สงครามปลดปล่อยบังกลาเทศ

สงครามปลดปล่อยบังกลาเทศ สงครามประกาศอิสรภาพบังกลาเทศ หรือ สงครามปลดปล่อย (เบงกอล: মুক্তিযুদ্ধ) เป็นการปฏิวัติและการขัดกันด้วยอาวุธที่เกิดขึ้นในปี ค.ศ. 1971 เมื่อขบวนการและเรียกร้องการกำหนดการปกครองด้วยตนเองในปากีสถานตะวันออกก่อการกำเริบจนนำไปสู่การประกาศอิสรภาพของบังกลาเทศ สงครามเปิดฉากเมื่อคณะเผด็จการทหารในนำโดยยาห์ยา ข่านดำเนินในของคืนวันที่ 25 มีนาคม ค.ศ. 1971

สงครามปลดปล่อยบังกลาเทศ
ส่วนหนึ่งของ และสงครามเย็น
ตามเข็มนาฬิกาจากซ้ายบน: ; ปืนใหญ่ฮาวอิตเซอร์ของ; พลโท ลงนามใน;
วันที่ 26 มีนาคม – 16 ธันวาคม ค.ศ. 1971 (8 เดือน 2 สัปดาห์ 6 วัน) สถานที่ พื้นที่หลัก: ปากีสถานตะวันออก (บังกลาเทศปัจจุบัน) ผลกระทบ: แนวรบด้านตะวันออก: ดินแดนแทรกอินเดีย-ปากีสถานตะวันออก อินเดียตะวันออกและ แนวรบด้านตะวันตก: (กัศมีร์) มหาสมุทรอินเดีย: อ่าวเบงกอล (แนวรบด้านตะวันออก) ทะเลอาหรับ (แนวรบด้านตะวันตก) ผล อินเดีย–บังกลาเทศชนะ กองทัพปากีสถานยอมจำนน ดินแดน เปลี่ยนแปลง ปากีสถานตะวันออกแยกจากปากีสถาน กลายเป็นสาธารณรัฐประชาชนบังกลาเทศ
คู่สงคราม
รัฐบาลชั่วคราวบังกลาเทศ (26 มีนาคม – 16 ธันวาคม ค.ศ. 1971)  อินเดีย กองทัพอินเดีย (3–16 ธันวาคม ค.ศ. 1971)	() กองทัพปากีสถาน กำลังกึ่งทหาร:
ผู้บังคับบัญชาและผู้นำ
ชีค มูจิบูร์ เราะห์มาน (ประธานาธิบดีรัฐบาลชั่วคราวบังกลาเทศ) (รัฐบาลชั่วคราวบังกลาเทศ) พลเอก (ผู้บัญชาการกองทัพบังกลาเทศ) นาวาอากาศเอก (รองผู้บัญชาการกองทัพบังกลาเทศ) (ประธานาธิบดีอินเดีย) อินทิรา คานธี (นายกรัฐมนตรีอินเดีย) พลเอก () พลโท (ผู้บัญชาการ) พลเรือโท (ผู้บัญชาการ) พลอากาศโท (ผู้บัญชาการ)	ยาห์ยา ข่าน () (นายกรัฐมนตรีปากีสถาน) (ผู้ว่าการปากีสถานตะวันออก) พลเอก () พลโท   (ผู้บัญชาการ) พลเรือตรี   (ผู้บัญชาการหน่วยบัญชาการกองทัพเรือตะวันออก) พลอากาศจัตวา   (ผู้บัญชาการหน่วยบัญชาการกองทัพอากาศตะวันออก) (ประธานคณะกรรมการนาโกริก ศักติ) (เอเมียร์ญามาอะเตอิสลามี) (ผู้นำอัล-บะดัร) พลตรี โมฮัมหมัด จัมเชด (ผู้บัญชาการราซาการ์) (ผู้นำอัล-ชัมส์)
กำลัง
175,000 250,000	กองทัพประจำการ ~91,000 นาย กำลังกึ่งทหาร 280,000 นาย ทหารอาสาสมัคร ~25,000 นาย
ความสูญเสีย
เสียชีวิต ~30,000 นาย เสียชีวิต 1,426–1,525 นาย บาดเจ็บ 3,611–4,061 นาย	เสียชีวิต ~8,000 นาย บาดเจ็บ ~10,000 นาย ตกเป็นเชลย 90,000—93,000 นาย (รวมทหาร 79,676 นายและทหารอาสาสมัครท้องถิ่น 10,324—12,192 นาย)
พลเรือนเสียชีวิต: ประมาณ 300,000–3,000,000 คน

