นายกร ฐมนตร ไทย เป นตำแหน งนายกร ฐมนตร ของประเทศไทย ประธานคณะร ฐมนตร และทำหน าท ห วหน าร ฐบาลไทย โดยม จ ดกำเน ดมาจากการป

นายกรัฐมนตรีไทย เป็นตำแหน่งนายกรัฐมนตรีของประเทศไทย ประธานคณะรัฐมนตรี และทำหน้าที่หัวหน้า รัฐบาลไทย โดยมีจุดกำเนิดมาจากการปฏิวัติสยาม พ.ศ. 2475 ซึ่งเป็นการเปลี่ยนแปลงการปกครองสู่ราชาธิปไตยภายใต้รัฐธรรมนูญและประชาธิปไตย ระบบรัฐสภา นายกรัฐมนตรีของประเทศไทยคนปัจจุบันคือ เศรษฐา ทวีสิน จากพรรคเพื่อไทย เริ่มดำรงตำแหน่งตั้งแต่ 22 สิงหาคม พ.ศ. 2566

นายกรัฐมนตรี แห่งราชอาณาจักรไทย
ตราประจำตำแหน่ง
ธงประจำตำแหน่ง
ผู้ดำรงตำแหน่งคนปัจจุบัน เศรษฐา ทวีสิน ตั้งแต่ 22 สิงหาคม พ.ศ. 2566
รัฐบาลไทย สำนักนายกรัฐมนตรี
การเรียกขาน	ท่านนายกรัฐมนตรี (ไม่เป็นทางการ) ฯพณฯ (ทางการ) ท่านผู้นำ (การทูตระหว่างประเทศ)
สมาชิกของ	คณะรัฐมนตรีไทย สภาความมั่นคงแห่งชาติ กองอำนวยการรักษาความมั่นคงภายในราชอาณาจักร
จวน	บ้านพิษณุโลก
ที่ว่าการ	ทำเนียบรัฐบาล
ผู้เสนอชื่อ	สภาผู้แทนราษฎร
ผู้แต่งตั้ง	พระมหากษัตริย์ไทย
วาระ	4 ปี (รวมกันไม่เกิน 8 ปี)
ตราสารจัดตั้ง	พระราชบัญญัติธรรมนูญการปกครองแผ่นดินสยามชั่วคราว พุทธศักราช 2475
ตำแหน่งก่อนหน้า	ประธานคณะกรรมการราษฎร
ผู้ประเดิมตำแหน่ง	พระยามโนปกรณ์นิติธาดา
สถาปนา	28 มิถุนายน พ.ศ. 2475 (91 ปี)
รอง	รองนายกรัฐมนตรีไทย
เงินตอบแทน	125,590 บาท
เว็บไซต์	thaigov.go.th

โดยปกติแล้วนายกรัฐมนตรีในระบอบประชาธิปไตยจะมีที่มาจากสภาผู้แทนราษฎร ซึ่งโดยหลักแล้วถือว่านายกรัฐมนตรีต้องมาจากการแต่งตั้งทางอ้อมโดยประชาชน แต่บทเฉพาะกาลมาตรา 272 ของรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2560 กำหนดให้พระมหากษัตริย์ทรงแต่งตั้งนายกรัฐมนตรีตามมติของที่ประชุมร่วมกันของรัฐสภา

ประวัติ

ตำแหน่งนายกรัฐมนตรีมีขึ้นภายหลังการปฏิวัติสยาม พ.ศ. 2475 เรียกว่า "ประธานคณะกรรมการราษฎร" ตามพระราชบัญญัติธรรมนูญการปกครองแผ่นดินสยามชั่วคราว พุทธศักราช 2475 อย่างไรก็ตาม มีการวิจารณ์อย่างหนักว่าชื่อตำแหน่งดังกล่าวเหมือนกับตำแหน่งประธานคณะกรรมการราษฎรแห่งสหภาพโซเวียต ส่งผลให้ในเวลาต่อมา ก็เปลี่ยนมาเรียกว่า "นายกรัฐมนตรี" เมื่อวันที่ 10 ธันวาคม พ.ศ. 2475 โดยมีตราประจำสำนักนายกรัฐมนตรีเป็นตราราชสีห์คชสีห์รักษารัฐธรรมนูญ และเป็นตราประจำตำแหน่งนายกรัฐมนตรีไทย

รัฐธรรมนุญแห่งราชอาณาจักรไทยบัญญัติที่มาของนายกรัฐมนตรี รัฐธรรมนูญฉบับปัจจุบันระบุว่านายกรัฐมนตรีมาจากการเลือกของสภาผู้แทนราษฎร และมีบทเฉพาะกาลให้วุฒิสภาชุดแรกตามรัฐธรรมนูญฉบับปัจจุบัน (วาระปี 2562–67) มีส่วนเลือกนายกรัฐมนตรีด้วย

