Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
นครลำพูน เป็นประเทศราชของราชวงศ์โก้นบองโดยแยกตัวออกมาจากการปกครองของเชียงใหม่ ภายหลังตกเป็นประเทศราชของอาณาจักรธนบุรีและรัตนโกสินทร์ และได้รับนาม เมืองลำพูนไชยประเทศราช
เมืองลำพูนไชยประเทศราช นครลำพูน | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| พ.ศ. 2270–พ.ศ. 2442 | |||||||||
 อาณาเขตนครลำพูน | |||||||||
| สถานะ | นครรัฐเอกราชโดยพฤตินัย (2270-2300) ประเทศราชของราชวงศ์โก้นบอง (2300-2318) ประเทศราชของอาณาจักรธนบุรีและรัตนโกสินทร์ (2318-2442) | ||||||||
| เมืองหลวง | นครลำพูน | ||||||||
| ภาษาทั่วไป | คำเมือง | ||||||||
| ศาสนา | ศาสนาพุทธ (เถรวาท) | ||||||||
| การปกครอง | ราชาธิปไตย | ||||||||
| เจ้าผู้ครองนคร | |||||||||
• ก่อน พ.ศ. 2308/2309-2309 | พระเมืองไชย | ||||||||
• พ.ศ. 2318-2320 | พระยาอัยวงศ์ | ||||||||
• พ.ศ. 2349–2486 | ราชวงศ์เจ้าเจ็ดตน | ||||||||
| ประวัติศาสตร์ | |||||||||
• พม่าสิ้นอิทธิพลจากดินแดนล้านนาตอนล่าง | พ.ศ. 2270 | ||||||||
• พระเมืองไชยก่อกบฏต่อพม่า | พ.ศ. 2308/2309 | ||||||||
• สวามิภักดิ์ต่อสยาม | พ.ศ. 2318 | ||||||||
• ฟื้นฟูนครลำพูน | พ.ศ. 2349 | ||||||||
• พงศาวดารสยามรับรองสถานะประเทศราช | พ.ศ. 2357 | ||||||||
| พ.ศ. 2442 | |||||||||
| สกุลเงิน | รูปี | ||||||||
| |||||||||
| ปัจจุบันเป็นส่วนหนึ่งของ | |||||||||
ประวัติศาสตร์
การก่อตัวของรัฐ
ในปี พ.ศ. 2270/2271 (จ.ศ. 1089) กบฏตนบุญเทพสิงห์โค่นล้มผู้ปกครองพม่าที่เมืองเชียงใหม่ ทำให้เกิดสภาวะสุญญากาศทางการเมืองในดินแดนล้านนาตอนล่าง แม้ว่าพม่าพยายามที่จะย้ายศูนย์กลางการปกครองไปยังเชียงแสน แต่หัวเมืองล้านนาตอนล่างต่างแยกตัวเป็นอิสระและปกครองตนเองในลักษณะเดียวกับชุมนุมต่างๆหลังเสียกรุงครั้งที่ 2 นครลำพูนเป็นหนึ่งในนครอิสระที่ถูกบันทึกจากการทำสงครามกับนครข้างเคียง เช่น ลำปางในปี พ.ศ. 2272/2273 (จ.ศ. 1091) เชียงใหม่ในปี พ.ศ. 2280/2281 (จ.ศ. 1099) เชียงแสนในเดือนพฤษภาคม พ.ศ. 2301 และป่าซางในปี พ.ศ. 2305/2306 (จ.ศ. 1124) อีกทั้งยังมีความแตกแยกภายในนครลำพูนเองดังที่แม่ทัพนครลำพูนยกทัพขึ้นไปกำจัดแม่ทัพอีกคนหนึ่งที่เมืองเชียงแสนหลังเดือนมกราคม พ.ศ. 2303
ในปี พ.ศ. 2300 อาณาจักรพม่ารวมเป็นหนึ่งได้อีกครั้งภายใต้ราชวงศ์โก้นบอง ทำให้นครต่างๆในดินแดนล้านนาต่างส่งบรรณาการมาสวามิภักดิ์ ต่อมาในปี พ.ศ. 2306 กองทัพพม่าเข้ายึดครองเมืองเชียงใหม่ที่ยังคงตั้งตัวเป็นอิสระอยู่ พร้อมทั้งปราบปรามหัวเมืองอื่นๆในล้านนา แม้นครลำพูนจะตกอยู่ภายใต้การปกครองของพม่าอีกครั้ง แต่ผู้ปกครองพม่าไม่สามารถควบคุมเมืองต่างๆได้อย่างสมบูรณ์ ทำให้พระเมืองไชยแห่งนครลำพูนเป็นผู้นำให้กับเมืองเชียงใหม่ นครลำปาง นครแพร่ และนครน่านในการก่อกบฏต่อพม่า จนกระทั่งถูกปราบลงในปี พ.ศ. 2309 ความขัดแย้งระหว่างผู้ปกครองพม่าและผู้ปกครองท้องถิ่นยังคงดำเนินต่อไป เป็นเหตุให้นครลำปางและนครลำพูนสวามิภักดิ์ต่ออาณาจักรธนบุรีในปี พ.ศ. 2318 ในระหว่างสงครามเชียงใหม่ พ.ศ. 2317
