ม ข อสงส ยว าบทความน อาจละเม ดล ขส ทธ แต ระบ ไม ได ช ดเจนเพราะขาดแหล งท มา หร ออ างถ งส งพ มพ ท ย งตรวจสอบไม ได หากแสดงไ

คาร์บอนไดออกไซด์ (อังกฤษ: carbon dioxide) หรือ CO₂ เป็นก๊าซไม่มีสี ซึ่งหากหายใจเอาก๊าซนี้เข้าไปในปริมาณมาก ๆ จะรู้สึกเปรี้ยวที่ปาก เกิดการระคายเคืองที่จมูกและคอ เนื่องจากอาจเกิดการละลายของแก๊สนี้ในเมือกในอวัยวะ ก่อให้เกิดกรดคาร์บอนิกอย่างอ่อน

คาร์บอนไดออกไซด์

ชื่อ

Carbon dioxide

ชื่ออื่น

Carbonic acid gas
Carbonic anhydride
Carbonic dioxide
Carbonic oxide
Carbon(IV) oxide
Methanedione
R-744 ()
R744 (refrigerant alternative spelling)
น้ำแข็งแห้ง (สถานะของแข็ง)

เลขทะเบียน

เลขทะเบียน CAS

124-38-9^Y

3D model ()

รูปภาพแบบโต้ตอบ
รูปภาพแบบโต้ตอบ

3DMet

B01131

1900390

CHEBI:16526^Y

ChEMBL1231871^N

เคมสไปเดอร์

274^Y

100.004.271

204-696-9

เลขอี

E290

989

D00004^Y

MeSH

Carbon+dioxide

ผับเคม CID

280

FF6400000

142M471B3J^Y

UN number

1013 (แก๊ส), 1845 (ของแข็ง)

(EPA)

DTXSID4027028

InChI=1S/CO2/c2-1-3^Y
Key: CURLTUGMZLYLDI-UHFFFAOYSA-N^Y
InChI=1/CO2/c2-1-3
Key: CURLTUGMZLYLDI-UHFFFAOYAO

O=C=O
C(=O)=O

คุณสมบัติ

สูตรเคมี

CO₂

มวลโมเลกุล

44.009 g·mol⁻¹

ลักษณะทางกายภาพ

แก๊สไร้สี

กลิ่น

Low concentrations: none
High concentrations: sharp; acidic

ความหนาแน่น

1562 kg/m³ (ของแข็งที่ 1 atm (100 kPa) และ −78.5 °C (−109.3 °F))
1101 kg/m³ (ของเหลวที่ความอิ่มตัว −37 °C (−35 °F))
1.977 kg/m³ (แก๊สที่ 1 atm (100 kPa) และ 0 °C (32 °F))

จุดวิกฤติ (T, P)

304.128(15) K (30.978(15) °C), 7.3773(30) MPa (72.808(30) atm)

194.6855(30) K (−78.4645(30) °C) ที่ 1 atm (0.101325 MPa)

ละลายในน้ำ

1.45 g/L at 25 °C (77 °F), 100 kPa (0.99 atm)

ความดันไอ

5.7292(30) MPa, 56.54(30) atm (20 °C (293.15 K))

6.35, 10.33

(χ)

−20.5·10⁻⁶ cm³/mol

การนำความร้อน

0.01662 W·m⁻¹·K⁻¹ (300 K (27 °C; 80 °F))

ดัชนีหักเหแสง (n_D)

1.00045

ความหนืด

14.90 μPa·s at 25 °C (298 K)
70 μPa·s at −78.5 °C (194.7 K)

0 D

โครงสร้าง

โครงสร้างผลึก

Trigonal

อุณหเคมี

ความจุความร้อน (C)

37.135 J/(K·mol)

(S^⦵₂₉₈)

214 J·mol⁻¹·K⁻¹

(Δ_fH^⦵₂₉₈)

−393.5 kJ·mol⁻¹

เภสัชวิทยา

ATC code

(WHO)

ความอันตราย

NFPA 704 (fire diamond)

2)

(0)

(SA)

ปริมาณหรือความเข้มข้น (LD, LC):

LC_Lo ()

90,000 ppm (162,000 mg/m³)(human, 5 min)

(US health exposure limits):

(Permissible)

TWA 5000 ppm (9000 mg/m³)

(Recommended)

TWA 5000 ppm (9000 mg/m³), ST 30,000 ppm (54,000 mg/m³)

(Immediate danger)

40,000 ppm (72,000 mg/m³)

เอกสารข้อมูลความปลอดภัย (SDS)

