ไม พาย หร อ พาย อ งกฤษ paddle เป นเคร องม อท ใช สำหร บผล กด นของเหลว ท งในล กษณะของการพ ยน ำเพ อข บเคล อนเร อ พายเร อ หร

ไม้พาย หรือ พาย (อังกฤษ: paddle) เป็นเครื่องมือที่ใช้สำหรับผลักดันของเหลว ทั้งในลักษณะของการพุ้ยน้ำเพื่อขับเคลื่อนเรือ (พายเรือ) หรือใช้ในการผสมของเหลว (ไม้พายผสมอาหาร) ไม้พายประกอบด้วย 2 ส่วนหลักคือ ด้ามพาย (shaft) และใบพาย (blade)

ไม้พายที่ปรากฏในภาพนูนต่ำรูปกองเรือจาม ปราสาทบายน ประเทศกัมพูชา

ประวัติ

ไม้พายในอารยธรรมต่าง ๆ

แบบจำลองไม้พาย (ล่าง) และฉมวกจับปลา (บน) ที่พิพิธภัณฑ์นอร์ทแคโรไลนา
ไม้พายและฉมวกของชนเผ่า Yu'pik และ Inupiaq ในอะแลสกา
ใบพายเรือแคนูในปาปัวนิวกินี ที่สถาบันศิลปะโฮโนลูลู

ลักษณะ

ไม้พายพบที่ Duvensee มีอายุในช่วงสม้ยหินใหม่ ประมาณ 6,200 ปีก่อนคริสตกาล

ไม้พายที่ใช้ในการขับเคลื่อนเรือ แบ่งได้เป็น 2 ประเภท คือ แบบไม้พายใบเดี่ยว (single-bladed paddle) และ แบบไม้พายสองใบ (double-bladed paddle) ซึ่งในประเทศทางตะวันตกเรียกตามชนิดของเรือ คือ ไม้พายเรือแคนู (ไม้พายใบเดี่ยว) และไม้พายเรือคายัก (ไม้พายสองใบ)

ไม้พายใบเดี่ยว

ทีม Boating Club de Canotage Otterburn พายเรือแคนู - มีใบพายเดียว

ไม้พายใบเดี่ยว หรือเรียก ไม้พายเรือแคนู ไม้พายที่ใช้กันทั่วไปใน ประกอบด้วยไม้ หรือก้านโลหะ (สำหรับด้ามพาย - shaft) ที่มีด้ามจับที่ปลายด้านหนึ่งและใบพาย (blade) ที่ปลายอีกด้านหนึ่ง

ในประเทศไทย ใบพายชนิดนี้พบได้ทั่วไปในเรือที่ใช้แรงคนทุกประเภท ส่วนมากทำด้วย ไม้ ไฟเบอร์กลาส คาร์บอนไฟเบอร์ ต่างจากไม้พายเรือแคนู ตรงที่ไม่มีด้ามจับเป็นทำมุมฉากกับด้ามพาย และนอกจากไม้พายปกติยังสามารถพบพายในลักษณะอื่นได้อีก 2 แบบคือ "พายคิ้ว" ที่มีการตกแต่งตามขอบคิ้วของใบพาย และ "พายทุย" ที่มีด้ามพายสั้น ใบป้อม

ไม้พายสองใบ

ใบพายเรือคายัก มี 2 ใบ ทำมุมต่างระนาบ เมื่อมองตามแนวด้ามพายจะเห็นการทำมุมต่างของระนาบที่ชัดเจน

ไม้พายสองใบ (ใบคู่) หรือเรียก ไม้พายเรือคายัก ไม้พายสำหรับใช้ในเรือคายัก นั้นยาวกว่าไม้พายเรือแคนู และมีใบพาย 2 ใบที่ปลายแต่ละด้าน แกนกลางเป็นด้ามจับ

