ภูมิศาสตร์ยุโรป

ภูมิศาสตร์ยุโรป (อังกฤษ: Geography of Europe) คือลักษณะภูมิศาสตร์ของทวีปยุโรปซึ่งเป็น 1 ใน 7 ทวีปบนโลกและเป็นคาบสมุทรตะวันตกเฉียงเหนือของทวีปแอฟโฟร-ยูเรเชีย การแบ่งทวีปยุโรปตะวันออกกับทวีปเอเชียจะใช้เทือกเขายูรัลในประเทศรัสเซีย ส่วนในตะวันออกเฉียงใต้นั้นยังไม่มีการกำหนดอย่างแน่ชัด แต่ส่วนมากจะใช้แม่น้ำยูรัล, และทะเลดำในการแบ่งเขต จุดสิ้นสุดของทวีปเอเชียคือช่องแคบบอสพอรัสในประเทศตุรกี

ภูมิศาสตร์ยุโรป
Geography of Europe

พื้นที่	10,180,000 ตร.กม. (อันดับที่ 6)
ประชากร	742,452,000 คน (2013, อันดับที่ 3)
ความหนาแน่น	72.9 คน/ตร.กม. (อันดับที่ 2)
เดมะนิม	(European)
ประเทศ	~ 45 ประเทศ (รับรองบางส่วน ~(1 ประเทศ))
ดินแดน	(4 ดินแดน)  ยิบรอลตาร์  ไอล์ออฟแมน  เกิร์นซีย์  เจอร์ซีย์
ภาษา	~
เขตเวลา	UTC−1 ถึง

ส่วนการแบ่งเขตของทวีปยุโรปกับทวีปแอฟริกาจะใช้ทะเลเมดิเตอร์เรเนียน จุดที่ทวีปยุโรปใกล้กับทวีปแอฟริกามากที่สุดคือช่องแคบยิบรอลตาร์ที่ห่างกันเพียง 14.3 กิโลเมตรหรือ 8.9 ไมล์

พรมแดนทางตะวันตกมีเทือกเขากลางสมุทรไอซ์แลนด์เป็นตัวแบ่งอาณาเขตระหว่างยุโรปกับอเมริกาเหนือ ส่วนประเทศไอซ์แลนด์ที่อยู่กึ่งกลางระหว่างอเมริกาเหนือกับยุโรปนั้นถือว่าอยู่ในทวีปยุโรปเพราะเหตุผลทางด้านวัฒนธรรมและมีพื้นที่ใกล้กับแผ่นดินใหญ่ของทวีปยุโรปมากกว่าแผ่นดินใหญ่ของทวีปอเมริกาเหนือถึง 2 เท่า

นี้คือภาพถ่ายจากสถานนีอวกาศแห่งชาติโดยใช้กล้อง2ตัวโดยทางซ้ายมองไปทางเหนือและทางขวามองมาทางตรง

ภาพรวม

แผนที่แสดงที่ตั้งของแผ่นยูเรเซีย

ในตำราภูมิศาสตร์นั้นจะเรียกทวีปยุโรปร่วมกับทวีเอเชียเนืองจากทวีปยุโรปไม่ได้ถูกล้อมด้วยมหาสมุทรและตึดกับแผ่นดินใหญ่ทางตะวันออกเฉียงใต้

นั้นทำให้ยุโรปถูกเรียกว่าคาบสมุทรที่ใหญ่ที่สุดในโลกและมีสแกนดิเนเวียทางเหนือของยุโรปเป็นคาบสมุทรที่ใหญ่เป็นอันดับสองซึ่งถูกแบ่งด้วยทะเลบอลติกและทวีปยุโรปยังมีคาบสมุทรเล็กๆอีกสามแห่งคือคาบสมุทรอิตาลี, คาบสมุทรไอบีเรียและคาบสมุทรบอลข่านซึ่งจะอยู่ทางใต้ของทวีป

คาบสมุทรบอลข่านนั้นถูกแยกออกมาจากทวีปเอเชียโดยทะเลดำและทะเลอีเจียน ส่วนคาบสมุทรอิตาลีถูกแยกจากคาบสมุทรบอลข่านด้วยทะเลเอเดรียติกและคาบสมุทรไอบีเรียถูกแยกจากคาบสมุทรอิตาลีด้วยทะเลเมดิเตอร์เรเนียนซึ่งทะเลเมดิเตอร์เรเนียนนั้นยังเป็นทะเลที่แยกยุโรปกับแอฟริกาออกจากกันอีกด้วย