Sigma-Aldrich

สารประกอบอื่นที่เกี่ยวข้องกัน

แอนไอออนอื่น ๆ

แคทไอออนอื่น ๆ

Silicon dioxide

carbon ที่เกี่ยวข้อง

สารประกอบที่เกี่ยวข้อง

Carbonic acid

หากมิได้ระบุเป็นอื่น ข้อมูลข้างต้นนี้คือข้อมูลสาร ณ ภาวะมาตรฐานที่ 25 °C, 100 kPa

อ้างอิงกล่องข้อมูล

คาร์บอนไดออกไซด์มีความหนาแน่น 1.98 kg/m³ ซึ่งเป็นประมาณ 1.5 เท่าของอากาศ โมเลกุลประกอบด้วยพันธะคู่ 2 พันธะ (O=C=O) หรือ CO2 น้ำหนักโมเลกุล 44.01 ไม่ติดไฟและไม่ทำปฏิกิริยา

คาร์บอนไดออกไซด์ในสถานะของแข็ง เรียกอีกชื่อหนึ่งว่า คาร์บอนไดออกไซด์แข็ง หรือ solid carbon dioxide เตรียมได้จากการนำแก๊สคาร์บอนไดออกไซด์มาผ่านกระบวนการอัดและทำให้เย็นลงภายใต้ความดันสูงกลายเป็นคาร์บอนไดออกไซด์เหลว แล้วลดความดันลงอย่างรวดเร็วโดยการพ่นคาร์บอนไดออกไซด์เหลวสู่ความดันบรรยากาศ ผลที่ได้คือเกล็ดน้ำแข็งคล้ายเกล็ดหิมะแล้วจึงนำมาอัดเป็นรูป

คาร์บอนไดออกไซด์จะกลายเป็นของแข็งที่มีสีขาวอุณหภูมิ -78 องศาเซลเซียส โดยไม่ผ่านการเป็นของเหลวก่อน หากต้องการทำให้คาร์บอนไดออกไซด์เป็นของเหลว ต้องใช้ความดันไม่น้อยกว่า 5.1 บรรยากาศ

คาร์บอนไดออกไซด์สามารถละลายน้ำได้ 1 เปอร์เซนต์ของสารละลายนั้นจะกลายเป็นกรดคาร์บอนิกซึ่งจะเปลี่ยนรูปเป็นและในภายหลัง

การทดสอบแก๊สคาร์บอนได้ออกไซด์ สามารถทำได้ 2 วิธี คือ

1. นำธูปที่ติดไฟอยู่เข้าไปในหลอดทดลองที่มีคาร์บอนไดออกไซด์อยู่ ไฟจะดับ เพราะคาร์บอนไดออกไซด์ไม่ได้ช่วยในการติดไฟของสาร จึงนำมาใช้เป็นก๊าซดับเพลิงได้
2. ผ่านแก๊สคาร์บอนไดออกไซด์ไปในน้ำปูนใส (แคลเซียมไฮดรอกไซด์) น้ำปูนใสจะขุ่น เนื่องจากเกิดแคลเซียมคาบอเนตเกิดขึ้น

ประโยชน์ของน้ำแข็งแห้ง

ด้านอุตสาหกรรม

การบดเย็น (Cold Grinding) น้ำแข็งแห้งช่วยบดวัสดุสังเคราะห์ที่แตกยาก เช่น Plexiglas, PVC , Resin , Epoxy , ABS , Polypropylene , Vinyl และอื่น ๆ ด้วยการทำให้เย็นจัดบดแตกได้ง่าย
การลดอุณหภูมิ (Low Temperature Refrigerant) ในอุตสาหกรรมเคมีและอิเล็กทรอนิกส์ น้ำแข็งแห้งเป็นตัวทำความเย็นต่ำที่หาได้ง่ายและใช้งานอย่างกว้างขวางในห้องปฏิบัติการ โรงงานนำร่อง ตู้ทดสอบอุณหภูมิต่ำทุกชนิด สายพานการผลิต และการประกอบชิ้นส่วน อิเล็กทรอนิกซ์
การให้ความเย็นและก๊าซเฉื่อย (Inerting and Cooling) การใส่น้ำแข็งแห้งลงในถังผสมสารเคมี นอกจากจะช่วยให้เกิดความเย็นแล้วยังสามารถช่วยปกคลุมสารเคมี มิให้เกิดปฏิกิริยาในถัง

ด้านการขนส่ง

บรรจุน้ำ แข็งแห้งน้ำหนักเบาไว้ในตู้คอนเทนเนอร์เพื่อป้องกันอาหารพวกเนื้อสัตว์ เนื้อไก่ ผัก ผลไม้ หรืออาหารทะเลมิให้เน่าเสียระหว่างการขนส่ง

