พระราชพงศาวดารฉบับพระราชหัตถเลขา

พระราชพงศาวดาร ฉบับพระราชหัตถเลขา เป็นพงศาวดารสยาม ต้นฉบับเป็นสมุดไทยจำนวน 22 เล่ม เนื้อหาเริ่มตั้งแต่การสถาปนากรุงศรีอยุธยาจนถึง จ.ศ. 1152 (พ.ศ. 2333) ต่อมาสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ ทรงแต่งเนื้อหาเพิ่มเติมจนจบรัชกาลพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราชและทรงนิพนธ์คำอธิบายเพิ่มเติม ซึ่งได้จัดพิมพ์เป็น 2 เล่ม

ประวัติ

พระราชพงศาวดารฉบับนี้ไม่มีบานแพนกระบุที่มาการชำระ หอพระสมุดวชิรญาณรับซื้อมาราวปี พ.ศ. 2449-2450 มีจำนวน 22 เล่มสมุดไทย เนื้อความตรงกับพระราชพงศาวดาร ฉบับสมเด็จพระพนรัตน์ วัดพระเชตุพน ฉบับตัวเขียน ต่างตรงที่ฉบับนี้เริ่มเรื่องตั้งแต่สถาปนากรุงศรีอยุธยา (แต่ฉบับสมเด็จพระพนรัตน์เริ่มเรื่องที่พระเจ้าเชียงรายกับชาวเมืองอพยพมาสร้างเมืองไตรตฤงษ์) และมีลายมือเขียนแก้ไขเพิ่มเติมคำและสำนวนไว้ สอดคล้องกับพระราชหัตถเลขาพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวที่ทรงมีถึงเซอร์จอห์น เบาว์ริง ลงวันที่ 17 สิงหาคม พ.ศ. 2398 ระบุว่าพระองค์กับพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงวงศาธิราชสนิท กำลังร่วมกันแต่งตำนานกรุงสยามเริ่มความตั้งแต่การสร้างกรุงศรีอยุธยามาจนถึงราชวงศ์จักรี จึงเรียกพงศาวดารฉบับนี้ว่าพระราชพงศาวดาร ฉบับพระราชหัตถเลขา สันนิษฐานว่าพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงชำระต่อเนื่องมาจนสิ้นรัชกาล

ต่อมาสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าฯ กรมพระยาภาณุพันธุวงษ์วรเดช รับสั่งให้สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ ชำระและจัดพิมพ์เผยแพร่ครั้งแรกในงานพระศพพระเจ้าราชวรวงศ์เธอ กรมหลวงวรเสรฐสุดา พระอรรคชายาเธอ พระองค์เจ้าอุบลรัตนนารีนาค กรมขุนอรรควรราชกัลยา สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าจันทราสรัทวาร กรมขุนพิจิตรเจษฎ์จันทร์ และสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าเยาวมาลย์นฤมล กรมขุนสวรรคโลกลักษณวดี ปี พ.ศ. 2455 ต่อมาสมเด็จกรมพระยาดำรงราชานุภาพทรงเพิ่มเติมเนื้อหาจนจบรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกและเพิ่มคำอธิบายรัชกาลต่าง ๆ จนถึงรัชกาลสมเด็จพระเอกาทศรถ ได้ตีพิมพ์ในปี พ.ศ. 2457 เป็น 2 เล่ม นับเป็นการพิมพ์ครั้งที่ 2

อ้างอิง

เชิงอรรถ

1. "พระราชหัตถเลขา พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว". เมตตาธรรม. สืบค้นเมื่อ 9 Dec 2017.{{}}: CS1 maint: url-status ()
2. การชำระพระราชพงศาวดารในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก, หน้า 49
3. ประชุมพงศาวดาร ภาคที่ ๖๕, หน้า ง
4. พระราชพงศาวดาร ฉบับพระราชหัตถเลขา เล่ม ๑, หน้า (4)

บรรณานุกรม

• ประชุมพงศาวดาร ภาคที่ ๖๕ พระราชพงศาวดารกรุงธนบุรี ฉบับพันจันทนุมาศ (เจิม). กรุงเทพฯ : โรงพิมพ์เดลิเมล์, 2480. 196 หน้า. หน้า ค-ง. [พิมพ์แจกในงานพระราชทานเพลิงศพนายพันเอก พระยาสิริจุลเสวก (พัว จุลเสวก)]
• พระราชพงศาวดาร ฉบับพระราชหัตถเลขา เล่ม ๑. นนทบุรี : โครงการเลือกสรรหนังสือ สำนักพิมพ์มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช, 2558. 305 หน้า. หน้า ค-ง. ISBN 
• ศานติ ภักดีคำ. พระราชพงศาวดาร ฉบับสมเด็จพระพนรัตน์ วัดพระเชตุพน ฉบับตัวเขียน. พระราชพงศาวดาร ฉบับสมเด็จพระพนรัตน์ วัดพระเชตุพน ตรวจสอบชำระจากเอกสารตัวเขียน. กรุงเทพฯ : อมรินทร์พริ้นติ้ง แอนด์ พับลิชชิ่ง, 2558. 558 หน้า. หน้า (35)-(50). ISBN  [จัดพิมพ์โดยเสด็จพระราชกุศลในการพระราชทานเพลิงศพพระธรรมปัญญาบดี (ถาวร ติสฺสานุกโร ป.ธ.๔)]
• อุบลศรี อรรถพันธุ์. การชำระพระราชพงศาวดารในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก. กรุงเทพฯ : มหาวิทยาลัยศิลปากร, 2524. 273 หน้า. หน้า 34-37. [วิทยานิพนธ์หลักสูตรปริญญาอักษรศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชาประวัติศาสตร์เอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ภาควิชาประวัติศาสตร์ บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยศิลปากร]