ราชวงศ์ธนบุรี

ราชวงศ์ธนบุรี เป็นราชวงศ์ในอดีตที่มีระยะเวลาสั้นที่สุดคือ 15 ปี ซึ่งปกครองกรุงธนบุรีเพียงราชวงศ์เดียว และมีพระมหากษัตริย์เพียงพระองค์เดียวคือ สมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรี ทรงสถาปนาราชวงศ์นี้ขึ้นเมื่อปี พ.ศ. 2310 - 6 เมษายน 2325

ราชวงศ์ธนบุรี

พระราชอิสริยยศ	พระเจ้ากรุงศรีอยุธยา พระเจ้านครศรีธรรมราช
ปกครอง	อาณาจักรธนบุรี อาณาจักรนครศรีธรรมราช
เชื้อชาติ	ไทย - แต้จิ๋ว
สาขา	(10 ราชสกุล)
จำนวนพระมหากษัตริย์	2 พระองค์
ประมุขพระองค์แรก	สมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรี
ประมุขพระองค์สุดท้าย	กรุงธนบุรี : สมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรี นครศรีฯ : พระเจ้านราสุริยวงศ์
ช่วงระยะเวลา	กรุงธนบุรี : พ.ศ. 2310-2325 นครศรีฯ : พ.ศ. 2312–2319
สถาปนา	6 พฤศจิกายน พ.ศ. 2310
ล่มสลาย	6 เมษายน พ.ศ. 2325

พระอัครมเหสี พระมเหสี เจ้าจอมมารดา และเจ้าจอม

มีพระมเหสีและพระภรรยาเจ้า ดังนี้

• พระอัครมเหสี
  • สมเด็จพระอัครมเหสี กรมหลวงบาทบริจา (สอน)
• พระมเหสี
  • กรมบริจาภักดีศรีสุดารักษ์ (พระนามเดิมว่าเจ้าหญิงฉิม พระธิดาในพระเจ้านครศรีธรรมราช)
• เจ้าจอมมารดาและเจ้าจอม
  • เจ้าจอมมารดาฉิมใหญ่ (สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าฉิมใหญ่ พระราชธิดาในพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช)
  • เจ้าจอมมารดาเจ้าหญิงปราง (พระธิดาในพระเจ้านครศรีธรรมราช)
  • เจ้าจอมมารดาเจ้าหญิงจวน (พระธิดาในพระเจ้านครศรีธรรมราช)
  • เจ้าจอมมารดาอำพัน (ธิดาของอุปราชจันทร์แห่งเมืองนครศรีธรรมราช)
  • เจ้าจอมมารดาทิม (ธิดาของท้าวทรงกันดารทองมอญ)
  • หม่อมบุษบา (พระธิดาในกรมหมื่นจิตรสุนทร)
  • หม่อมอุบล (พระธิดาในกรมหมื่นเทพพิพิธ)
  • หม่อมประทุม (พระราชธิดาในสมเด็จพระเจ้าอุทุมพร)
  • หม่อมฉิม (พระธิดาในเจ้าฟ้าจีด)

พระราชโอรสและพระราชธิดา

มีพระราชโอรส 21 พระองค์ พระราชธิดา 9 พระองค์ รวมทั้งสิ้น 30 พระองค์ มีรายพระนาม ดังนี้