นครลำพูนระหว่างสงครามพม่า-สยาม
เหตุการณ์เกี่ยวกับนครลำพูนหลังจากเข้าเป็นประเทศราชของอาณาจักรธนบุรีถูกบันทึกไว้แตกต่างกันระหว่างพงศาวดารเมืองนครเชียงใหม่ เมืองนครลำปาง เมืองลำพูนไชยซึ่งจัดทำขึ้นโดยฝ่ายสยามและพระราชพงษาวดาร กรุงรัตนโกสินทร รัชกาลที่ ๒ ใช้เป็นแหล่งอ้างอิง และตำนานพื้นเมืองเชียงใหม่ซึ่งจัดทำขึ้นโดยฝ่ายเชียงใหม่และลำปาง
เนื้อหาในพงศาวดารเมืองนครเชียงใหม่ เมืองนครลำปาง เมืองลำพูนไชย
ในปี พ.ศ. 2318 คราวสงครามอะแซหวุ่นกี้ กองทัพพม่าเข้าโจมตีเวียงป่าซาง พระยาวิเชียรปราการและพระยาอัยวงศ์เจ้าเมืองลำพูนตัดสินใจทิ้งเมืองเชียงใหม่และลำพูนลงมาอาศัยอยู่ตามเมืองต่างๆ พระยาวิเชียรปราการและพระยาอัยวงศ์ถึงแก่กรรมที่เมืองสวรรคโลก เมืองลำพูนจึงกลายเป็นเมืองร้าง จนกระทั่งปี พ.ศ. 2357 พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัยโปรดเกล้าฯ เลื่อนพระยากาวิละขึ้นเป็นพระเจ้าเชียงใหม่ ตั้งพระยาคำฟั่นเปนพระยาลำพูนไชย แล้วจึงโปรดเกล้าฯ ยกเมืองเชียงใหม่ เมืองนครลำปาง เมืองลำพูนไชย ขึ้นเป็นเมืองประเทศราชแต่นั้นมา
เนื้อหาในตำนานพื้นเมืองเชียงใหม่
ในปี พ.ศ. 2318 กองทัพพม่าเข้าโจมตีเมืองเชียงใหม่ พระยาวิเชียรปราการและพระยากาวิละเจ้าเมืองลำปางตัดสินใจทิ้งเมืองเชียงใหม่และลำปางลงมาอยู่เมืองสวรรคโลก ต่อมา พ.ศ. 2322/2323 (จ.ศ. 1141) พระยาวิเชียรปราการกลับขึ้นมาตั้งอยู่เมืองลำพูน ต่อมาไม่นานกองทัพเชียงแสนและเชียงรายตีเมืองลำพูนแตก ต่อมาในเดือนมกราคม พ.ศ. 2331 พระราชโอวาทของเจ้าฟ้าหลวงชายแก้วระบุว่าเมืองลำพูนได้กลายเป็นเมืองร้าง เมืองลำพูนถูกกองทัพพม่ายึดครองอีกครั้งในสงครามเชียงใหม่ พ.ศ. 2340 ต่อมาพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราชโปรดเกล้าฯ เลื่อนพระยากาวิละขึ้นเป็นพระเจ้าเชียงใหม่ในปี พ.ศ. 2345 และโปรดเกล้าฯ ตั้งพระยาคำฟั่นเป็นเจ้าเมืองลำพูนในปี พ.ศ. 2348 พระยาคำฟั่นนำบริวารจากเมืองเชียงใหม่และลำปางออกมาตั้งเมืองลำพูนในปี พ.ศ. 2349 และนครลำพูนได้ส่งกองทัพเข้าร่วมกับพระเจ้ากาวิละในการขยายอำนาจไปยังเมืองเชียงรุ่งและเมืองอื่นๆในสิบสองปันนา ระหว่าง ปี พ.ศ. 2350-2356
ข้อสนับสนุนและข้อโต้แย้ง
พงศาวดารเมืองนครเชียงใหม่ เมืองนครลำปาง เมืองลำพูนไชยให้รายละเอียดที่คลาดเคลื่อนเกี่ยวกับการถึงแก่กรรมของพระยาวิเชียรปราการและการตั้งพระยากาวิละเป็นพระเจ้าเชียงใหม่ ในขณะที่ตำนานพื้นเมืองเชียงใหม่บันทึกเหตุการณ์ต่างๆได้อย่างละเอียดมากกว่า และบันทึกวันเดือนปีที่ตั้งพระเจ้าเชียงใหม่ได้ตรงกันกับสำเนาจารึกพระสุพรรณบัตรที่เก็บรักษาไว้ในหอหลวง อย่างไรก็ตาม หลักฐานทั้งสองชิ้นบันทึกเหตุการณ์พระยาวิเชียรปราการทิ้งเมืองเชียงใหม่ไว้คลาดเคลื่อนไปจากพงศาวดารของสยามและพม่าซึ่งระบุว่าเกิดขึ้นระหว่างสงครามเชียงใหม่ พ.ศ. 2320
นครลำพูนในฐานะประเทศราชของสยาม