และประโยชน์ในด้านอื่น ๆ เช่น

ในอุตสาหกรรมอาหารประเภทไอศกรีม นม เบเกอรี่ ไส้กรอก และเนื้อสัตว์ เพื่อถนอมอาหารในขั้นตอนการผลิตหรือในการขนส่งหรือเก็บอาหารสำหรับเสิร์ฟบนเครื่อง

บิน

คาร์บอนไดออกไซด์ยังใช้สำหรับการผลิตน้ำอัดลมหรือโซดา และยังมีผสมในเบียร์ได้ตามธรรมชาติอีกด้วย อย่างไรก็ตาม เบียร์บางยี่ห้อได้มีการใส่คาร์บอนไดออกไซด์โดยเจตนาด้วย

ข้อควรระวังจากการใช้น้ำแข็งแห้ง

หากจับต้องน้ำแข้งแห้งด้วยมือเปล่าหรือสัมผัสกับผิวหนังโดยตรงก็จะทำให้ผิวหนังไหม้ได้จากความเย็นจัด ( frost – bite ) ได้น้ำแข็งถือว่าเป็นวัตถุอันตรายชนิดหนึ่ง
ซึ่งเกิดจากการบรรจุน้ำแข็งแห้งในภาชนะปิดสนิทไม่มีช่องระบายอาจทำให้เกิดการสะสมของแก๊สคาร์บอนไดออกไซด์ที่ระเหิดออกมา เมือถึงระดับหนึ่งจะเกิดแรงดันและระเบิดในที่สุด ดังนั้นในการขนส่งน้ำแข็งแห้งปริมาณมาก ๆ จะต้องเก็บในภาชนะบรรจุน้ำแข็งโดยเฉพาะที่มีช่องระบายอากาศ นอกจากจะเป็นการป้องกันการระเบิดแล้วยังช่วยลดอัตราการระเหิดของน้ำแข็งได้
การเก็บน้ำแข็งแห้งปริมาณมาก ๆในห้องแคบ ๆ หรือห้องเพดานต่ำที่การระบายอากาศไม่ดีพอ แก๊สคาร์บอนไดออกไซด์ที่ระเหิดออกมาแทนที่ออกซิเจนที่ทำให้ขาดอากาศหายใจได้

การปฐมพยาบาลเบื้องต้นจากอันตรายของน้ำแข็งแห้ง

กรณีถูกน้ำแข็งแห้งกัดให้ล้างมือทันทีด้วยน้ำสะอาดในปริมาณมากและไปพบแพทย์
การรักษาภาวะได้รับคาร์บอนไดออกไซด์เกิน (ร่วมกับภาวะขาดออกซิเจน) ต้องนำผู้ป่วยออกจากสภาวะขาดอากาศ หรือบริเวณที่มีแก๊สคาร์บอนไดออกไซด์สะสมอยู่มากออกมาให้เร็วที่สุดก่อน ตรวจดูทางเดินหายใจ ถ้าหมดสติและไม่หายใจแล้ว ต้องรีบทำการช่วยหายใจ หน่วยกู้ชีพอาจพิจารณาใส่ท่อช่วยหายใจเพื่อรักษาชีวิต และรีบให้ออกซิเจนเสริมด้วยความรวดเร็ว จากนั้นรีบนำส่งพบแพทย์

เกร็ดความรู้เพิ่มเติม

เป็นที่รู้กันดีว่าแก๊สคาร์บอนไดออกไซด์จะหนักกว่าอากาศจึงมักจะลอยอยู่ในระดับต่ำ ดังนั้นหากจำเป็นต้องทำงานร่วมกับน้ำแข็งแห้ง ในพื้นที่แคบหรือพื้นที่กว้างที่ระบบถ่ายเทอากาศไม่สะดวก ควรมีการวางระบบระบายอากาศไว้บริเวณด้านล่างของพื้นที่ และถ้าในอากาศมีปริมาณคาร์บอนไดออกไซด์มากกว่าร้อยละ 5 จะทำให้เกิดพิษได้