ไม้พายเรือคายักที่มีใบพาย 2 ใบอยู่ในระนาบเดียวกัน (เมื่อมองลงตามแนวด้ามพาย) เรียกว่า "ใบพายสมมาตร" (non-feathered) ไม้พายที่ใบพายทั้งสองบิดตัวทำมุมต่างระนาบกัน เรียกว่า "ใบพายอสมมาตร" (feathered) ไม้พายอสมมาตรจะทำมุมต่าง ๆ เช่น 30, 45 หรือแม้แต่ 90 องศา ไม้พายเรือคายักสมัยใหม่ส่วนมากทำจากด้ามสองชิ้นซึ่งสามารถต่อเข้าด้วยกันได้ และปรับทำมุมได้ทั้งแบบสมมาตรหรือแบบอสมมาตร โดยปกติด้ามพายจะเป็นแกนตรงตลอดด้าม แต่ในบางกรณีจะมีการเพิ่ม 'ข้อเหวี่ยง' (เป็นส่วนข้องอสำหรับจับ) โดยมีจุดประสงค์เพื่อให้ใช้ไม้พายสะดวกสบายยิ่งขึ้นและลดความเครียดที่ข้อมือ เนื่องจากเรือไม่รองรับน้ำหนักไม้พายแบบไม้แจว ไม้พายจึงทำจากวัสดุที่มีน้ำหนักเบา และอาจมีน้ำหนัก 900 กรัม หรือน้อยกว่า และมีอาจราคาแพงมากถ้ามีน้ำหนักเบาถึง 600 กรัม การประหยัดน้ำหนักเกิดที่ใบพายมากกว่าที่ด้ามพาย

ไม้พายเรือคายักที่มีราคาถูกกว่า มีด้ามพายเป็นอะลูมิเนียม ในขณะที่ไม้พายราคาแพงกว่าใช้ด้ามพายไฟเบอร์กลาส หรือคาร์บอนไฟเบอร์ ที่เบากว่า ไม้พายบางชนิดมีเส้นผ่านศูนย์กลางเล็กกว่าสำหรับคนที่มีมือเล็ก ความยาวของพายจะแตกต่างกันไปโดยไม้พายที่ยาวขึ้นจะเหมาะกับคนที่แข็งแรงกว่า คนตัวสูงและคนที่ใช้พายในเรือคายักที่กว้าง ใบพายมีขนาดและรูปร่างแตกต่างกันไป ใบพายที่มีพื้นผิวขนาดใหญ่เหมาะสำหรับคนที่แข็งแรงและมีข้อต่อหัวไหล่ที่ดี โดยทั่วไปใบพายมี 3 ขนาด

เนื่องจากการพายเรือตามปกติต้องใช้การจุ่มและยกใบพายสลับกัน สีของใบพายอาจส่งผลต่อการมองเห็นของเรือคายักต่อผู้ควบคุมเรือยนต์รอบข้างภายใต้สภาวะการมองเห็นที่จำกัด ด้วยเหตุผลด้านความปลอดภัยใบพายสีขาวหรือสีเหลืองจะได้เปรียบมากกว่าใบพายสีดำหรือสีน้ำเงิน และภายใต้สภาพแสงที่จำกัดควรสวมไฟฉายแบบสวมหัว เทปกันน้ำสะท้อนแสงสูง หรืออุปกรณ์เรืองแสงอื่น ๆ บนเรือคายัก หรือใบพายเพื่อเพิ่มทัศนวิสัย

การใช้งาน

ไม้พายใบเดี่ยว หรือไม้พายเรือแคนูจับด้วยสองมือโดยเว้นระยะห่างจากกัน มือหนึ่งจับที่ปลายด้ามมักอยู่สูงกว่ามือที่อยู่กลางไม้พายเสมอ สำหรับการใช้งานปกติจะลากผ่านน้ำไปด้านหน้า (ทาง) และพายไปด้านหลัง (ท้ายเรือ) เพื่อขับเคลื่อนเรือไปข้างหน้า ซึ่งการออกแรงส่วนจะอยู่ที่มือที่จับกลางไม้พาย มือที่อยู่ด้านบนมักทำหน้าที่คล้ายเป็นจุดหมุน หรือช่วยออกแรงพายไปในทางเดียวกัน

ไม้พายเรือคายักมีสองใบ จุ่มสลับกันที่ด้านใดด้านหนึ่งของเรือคายัก และออกแรงพอ ๆ กันทั้ง 2 ข้างโดยมือที่อยู่ด้านบนทำหน้าที่คล้ายเป็นจุดหมุนของการพาย มือที่อยู่ด้านล้างจะออกแรงไปด้านหลัง

ไม้พายมีความแตกต่างจาก ตรงที่ไม้พายถืออยู่ในมือของผู้ใช้ และได้รับการสนับสนุนแรงอย่างสมบูรณ์โดยฝีพาย ในขณะที่การแจวนั้นได้รับการสนับสนุนโดยเรือเป็นหลัก การสวมถุงมือช่วยป้องกันไม่ให้มือพองเมื่อต้องพายเป็นเวลานาน

