มนุษย์หมาป่า

ในคติชนวิทยา มนุษย์หมาป่า (อังกฤษ: Werewolf (จากภาษาอังกฤษโบราณ werwulf 'man-wolf')) หรือบางครั้งเรียกว่า ไลแคนโทรป (Lycanthrope (จาก กรีกโบราณ λυκάνθρωπος, lukánthrōpos, 'wolf-human')) คือบุคคลที่สามารถแปลงร่างเป็นหมาป่าหรือสิ่งมีชีวิตที่มีลักษณะคล้ายครึ่งมนุษย์ครึ่งหมาป่า ไม่ว่าจะโดยตั้งใจหรือหลังจากถูกสาปแช่งหรือความทุกข์ทรมาน (เช่น จากการถูกกัดหรือข่วนจากมนุษย์หมาป่าตัวอื่น) โดยการแปลงร่างเกิดขึ้นในคืนที่วันพระจันทร์เต็มดวงอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้ แหล่งที่มาในยุคแรกสำหรับความเชื่อในความสามารถหรือความทุกข์นี้ เรียกว่า ไลแคนโทรปี (Lycanthropy) ได้แก่ (27–66) และ (1150–1228)

มนุษย์หมาป่า

ภาพแกะสลักไม้ที่เกี่ยวกับการโจมตีของมนุษย์หมาป่าโดยลูคัส ครานัคในปี 1512
กลุ่ม	สุนัขในตำนาน
สัตว์คล้ายคลึง	สกินวอล์กเกอร์
คติชน	ทั่วโลก
ชื่ออื่น	ไลแคนโทรป

มนุษย์หมาป่าเป็นแนวคิดที่แพร่หลายใน ซึ่งมีอยู่ในหลายรูปแบบ ซึ่งสัมพันธ์กันโดยการพัฒนาร่วมกันของการตีความของชาวคริสเตียนเกี่ยวกับคติชนของยุโรปที่พัฒนาขึ้นในช่วงยุคกลาง ตั้งแต่ยุคสมัยใหม่ตอนต้น ความเชื่อเรื่องมนุษย์หมาป่าก็แพร่กระจายไปยังโลกใหม่ด้วยลัทธิอาณานิคม ความเชื่อเรื่องมนุษยหมาป่าพัฒนาควบคู่ไปกับความเชื่อเรื่องแม่มดในยุคกลางตอนปลายและสมัยใหม่ตอนต้น เช่นเดียวกับการล่าแม่มดโดยรวม การพิจารณาคดีเกี่ยวกับมนุษย์หมาป่าเกิดขึ้นที่ประเทศสวิตเซอร์แลนด์ในปัจจุบัน (โดยเฉพาะแคว้นและ) ในช่วงต้นศตวรรษที่ 15 และแพร่กระจายไปทั่วยุโรปในวันที่ 16 จุดสูงสุดในวันที่ 17 และลดลงในศตวรรษที่ 18

การประหารมนุษย์หมาป่าและคติชนวิทยาที่เกี่ยวข้องเป็นส่วนสำคัญของปรากฏการณ์ "การล่าแม่มด" แม้ว่าจะเป็นเพียงเหตุการณ์เล็กๆ น้อยๆ เท่านั้นก็ตาม การกล่าวหาว่า ไลแคนโทรปี มีส่วนเกี่ยวข้องกับการล่าแม่มดเพียงเล็กน้อยเท่านั้น กรณีของปีเตอร์ สตัมป์ (ค.ศ. 1589) นำไปสู่จุดสูงสุดอย่างมีนัยสำคัญทั้งในด้านความสนใจและการประหารผู้ที่คิดว่าเป็นมนุษย์หมาป่าโดยเฉพาะอย่างยิ่งในยุโรปที่พูดภาษาฝรั่งเศสและภาษาเยอรมัน ปรากฏการณ์นี้คงอยู่ยาวนานที่สุดในบาวาเรียและออสเตรีย โดยมีการบันทึกการข่มเหงผู้มีอาคมหมาป่าจนกระทั่งหลังปี ค.ศ. 1650 คดีสุดท้ายเกิดขึ้นในต้นศตวรรษที่ 18 ในและ