• สมเด็จพระมหาอุปราช เจ้าฟ้ากรมขุนอินทรพิทักษ์ (จุ้ย) ประสูติในสมเด็จพระอัครมเหสี กรมหลวงบาทบริจา ถูกสำเร็จโทษในรัชกาลที่ 1 เมื่อ พ.ศ. 2325 เป็นต้นราชสกุล "สินศุข" และ "อินทรโยธิน"
• สมเด็จเจ้าฟ้าน้อย ประสูติในสมเด็จพระอัครมเหสี กรมหลวงบาทบริจาริกา ถูกสำเร็จโทษในรัชกาลที่ 1 เมื่อ พ.ศ. 2325
• สมเด็จเจ้าฟ้าชายทัศพงศ์ ประสูติในกรมบริจาภักดีศรีสุดารักษ์ (เจ้าหญิงฉิม) พระธิดาของพระเจ้านครศรีธรรมราช (หนู) เป็นต้นราชสกุล "พงษ์สิน"
• สมเด็จเจ้าฟ้าชายนเรนทรราชกุมาร ประสูติในกรมบริจาภักดีศรีสุดารักษ์ เป็นต้นราชสกุล "รุ่งไพโรจน์"
• สมเด็จเจ้าฟ้าชายทัศไภย ประสูติในกรมบริจาภักดีศรีสุดารักษ์ ถูกสำเร็จโทษในรัชกาลที่ 2 เมื่อ พ.ศ. 2358 ฐานเป็นชู้กับเจ้าจอมในวัง มีพระธิดาคือ เจ้าจอมมารดาน้อยในรัชกาลที่ 4 เป็นต้นราชสกุล และ
• สมเด็จเจ้าฟ้าชายสุพันธุวงศ์ ประสูติในสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าฉิมใหญ่ พระราชธิดาในพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช ได้รับการสถาปนาในรัชกาลที่ 1 เป็น สมเด็จเจ้าฟ้าอภัยธิเบศร์ กรมขุนกระษัตรานุชิต ถูกสำเร็จโทษในรัชกาลที่ 2 เมื่อ พ.ศ. 2352 ด้วยข้อหากบฏ
• ประสูติในกรมบริจาภักดีศรีสุดารักษ์ เป็นพระชายาของสมเด็จพระสัมพันธวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมขุนอิศรานุรักษ์ ต้นราชสกุล
• สมเด็จเจ้าฟ้าศิลา (ไม่ทราบนามพระมารดา) โปรดเกล้าฯ ลดพระยศ ได้เข้ารับราชการต่อมารัชสมัยรัชกาลที่ 3 ได้บรรดาศักดิ์เป็นที่ พระยาประชาชีพ ทรงเป็นต้นราชสกุล "ศิลานนท์"
• สมเด็จเจ้าฟ้าโกมล (ไม่ทราบนามพระมารดา)
• สมเด็จเจ้าฟ้าบุปผา (ไม่ทราบนามพระมารดา)
• สมเด็จเจ้าฟ้าสิงหรา (ไม่ทราบนามพระมารดา)
• สมเด็จเจ้าฟ้าเล็ก (ไม่ทราบนามพระมารดา)
• เจ้าจอมมารดาพระองค์เจ้าสำลีวรรณ ประสูติในเจ้าจอมมารดาอำพัน เป็นพระชายาในสมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาเสนานุรักษ์ ถูกสำเร็จโทษในรัชกาลที่ 2 เมื่อ พ.ศ. 2352 ด้วยข้อหากบฏ เป็นต้นราชสกุล
• พระองค์เจ้าชายอรนิกา ประสูติในเจ้าจอมมารดาอำพัน จันทโรจวงศ์ ธิดาเจ้าพระยาสุรินทราชา (จันทร์ จันทโรจวงศ์) ต้นสกุล "จันทโรจวงศ์" ถูกสำเร็จโทษในรัชกาลที่ 2 เมื่อ พ.ศ. 2352
• พระองค์เจ้าอัมพวัน ประสูติในเจ้าจอมมารดาทิมธิดาในท้าวทรงกันดารทองมอญ
• พระองค์เจ้าประไพพักตร์ ประสูติในเจ้าจอมมารดาเงิน
• พระองค์เจ้าสุมาลี (ไม่ทราบนามพระมารดา)
• พระองค์เจ้าธำรง (ไม่ทราบนามพระมารดา)
• พระองค์เจ้าละมั่ง (ไม่ทราบนามพระมารดา)
• พระองค์เจ้าจามจุรี (ไม่ทราบนามพระมารดา)
• พระองค์เจ้าสังวาลย์ (ไม่ทราบนามพระมารดา)
• พระองค์เจ้าคันธวงศ์ (ไม่ทราบนามพระมารดา)
• พระองค์เจ้าเมฆินทร์ (ไม่ทราบนามพระมารดา)
• พระองค์เจ้าอิสินธร (ไม่ทราบนามพระมารดา)
• พระองค์เจ้าบัว (ไม่ทราบนามพระมารดา)
• พระองค์เจ้าชาย (ไม่ปรากฏพระนาม ไม่ทราบนามพระมารดา)
• พระองค์เจ้าหนูแดง (ไม่ทราบนามพระมารดา)
• พระองค์เจ้าสุดชาตรี (ไม่ทราบนามพระมารดา)
• พระองค์เจ้าน้อย ประสูติในเจ้าจอมมารดาเจ้าหญิงปราง พระธิดาของพระเจ้านครศรีธรรมราช (หนู) (พระขนิษฐาในกรมบริจาภักดีศรีสุดารักษ์) ในสมัยกรุงรัตนโกสินทร์ถูกลดพระอิสริยยศเป็น "เจ้าพระยานครศรีธรรมราช (น้อย)" เป็นต้นราชสกุล ""
• พระองค์เจ้าทองอินทร์ ประสูติในเจ้าจอมมารดาเจ้าหญิงจวน พระธิดาของพระเจ้านครศรีธรรมราช (หนู) (พระขนิษฐาในกรมบริจาภักดีศรีสุดารักษ์) ในสมัยกรุงรัตนโกสินทร์ถูกลดพระอิสริยยศเป็น "เจ้าพระยานครราชสีมา (ทองอินทร์)" ต้นราชสกุล ""

