมสมัย

ด้วยความสวยงามประกอบกับความที่ตัวเล็ก จึงทำให้ หมึกสายวงน้ำเงินเป็นที่นิยมของผู้ที่ชื่นชอบในการเลี้ยงปลาสวยงาม และสัตว์แปลก ๆ แต่ความรุนแรงของพิษทำให้กรมประมงไม่อนุญาตให้นำเข้าหมึกชนิดนี้ แต่ยังคงมีการลักลอบนำเข้าและเลี้ยงอยู่ นอกจากนี้ยังมีการเลี้ยงหมึกสกุลนี้ในหน่วยงานราชการเพื่อการศึกษา เช่น คณะประมง มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ อีกด้วย

ในสื่อต่าง ๆ หมึกสายวงน้ำเงินได้ถูกอ้างอิงถึงในนวนิยายชุดเจมส์ บอนด์ ตอน Octopussy and The Living Daylights ซึ่งถูกสร้างเป็นภาพยนตร์ ในภายหลังแต่แยกออกเป็นคนละภาค

อ้างอิง

1. กรมทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่ง. 2556. หมึกสายวงน้ำเงินสืบค้นเมื่อ 25 April 2024
2. ปัฑารีย์ สุวรรณลาภเจริญ. 2565. หมึกสายวงน้ำเงิน !! สืบค้นเมื่อ 25 April 2024
3. ฟาสซิโน. หมึกบลูริง พิษแรงกว่างูเห่า 20 เท่า เผลอกินถึงตาย. สืบค้นเมื่อ 25 April 2024
4. Discovery.com
5. พันตำรวจตรี วิเชียร ตั้งธนานุวัฒน์ พิษหมึกบลูริงและปักเป้า 2009-09-15 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน ภาควิชานิติเวชศาสตร์ คณะแพทย์ศาสตร์ มศว.
6. Caldwell, Roy, Dr (1996–2000). "What makes blue-rings so deadly?". สืบค้นเมื่อ 2007-03-19.{{}}: CS1 maint: date format () CS1 maint: multiple names: authors list ()
7. หมึกบลูริง จากข่าวสด^[]
8. "50 Years of 007 - Octopussy". lifebetweenframes.blogspot.com. 4 July 2012. สืบค้นเมื่อ 18 April 2016.

แหล่งข้อมูลอื่น

วิกิมีเดียคอมมอนส์มีสื่อที่เกี่ยวข้องกับ Hapalochlaena

ข้อมูลที่เกี่ยวข้องกับ Hapalochlaena ที่วิกิสปีชีส์