หลังจากได้รับสถานะประเทศราชของสยาม นครลำพูนร่วมมือกับนครเชียงใหม่และนครลำปางอันเป็นเครือญาติในราชวงศ์เจ้าเจ็ดตนขยายอำนาจสู่ดินแดนรัฐเมืองยอง กลุ่มนครรัฐไทลื้อและเชียงรุ่ง นอกจากนี้ นครลำพูนยังร่วมกับฝ่ายสยามในการปราบกบฏเจ้าอนุวงศ์และทำสงครามเชียงตุง เนื่องจากอาณาเขตนครลำพูนถูกล้อมรอบด้วยรัฐพันธมิตรทำให้ไม่สามารถขยายดินแดนได้ นครลำพูนจึงใช้วิธีกวาดต้อนผู้คนจากเมืองที่ตีได้มาฟื้นฟูบ้านเมืองแทน
ต้นพุทธศตวรรษที่ 25 สยามเริ่มได้รับผลกระทบจากการขยายอำนาจของชาติตะวันตก สยามจึงเร่งผนวกประเทศราชต่างๆเข้าเป็นส่วนหนึ่งของสยาม ในปี พ.ศ. 2442 สยามประกาศจัดตั้งมณฑลลาวเฉียง ทำให้สถานะประเทศราชของนครลำพูนสิ้นสุดลง อย่างไรก็ตาม เจ้าผู้ครองนครลำพูนยังคงมีตำแหน่งเจ้าและมีอำนาจในการปกครองบางส่วน จนกระทั่งสยามเริ่มมีนโยบายไม่แต่งตั้งเจ้าผู้ครองนครในปี พ.ศ. 2469 ตำแหน่งเจ้าผู้ครองนครลำพูนจึงสิ้นสุดลงในปี พ.ศ. 2486
รายพระนามและรายนามผู้ปกครอง
ในฐานะรัฐอิสระและประเทศราชของพม่าและธนบุรี
| รายนาม | เริ่ม | สิ้นสุด | หมายเหตุ |
| ไม่ปรากฏนาม | ไม่ปรากฏ | เมษายน พ.ศ. 2305 (เดือน 7 ลง 7 ค่ำ) | อาจเป็นคนเดียวกับเจ้าเมืองลำพูนที่ให้ท้าวมหายศโจมตีนครลำปางในปี พ.ศ. 2272/2273 (จ.ศ. 1091) |
|---|---|---|---|
| พระเมืองไชย | ก่อน พ.ศ. 2308/2309 (จ.ศ. 1127) | ธันวาคม พ.ศ. 2309 (เดือน 3 เพ็ญ) | ก่อกบฏต่อพม่า จ.ศ. 1127-1128 ต่อมาหลบหนีไปจีน |
| เชกคายแดง | ไม่ปรากฏ | 3 มกราคม พ.ศ. 2318 | สยามรับรู้ในฐานะพระยาลำพูน |
| ทัพหลวงสยามมาถึงนครลำพูนในสงครามเชียงใหม่ พ.ศ. 2317 เชกคายแดงสวามิภักดิ์ต่อสยามและได้รับการแต่งตั้งให้เป็นพระยาอัยวงศ์ หรือ พระยาไวยวงศา | |||
| พระยาอัยวงศ์ | 3 มกราคม พ.ศ. 2318 | มกราคม พ.ศ. 2320 | ได้รับการแต่งตั้งในวันที่ 19 มกราคม พ.ศ. 2318, ถึงแก่กรรม ณ เมืองสวรรคโลก |
| พระยาอัยวงศ์ทิ้งนครลำพูนในสงครามเชียงใหม่ พ.ศ. 2320 | |||
| พระยาวิเชียรปราการ | พ.ศ. 2322/2323 (จ.ศ. 1141) | พ.ศ. 2322/2323 (จ.ศ. 1141) | ปกครองเมืองโดยพฤตินัย |
| พ.ศ. 2322/2323 (จ.ศ. 1141) นครลำพูนถูกกองทัพเมืองเชียงแสนตีแตก | |||
| มกราคม พ.ศ. 2331 เจ้าฟ้าหลวงชายแก้วทรงระบุว่าเมืองลำพูนเป็นเมืองร้าง | |||
| ต้นปี พ.ศ. 2341 กองทัพพม่ายึดครองนครลำพูนในสงครามเชียงใหม่ พ.ศ. 2340 แต่กองทัพสยามสามารถยึดคืนมาได้ | |||
| พ.ศ. 2345 กองทัพพม่ายึดครองนครลำพูนในสงครามเชียงใหม่ พ.ศ. 2345 แต่กองทัพสยามสามารถยึดคืนมาได้ | |||
| นครลำพูนถูกทิ้งร้างจนถึงเมษายน พ.ศ. 2349 (เดือน 7 ออก 8 ค่ำเม็งวัน 5) พระยาคำฟั่นทรงได้รับการสถาปนาให้เป็นพระยาลำพูนไชย ในเดือนพฤศจิกายน พ.ศ. 2348 (เดือนยี่ แรม 8 ค่ำ วัน 5) ที่กรุงเทพฯ | |||
ในฐานะประเทศราชของรัตนโกสินทร์
การปกครอง
ดูเพิ่ม
อ้างอิง
- Harvey, Godfrey Eric (1925). History of Burma: from the Earliest Times to 10 March, 1824: The Beginning of the English Conquest. United Kingdom: Longmans, Green and Company. p. 241. สืบค้นเมื่อ 2024-04-10.