อ้างอิง

อ้างอิงผิดพลาด: ป้ายระบุ <ref> ไม่ถูกต้อง ไม่มีการกำหนดข้อความสำหรับอ้างอิงชื่อ AirProductsMSDS
Span R, Wagner W (1996-11-01). "A New Equation of State for Carbon Dioxide Covering the Fluid Region from the Triple‐Point Temperature to 1100 K at Pressures up to 800 MPa". Journal of Physical and Chemical Reference Data. 25 (6): 1519. Bibcode:1996JPCRD..25.1509S. doi:10.1063/1.555991.
Touloukian YS, Liley PE, Saxena SC (1970). "Thermophysical properties of matter - the TPRC data series". Thermal Conductivity - Nonmetallic Liquids and Gases. Data book. 3.
Schäfer M, Richter M, Span R (2015). "Measurements of the viscosity of carbon dioxide at temperatures from (253.15 to 473.15) K with pressures up to 1.2 MPa". The Journal of Chemical Thermodynamics. 89: 7–15. doi:10.1016/j.jct.2015.04.015.
NIOSH Pocket Guide to Chemical Hazards. "#0103". (NIOSH).
"Carbon dioxide". Immediately Dangerous to Life and Health Concentrations (IDLH). (NIOSH).
"Safety Data Sheet – Carbon Dioxide Gas – version 0.03 11/11" (PDF). AirGas.com. 12 February 2018. (PDF)จากแหล่งเดิมเมื่อ 4 August 2018. สืบค้นเมื่อ 4 August 2018.
(PDF). . p. 9. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 29 July 2018. สืบค้นเมื่อ 26 July 2018.
จุฑารัตน์ ฉัตรวิริยาวงศ์และวิวัฒน์ เอกบูรณะวัฒน์.2555. แหล่งที่มา:http://www.summacheeva.org/index_thaitox_carbon_dioxide.htm 2016-03-05 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
จุฑารัตน์ ฉัตรวิริยาวงศ์และวิวัฒน์ เอกบูรณะวัฒน์.2555. แหล่งที่มา:http://www.summacheeva.org/index_thaitox_carbon_dioxide.htm 2016-03-05 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2017-06-24. สืบค้นเมื่อ 2021-09-08.
. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2017-06-24. สืบค้นเมื่อ 2021-09-08.
http://www.vcharkarn.com/varticle/44006

แหล่งข้อมูลอื่น

Current global map of carbon dioxide concentration
CDC – NIOSH Pocket Guide to Chemical Hazards – Carbon Dioxide
Trends in Atmospheric Carbon Dioxide (NOAA)
คาร์บอนไดออกไซด์คืออะไร 2009-02-06 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
Carbon Dioxide (CO2) Properties, Uses, Applications

[AirProductsMSDS-1] อ้างอิงผิดพลาด: ป้ายระบุ <ref> ไม่ถูกต้อง ไม่มีการกำหนดข้อความสำหรับอ้างอิงชื่อ AirProductsMSDS

[Span_1999-2] Span R, Wagner W (1996-11-01). "A New Equation of State for Carbon Dioxide Covering the Fluid Region from the Triple‐Point Temperature to 1100 K at Pressures up to 800 MPa". Journal of Physical and Chemical Reference Data. 25 (6): 1519. Bibcode:1996JPCRD..25.1509S. doi:10.1063/1.555991.

[3] Touloukian YS, Liley PE, Saxena SC (1970). "Thermophysical properties of matter - the TPRC data series". Thermal Conductivity - Nonmetallic Liquids and Gases. Data book. 3.

[4] Schäfer M, Richter M, Span R (2015). "Measurements of the viscosity of carbon dioxide at temperatures from (253.15 to 473.15) K with pressures up to 1.2 MPa". The Journal of Chemical Thermodynamics. 89: 7–15. doi:10.1016/j.jct.2015.04.015.

[PGCH-5] NIOSH Pocket Guide to Chemical Hazards. "#0103". (NIOSH).

[6] "Carbon dioxide". Immediately Dangerous to Life and Health Concentrations (IDLH). (NIOSH).

[AG-20180212-7] "Safety Data Sheet – Carbon Dioxide Gas – version 0.03 11/11" (PDF). AirGas.com. 12 February 2018. (PDF)จากแหล่งเดิมเมื่อ 4 August 2018. สืบค้นเมื่อ 4 August 2018.

[8] (PDF). . p. 9. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 29 July 2018. สืบค้นเมื่อ 26 July 2018.

[9] จุฑารัตน์ ฉัตรวิริยาวงศ์และวิวัฒน์ เอกบูรณะวัฒน์.2555. แหล่งที่มา:http://www.summacheeva.org/index_thaitox_carbon_dioxide.htm 2016-03-05 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน

[10] จุฑารัตน์ ฉัตรวิริยาวงศ์และวิวัฒน์ เอกบูรณะวัฒน์.2555. แหล่งที่มา:http://www.summacheeva.org/index_thaitox_carbon_dioxide.htm 2016-03-05 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน

[11] . คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2017-06-24. สืบค้นเมื่อ 2021-09-08.

[12] . คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2017-06-24. สืบค้นเมื่อ 2021-09-08.

[13] ttp://www.vcharkarn.com/varticle/44006