การปฏิบัติหน้าที่

รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2560 ซึ่งเป็นรัฐธรรมนูญฉบับปัจจุบัน ได้กำหนดวาระของนายกรัฐมนตรีว่า นายกรัฐมนตรีจะดำรงตำแหน่งรวมกันแล้วเกินแปดปีมิได้ ทั้งนี้ ไม่ว่าจะเป็นการดำรงตำแหน่งติดต่อกันหรือไม่ แต่มิให้นับรวมระยะเวลาในระหว่างที่อยู่ปฏิบัติหน้าที่ต่อไปหลังพ้นจากตำแหน่ง"

นายกรัฐมนตรีอาจพ้นจากตำแหน่งเพราะถูกอภิปรายไม่ไว้วางใจ สมาชิกสภาผู้แทนราษฎรจำนวนไม่น้อยกว่าหนึ่งในห้าของจำนวนสมาชิกทั้งหมดมีสิทธิเข้าชื่อขอเปิดอภิปรายทั่วไปเพื่อลงมติไม่ไว้วางใจนายกรัฐมนตรี ญัตตินี้ต้องเสนอชื่อผู้สมควรดำรงตำแหน่งนายกรัฐมนตรีคนต่อไปไว้ด้วย เมื่อเสนอญัตติแล้วจะมีมิได้ ทั้งนี้ เพื่อป้องกันไม่ให้นายกรัฐมนตรีหลีกหนีการอภิปราย เว้นแต่จะมีการถอนญัตติหรือการลงมตินั้นไม่ได้เสียงครบ หากสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรลงมติไม่ไว้วางใจ นายกรัฐมนตรีต้องพ้นจากตำแหน่ง และมีผลให้คณะรัฐมนตรีสิ้นสุดลงทั้งคณะด้วย

การรักษาราชการแทน

ในกรณีที่นายกรัฐมนตรีไม่อาจปฏิบัติหน้าที่ได้ พระราชบัญญัติระเบียบบริหารราชการแผ่นดิน พ.ศ. 2534 มาตรา 41 กำหนดให้รองนายกรัฐมนตรีเป็นผู้รักษาราชการ ถ้ามีรองนายกรัฐมนตรีหลายคนให้คณะรัฐมนตรีมอบหมายให้รองนายกรัฐมนตรีคนใดคนหนึ่งเป็นผู้รักษาราชการแทน ถ้าไม่มีผู้ดำรงตำแหน่งรองนายกรัฐมนตรี หรือมีแต่ไม่อาจปฏิบัติราชการได้ ให้คณะรัฐมนตรีมอบหมายให้รัฐมนตรีคนใดคนหนึ่งเป็นผู้รักษาราชการแทน และรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พ.ศ. 2560 มาตรา 168 ได้กำหนดเพิ่มเติมว่า หากคณะรัฐมนตรีไม่สามารถปฏิบัติหน้าที่ได้หรือลาออกทั้งคณะ ให้ปลัดกระทรวงปฏิบัติหน้าที่แทนรัฐมนตรีว่าการและให้ปลัดกระทรวงคัดเลือกกันเองให้คนหนึ่งปฏิบัติหน้าที่แทนนายกรัฐมนตรี

สถานที่ปฏิบัติงานและบ้านพัก

นายกรัฐมนตรีของประเทศไทยปฏิบัติหน้าที่ ณ ทำเนียบรัฐบาล ซึ่งเป็นสำคัญที่สุดแห่งหนึ่งของประเทศไทย ตั้งอยู่ ณ เลขที่ 1 ถนนพิษณุโลก เขตดุสิต กรุงเทพมหานคร มีเนื้อที่ทั้งสิ้น 27 ไร่ 3 งาน 44 ตารางวา

สำหรับบ้านพักประจำตำแหน่งนายกรัฐมนตรีไทย คือ บ้านพิษณุโลก ซึ่งมีสถาปัตยกรรมที่สวยงาม ออกแบบและสร้างโดย มาริโอ ตามานโญ สถาปนิกประจำราชสำนักสยามชาวอิตาลี มีเนื้อที่ 25 ไร่ 3 งาน