มีรายงานวิธีการต่าง ๆ ในการเป็นมนุษย์หมาป่า โดยวิธีที่ง่ายที่สุดคือการถอดเสื้อผ้าและคาดเข็มขัดที่ทำจากหนังหมาป่า ซึ่งอาจทดแทนการใช้หนังสัตว์ทั้งตัว (ซึ่งมีการอธิบายไว้บ่อยครั้งเช่นกัน) ในกรณีอื่น ๆ ร่างกายจะถูกถูด้วยยาทาวิเศษ การดื่มน้ำฝนจากรอยเท้าของสัตว์ตัวนั้นหรือจากลำธารที่น่าหลงใหลบางแห่งก็ถือเป็นวิธีที่มีประสิทธิภาพในการแปลงร่างเช่นกัน โอเลาส์ มักนุส นักเขียนชาวสวีเดนในศตวรรษที่ 16 กล่าวว่ามนุษย์หมาป่าของชาวลิโวเนียนเริ่มต้นจากการเทเบียร์ที่เตรียมไว้เป็นพิเศษหนึ่งแก้วแล้วทำซ้ำตามสูตรที่ตั้งไว้ Ralston ในเพลงของคนรัสเซียให้รูปแบบของคาถาที่ยังคงคุ้นเคยในรัสเซีย

ในอิตาลี ฝรั่งเศส และเยอรมนี ว่ากันว่าผู้ชายหรือผู้หญิงสามารถกลายเป็นมนุษย์หมาป่าได้หากเขาหรือเธอนอนข้างนอกในคืนฤดูร้อนในวันพุธหรือวันศุกร์ที่แน่นอน โดยมีพระจันทร์เต็มดวงส่องลงมาบนใบหน้าของตนโดยตรง

ในบราซิล เชื่อกันว่าเมื่อผู้หญิงมีลูกสาวเจ็ดคน และลูกคนที่แปดเป็นผู้ชาย ลูกคนหลังก็น่าจะเป็นมนุษย์หมาป่า

การเป็นมนุษย์หมาป่าเพียงแค่ถูกมนุษย์หมาป่าตัวอื่นกัดหรือข่วนเนื่องจากเป็นรูปแบบหนึ่งของการติดเชื้อเป็นเรื่องปกติในนิยายสยองขวัญสมัยใหม่ แต่การแพร่เชื้อประเภทนี้หาได้ยากในตำนานจริง ต่างจากกรณีในการเป็นแวมไพร์

แม้ว่าการแสดงนัยจะจำกัดอยู่เพียงการเปลี่ยนร่างของหมาป่าในมนุษย์ที่ยังมีชีวิต แต่ความเชื่อที่จัดรวมกันภายใต้แนวคิดนี้ก็ยังห่างไกลจากรูปแบบเดียวกัน และคำนี้ก็ค่อนข้างนำไปใช้ตามอำเภอใจ การเปลี่ยนร่างอาจเป็นการชั่วคราวหรือถาวร สัตว์ที่เป็นมนุษย์อาจเป็นมนุษย์ที่เปลี่ยนร่างไปเอง อาจเป็นสองเท่าของตนซึ่งสิ่งที่เกิดขึ้นทำให้ผู้ชายที่แท้จริงมีรูปร่างหน้าตาไม่เปลี่ยนแปลง อาจเป็นวิญญาณของตนที่ออกไปตามหาผู้ที่มันจะกลืนกินโดยปล่อยให้ร่างกายอยู่ใน หรืออาจเป็นได้ไม่มากไปกว่าผู้ส่งสารของมนุษย์ สัตว์จริง หรือ ซึ่งมีความสัมพันธ์ใกล้ชิดกับเจ้าของโดยข้อเท็จจริงที่ว่าเชื่อว่าการบาดเจ็บใด ๆ ต่อสัตว์นั้น โดยปรากฏการณ์ที่เรียกว่าการสะท้อนกลับ จะทำให้เกิดขึ้นได้กับการบาดเจ็บที่สอดคล้องกับมนุษย์

นอกเหนือจากลักษณะทางธรรมชาติของทั้งหมาป่าและมนุษย์แล้ว มนุษย์หมาป่ายังถือว่ามีความแข็งแกร่งและความเร็วเหนือกว่าหมาป่าหรือมนุษย์อีกด้วย โดยทั่วไปแล้ว มนุษย์หมาป่าถือเป็นตัวละครของชาวยุโรป แม้ว่าตำนานของมันจะแพร่หลายไปทั่วโลกในเวลาต่อมาก็ตาม สัตว์จำแลงที่คล้ายกับมนุษย์หมาป่านั้น เป็นเรื่องที่พบได้ในตำนานจากทั่วทุกมุมโลก โดยเฉพาะอย่างยิ่งในหมู่ชนพื้นเมืองอเมริกัน แม้ว่าส่วนใหญ่จะเกี่ยวข้องกับสัตว์ชนิดอื่นที่ไม่ใช่หมาป่าก็ตาม

