ไฮย นา อ งกฤษ hyena มาจากคำภาษากร กโบราณว า ὕαινα hýaina ออกเส ยงว า ฮ อไอนา หร อ ฮ อแอนา เป นส ตว เล ยงล กด วยนมในอ นด

ไฮยีนา (อังกฤษ: hyena; มาจากคำภาษากรีกโบราณว่า ὕαινα, hýaina ออกเสียงว่า /ฮือไอนา/ หรือ /ฮือแอนา/) เป็นสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมในอันดับสัตว์กินเนื้อวงศ์หนึ่ง โดยใช้ชื่อวงศ์ว่า Hyaenidae พร้อมกับ 4 สายพันธุ์ที่ยังมีชีวิตอยู่ (แต่ละชนิดมีสกุลของตนเอง) ไฮยีนาเป็นวงศ์ที่เล็กอันดับ 5 ในอันดับสัตว์กินเนื้อ และเป็นหนึ่งในชั้นสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมที่เล็กที่สุด ถึงแม้ว่าจะมีความหลากหลายน้อย ไฮรนาเป็นสัตว์ที่เป็นเอกลักษณ์และสำคัญในระบบนิเวศแอฟริกาส่วนใหญ่

ไฮยีนา ช่วงเวลาที่มีชีวิตอยู่: 22–0Ma PreꞒ Ꞓ O S D C P T J K Pg N – ปัจจุบัน

ไฮยีนา 4 สายพันธุ์ที่ยังมีชีวิตอยู่ ตามเข็มนาฬิกาจากบนซ้าย: ไฮยีนาลายจุด (Crocuta crocuta), ไฮยีนาน้ำตาล (), aardwolf () และไฮยีนาลายแถบ ()
การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์
โดเมน:	ยูแคริโอต
อาณาจักร:	สัตว์
ไฟลัม:	สัตว์มีแกนสันหลัง
ชั้น:	สัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม
อันดับ:	อันดับสัตว์กินเนื้อ
อันดับย่อย:
อันดับฐาน:
วงศ์:	Hyaenidae , 1821

, 1762
สกุล
Crocuta (สีมะกอกออลิฟซ้อนทับบนแผนที่) (สีน้ำเงินบนปผนที่ รวม Parahyaena) (สีม่วงแดงบนแผนที่) † † † † † † † † † † † † † † † † † † † † † †

ชื่อพ้อง
Protelidae , 1869

ไฮยีนา มีลักษณะและรูปร่างโดยรวมคล้ายกับสุนัขหรือหมาป่า ซึ่งเป็นสัตว์กินเนื้อที่อยู่ในวงศ์ Canidae แต่ไฮยีนาก็ไม่ใช่สุนัข หากแต่เป็นสัตว์ที่อยู่ในวงศ์ของตนเองต่างหาก โดยอยู่ในอันดับย่อย Feliformia ซึ่งใกล้ชิดกับวงศ์เสือและแมวและวงศ์ชะมดและอีเห็น มากกว่า

ลักษณะและพฤติกรรม

ไฮยีนาสามารถแบ่งได้เป็น 25 สกุล (ดูในตาราง) หลาย ชนิดแต่ปัจจุบัน เหลือแค่ 4 ชนิด 3 สกุล กระจายพันธุ์ทั่วไปในทวีปแอฟริกาและบางส่วนในภูมิภาคอาหรับและอินเดีย ไฮยีนามีลักษณะรูปร่างคล้ายกับสุนัข มีขนหยาบหนาสีน้ำตาลแกมเทา มีลายและจุดแตกต่างกันตามแต่ละชนิด และมีหางยาวราว 18 นิ้ว ไหล่และหัวมีส่วนกว้าง ไหล่สูงกว่าขาหลังมาก และมีกรามที่แข็งแกร่งและแข็งแรงมาก ทำให้เป็นสัตว์จำพวกหนึ่งที่มีแรงกัดรุนแรงมาก

ไฮยีนามักจะรวมตัวกันออกหาเหยื่อโดยมีตัวเมียเป็นจ่าฝูง ไฮยีนาตัวเมียนั้นจะมีอวัยวะเพศที่ขยายใหญ่ได้จนมีขนาดเท่ากับอวัยวะเพศของตัวผู้ ตัวใดที่มีลักษณะอวัยวะเพศคล้ายเพศผู้ จะสามารถเข้ากลุ่มตัวเมียได้ดี ไฮยีนาตัวเมียที่ไม่มีอวัยวะเพศผู้จะถูกขับออกจากกลุ่มตัวเมีย และไม่สามารถใช้ประโยชน์จากการมีกลุ่มได้ ไฮยีนาสามารถวิ่งได้เร็วถึง 65 กิโลเมตรต่อชั่วโมง นิสัยค่อนข้างดุ ไฮยีนาตัวเมียจะมีรูปร่างที่ใหญ่กว่าตัวผู้ เนื่องจากจะเป็นฝ่ายดูแลลูก เพราะตัวผู้จะทำอันตรายและกินลูกไฮยีนาที่เกิดใหม่เป็นอาหารได้

ไฮยีนาออกหากินในเวลากลางคืน ตอนกลางวันจะนอนหลับพักผ่อนในโพรงหรือซอกหิน จะคลอดลูกและเลี้ยงดูลูกในโพรง โดยออกลูกครั้งละประมาณ 1-2 ตัว บางครั้งอาจได้ถึง 4 ตัว โดยลูกอ่อนจะยังลืมตาและช่วยเหลือตัวเองไม่ได้