- ดำรงราชานุภาพ, พระเจ้าบรมวงษ์เธอ กรมพระ (1916), พระราชพงษาดารกรุงรัตนโกสินทร รัชกาลที่ ๒ [Royal Chronicle of the Kingdom of Rattanakosin: Second Reign] (PDF), กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์ไทย, pp. 173–176, สืบค้นเมื่อ 2024-04-14
- "ทำไม "รูปีอินเดีย" จึงนิยมใช้ในล้านนา และเป็นเงินสกุลสำคัญของเศรษฐกิจ". ศิลปวัฒนธรรม. สืบค้นเมื่อ 16 September 2020.
- "จารึกทำเนียบหัวเมืองและผู้ครองเมือง ทิศเหนือ (เมืองหวด เมืองตื่นด่าน เมืองลำพูน เมืองยอง)". ฐานข้อมูลจารึกแห่งประเทศไทย. 12 March 2023. จากแหล่งเดิมเมื่อ 2022-10-04. สืบค้นเมื่อ 2024-04-12.
- อ๋องสกุล, สรัสวดี (2003). เอียวศรีวงศ์, นิธิ (บ.ก.). พื้นเมืองเชียงแสน. กรุงเทพฯ: อมรินทร์. pp. 170, 231–232. ISBN .
- อินปาต๊ะ, บริพัตร (2017). (วิทยานิพนธ์). จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย. pp. 21, 27, 30, 68–69, 202. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2024-04-19. สืบค้นเมื่อ 11 April 2024.
- ชิวารักษ์, พริษฐ์ (13 August 2023). "ล้านนาปฏิวัติ: การต่อสู้ของตนบุญในประวัติศาสตร์ล้านนา (ตอนสอง)". The101.world. จากแหล่งเดิมเมื่อ 2024-02-24. สืบค้นเมื่อ 2024-04-11.
- สำนักนายกรัฐมนตรี, คณะกรรมการจัดพิมพ์เอกสารทางประวัติศาสตร์, บ.ก. (1971), ตำนานพื้นเมืองเชียงใหม่ [Tamnan Phuen Mueang Chiang Mai] (PDF), แปลโดย โชติสุขรัตน์, สงวน, พระนคร: สำนักนายกรัฐมนตรี, pp. 84–85, 95–96, 101–102, 106, 118, 123–125, สืบค้นเมื่อ 2024-04-11
- โบราณคดีสโมสร, บ.ก. (1919), "ราชวงศปกรณ์ พงศาวดารเมืองน่าน" [Ratchawongsapakon Phongsawadan Mueang Nan], ประชุมพงษาวดาร ภาคที่ ๑๐ [Collection of Historical Archives] (PDF), กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์โสภณพิพรรฒธนากร, สืบค้นเมื่อ 2024-04-14
- หอพระสมุดวชิรญาณ, บ.ก. (1928), "พงศาวดารเมืองนครเชียงใหม่ เมืองนครลำปาง เมืองลำพูนไชย" [Phongsawadan Mueang Nakhon Chiang Mai, Mueang Nakhon Lampang, Mueang Lamphun Chai], ประชุมพงศาวดาร ภาคที่ ๓ [A Collection of Chronicles] (PDF) (2nd ed.), พระนคร: โรงพิมพ์หนังสือพิมพ์ไทย, สืบค้นเมื่อ 2024-05-12
- สุขคตะ, เพ็ญสุภา (30 June 2023). "ตระหนัก 'ตำนานพื้นเมืองเชียงใหม่' (2) การสร้างความชอบธรรม ให้แก่พระเจ้ากาวิละ". มติชนสุดสัปดาห์. จากแหล่งเดิมเมื่อ 2024-05-12. สืบค้นเมื่อ 2024-05-12.