ไม้พายเรือแข่ง

ไม้พายสำหรับแข่งเรือแคนูและคายักมีการออกแบบเป็นพิเศษ ให้ผิวโค้งมากขึ้น เพื่อกักและดันน้ำได้มากซึ่งจะช่วยให้ฝีพายแข่งสามารถเพิ่มประสิทธิภาพสูงสุดในการ

ไม้พายใบปีกนก (wing-bladed paddle) เป็นที่นิยมมากในการแข่งเรือคายัก ไม้พายมีลักษณะคล้ายช้อนและมักเป็นรูปทรงแบบรูปปีกนก และทำหน้าที่สร้างแรงยกด้วยด้านนูนของใบพายซึ่งจะช่วยดึงไม้พายไปข้างหน้า (ลู่ตามน้ำเมื่อผลักใบพายไปด้านหน้า) โดยต้องออกแรงมากในการลากกลับ (การพาย) ต่างกับไม้พายแบนที่มีแรงต้านเมื่อผลักไปข้างหน้า ไม้พายแบบด้ามงอซึ่งเป็นที่นิยมในการพายเรือแคนูแบบระยะไกลและแบบมาราธอน ใบพายที่ทำมุมจากแกนด้ามพายโดยปกติ 12 ถึง 15 องศา

ไม้แจว

หรือเรียก แจว มีลักษณะคล้ายกับไม้พาย แต่ต่างกันที่ไม้แจวมีด้ามและมีขนาดที่ยาวกว่ามาก และไม้แจวใช้ควบคู่การยึดกับตัวเรือ โดยติดตั้งบน ที่โดยมากจะอยู่ท้ายเรือเป็นทั้งขับเรือและบังคับทิศทาง โดยทั่วไปในประเทศไทยการแจวผู้แจวเรือในท่ายืนและการพายเรือในท่านั่ง ในต่างประเทศ ได้แก่ พม่า ในทะเลสาบอินเลชาวประมงพายเรือในท่ายืนขาเดียว ซึ่งใช้ขาอีกข้างช่วยในการพาย (อาจเรียกการแจวที่ไม่มีหลักแจว ซึ่งเป็นเอกลักษณ์เฉพาะ) ในประเทศทางตะวันตกและประเทศจีนผู้แจวเรือสามารถแจวในท่านั่ง (rowing)

ชาวประมงในทะเลสาบอินเล พายเรือในท่ายืนขาเดียว

ไม้พายแบบปลายโค้งงอ ทรงพลั่ว ที่มีประสิทธิภาพในการพายมากกว่า

ปัจจุบันกีฬาใหม่ที่มีการใช้ไม้พายและเป็นที่นิยมเล่นทั้งในทะเลและทะเลสาบ คือ (Standup Paddleboard - SUP) โดยการยืนพายบน ไม้พายมีด้ามที่ยาวมาก และใบพายสั้นทรงห้าเหลี่ยม หรือสามเหลี่ยม มุมมน กีฬานี้ยังไม่ได้รับการบรรจุในกีฬาโอลิมปิก ไม้พายบก พัฒนาจากสแตนด์อัปแพดเดิลบอร์ดเพื่อเป็นการฝึกบนพื้นเมื่อเวลาไม่สามารถลงน้ำได้ การพายบกใช่ไม้พายที่เปลี่ยนจากใบพายเป็นไม้ถ่อ หรืออาจติดล้อขนาดเล็ก

ไม้พายเรือมังกร

เป็นไม้พายใบเดียว แบบปลายตัด คือขอบปลายใบพายตัดตรงตามประเพณีดั้งเดิม ที่มีใบพายรูปทรงสี่เหลี่ยมคางหมูยาว มีด้ามจับเป็นทำมุมฉากกับด้ามพาย

ในการแข่งเรือมังกร ขนาดของใบพายที่ใช้แข่งหรือผลิตเพื่อการแข่งขันต้องได้รับการควบคุม และได้รับการอนุมัติการรับรองตามมาตรฐานซึ่งมีหลายขนาด และวัสดุต่าง ๆ โดยที่นิยมคือ ไม้และคาร์บอนไฟเบอร์

ไม้พายแข่งเรือยาว

การแข่งเรือยาว พบในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้และเอเชียใต้ เช่น อินเดีย พม่า ไทย กัมพูชา มีการจัดแข่งเรือที่เรียกว่า เรือยาว (longboat) ไม้พายยาว มีใบพายมีลักษณะเป็นขอบขนานปลายครึ่งวงกลม ลำเรือแคบยาวนั่งเรียงกันแถวเดียว โดยฝีพายจะแบ่งหน้าที่กันพายกันคนละด้านเรียงสลับกัน หรือแบบสองแถว