ในวัฒนธรรมและความสัมพันธ์กับมนุษย์

แม้ไฮยีนาจะมีขนาดและรูปร่างที่เล็กกว่าสิงโต แต่จะเป็นสัตว์ที่สิงโตมักจะแพ้เมื่อล่าเหยื่อได้แล้ว ไฮยีนาเข้ามาก่อกวนเพื่อที่จะแย่งซากสัตว์ที่ล่าได้ จนสิงโตเป็นฝ่ายล่าถอยไป จนมีความเชื่อกันว่า ไฮยีนาเป็นสัตว์ขี้ขลาด แต่ไฮยีนาก็มีพฤติกรรมล่าเหยื่อได้เอง และบางครั้งก็คุกคามสัตว์เลี้ยงต่าง ๆ ของมนุษย์ด้วย อาทิ วัว ควาย แพะ หรือแกะ และบางครั้งก็อาจโจมตีมนุษย์ได้เช่นกัน มีตำนานคล้ายมนุษย์หมาป่าคือ (Werehyena)

ไฮยีนา เป็นสัตว์ที่กินไม่เลือก แม้แต่กระดูกก็กินได้ รวมทั้งซากศพด้วย อีกทั้งยังมีความเชื่อว่า ไฮยีนาเป็นสัตว์เจ้าเล่ห์ เมื่อถูกหมาป่ารุมทำร้าย ไฮยีนามักจะทำเป็นแกล้งตายเพื่อหลอกหมาป่า ทันทีที่หมาป่าละความสนใจ ก็จะลุกขึ้นหนีไป อีกทั้งเสียงร้องของไฮยีนานั้นยังคล้ายกับเสียงหัวเราะ ด้วยเหตุนี้ ทำให้ไฮยีนาได้กลายเป็นตัวละครที่เจ้าเล่ห์ในวัฒนธรรมร่วมสมัยหลายประการ อาทิ เป็นตัวละคร 3 ตัว ที่ชื่อ Shenzi, Banzai และ Ed ซึ่งมีบทบาทสำคัญในภาพยนตร์การ์ตูนเรื่องThe Lion King ของบริษัท วอลต์ ดิสนีย์ ในปี ค.ศ. 1995 เป็นต้น

ในประเทศไทยมีไฮยีนาเลี้ยงในสวนสัตว์ต่าง ๆ ได้แก่ สวนสัตว์เปิดเขาเขียว, สวนสัตว์นครราชสีมา, สวนสัตว์สงขลา, เชียงใหม่ไนท์ซาฟารี เป็นต้น

อ้างอิง

ὕαινα, Henry George Liddell, Robert Scott, A Greek-English Lexicon, on Perseus. Etymologically, this is a feminine of ὕς "swine".
Wilson, D.E.; Mittermeier, R.A., บ.ก. (2009). Handbook of the Mammals of the World, Volume 1: Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions. pp. 50–658. ISBN .
Mills & Hofer 1998, p. iv
จาก itis.gov (อังกฤษ)
หน้า 108-110, สัตว์สวยป่างาม โดย ชมรมนิเวศวิทยา มหาวิทยาลัยมหิดล (สิงหาคม 2518)

บรรณานุกรม

Heptner, V. G.; Sludskii, A. A. (1992). "Mammals of the Soviet Union: Carnivora (hyaenas and cats), Volume 2". Smithsonian Institution Libraries and National Science Foundation. {{}}: Cite journal ต้องการ |journal= ((help))
Kruuk, Hans (1972). "The Spotted Hyena: A Study of Predation and Social Behaviour". University of California Press. {{}}: Cite journal ต้องการ |journal= ((help))
Kurtén, Björn (1968). "Pleistocene mammals of Europe". Weidenfeld and Nicolson. {{}}: Cite journal ต้องการ |journal= ((help))
Macdonald, David (1992). The Velvet Claw: A Natural History of the Carnivores. New York: Parkwest. ISBN .
; Hofer, Heribert (1998). (PDF). IUCN/SSC Hyena Specialist Group. ISBN . คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ May 6, 2013.
; Mills, Margie (2010). Hyena Nights and Kalahari Days. Jacana Education. ISBN .
Pocock, R. I. (1941). "Fauna of British India: Mammals Volume 2". Taylor and Francis. {{}}: Cite journal ต้องการ |journal= ((help))
Rosevear, Donovan Reginald (1974). The carnivores of West Africa. London : Trustees of the British Museum (Natural History). ISBN .

อ่านเพิ่ม

Funk, Holdger (2010) Hyaena: On the Naming and Localisation of an Enigmatic Animal, GRIN Verlag, ISBN
Lawick, Hugo & Goodall, Jane (1971) Innocent Killers, Houghton Mifflin Company Boston
Mills, M. G. L. (2003) Kalahari Hyenas: Comparative Behavioral Ecology of Two Species, The Blackburn Press

แหล่งข้อมูลอื่น

[1] ὕαινα, Henry George Liddell, Robert Scott, A Greek-English Lexicon, on Perseus. Etymologically, this is a feminine of ὕς "swine".

[MoW1-2] Wilson, D.E.; Mittermeier, R.A., บ.ก. (2009). Handbook of the Mammals of the World, Volume 1: Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions. pp. 50–658. ISBN .

[miv-3] Mills & Hofer 1998, p. iv

[4] จาก itis.gov (อังกฤษ)

[5] หน้า 108-110, สัตว์สวยป่างาม โดย ชมรมนิเวศวิทยา มหาวิทยาลัยมหิดล (สิงหาคม 2518)