- สำนักนายกรัฐมนตรี (1971), เรื่องทรงตั้งเจ้าประเทศราชกรุงรัตนโกสินทร์ รัชกาลที่ ๑ [Regarding the Royal Investiture of Vassal Lords in the Kingdom of Rattanakosin During the Reign of Rama I] (PDF), พระนคร: โรงพิมพ์สำนักทำเนียบนายกรัฐมนตรี, pp. 15–16, สืบค้นเมื่อ 2024-04-14
- หอพระสมุดวชิรญาณ, บ.ก. (1920), พงษาวดาร เรื่อง เรารบพม่าครั้งกรุงธนฯ แลกรุงเทพฯ [History Regarding Our Wars with the Burmese during Krung Thon and Krung Thep] (PDF), พระนคร: โรงพิมพ์ไทย, pp. 155–157, สืบค้นเมื่อ 2024-04-14
- แก้วศรี, ทรงวิทย์; วีระประจักษ์, ก่องแก้ว, บ.ก. (1987), จดหมายเหตุ รัชกาลที่ ๓ เล่ม ๓ (PDF), กรุงเทพฯ: รัฐบาลในพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช, pp. 131–132, ISBN , สืบค้นเมื่อ 2024-05-12
- ขรัวทองเขียว, เนื้ออ่อน; จุฬารัตน์, จุฬิศพงศ์ (2014). "รัฐสยามกับล้านนา พ.ศ. 2417-2476" [THE SIAMESE STATE AND LANNA, 1874-1933]. วารสารศรีนครินทรวิโรฒวิจัยและพัฒนา สาขามนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์. 6: 75. สืบค้นเมื่อ 2024-05-12.
- กรมศิลปากร, บ.ก. (13 November 1937), "พระราชพงศาวดาร ฉบับพันจันทนุมาศ (เจิม)" [Phraratchaphongsawadan Chabap Phan Channumat (Choem)], ประชุมพงศาวดาร ภาคที่ ๖๕ [Collection of Historical Archives] (PDF), พระนคร: โรงพิมพ์เดลิเมล์, p. 47, สืบค้นเมื่อ 2024-04-14
- ราชบัณฑิตยสภา, บ.ก. (1933), "พงศาวดาร เรื่อง ไทยรบพะม่า เล่ม ๒" [Phongsawadan Rueang Thai Rop Phama Lem Song], ประชุมพงศาวดาร ภาคที่ ๖ เล่ม ๒ [A Collection of Chronicles] (PDF), พระนคร: โรงพิมพ์โสภณพิพรรฒธนากร, p. 78, สืบค้นเมื่อ 2024-04-14
 | บทความประเทศ ดินแดน หรือเขตการปกครองนี้ยังเป็น คุณสามารถช่วยวิกิพีเดียได้โดยการเพิ่มเติมข้อมูล |
wikipedia, แบบไทย, วิกิพีเดีย, วิกิ หนังสือ, หนังสือ, ห้องสมุด, บทความ, อ่าน, ดาวน์โหลด, ฟรี, ดาวน์โหลดฟรี, mp3, วิดีโอ, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, รูปภาพ, เพลง, เพลง, หนัง, หนังสือ, เกม, เกม, มือถือ, โทรศัพท์, Android, iOS, Apple, โทรศัพท์โมบิล, Samsung, iPhone, Xiomi, Xiaomi, Redmi, Honor, Oppo, Nokia, Sonya, MI, PC, พีซี, web, เว็บ, คอมพิวเตอร์
nkhrlaphun epnpraethsrachkhxngrachwngsoknbxngodyaeyktwxxkmacakkarpkkhrxngkhxngechiyngihm phayhlngtkepnpraethsrachkhxngxanackrthnburiaelartnoksinthr aelaidrbnam emuxnglaphunichypraethsrachemuxnglaphunichypraethsrach nkhrlaphunph s 2270 ph s 2442 xanaekhtnkhrlaphunsthanankhrrthexkrachodyphvtiny 2270 2300 praethsrachkhxngrachwngsoknbxng 2300 2318 praethsrachkhxngxanackrthnburiaelartnoksinthr 2318 2442 emuxnghlwngnkhrlaphunphasathwipkhaemuxngsasnasasnaphuthth ethrwath karpkkhrxngrachathipityecaphukhrxngnkhr kxn ph s 2308 2309 2309phraemuxngichy ph s 2318 2320phrayaxywngs ph s 2349 2486rachwngsecaecdtnprawtisastr phmasinxiththiphlcakdinaednlannatxnlangph s 2270 phraemuxngichykxkbttxphmaph s 2308 2309 swamiphkditxsyamph s 2318 funfunkhrlaphunph s 2349 phngsawdarsyamrbrxngsthanapraethsrachph s 2357 phnwkkbsyamph s 2442skulenginrupikxnhna thdip2270 hwemuxngechiyngihm 2442 mnthllawechiyngpccubnepnswnhnungkhxng ithyprawtisastrkarkxtwkhxngrth inpi ph s 2270 2271 c s 1089 kbttnbuyethphsinghokhnlmphupkkhrxngphmathiemuxngechiyngihm thaihekidsphawasuyyakasthangkaremuxngindinaednlannatxnlang aemwaphmaphyayamthicayaysunyklangkarpkkhrxngipyngechiyngaesn aethwemuxnglannatxnlangtangaeyktwepnxisraaelapkkhrxngtnexnginlksnaediywkbchumnumtanghlngesiykrungkhrngthi 