มนุษย์หมาป่าได้รับการกล่าวขานในคติชนวิทยาของยุโรปว่ามีลักษณะทางกายภาพที่บอกเล่าเรื่องราวแม้ในร่างมนุษย์ก็ตาม ซึ่งรวมถึงคิ้วทั้งสองข้างประกบกันที่ดั้งจมูก เล็บโค้ง หูต่ำ และการก้าวย่าง การปรากฏตัวของมนุษย์หมาป่าในรูปแบบสัตว์นั้นแตกต่างกันไปในแต่ละวัฒนธรรม แม้ว่าโดยทั่วไปแล้วจะแยกไม่ออกจากหมาป่าธรรมดา เว้นแต่ว่ามันไม่มีหาง (ซึ่งเป็นลักษณะความคิดของแม่มดในรูปสัตว์) มักจะมีขนาดใหญ่ขึ้นและยังคงรักษาสายตารวมทั้งเสียงของมนุษย์ ตามคำบอกเล่าของชาวสวีเดน มนุษย์หมาป่าสามารถแยกความแตกต่างจากหมาป่าทั่วไปได้โดยที่มันจะวิ่งด้วยสามขา โดยเหยียดขาที่สี่ไปข้างหลังจนดูเหมือนหาง

วิธีหนึ่งในการระบุตัวมนุษย์หมาป่าในร่างมนุษย์คือการตัดเนื้อของผู้ถูกกล่าวหา โดยอ้างว่าจะเห็นขนอยู่ในบาดแผล หลังจากที่กลับคืนสู่ร่างมนุษย์แล้ว มนุษย์หมาป่ามักถูกบันทึกไว้ว่าจะเรื่มอ่อนล้า อ่อนเพลีย และมีอาการซึมเศร้าทางประสาทอย่างเจ็บปวด

ลักษณะนิสัยหนึ่งที่ถูกประณามไปทั่วโลกในยุคกลางของยุโรปคือนิสัยของมนุษย์หมาป่าที่ชอบกินศพที่เพิ่งถูกฝัง ซึ่งเป็นลักษณะที่ได้รับการบันทึกไว้อย่างกว้างขวาง โดยเฉพาะอย่างยิ่งใน Annales Medico-psychologiques ในศตวรรษที่ 19

มนุษย์หมาป่า จะกลับร่างกลายเป็นมนุษย์ธรรมดาเมื่อได้รับบาดเจ็บ ซึ่งนักล่าปีศาจสามารถที่จะตามรอยเลือดได้ วิธีการฆ่ามนุษย์หมาป่า คือ การยิงด้วยลูกปืนหรือแทงด้วยใบมีดที่ทำมาจากเงิน และจะต้องเป็นเงินที่หลอมมาจากกางเขน ศพของมนุษย์หมาป่าควรนำไปเผาดีกว่าฝัง เพราะถ้านำไปฝังอาจทำให้มันกลับคืนร่างมาเป็น (Pricolici) คือ มนุษย์หมาป่าที่เป็นแวมไพร์ในเวลาเดียวกัน พวกมันสามารถแปลงร่างได้เหมือนมนุษย์หมาป่า แต่พวกมันสามารถควบคุมการแปลงร่างได้

มีวิธีการต่าง ๆ มากมายในการกำจัดการเป็นมนุษย์หมาป่าออกไป ในสมัยโบราณ ชาวกรีกและโรมันโบราณเชื่อในพลังแห่งความเหนื่อยล้าในการรักษาโรคไลแคนโทรปี เหยื่อจะต้องออกกำลังกายเป็นเวลานานโดยหวังว่าจะหายจากโรคภัยไข้เจ็บ การปฏิบัตินี้เกิดขึ้นจากข้อเท็จจริงที่ว่ามนุษย์หมาป่าที่ถูกกล่าวหาจำนวนมากจะรู้สึกอ่อนแอและทรุดโทรมลงหลังจากทำการปล้นสะดม