ทวีปยุโรปมีลักษณะภูทิประเทศที่หลากหลายมากซึ่งถือเป็นการเปลี่ยนแปลงมากมายในพื้นที่เล็ก ๆ เช่นมีเทือกเขาแอลป์, เทือกเขาพิเรนีส, เทือกเขาคาร์เพเทียนในภาคใต้ของทวีปและยังมีที่ราบสูงที่กว้างใหญ่ทางตะวันออกของทวีปและยังมีฟยอร์ดมากมายตรงแถบสแกนดิเนเวียและตรงตะวันตกของประเทศนอร์เวย์และมีการคาดว่าเกาะ[บริเตนใหญ่และเกาะไอร์แลนด์นั้นเคยติดกับพื้นแผ่นดินใหญ่ของทวีปก่อนถูกแยกออกจากกันด้วยระดับน้ำทะเลที่สูงขึ้น

คาบสมุทร

ยุโรปนั้นถูกเรียกว่าเป็น "คาบสมุทรของคาบสมุทร"เนืองจากทวีปยุโรปนั้นเป็นทวีปที่มีทะเลล้อมลอบสามด้านจึงถูกเรียกว่าคาบสมุทรที่ใหญ่ที่สุดในโลกอีกทั้งทวีปยุโรปยังประกอบไปด้วยคาบสมุทรใหญ่เล็กอีกมากมาย

รายชื่อคาบสมุทรบ้างส่วนของยุโรป

• คาบสมุทรบอลข่าน
• คาบสมุทรอิตาลี
• คาบสมุทรไอบีเรีย
• คาบสมุทรไครเมีย
• • คาบสมุทรสแกนดิเนเวีย
• คาบสมุทรจัตแลนด์

ธรณีวิทยา

ชายฝั่งที่ ประเทศกรีซ

ลักษณะทางธรณีวิทยาที่สำคัญที่สุดของยุโรปคือการแบ่งแยกระหว่างที่ราบสูงและเทือกเขาทางตอนใต้ของทวีปยุโรปและพื้นที่ใต้น้ำบางส่วนของเกาะบริเตนใหญ่ ทั้งนี้ธรณีวิทยาของทวีปยุโรปมีความหลากหลายและซับซ้อนมากซึ่งก่อให้เกิดความหลากหลายของภูมิประเทศและจะสามารถพบได้ทั่วทั้งทวีปจากที่ราบสูงสกอตติชไปจนถึงที่ราบลุ่มของฮังการี

ประชากร

ตัวเลขของประชากรในยุโรปนั้นแตกต่างกันไปตามข้อกำหนดในการแบ่งเขตแดนของยุโรปที่ใช้ประชากรที่อยู่ในขอบเขตของภูมิศาสตร์ทางกายภาพมีจำนวนประมาณ 731 ล้านคนในปี 2005 และในปี 2010 มีจำนวนประชากร 857 ล้านคนตามที่สหประชาชาติประกาศซึ่งการประกาศครั่งนี้นั้นรวมถึงประเทศข้ามทวีปด้วยเช่นประเทศรัสเซียและประเทศตุรกี

ค่าเฉลี่ยอายุของคนในทวีปยุโรปส่วนมากจะอายุมัธยฐานค่อนข้างน้อยเมื่อเทียบกับทวีปอิ่น ๆ

อุณหภูมิและฝนตก

บริเวณที่มีภูเขาสูงในทวีปยุโรปมีอากาศหนาวเย็นและมีฝนตกมากกว่าบริเวณที่ต่ำกว่าเช่นเดียวกับพื้นที่ภูเขาทั่วไป ยุโรปมีฝนตกน้อยกว่าในภาคกลางและตะวันตกของยุโรป ความแตกต่างของอุณหภูมิระหว่างฤดูร้อนและฤดูหนาวค่อยๆเพิ่มขึ้นจากชายฝั่งตะวันตกเฉียงเหนือและค่อย ๆ ไล่ไปจนถึงตะวันออกเฉียงใต้ของทวีป