2 nkhrlaphunepnhnunginnkhrxisrathithukbnthukcakkarthasngkhramkbnkhrkhangekhiyng echn lapanginpi ph s 2272 2273 c s 1091 echiyngihminpi ph s 2280 2281 c s 1099 echiyngaesnineduxnphvsphakhm ph s 2301 aelapasanginpi ph s 2305 2306 c s 1124 xikthngyngmikhwamaetkaeykphayinnkhrlaphunexngdngthiaemthphnkhrlaphunykthphkhunipkacdaemthphxikkhnhnungthiemuxngechiyngaesnhlngeduxnmkrakhm ph s 2303 inpi ph s 2300 xanackrphmarwmepnhnungidxikkhrngphayitrachwngsoknbxng thaihnkhrtangindinaednlannatangsngbrrnakarmaswamiphkdi txmainpi ph s 2306 kxngthphphmaekhayudkhrxngemuxngechiyngihmthiyngkhngtngtwepnxisraxyu phrxmthngprabpramhwemuxngxuninlanna aemnkhrlaphuncatkxyuphayitkarpkkhrxngkhxngphmaxikkhrng aetphupkkhrxngphmaimsamarthkhwbkhumemuxngtangidxyangsmburn thaihphraemuxngichyaehngnkhrlaphunepnphunaihkbemuxngechiyngihm nkhrlapang nkhraephr aelankhrnaninkarkxkbttxphma cnkrathngthukprablnginpi ph s 2309 khwamkhdaeyngrahwangphupkkhrxngphmaaelaphupkkhrxngthxngthinyngkhngdaenintxip epnehtuihnkhrlapangaelankhrlaphunswamiphkditxxanackrthnburiinpi ph s 2318 inrahwangsngkhramechiyngihm ph s 2317 nkhrlaphunrahwangsngkhramphma syam ehtukarnekiywkbnkhrlaphunhlngcakekhaepnpraethsrachkhxngxanackrthnburithukbnthukiwaetktangknrahwangphngsawdaremuxngnkhrechiyngihm emuxngnkhrlapang emuxnglaphunichysungcdthakhunodyfaysyamaelaphrarachphngsawdar krungrtnoksinthr rchkalthi 2 ichepnaehlngxangxing aelatananphunemuxngechiyngihmsungcdthakhunodyfayechiyngihmaelalapang enuxhainphngsawdaremuxngnkhrechiyngihm emuxngnkhrlapang emuxnglaphunichy inpi ph s 2318 khrawsngkhramxaaeshwunki kxngthphphmaekhaocmtiewiyngpasang phrayawiechiyrprakaraelaphrayaxywngsecaemuxnglaphuntdsinicthingemuxngechiyngihmaelalaphunlngmaxasyxyutamemuxngtang phrayawiechiyrprakaraelaphrayaxywngsthungaekkrrmthiemuxngswrrkholk emuxnglaphuncungklayepnemuxngrang cnkrathngpi ph s 2357 phrabathsmedcphraphuththelishlanphalyoprdekla eluxnphrayakawilakhunepnphraecaechiyngihm tngphrayakhafnepnphrayalaphunichy aelwcungoprdekla ykemuxngechiyngihm emuxngnkhrlapang emuxnglaphunichy khunepnemuxngpraethsrachaetnnma enuxhaintananphunemuxngechiyngihm inpi ph s 2318 kxngthphphmaekhaocmtiemuxngechiyngihm phrayawiechiyrprakaraelaphrayakawilaecaemuxnglapangtdsinicthingemuxngechiyngihmaelalapanglngmaxyuemuxngswrrkholk txma ph s 2322 2323 c s 1141 phrayawiechiyrprakarklbkhunmatngxyuemuxnglaphun txmaimnankxngthphechiyngaesnaelaechiyngraytiemuxnglaphunaetk txmaineduxnmkrakhm ph s 2331 phrarachoxwathkhxngecafahlwngchayaekwrabuwaemuxnglaphunidklayepnemuxngrang emuxnglaphunthukkxngthphphmayudkhrxngxikkhrnginsngkhramechiyngihm ph s 2340 txmaphrabathsmedcphraphuththyxdfaculaolkmharachoprdekla eluxnphrayakawilakhunepnphraecaechiyngihminpi ph s 2345 aelaoprdekla tngphrayakhafnepnecaemuxnglaphuninpi ph s 2348 phrayakhafnnabriwarcakemuxngechiyngihmaelalapangxxkmatngemuxnglaphuninpi ph s 2349 aelankhrlaphunidsngkxngthphekharwmkbphraecakawilainkarkhyayxanacipyngemuxngechiyngrungaelaemuxngxuninsibsxngpnna rahwang pi ph s 2350 2356 khxsnbsnunaelakhxotaeyng phngsawdaremuxngnkhrechiyngihm emuxngnkhrlapang emuxnglaphunichyihraylaexiydthikhladekhluxnekiywkbkarthungaekkrrmkhxngphrayawiechiyrprakaraelakartngphrayakawilaepnphraecaechiyngihm