ในยุโรปยุคกลาง ตามธรรมเนียมแล้ว มีสามวิธีที่สามารถใช้รักษาเหยื่อของมนุษย์หมาป่าได้ ในทางยา (โดยปกติจะผ่านทางการใช้) โดยการผ่าตัดหรือโดยการไล่ผี อย่างไรก็ตาม การรักษาหลายอย่างที่ได้รับการสนับสนุนจากผู้ประกอบวิชาชีพทางการแพทย์ในยุคกลางพิสูจน์แล้วว่าเป็นอันตรายถึงชีวิตแก่ผู้ป่วย ความเชื่อของชาวซิซิลีที่มีต้นกำเนิดในอาหรับถือว่ามนุษย์หมาป่าสามารถรักษาอาการเจ็บป่วยได้ด้วยการฟาดมันสามครั้งบนหน้าผากหรือหนังศีรษะด้วยมีด ความเชื่ออีกประการหนึ่งจากวัฒนธรรมเดียวกันเกี่ยวข้องกับการเจาะมือของมนุษย์หมาป่าด้วยเล็บ บางครั้งมีการใช้วิธีที่รุนแรงน้อยกว่า ในที่ราบลุ่มชเลสวิก-โฮลชไตน์ของเยอรมนี มนุษย์หมาป่าสามารถรักษาให้หายขาดได้หากใครก็ตามเรียกมันด้วยชื่อคริสเตียนสามครั้ง ขณะที่ความเชื่อของชาวเดนมาร์กอย่างหนึ่งถือได้ว่าเพียงแค่ดุว่ามนุษย์หมาป่าก็จะรักษามันได้ การเปลี่ยนมานับถือศาสนาคริสต์ยังเป็นวิธีการทั่วไปในการขจัดการเป็นมนุษย์หมาป่าในยุคกลาง การอุทิศตนให้กับนักบุญฮิวเบิร์ตยังถูกอ้างถึงว่าเป็นทั้งการรักษาและการป้องกันจากไลแคนโทรปส์ กล่าวกันว่าการกลิ้งน้ำค้างช่วยรักษาโรคได้

ผู้ที่มีขนรุงรังตามแขนขาหรือหลังหรือลำตัว จนถูกเรียกว่าเป็นมนุษย์หมาป่า เป็นอาการผิดปกติที่เรียกว่า (/ไฮ-เปอร์-ทริ-โค-ซิส/) เกิดจากยีนในโครโมโซมผิดปกติ แต่เกิดขึ้นได้น้อยมากเพียงหนึ่งใน 1,000,000 เท่านั้น แต่ทว่าอาการดังกล่าวสามารถส่งต่อทางพันธุกรรมได้

นอกจากนี้แล้ว การกลายร่างเป็นมนุษย์หมาป่ายังเกิดจากผู้ที่ต้องการจะกลายร่างเพื่อความแข็งแกร่งและอยู่ยงคงกระพัน ตามความเชื่อของรัสเซีย เชื่อว่า การที่จะกลายร่างเป็นหมาป่าได้นั้นต้องกระโดดข้ามต้นไม้ใหญ่ที่ล้มอยู่ในป่า แล้วเอามีดทองแดงเล่มเล็ก ๆ แทงต้นไม้แล้วท่องคาถา แล้วดื่มน้ำจากรอยเท้าบนดินของหมาป่า และกินสมองของสัตว์ที่ถูกหมาป่าฆ่าตาย หากทำดังนี้แล้วจะกลายร่างเป็นหมาป่าได้ และยังมีอีกวิธีการหนึ่ง คือ ในเวลาเที่ยงคืนของคืนวันพระจันทร์เต็มดวง ให้ปรุงน้ำมันชนิดหนึ่งขึ้นมาที่ทำมาจากต้นไม้ชนิดหนึ่งที่เรียกว่า หนังหมาป่า และต้นถุงมือหมาจิ้งจอก ฝิ่น ผสมกับเลือดค้างคาวและไขมันของเด็กที่ถูกฆ่าตาย เอาของทั้งหมดนี้มาต้มรวมกันในหม้อ เมื่อผสมเข้ากันดีแล้วก็ให้ทาตามตัวแล้วเอาหนังหมาป่ามาคลุมร่าง พร้อมกับท่องคาถาขอให้เปลี่ยนร่างเป็นหมาป่า ซึ่งจะกลายเป็นหมาป่าเองโดยอัตโนมัติในทุก ๆ คืน และกลับคืนร่างเป็นมนุษย์ในเวลาเช้า คาถานี้จะถูกทำลายลงก็ต่อเมื่อบุคคลนั้นตายหรือถูกแทงเข้า 3 ครั้งที่หน้าผาก