แม่น้ำ

รายชื่อแม่น้ำที่ยาวที่สุดในยุโรปตามลำดัยความยาวโดยประมาณ

1. แม่น้ำวอลกา -   3,690 km (2,290 mi)
2. แม่น้ำดานูบ - 2,860 km (1,780 mi)
3. แม่น้ำยูรัล   -    2,428 km (1,509 mi)
4. แม่น้ำนีเปอร์ - 2,290 km (1,420 mi)
5. แม่น้ำดอน   -     1,950 km (1,210 mi)
6. - 1,809 km (1,124 mi)
7. แม่น้ำคามา -  1,805 km (1,122 mi)
8.   -   1,500 km (930 mi)
9. - 1,430 km (890 mi)
10. แม่น้ำติซอ   -   1,358 km (844 mi)
11. แม่น้ำนีสเตอร์ - 1,352 km (840 mi)
12. แม่น้ำไรน์   -   1,236 km (768 mi)
13. แม่น้ำเอลเบอ   -   1,091 km (678 mi)
14. แม่น้ำวิสวา - 1,047 km (651 mi)
15. แม่น้ำเทกัส   - 1,038 km (645 mi)
16. - 1,020 km (630 mi)
17. - 1,012 km (629 mi)
18. แม่น้ำเอโบร - 960 km (600 mi)
19. - 937 km (582 mi)
20. แม่น้ำซาวา - 933 km (580 mi)
21. แม่น้ำโดรู - 897 km (557 mi)
22. แม่น้ำโอเดอร์ - 854 km (531 mi)
23. แม่น้ำกวาเดียนา - 829 km (515 mi)
24. แม่น้ำโรน - 815 km (506 mi)
25. แม่น้ำแซน  - 776 km (482 mi)
26. - 761 km (473 mi)
27. แม่น้ำปรุต - 742 km (461 mi)
28. แม่น้ำโป - 682 km (424 mi)
29. แม่น้ำกวาดัลกีบีร์ - 657 km (408 mi)
30. - 615 km (382 mi)
31. แม่น้ำกลอมา - 604 km (375 mi)
32. - 602 km (374 mi)
33. - 559 km (347 mi)
34. แม่น้ำเนริส - 510 km (320 mi)
35. - 480 km (300 mi)
36. แม่น้ำวัลตาวา - 430 km (270 mi)
37. แม่น้ำยาโลมีตซา - 417 km (259 mi)
38. แม่น้ำวาก - 406 km (252 mi)
39. - 388 km (241 mi)
40. - 386 km (240 mi)
41. - 376 km (234 mi)
42. - 353 km (219 mi)
43. 335 km
44. - 324 km (201 mi)

ทะเลสาบและทะเลภายในประเทศ

หมู่เกาะที่สำคัญ

• เกาะไอซ์แลนด์
• หมู่เกาะแฟโร
• เกรตบริเตน
• เกาะไอร์แลนด์
• หมู่เกาะแบลีแอริก
• คอร์ซิกา
• เกาะซาร์ดิเนีย
• เกาะซิซิลี
• เกาะมอลตา
• เกาะไซปรัส
• หมู่เกาะไอโอเนียน
• เกาะครีต
• Aegean Islands
• หมู่เกาะโอลันด์
• ซาเรมา
• สฟาลบาร์
• ฟึน
• เกาะเชลลันด์

ทุ่งหญ้าและที่ราบลุ่ม

• , ภูมิทัศน์ที่ใหญ่ที่สุดของยุโรป
• ที่ราบพันโนเนีย
• ที่ราบสเปน เป็นที่ราบสูงในภาคกลาง (กินพื้นที่ 40% ของประเทศ)

เทือกเขา

ยอดเขาเอลบรุส

ภูเขาโอลิมปัส.

เทือกเขาในประเทศแอลเบเนีย

ภูเขาสำคัญ ๆ ในยุโรป:

• เทือกเขายูรัล, แยกระหว่างยุโรปกับเอเชีย
• เทือกเขาคาร์เพเทียนเทือกเขาที่ยาวเป็นอันดับ2ในยุโรป
• เทือกเขาแอลป์ที่มีชื่อเสียงมากในยุโรป
• เทือกเขาพิเรนีสพรมแดนธรรมชาติของสเปนและฝรั่งเศส

พื้นที่ต่าง ๆ ของภูมิประเทศที่เป็นภูเขาของยุโรป (อ้างอิงจาก UNEP-WCMC 2008-05-10 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน) :

ระดับความสูง	อาณาเขต (km^2)	% อาณาเขต
≥4500m	1	0.00%
3500-4500m	225	0.00%
2500-3500m	497,886	4.89%
1500-2500m & ลาดชัน ≥2°	145,838	1.43%
1000-1500m & ลาดชัน ≥5° หรือระดับความสูง >300m	345,255	3.39%
300-1000m หรือระดับความสูง >300m	1,222,104	12.00%
ภูเขา	2,211,308	21.72%
ทวีปยุโรป	10,180,000	100.00%

• หมายเหตุ ≥ อ่านว่า มากกว่าหรือเท่ากับ

ประเทศที่ไม่มีทางออกสู่ทะเล

•  คอซอวอ
•  เช็กเกีย
•  ซานมารีโน
•  เซอร์เบีย
•  เบลารุส
•  มอลโดวา
•  มาซิโดเนียเหนือ
•  ลักเซมเบิร์ก
•  ลีชเทินชไตน์
•  นครรัฐวาติกัน
•  สโลวาเกีย
•  สวิตเซอร์แลนด์
•  ออสเตรีย
•  อันดอร์รา
•  ฮังการี
•  คาซัคสถาน