รองนายกรัฐมนตรี

รองนายกรัฐมนตรี มีหน้าที่ในการกำกับการบริหารราชการของกระทรวง หรือทบวงหนึ่งหรือหลายกระทรวงหรือทบวง ตามที่นายกรัฐมนตรีมอบหมาย รวมทั้งเป็นผู้รักษาราชการแทนนายกรัฐมนตรี ในกรณีที่นายกรัฐมนตรีไม่อาจปฏิบัติราชการได้ ตามพระราชบัญญัติระเบียบบริหารราชการแผ่นดิน (เรียงตามลำดับรองนายกรัฐมนตรีดังนี้)

ตำแหน่ง	รายชื่อ	พรรคการเมือง	เริ่มดำรงตำแหน่ง	ตำแหน่งที่สอง	กระทรวงที่กำกับดูแล
รองนายกรัฐมนตรี	ภูมิธรรม เวชยชัย	พรรคเพื่อไทย	1 กันยายน พ.ศ. 2566	รัฐมนตรีว่าการกระทรวงพาณิชย์	กระทรวงพาณิชย์ กระทรวงกลาโหม กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ กระทรวงดิจิทัลเพื่อเศรษฐกิจและสังคม
	สุริยะ จึงรุ่งเรืองกิจ	พรรคเพื่อไทย	27 เมษายน พ.ศ. 2567	รัฐมนตรีว่าการกระทรวงคมนาคม	กระทรวงคมนาคม กระทรวงการท่องเที่ยวและกีฬา กระทรวงวัฒนธรรม กระทรวงสาธารณสุข
	พิชัย ชุณหวชิร	พรรคเพื่อไทย	27 เมษายน พ.ศ. 2567	รัฐมนตรีว่าการกระทรวงการคลัง	กระทรวงการคลัง กระทรวงการต่างประเทศ
	อนุทิน ชาญวีรกูล	พรรคภูมิใจไทย	10 กรกฎาคม พ.ศ. 2562 (ครม. 62) 1 กันยายน พ.ศ. 2566 (ครม. 63)	รัฐมนตรีว่าการกระทรวงสาธารณสุข (ครม. 62) รัฐมนตรีว่าการกระทรวงมหาดไทย (ครม. 63)	กระทรวงมหาดไทย กระทรวงศึกษาธิการ กระทรวงการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม กระทรวงแรงงาน
	พัชรวาท วงษ์สุวรรณ	พรรคพลังประชารัฐ	1 กันยายน พ.ศ. 2566	รัฐมนตรีว่าการกระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม	กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม กระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์
	พีระพันธุ์ สาลีรัฐวิภาค	พรรครวมไทยสร้างชาติ	1 กันยายน พ.ศ. 2566	รัฐมนตรีว่าการกระทรวงพลังงาน	กระทรวงพลังงาน กระทรวงอุตสาหกรรม กระทรวงยุติธรรม

รายชื่อนายกรัฐมนตรีไทย

อดีตนายกรัฐมนตรีไทยที่ยังมีชีวิตอยู่

ปัจจุบันมีอดีตนายกรัฐมนตรีที่ยังมีชีวิตอยู่ 11 คน ได้แก่

ธานินทร์ กรัยวิเชียร
(วาระ: 2519–2520)
5 เมษายน พ.ศ. 2470 (97 ปี)
พลเอก ชวลิต ยงใจยุทธ
(วาระ: 2539–2540)
15 พฤษภาคม พ.ศ. 2475 (92 ปี)
อานันท์ ปันยารชุน
(วาระ: 2534–2535, มิถุนายน–กันยายน 2535)
9 สิงหาคม พ.ศ. 2475 (91 ปี)
พลเอก สุจินดา คราประยูร
(วาระ: เมษายน–พฤษภาคม 2535)
6 สิงหาคม พ.ศ. 2476 (90 ปี)
ชวน หลีกภัย
(วาระ: 2535–2538, 2540–2544)
28 กรกฎาคม พ.ศ. 2481 (85 ปี)
พลเอก สุรยุทธ์ จุลานนท์
(วาระ: 2549–2551)
28 สิงหาคม พ.ศ. 2486 (80 ปี)
สมชาย วงศ์สวัสดิ์
(วาระ: กันยายน–ธันวาคม 2551)
31 สิงหาคม พ.ศ. 2490 (76 ปี)
ทักษิณ ชินวัตร
(วาระ: 2544–2549)
26 กรกฎาคม พ.ศ. 2492 (74 ปี)
พลเอก ประยุทธ์ จันทร์โอชา
(วาระ: 2557–2566)
21 มีนาคม พ.ศ. 2497 (70 ปี)
อภิสิทธิ์ เวชชาชีวะ
(วาระ: 2551–2554)
3 สิงหาคม พ.ศ. 2507 (59 ปี)
ยิ่งลักษณ์ ชินวัตร
(วาระ: 2554–2557)
21 มิถุนายน พ.ศ. 2510 (56 ปี)