นักรบนอร์ดิก หรือที่รู้จักกันดีในนามของ เป็นพวกที่สร้างความเชื่อเรื่องมนุษย์หมาป่าให้น่ากลัวยิ่งขึ้น เนื่องจากนิยมไว้ผมและหนวดเครายาวรุงรังเพื่อให้น่ากลัว ข่มขวัญศัตรู พวกชาวบ้านที่อยู่ห่างไกลเมื่อถูกชนกลุ่มนี้ทำร้าย มักจะเชื่อว่าพวกเบอร์เซอร์เกอร์สามารถกลายร่างเป็นกึ่งมนุษย์กึ่งสัตว์ร้าย อย่าง หมี หมาป่า หรือ หมูป่าได้ ขณะทำการต่อสู้ ซึ่งในเทพปกรณัมของเบอร์เซอร์เกอร์บทหนึ่งเล่าว่า มีแม่มดร่ายเวทมนตร์ไว้บนหนังหมาป่า 2 ผืน ใครที่ได้สวมหนังหมาป่านี้จะกลายร่างเป็นหมาป่าไปทั้งหมด 10 วัน มีนักรบ 2 คนไปพบหนังหมาป่า 2 ผืนนี้โดยบังเอิญในป่า จึงขโมยมาขณะที่เจ้าของยังหลับอยู่ ด้วยความรู้ไม่ถึงการณ์นักรบทั้ง 2 ก็นำหนังหมาป่านี้มาสวมดู แต่ไม่สามารถถอดออกได้ นักรบทั้ง 2 หอนโหยหวนและเข้าทำร้ายซึ่งกันและกัน และยังทำร้ายเจ้าของหนังหมาป่าด้วย เมื่อ 10 วันผ่านไป เมื่อทั้งคู่กลายร่างเป็นมนุษย์แล้วก็เอาหนังหมาป่าทั้ง 2 ผืนนี้ไปเผาไฟทำลายทิ้งเสีย

ในเทพปกรณัมของชาวไอริชเล่าว่า มีนักบวชผู้หนึ่งหลงทางอยู่ในป่า พบหมาป่านั่งอยู่ข้างกองไฟ หมาป่าตัวนี้สามารถพูดเป็นภาษามนุษย์ได้ หมาป่าได้ขอให้นักบวชอวยพรให้กับภรรยาของตนซึ่งกำลังใกล้จะตาย หมาป่าอธิบายว่า ครอบครัวของตนถูกสาปให้ทั้งหญิงและชายอย่างละหนึ่งคน จะต้องกลายร่างเป็นหมาป่าทั้งหมด 7 ปี ถ้าว่าถ้าครบ 7 ปีแล้วยังมีชีวิตอยู่ก็จะกลายร่างเป็นมนุษย์ดังเดิม แต่นักบวชไม่เชื่อ จนกระทั่งหมาป่าตัวเมียจึงฉีกหนังหมาป่าออกเผยให้เห็นเป็นร่างของหญิงสาวที่อยู่ภายใน

เรื่องราวของมนุษย์หมาป่า ถูกอ้างอิงถึงในวัฒนธรรมร่วมสมัยหลากหลายประการเช่นเดียวกับแวมไพร์ เช่น ภาพยนตร์เรื่อง ในปี ค.ศ. 1997 เป็นต้น เมื่อเวลาผ่านไป การพรรณนาถึงมนุษย์หมาป่าได้เปลี่ยนจากอสูรกายที่ร้ายกาจไปจนถึงเป็นตัวละครพระเอก เช่นในภาพยนตร์ชุด สงครามโค่นพันธุ์อสูร และ ทไวไลท์ ตลอดจน , , โรซาริโอ้ บวก แวมไพร์ และ ภาพยนตร์ อนิเมะ มังงะ และหนังสือการ์ตูนอื่นๆ อีกมากมาย