ไม้พายเรือประเพณี

ในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ภาคพื้นทวีป ได้แก่ กัมพูชา พม่า และไทย มีการประกอบการพาย สามารถจำแนกออกเป็น 2 ประเภทคือ การเห่เรือหลวง (การเห่เรือในงานพระราชพิธี) และการเห่เรือเล่น (การเห่เรือเล่นของชาวบ้านในงานต่าง ๆ) ในปัจจุบันการเห่เรือยังคงอยู่เฉพาะการเห่เรือหลวง ที่ใช้ในกระบวนพยุหยาตราชลมารค ด้ามกลมพายตรงยาวกว่าไม้พายเรือปกติ ไม่มีด้ามจับแบบตั้งฉาก ใบพายปลายเกือบครึ่งวงกลม

ใบพายมาตรฐานทรงสี่เหลี่ยมคางหมูยาว มีด้ามจับเป็นทำมุมฉากกับด้ามพาย
ใบพายเรือมังกรในหมู่เกาะโอกินาวะ มีใบพายและขนาดเรือที่ต่างไปจากการแข่งเรือมังกรมาตรฐาน
การแข่งเรือยาวราจิฟ คานธี ฝีพายเรียงแถวเดี่ยว มีคัดท้าย
ไม้พายและฝีพายเรือในกระบวนพยุหยาตราชลมารค

ไม้พายในพิธีกรรมทางวัฒนธรรม

เป็นไม้พายสำหรับประกอบพิธีกรรมทางศาสนาหรือวัฒนธรรมชาติพันธุ์ แกะสลักหรือวาดลวดลายอย่างละเอียด

ชาติพันธุ์ทลิงกิตใน
ชาติพันธุ์ชิชา
ประเทศกินี แอฟริกา
ไม้พายประกอบพิธีกรรมในปาปัวนิวกินี

เรือล้อพาย

เป็นเรือที่มีระบบล้อพายเป็นกลไกในการขับเคลื่อนเรือ โดยใช้วงล้อที่ติดตั้งใบพาย มีลักษณะคล้ายกับ และติดตั้งอยู่ตรงส่วนท้ายของเรือ หรือด้านข้าง ซึ่งเป็นระบบเดียวกับที่เห็นกันในเรือจักรไอน้ำ (เรือกลไฟ) ในช่วงศตวรรษที่ 19

ระบบล้อพายปรากฏขึ้นครั้งแรกในเอกสารของจีน โดยในปี ค.ศ. 784 ซึ่งเป็นช่วงยุคราชวงศ์ถัง นักประดิษฐ์ชื่อ หลี่เกา ได้ออกแบบเรือรบที่ใช้ล้อพายขึ้นเป็นครั้งแรก และยังปรากฏในบทความทางทหาร De Rebus Bellicis ฉบับลอกที่ทำขึ้นในคริสต์ศตวรรษที่ 15 ซึ่งแสดงภาพจำลองเรือล้อพายของทหารโรมันจากคริสต์ศตวรรษที่ 4 ที่ขับเคลื่อนด้วยแรงวัว

ภาพจำลองเรือล้อพายของทหารโรมันจากคริสต์ศตวรรษที่ 4 ที่ขับเคลื่อนด้วยแรงวัว ปรากฏในบทความทางทหาร De Rebus Bellicis ฉบับลอกที่ทำขึ้นในคริสต์ศตวรรษที่ 15

ระบบล้อพายในยุคแรก ๆ เห็นใบพายยื่นออกนอกกงล้ออย่างชัดเจน

ในเรือจักรไอน้ำ กลไกการการขับเคลื่อนเรือในยุคแรก ๆ ใช้เครื่องยนต์หมุนระบบล้อพายที่ประกอบด้วยใบพายหลายใบในกงล้อเดียว ซึ่งพัฒนาต่อมาเป็นลักษณะกังหันวิดน้ำแทน คือใบขับที่สั้นแต่กว้างและอยู่ภายในวงของกงล้อขนาดใหญ่และมีใบขับจำนวนมาก