ประเทศที่เป็นเกาะ

•  ไอซ์แลนด์
•  ไอร์แลนด์
•  มอลตา
•  สหราชอาณาจักร

ประเทศที่มีดินแดนข้ามทวีป

ยูเรเชีย	ประเทศอาเซอร์ไบจาน, ประเทศจอร์เจีย, คาซัคสถาน, ประเทศรัสเซีย, ประเทศตุรกี
ยุโรป-แอฟริกา	ประเทศมอลตา, ประเทศสเปน (เซวตา, เมลียา และกานาเรียส), ประเทศอิตาลี (และ), ประเทศโปรตุเกส (มาเดรา),ประเทศฝรั่งเศส (เรอูว์นียงและมายอต)
อเมริกาใต้	ประเทศฝรั่งเศส (เฟรนช์เกียนา)
อเมริกาเหนือ	ประเทศฝรั่งเศส (กัวเดอลุป, มาร์ตีนิก และแซ็งปีแยร์และมีเกอลง), ประเทศเดนมาร์ก (กรีนแลนด์), ประเทศเนเธอร์แลนด์ (โบแนเรอ, ซาบา และซินต์เอิสตาซียึส), ประเทศโปรตุเกส (, )

ประเทศที่มีชื่อเมืองหลวงกับชื่อประเทศเหมือนกัน

1.  ลักเซมเบิร์ก
2.  โมนาโก
3.  ซานมารีโน
4.  นครรัฐวาติกัน
5.  อันดอร์รา

ประเทศที่เมืองหลวงไม่ใช่เมืองใหญ่สุด

ประเทศ	เมืองหลวง	เมืองใหญ่ที่สุด
ลีชเทินชไตน์	วาดุซ	ชาน
มอลตา	วัลเลตตา	บีร์กีร์การา
ซานมารีโน	ซานมารีโน
สวิสเซอร์แลนด์	แบร์น	ซือริช
ตุรกี	อังการา	อิสตันบูล

หมายเหตุ: กรุงโรมเมืองหลวงของอิตาลีเป็นเมืองที่ใหญ่ที่สุดของประเทศหากพิจารณาเฉพาะเมือง (มหานครมิลานเป็นเขตปริมณฑลที่ใหญ่ที่สุดในอิตาลี)

เมืองบรัสเทล - เมืองหลวงของเขตการปกครองบรัสเซลส์ถือเป็นเมืองที่ใหญ่ที่สุดในเบลเยี่ยม ประชากรของกรุงบรัสเซลส์คือ 175,000 คน ส่วนเมือง Antwerp เป็นเมืองที่ใหญ่ที่สุดของประเทศ

ประเทศที่มีเพื่อนบ้านมากที่สุด

แผ่นที่แสดงประเทศที่มีเพื่อนบ้านมากที่สุด

14	รัสเซีย (รวม แคว้นคาลินินกราด)
11	ฝรั่งเศส (รวม และ )
9	เยอรมนี
8	ออสเตรีย, เซอร์เบีย, ตุรกี
7	ฮังการี, โปแลนด์, ยูเครน
6	อิตาลี
5	อาเซอร์ไบจาน, เบลารุส, โครเอเชีย, คาซัคสถาน, โรมาเนีย, มาซิโดเนีย, สโลวาเกีย, สเปน (รวม Ceuta และ Melilla), สวิสเซอร์แลนด์
4	อัลเบเนีย, อาร์มีเนีย, บัลแกเรีย, เช็กเกีย, จอร์เจีย, กรีซ, คอซอวอ, ลัตเวีย, ลิทัวเนีย, มอนเตเนโกร, สโลวีเนีย
3	ประเทศบอสเนียและเฮอร์เซโกวีนา, ฟินแลนด์, เนเธอร์แลนด์ (รวม Sint Maarten), นอร์เวย์, ลักเซมเบิร์ก
2	อันดอร์รา, เอสโตเนีย, ลีชเทินชไตน์, มอลโดวา, สวีเดน
1	เดนมาร์ก, ไอร์แลนด์, โมนาโก, โปรตุเกส, ซานมารีโน, สหราชอาณาจักร, วาติกัน
0	ไอซ์แลนด์, ไซปรัส, มอลตา

อ้างอิง

1. Language facts – European day of languages ("ข้อเท็จจริงเรื่องภาษา - วันภาษาแห่งยุโรป"), Council of Europe. สืบค้นเมื่อ 21 กันยายน 2559
2. See Robinson, Allan Richard and Paola Malanotte-Rizzoli, Ocean Processes in Climate Dynamics: Global and Mediterranean Examples. Springer, 1994, p. 307, .
3. Europe:Physical Geography 2012-09-13 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน National Geographic - Education
4. Peoples of Africa. Marshall Cavendish. 2000. ISBN .