inkhnathitananphunemuxngechiyngihmbnthukehtukarntangidxyanglaexiydmakkwa aelabnthukwneduxnpithitngphraecaechiyngihmidtrngknkbsaenacarukphrasuphrrnbtrthiekbrksaiwinhxhlwng xyangirktam hlkthanthngsxngchinbnthukehtukarnphrayawiechiyrprakarthingemuxngechiyngihmiwkhladekhluxnipcakphngsawdarkhxngsyamaelaphmasungrabuwaekidkhunrahwangsngkhramechiyngihm ph s 2320 nkhrlaphuninthanapraethsrachkhxngsyam hlngcakidrbsthanapraethsrachkhxngsyam nkhrlaphunrwmmuxkbnkhrechiyngihmaelankhrlapangxnepnekhruxyatiinrachwngsecaecdtnkhyayxanacsudinaednrthemuxngyxng klumnkhrrthithluxaelaechiyngrung nxkcakni nkhrlaphunyngrwmkbfaysyaminkarprabkbtecaxnuwngsaelathasngkhramechiyngtung enuxngcakxanaekhtnkhrlaphunthuklxmrxbdwyrthphnthmitrthaihimsamarthkhyaydinaednid nkhrlaphuncungichwithikwadtxnphukhncakemuxngthitiidmafunfubanemuxngaethn tnphuththstwrrsthi 25 syamerimidrbphlkrathbcakkarkhyayxanackhxngchatitawntk syamcungerngphnwkpraethsrachtangekhaepnswnhnungkhxngsyam inpi ph s 2442 syamprakascdtngmnthllawechiyng thaihsthanapraethsrachkhxngnkhrlaphunsinsudlng xyangirktam ecaphukhrxngnkhrlaphunyngkhngmitaaehnngecaaelamixanacinkarpkkhrxngbangswn cnkrathngsyamerimminoybayimaetngtngecaphukhrxngnkhrinpi ph s 2469 taaehnngecaphukhrxngnkhrlaphuncungsinsudlnginpi ph s 2486rayphranamaelaraynamphupkkhrxnginthanarthxisraaelapraethsrachkhxngphmaaelathnburi raynam erim sinsud hmayehtuimpraktnam imprakt emsayn ph s 2305 eduxn 7 lng 7 kha xacepnkhnediywkbecaemuxnglaphunthiihthawmhaysocmtinkhrlapanginpi ph s 2272 2273 c s 1091 phraemuxngichy kxn ph s 2308 2309 c s 1127 thnwakhm ph s 2309 eduxn 3 ephy kxkbttxphma c s 1127 1128 txmahlbhniipcinechkkhayaedng imprakt 3 mkrakhm ph s 2318 syamrbruinthanaphrayalaphunthphhlwngsyammathungnkhrlaphuninsngkhramechiyngihm ph s 2317 echkkhayaedngswamiphkditxsyamaelaidrbkaraetngtngihepnphrayaxywngs hrux phrayaiwywngsaphrayaxywngs 3 mkrakhm ph s 2318 mkrakhm ph s 2320 idrbkaraetngtnginwnthi 19 mkrakhm ph s 2318 thungaekkrrm n emuxngswrrkholkphrayaxywngsthingnkhrlaphuninsngkhramechiyngihm ph s 2320phrayawiechiyrprakar ph s 2322 2323 c s 1141 ph s 2322 2323 c s 1141 pkkhrxngemuxngodyphvtinyph s 2322 2323 c s 1141 nkhrlaphunthukkxngthphemuxngechiyngaesntiaetkmkrakhm ph s 2331 ecafahlwngchayaekwthrngrabuwaemuxnglaphunepnemuxngrangtnpi ph s 2341 kxngthphphmayudkhrxngnkhrlaphuninsngkhramechiyngihm ph s 2340 aetkxngthphsyamsamarthyudkhunmaidph s 2345 kxngthphphmayudkhrxngnkhrlaphuninsngkhramechiyngihm ph s 2345 aetkxngthphsyamsamarthyudkhunmaidnkhrlaphunthukthingrangcnthungemsayn ph s 2349 eduxn 7 xxk 8 khaemngwn 5 phrayakhafnthrngidrbkarsthapnaihepnphrayalaphunichy ineduxnphvscikayn ph s 2348 eduxnyi aerm 8 kha wn 5 thikrungethphinthanapraethsrachkhxngrtnoksinthrkarpkkhrxngduephimnkhrechiyngihm nkhrlapang nkhraephr nkhrnanxangxingHarvey Godfrey Eric 1925 History of Burma from the Earliest Times to 10 March 1824 The Beginning of the English Conquest United Kingdom Longmans Green and Company p 241 subkhnemux 2024 04 10 darngrachanuphaph phraecabrmwngsethx krmphra 1916 phrarachphngsadarkrungrtnoksinthr rchkalthi 2 Royal Chronicle of the Kingdom of Rattanakosin Second Reign PDF krungethph orngphimphithy pp 173 176 subkhnemux 