ความรุนแรงที่เกิดขึ้นทำให้ ขบวนการต่อต้านของชาวเบงกอลเริ่มสงครามกองโจร ฝ่ายปากีสถานได้เปรียบในช่วงแรกก่อนถูกโต้กลับเมื่อฝ่ายกองโจรก่อวินาศกรรมอย่างกว้างขวาง โดยเฉพาะที่สร้างความเสียหายต่อกองทัพเรือปากีสถาน ขณะที่กองทัพอากาศบังกลาเทศที่เพิ่งเริ่มก่อตั้งโจมตีฐานทัพปากีสถาน อินเดียเข้าร่วมสงครามในวันที่ 3 ธันวาคม หลังปากีสถานโจมตีตอนเหนือของอินเดียทางอากาศ เกิดเป็น ปากีสถานซึ่งเผชิญกับการครองอากาศของอินเดียทางแนวรบด้านตะวันออก และการรุกคืบของทัพพันธมิตรอินเดีย-มุกติวาหินีทางแนวรบด้านตะวันตกที่เมืองธากาในวันที่ 16 ธันวาคม ซึ่งนับเป็นการยอมจำนนครั้งใหญ่ที่สุดนับตั้งแต่สงครามโลกครั้งที่สอง

กองทัพปากีสถานปฏิบัติการทางทหารและโจมตีชนบทและเขตเมืองทั่วปากีสถานตะวันออกทางอากาศเพื่อปราบปรามความไม่สงบหลังการเลือกตั้งทั่วไปในปี ค.ศ. 1970 รวมถึงมีส่วนในการเนรเทศ ข่มขืนกระทำชำเราและกวาดล้างนักเรียน ปัญญาชน ผู้ฝักใฝ่คติชาตินิยมเบงกอล ชนกลุ่มน้อยทางศาสนาและบุคลากรทางการทหาร อีกทั้งยังสนับสนุนกลุ่มมุสลิมหัวรุนแรงอย่าง เพื่อช่วยในการตีโฉบฉวย สงครามนี้เกิดการสังหารหมู่จำนวนมากรวมถึงการสังหารปัญญาชนชาวเบงกอลกว่า 1,000 คน นอกจากนี้ยังเกิดระหว่างชาวเบงกอลกับ ชาวเบงกอลประมาณ 10 ล้านลี้ภัยในอินเดีย ขณะที่อีก 30 ล้านคนต้องพลัดถิ่นภายในประเทศ

สงครามปลดปล่อยบังกลาเทศเปลี่ยนภูมิทัศน์ทางภูมิรัฐศาสตร์ในเอเชียใต้ เมื่อบังกลาเทศอุบัติขึ้นมาเป็นประเทศที่มีประชากรมากที่สุดเป็นอันดับที่เจ็ดของโลก สงครามนี้ยังเป็นหนึ่งในช่วงตึงเครียดสำคัญในสงครามเย็นระหว่างสหรัฐ สหภาพโซเวียตและสาธารณรัฐประชาชนจีน รัฐสมาชิกสหประชาชาติส่วนใหญ่ยอมรับบังกลาเทศเป็นรัฐเอกราชในปี ค.ศ. 1972

เชิงอรรถ

หมายเหตุ

1. คูเปอร์และอาลีรายงานว่ากองทัพปากีสถานทั้งหมด (รวมทั้งสองแนวรบ) ประกอบด้วยทหารบก 365,000 นายและกำลังกึ่งทหาร 280,000 นาย แต่เมื่ออุบัติในเดือนธันวาคม ค.ศ. 1971 คลัฟลีย์ชี้แจงว่ามีเพียงหนึ่งในสี่ของทหารบกปากีสถาน 365,000 นาย (ประมาณ 91,000 นาย) อยู่ในปากีสถานตะวันออก
2. สงครามนี้รู้จักในบังกลาเทศว่า มุกติยุทโธ (Muktijuddho) หรือศาธิโนฏะยุทโธ (Shadhinota Juddho) และสงครามกลางเมืองในปากีสถาน