ดูเพิ่ม

• คิตสึเนะ
• เสือสมิง

อ้างอิง

หมายเหตุ

1. ออกเสียงอีกอย่างว่า werwolf โดยทั่วไปจะออกเสียงว่า /ˈwɛərwʊlf/ wair-wuulf, แต่ก็ออกเสียงได้เช่นกันว่า /ˈwɪərwʊlf/ weer-wuulf หรือ /ˈwɜːrwʊlf/ wur-wuulf.
2. สะกด /ˈlaɪkənθroʊp/ LY-kən-throhp.
3. "... บรรทัดฐานของพระจันทร์เต็มดวงเป็นแนวคิดสมัยใหม่ เนื่องจากแหล่งข้อมูลทางประวัติศาสตร์ไม่ได้กล่าวถึงว่ามันเป็นสิ่งกระตุ้นให้เกิดการแปลงร่าง" (de Blécourt 2015, pp. 3–4 harvnb error: no target: CITEREFde_Blécourt2015 ()).
4. Pronounced /laɪˈkænθrəpi/ ly-KAN-thrə-pee.
5. Lorey (2000) บันทึกคดีที่ทราบ มี 280 คดี; ซึ่งแตกต่างกับจำนวนคดีการประหารชีวิตด้วยการถูกกล่าวหาว่าเป็นแม่มดที่บันทึกไว้ทั้งหมด 12,000 คดี หรือยอดรวมโดยประมาณประมาณ 60,000 คดี คิดเป็น 2% หรือ 0.5% ตามลำดับ คดีที่บันทึกไว้ครอบคลุมช่วงปี 1407 ถึงปี 1725 และถึงจุดสูงสุดในช่วงปี 1575–1657
6. Lorey (2000) บันทึกการกล่าวหา 6 ครั้งในช่วงปี 1701 และ 1725 ทั้งหมดในสติเรียหรือคารินเทีย; 1701 Paul Perwolf แห่ง Wolfsburg, Obdach, Styria (ประหารชีวิต); 1705 "Vlastl" แห่ง Murau สติเรีย (ไม่ทราบคำตัดสิน); 1705/6 ขอทานหกคนใน Wolfsberg คารินเทีย (ถูกประหารชีวิต); 1707/8 คนเลี้ยงแกะสามคนในลีโอเบนและเฟรเยนสไตน์ สติเรีย (การลงทัณฑ์หนึ่งครั้ง การประหารชีวิตที่น่าจะเป็นไปได้สองครั้ง); 1718 Jakob Kranawitter ขอทานพิการทางจิต ในเมือง Rotenfel, Oberwolz, Styria (การลงโทษทางร่างกาย); 1725: Paul Schäffer ขอทานของ St. Leonhard im Lavanttal คารินเทีย (ถูกประหารชีวิต)

เชิงอรรถ

1. (2011-05-16). . Väsen (ภาษาสวีเดน). SVT. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2011-04-14. สืบค้นเมื่อ 2011-05-16.
2. อ้างอิงผิดพลาด: ป้ายระบุ <ref> ไม่ถูกต้อง ไม่มีการกำหนดข้อความสำหรับอ้างอิงชื่อ Woodward
3. หน้า 2, เป็น "มนุษย์หมาป่า" ตามญาติ. "เปิดม่าน JOKE OPERA" โดย ดอย ดอกฝิ่น. ไทยรัฐปีที่ 67 ฉบับที่ 21429: วันพฤหัสบดีที่ 22 กันยายน พ.ศ. 2559 แรม 6 ค่ำ เดือน 10 ปีวอก
4. หน้า 32-37, มนุษย์หมาป่า. "คืนสยองขวัญ ตำนาน..ผีดิบ" โดย เจี๊ยบอังคาร. นิตยสาร มิติพิศวง ปีที่ 3 ฉบับที่ 28: สิงหาคม 2535 ISSN 0858-1533
5. "An American Werewolf in Paris - Trivia". Internet Movie Database.

แหล่งข้อมูลอื่น

วิกิพจนานุกรม มีความหมายของคำว่า มนุษย์หมาป่า

วิกิมีเดียคอมมอนส์มีสื่อที่เกี่ยวข้องกับ มนุษย์หมาป่า

• Arby Stones, "Hellhounds, Werewolves and the Germanic Underworld" 2005-09-05 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
• The Book of Were-Wolves, by Sabine Baring-Gould, 1865 (Google online books)
• Allen Varney, "The New Improved Beast"
• A Translation of Grimm's Saga No. 213 The Werewolf 2011-07-26 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
• A Translation of Grimm's Saga No. 215 The Werewolf Stone 2011-07-26 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
• มนุษย์หมาป่า จากเว็บไซต์ไทยรัฐ : 7 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2553