สถาปนา

หลังจากพระยาวชิรปราการทรงกอบกู้เอกราชครั้งที่ 2 ได้สำเร็จ ในวันที่ 28 ธันวาคม พ.ศ. 2311 พระยาวชิรปราการได้ทำพิธีปราบดาภิเษกเป็นพระมหากษัตริย์แห่งกรุงศรีอยุธยา เฉลิมพระนามว่า สมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรี แล้วได้ย้ายเมืองหลวงจาก กรุงศรีอยุธยา มายังภาคกลางตอนล่าง แล้วสถาปนาใหม่ว่า กรุงธนบุรี แล้วสถาปนาราชวงศ์ธนบุรีเป็นราชวงศ์ที่ปกครองกรุงธนบุรี

การสิ้นสุด

ในช่วงปลายรัชกาลสมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรี เกิดจลาจลขึ้นในกรุงธนบุรี พระยาสรรค์ได้ต้งตัวเป็นกบฏบังคับให้พระองค์ผนวช สมเด็จเจ้าพระยามหากษัตริย์ศึกซึ่งในขณะนั้นทำศึกอยู่ที่กัมพูชาได้ทราบข่าวจึงเสด็จกลับมาที่ กรุงธนบุรีและสืบสวนความจริงได้นำพวกพระยาสรรค์บุรีไปประหารชีวิต แลวได้สืบสวนหารือว่าควรสำเร็จโทษ (โดยข้อกล่าวหาว่าพระเจ้ากรุงธนบุรีมีสติวิปลาส) และได้สำเร็จโทษในวันที่ 6 เมษายน พ.ศ. 2325 และเสด็จสวรรคต ต่อมาทางอาณาประชาราษฎร์ได้ทูลเชิญสมเด็จเจ้าพระยามหากษัตริย์ศึกให้ปราบดาภิเษกขึ้นเป็น พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช เมื่อวันที่ 6 เมษายน พ.ศ. 2325 แล้วสถาปนาราชวงศ์จักรี ขึ้นเป็นราชวงศ์ใหม่ แทนราชวงศ์ธนบุรี และสถาปนากรุงรัตนโกสินทร์เป็นราชธานีแห่งใหม่แทน กรุงธนบุรี พระราชโอรสพระองค์โตในสมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรีถูกสำเร็จโทษและเสด็จสวรรคต จึงเป็นเหตุให้สิ้นสุดกรุงธนบุรี

อ้างอิง

1. 53 พระมหากษัตริย์ไทย : ธ ครองใจไทยทั้งชาติ. กรุงเทพฯ : โอเดียนสโตร์, 2543. หน้า 247. ()
2. ธำรงศักดิ์ อายุวัฒนะ. ราชสกุลจักรีวงศ์ และราชสกุลสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช. Bangkok: สำนักพิมพ์บรรณกิจ. p. 490. ISBN .

ก่อนหน้า		ราชวงศ์ธนบุรี		ถัดไป
ราชวงศ์บ้านพลูหลวง (ปกครองกรุงศรีอยุธยา)		ราชวงศ์ที่ปกครองกรุงธนบุรี (พ.ศ. 2310 - พ.ศ. 2325)		ราชวงศ์จักรี (ปกครองกรุงรัตนโกสินทร์)