อ้างอิง

1. "Instrument of Surrender of Pakistan forces in Dacca". mea.gov.in. The Pakistan Eastern Command agree to surrender all Pakistan Armed Forces in Bangladesh to Lieutenant General Jagjit Singh Aurora, General Officer Commanding-in –chief of the Indian and Bangladesh forces in the eastern theatre.
2. Rizwana Shamshad (3 October 2017). Bangladeshi Migrants in India: Foreigners, Refugees, or Infiltrators?. OUP India. pp. 119–. ISBN .
3. Jing Lu (30 October 2018). On State Secession from International Law Perspectives. Springer. pp. 211–. ISBN .
4. J.L. Kaul; Anupam Jha (8 January 2018). Shifting Horizons of Public International Law: A South Asian Perspective. Springer. pp. 241–. ISBN .
5. . Acig.org. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 6 June 2011. สืบค้นเมื่อ 23 June 2011.
6. Pakistan & the Karakoram Highway By Owen Bennett-Jones, Lindsay Brown, John Mock, Sarina Singh, Pg 30
7. Cloughley, Brian (2016) [First published 1999]. A History of the Pakistan Army: Wars and Insurrections (4th ed.). Simon and Schuster. pp. 149, 222. ISBN .
8. p. 442 Indian Army after Independence by KC Pravel: Lancer 1987 ISBN 
9. Thiranagama, Sharika; Kelly, Tobias, บ.ก. (2012). Traitors : suspicion, intimacy, and the ethics of state-building. Philadelphia, Pa.: University of Pennsylvania Press. ISBN .
10. "Bangladesh Islamist leader Ghulam Azam charged". BBC. 13 May 2012. สืบค้นเมื่อ 13 May 2012.
11. Figures from The Fall of Dacca by in The Illustrated Weekly of India dated 23 December 1973 quoted in Indian Army after Independence by KC Pravel: Lancer 1987 ISBN 
12. Khan, Shahnawaz (19 January 2005). "54 Indian PoWs of 1971 war still in Pakistan". Daily Times. Lahore. สืบค้นเมื่อ 11 October 2011.
13. Figure from Pakistani Prisoners of War in India by Col S. P. Salunke p. 10 quoted in Indian Army after Independence by KC Pravel: Lancer 1987 (ISBN )
14. Orton, Anna (2010). India's Borderland Disputes: China, Pakistan, Bangladesh, and Nepal. Epitome Books. p. 117. ISBN .
15. Historical Dictionary of Bangladesh, Page 289
16. Moss, Peter (2005). Secondary Social Studies For Pakistan. Karachi: Oxford University Press. p. 93. ISBN . OCLC 651126824.
17. Jamal, Ahmed (5–17 October 2008). (PDF). Asian Affairs. 30. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 3 January 2015. สืบค้นเมื่อ 29 April 2015.
18. Srinivasaraju, Sugata (2021-12-21). "The Bangladeshi liberation has lessons for India today". . จากแหล่งเดิมเมื่อ 22 December 2021. สืบค้นเมื่อ 2021-12-29.
19. Schneider, B.; Post, J.; Kindt, M. (2009). The World's Most Threatening Terrorist Networks and Criminal Gangs (ภาษาอังกฤษ). Springer. p. 57. ISBN .
20. Kalia, Ravi (2012). Pakistan: From the Rhetoric of Democracy to the Rise of Militancy (ภาษาอังกฤษ). Routledge. p. 168. ISBN .
21. Pg 600. Schmid, Alex, ed. (2011). The Routledge Handbook of Terrorism Research. Routledge. ISBN .
22. Pg. 240 Tomsen, Peter (2011). The Wars of Afghanistan: Messianic Terrorism, Tribal Conflicts, and the Failures of Great Powers. Public Affairs. ISBN .
23. Roy, Dr Kaushik; Gates, Professor Scott (2014). Unconventional Warfare in South Asia: Shadow Warriors and Counterinsurgency (ภาษาอังกฤษ). Ashgate Publishing, Ltd. ISBN .
24. Khan, Muazzam Hussain (2012). "Killing of Intellectuals". ใน ; Jamal, Ahmed A. (บ.ก.). Banglapedia: National Encyclopedia of Bangladesh (Second ed.). .
25. Totten, Samuel; Bartrop, Paul Robert (2008). Dictionary of Genocide: A-L (ภาษาอังกฤษ). ABC-CLIO. p. 34. ISBN .

แหล่งข้อมูลอื่น

วิกิมีเดียคอมมอนส์มีสื่อที่เกี่ยวข้องกับ สงครามปลดปล่อยบังกลาเทศ

วิกิคำคมมีคำคมเกี่ยวกับ สงครามปลดปล่อยบังกลาเทศ