ในวัฒนธรรม

รูปไม้พายปรากฏในตราสัญลักษณ์ของเมืองและแคว้นต่าง ๆ

รายละเอียดของหลุมฝังศพที่สุสานยิวในวอร์ซอ
ตราแผ่นดินของ Amlikon-Bissegg, Canton of Thurgau สวิตเซอร์แลนด์
ตราสัญลักษณ์ประจำตำแหน่งของอัครมุขนายก Sławoj Leszek Głódź อธิการเมืองกดัญสก์ โปแลนด์
ตราสัญลักษณ์เทศบาลเมือง Kappel_am_Rhein ใน Kappel-Grafenhausen รัฐบาเดิน-เวือร์ทเทิมแบร์ค เยอรมนี
ตราแผ่นดินของ Rudolfstetten-Friedlisberg, Canton Aargau สวิตเซอร์แลนด์
ตราสัญลักษณ์เทศบาลเมือง Oberriexingen
ตราสัญลักษณ์เทศบาลเมือง Kaskinen ฟินแลนด์
ตราสัญลักษณ์เทศบาลเมือง Sault-Brénaz ฝรั่งเศส
ตราสัญลักษณ์เทศบาล Vernaison ฝรั่งเศส
ตราสัญลักษณ์เทศบาลTěchlovice อำเภอ Děčín เช็กเกีย
ตราอาร์มของกองพันทหารช่างที่ 10 สหรัฐ

ดูเพิ่ม

(oar)
(spanking paddle)

อ้างอิง

ไพฑูรย์ ขาวมาลา, ทิศนา แขมมณี. เรือไทย สารานุกรมไทยสำหรับเยาวชน. เล่มที่ 39, 2557.
"Paddle | Canoe and Kayak Paddles". icanpaddle.com. สืบค้นเมื่อ 2016-11-08.
ศิลปวัฒนธรรม “คัด-วาด” ที่ไม่เกี่ยวกับรูปภาพ,เขียนหนังสือ แต่เป็นเทคนิค “พายเรือ”
Johnson Claes, Hoffman Johan. How a Wing Paddle Works: The secret of lift and drag of a wing paddle [Internet]. Version 1. The World As Computation. 2009 Feb 24. Available from: https://claesjohnsonmathscience.wordpress.com/article/how-a-wing-paddle-works-yvfu3xg7d7wt-33/.
Yolo Board. Surfing and Paddleboarding on Its Way to the Olympics? 2020-12-05 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
Padding Magazine Will Standup Paddleboarding Ever Be Included In The Olympics?
Dragon Boat Dimensions สืบค้นเมื่อ 27 พฤศจิกายน 2563
กาพย์เห่เรือ (กาพย์เห่เรือของเจ้าฟ้าธรรมธิเบศร) ความรู้ประกอบ 2020-10-08 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน สืบค้นเมื่อ 15 มกราคม 2563.
มูลนิธิโครงการสารานุกรมไทยสำหรับเยาวชน ประเภทของการเห่เรือ สารานุกรมไทยสำหรับเยาวชน เล่มที่ 30 เรื่องที่ 1.

แหล่งข้อมูลอื่น

วิธีการทำงานของไม้พาย 2017-09-21 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
ประวัติการพายเรือ

[:0-1] ไพฑูรย์ ขาวมาลา, ทิศนา แขมมณี. เรือไทย สารานุกรมไทยสำหรับเยาวชน. เล่มที่ 39, 2557.

[2] "Paddle | Canoe and Kayak Paddles". icanpaddle.com. สืบค้นเมื่อ 2016-11-08.

[3] ศิลปวัฒนธรรม “คัด-วาด” ที่ไม่เกี่ยวกับรูปภาพ,เขียนหนังสือ แต่เป็นเทคนิค “พายเรือ”

[4] Johnson Claes, Hoffman Johan. How a Wing Paddle Works: The secret of lift and drag of a wing paddle [Internet]. Version 1. The World As Computation. 2009 Feb 24. Available from: https://claesjohnsonmathscience.wordpress.com/article/how-a-wing-paddle-works-yvfu3xg7d7wt-33/.

[5] Yolo Board. Surfing and Paddleboarding on Its Way to the Olympics? 2020-12-05 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน

[6] Padding Magazine Will Standup Paddleboarding Ever Be Included In The Olympics?

[7] Dragon Boat Dimensions สืบค้นเมื่อ 27 พฤศจิกายน 2563

[8] กาพย์เห่เรือ (กาพย์เห่เรือของเจ้าฟ้าธรรมธิเบศร) ความรู้ประกอบ 2020-10-08 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน สืบค้นเมื่อ 15 มกราคม 2563.

[9] มูลนิธิโครงการสารานุกรมไทยสำหรับเยาวชน ประเภทของการเห่เรือ สารานุกรมไทยสำหรับเยาวชน เล่มที่ 30 เรื่องที่ 1.