2024 04 14 thaim rupixinediy cungniymichinlanna aelaepnenginskulsakhykhxngesrsthkic silpwthnthrrm subkhnemux 16 September 2020 carukthaeniybhwemuxngaelaphukhrxngemuxng thisehnux emuxnghwd emuxngtundan emuxnglaphun emuxngyxng thankhxmulcarukaehngpraethsithy 12 March 2023 cakaehlngedimemux 2022 10 04 subkhnemux 2024 04 12 xxngskul srswdi 2003 exiywsriwngs nithi b k phunemuxngechiyngaesn krungethph xmrinthr pp 170 231 232 ISBN 9742726612 xinpata briphtr 2017 withyaniphnth culalngkrnmhawithyaly pp 21 27 30 68 69 202 khlngkhxmulekaekbcakaehlngedimemux 2024 04 19 subkhnemux 11 April 2024 chiwarks phristh 13 August 2023 lannaptiwti kartxsukhxngtnbuyinprawtisastrlanna txnsxng The101 world cakaehlngedimemux 2024 02 24 subkhnemux 2024 04 11 sanknaykrthmntri khnakrrmkarcdphimphexksarthangprawtisastr b k 1971 tananphunemuxngechiyngihm Tamnan Phuen Mueang Chiang Mai PDF aeplody ochtisukhrtn sngwn phrankhr sanknaykrthmntri pp 84 85 95 96 101 102 106 118 123 125 subkhnemux 2024 04 11 obrankhdisomsr b k 1919 rachwngspkrn phngsawdaremuxngnan Ratchawongsapakon Phongsawadan Mueang Nan prachumphngsawdar phakhthi 10 Collection of Historical Archives PDF krungethph orngphimphosphnphiphrrththnakr subkhnemux 2024 04 14 hxphrasmudwchiryan b k 1928 phngsawdaremuxngnkhrechiyngihm emuxngnkhrlapang emuxnglaphunichy Phongsawadan Mueang Nakhon Chiang Mai Mueang Nakhon Lampang Mueang Lamphun Chai prachumphngsawdar phakhthi 3 A Collection of Chronicles PDF 2nd ed phrankhr orngphimphhnngsuxphimphithy subkhnemux 2024 05 12 sukhkhta ephysupha 30 June 2023 trahnk tananphunemuxngechiyngihm 2 karsrangkhwamchxbthrrm ihaekphraecakawila mtichnsudspdah cakaehlngedimemux 2024 05 12 subkhnemux 2024 05 12 sanknaykrthmntri 1971 eruxngthrngtngecapraethsrachkrungrtnoksinthr rchkalthi 1 Regarding the Royal Investiture of Vassal Lords in the Kingdom of Rattanakosin During the Reign of Rama I PDF phrankhr orngphimphsankthaeniybnaykrthmntri pp 15 16 subkhnemux 2024 04 14 hxphrasmudwchiryan b k 1920 phngsawdar eruxng erarbphmakhrngkrungthn aelkrungethph History Regarding Our Wars with the Burmese during Krung Thon and Krung Thep PDF phrankhr orngphimphithy pp 155 157 subkhnemux 2024 04 14 aekwsri thrngwithy wirapracks kxngaekw b k 1987 cdhmayehtu rchkalthi 3 elm 3 PDF krungethph rthbalinphrabathsmedcphraprminthrmhaphumiphlxdulyedch pp 131 132 ISBN 974 7912 02 3 subkhnemux 2024 05 12 khrwthxngekhiyw enuxxxn culartn culisphngs 2014 rthsyamkblanna ph s 2417 2476 THE SIAMESE STATE AND LANNA 1874 1933 warsarsrinkhrinthrwiorthwicyaelaphthna sakhamnusysastraelasngkhmsastr 6 75 subkhnemux 2024 05 12 krmsilpakr b k 13 November 1937 phrarachphngsawdar chbbphncnthnumas ecim Phraratchaphongsawadan Chabap Phan Channumat Choem prachumphngsawdar phakhthi 65 Collection of Historical Archives PDF phrankhr orngphimphedlieml p 47 subkhnemux 2024 04 14 rachbnthityspha b k 1933 phngsawdar eruxng ithyrbphama elm 2 Phongsawadan Rueang Thai Rop Phama Lem Song prachumphngsawdar phakhthi 6 elm 2 A Collection of Chronicles PDF phrankhr orngphimphosphnphiphrrththnakr p 78 subkhnemux 2024 04 14bthkhwampraeths dinaedn hruxekhtkarpkkhrxngniyngepnokhrng khunsamarthchwywikiphiediyidodykarephimetimkhxmuldkhk