ส่วนราชการในบังคับบัญชา

ส่วนราชการที่อยู่ในบังคับบัญชาขึ้นตรงต่อนายกรัฐมนตรี

ส่วนราชการที่อยู่ในบังคับบัญชาขึ้นตรงต่อนายกรัฐมนตรี ตามมาตรา 7 แห่งพระราชบัญญัติปรับปรุงกระทรวง ทบวง กรม พ.ศ. 2545

เชิงอรรถ

อ้างอิง

ประกาศแต่งตั้งนายกรัฐมนตรี ราชกิจจานุเบกษา เล่ม ๑๔๐ ตอนพิเศษ ๒๐๑ ง หน้า ๑ วันที่ ๒๓ สิงหาคม พ.ศ. ๒๕๖๖
พระราชบัญญัติเงินเดือนและเงินประจำตำแหน่ง พ.ศ. 2538/บัญชีอัตราเงินประจำตำแหน่งข้าราชการการเมือง, ราชกิจจานุเบกษา, สืบค้นวันที่ 15 เมษายน 2558
พระราชกฤษฎีกาการปรับอัตราเงินเดือนของข้าราชการ (ฉบับที่ 4) พ.ศ. 2554/บัญชีอัตราตำแหน่งและเงินเดือนข้าราชการการเมือง, ราชกิจจานุเบกษา, สืบค้นวันที่ 15 เมษายน 2558
อภิชาติ คุณวัฒน์บัณฑิต,ประวัติสำนักเลขาธิการนายกรัฐมนตรี, เอกสารวิชาการส่วนบุคคล:สถาบันพระปกเกล้า
พระราชบัญญัติธรรมนูญการปกครองแผ่นดินสยามชั่วคราว พุทธศักราช 2475, ราชกิจจานุเบกษา, สืบค้นวันที่ 15 เมษายน 2558
ไทยรัฐ. ก่อนจะได้เรียก รัฐมนตรี 23 เมษายน 2562
รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรสยาม พุทธศักราช 2475, ราชกิจจานุเบกษา, สืบค้นวันที่ 15 เมษายน 2558
รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2560 2017-04-07 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน, ราชกิจจานุเบกษา, สืบค้นวันที่ 18 พฤษภาคม 2562
พระราชบัญญัติระเบียบบริหารราชการแผ่นดิน พ.ศ. 2534, ราชกิจจานุเบกษา, สืบค้นวันที่ 15 เมษายน 2558
คำสั่งสำนักนายกรัฐมนตรี ที่ 167/2567 เรื่อง มอบหมายและมอบอำนาจให้รองนายกรัฐมนตรีและรัฐมนตรีประจำสำนักนายกรัฐมนตรีปฏิบัติราชการแทนนายกรัฐมนตรี, สำนักเลขาธิการนายกรัฐมนตรี, สืบค้นวันที่ 7 พฤษภาคม 2567
พระราชบัญญัติปรับปรุงกระทรวง ทบวง กรม (ฉบับที่ ๔) พ.ศ. ๒๕๕๐
ประกาศคณะรักษาความสงบแห่งชาติ ฉบับที่ ๑๐๐/๒๕๕๗ เรื่อง การแก้ไขเพิ่มเติมกฎหมายว่าด้วยการปรับปรุงกระทรวง ทบวง กรมและกฎหมายว่าด้วยการส่งเสริมการลงทุน
ประกาศ คสช. ดึง 'บีโอไอ' ขึ้นตรงนายกรัฐมนตรี
คำสั่งหัวหน้าคณะรักษาความสงบแห่งชาติ ที่ ๔๖/๒๕๖๐ เรื่อง การจัดตั้งสำนักงานบริหารจัดการทรัพยากรน้ำแห่งชาติ ราชกิจจานุเบกษา เล่ม ๑๓๔ ตอน ๒๖๑ ง พิเศษ หน้า ๑๖ ๒๕ ตุลาคม ๒๕๖๐
คำสั่งหัวหน้ำคณะรักษำควำมสงบแห่งชาติ ที่ ๑๙/๒๕๖๑ เรื่อง กลไกในการขับเคลื่อนการปฏิรูปประเทศ ยุทธศาสตร์ชาติ และการสร้างความสำมัคคีปรองดอง
พระราชบัญญัติปรับปรุงกระทรวง ทบวง กรม (ฉบับที่ ๒๐) พ.ศ. ๒๕๖๔ ราชกิจจานุเบกษา เล่ม ๑๓๘ ตอน ๑๑ ก พิเศษ หน้า ๖ ๑๐ กุมภาพันธ์ ๒๕๖๔

ดูเพิ่ม

แหล่งข้อมูลอื่น

เว็บไซต์อย่างเป็นทางการ
รายนามนายกรัฐมนตรีแห่งราชอาณาจักรไทย 1999-04-27 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
ประวัตินายกรัฐมนตรีแห่งราชอาณาจักรไทย 2009-07-24 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน

[1] ประกาศแต่งตั้งนายกรัฐมนตรี ราชกิจจานุเบกษา เล่ม ๑๔๐ ตอนพิเศษ ๒๐๑ ง หน้า ๑ วันที่ ๒๓ สิงหาคม พ.ศ. ๒๕๖๖

[2] พระราชบัญญัติเงินเดือนและเงินประจำตำแหน่ง พ.ศ. 2538/บัญชีอัตราเงินประจำตำแหน่งข้าราชการการเมือง, ราชกิจจานุเบกษา, สืบค้นวันที่ 15 เมษายน 2558

[3] พระราชกฤษฎีกาการปรับอัตราเงินเดือนของข้าราชการ (ฉบับที่ 4) พ.ศ. 2554/บัญชีอัตราตำแหน่งและเงินเดือนข้าราชการการเมือง, ราชกิจจานุเบกษา, สืบค้นวันที่ 15 เมษายน 2558

[4] อภิชาติ คุณวัฒน์บัณฑิต,ประวัติสำนักเลขาธิการนายกรัฐมนตรี, เอกสารวิชาการส่วนบุคคล:สถาบันพระปกเกล้า

[5] พระราชบัญญัติธรรมนูญการปกครองแผ่นดินสยามชั่วคราว พุทธศักราช 2475, ราชกิจจานุเบกษา, สืบค้นวันที่ 15 เมษายน 2558

[6] ไทยรัฐ. ก่อนจะได้เรียก รัฐมนตรี 23 เมษายน 2562

[7] รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรสยาม พุทธศักราช 2475, ราชกิจจานุเบกษา, สืบค้นวันที่ 15 เมษายน 2558

[8] รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2560 2017-04-07 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน, ราชกิจจานุเบกษา, สืบค้นวันที่ 18 พฤษภาคม 2562

[9] พระราชบัญญัติระเบียบบริหารราชการแผ่นดิน พ.ศ. 2534, ราชกิจจานุเบกษา, สืบค้นวันที่ 15 เมษายน 2558

[10] คำสั่งสำนักนายกรัฐมนตรี ที่ 167/2567 เรื่อง มอบหมายและมอบอำนาจให้รองนายกรัฐมนตรีและรัฐมนตรีประจำสำนักนายกรัฐมนตรีปฏิบัติราชการแทนนายกรัฐมนตรี, สำนักเลขาธิการนายกรัฐมนตรี, สืบค้นวันที่ 7 พฤษภาคม 2567

[11] พระราชบัญญัติปรับปรุงกระทรวง ทบวง กรม (ฉบับที่ ๔) พ.ศ. ๒๕๕๐

[12] ประกาศคณะรักษาความสงบแห่งชาติ ฉบับที่ ๑๐๐/๒๕๕๗ เรื่อง การแก้ไขเพิ่มเติมกฎหมายว่าด้วยการปรับปรุงกระทรวง ทบวง กรมและกฎหมายว่าด้วยการส่งเสริมการลงทุน

[13] ประกาศ คสช. ดึง 'บีโอไอ' ขึ้นตรงนายกรัฐมนตรี

[14] คำสั่งหัวหน้าคณะรักษาความสงบแห่งชาติ ที่ ๔๖/๒๕๖๐ เรื่อง การจัดตั้งสำนักงานบริหารจัดการทรัพยากรน้ำแห่งชาติ ราชกิจจานุเบกษา เล่ม ๑๓๔ ตอน ๒๖๑ ง พิเศษ หน้า ๑๖ ๒๕ ตุลาคม ๒๕๖๐

[15] คำสั่งหัวหน้ำคณะรักษำควำมสงบแห่งชาติ ที่ ๑๙/๒๕๖๑ เรื่อง กลไกในการขับเคลื่อนการปฏิรูปประเทศ ยุทธศาสตร์ชาติ และการสร้างความสำมัคคีปรองดอง

[16] พระราชบัญญัติปรับปรุงกระทรวง ทบวง กรม (ฉบับที่ ๒๐) พ.ศ. ๒๕๖๔ ราชกิจจานุเบกษา เล่ม ๑๓๘ ตอน ๑๑ ก พิเศษ หน้า ๖ ๑๐ กุมภาพันธ์ ๒๕๖๔