พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าไตรทศประพันธ์ กรมหมื่นเทววงศ์วโรทัย

มหาอำมาตย์เอก พระวรวงศ์เธอ กรมหมื่นเทววงศวโรทัย พระนามเดิม หม่อมเจ้าไตรทศประพันธ์ เทวกุล (11 สิงหาคม พ.ศ. 2426 - 5 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2486) อดีตเสนาบดีกระทรวงการต่างประเทศ องคมนตรี และอภิรัฐมนตรี

พระวรวงศ์เธอ กรมหมื่นเทววงศ์วโรทัย
พระวรวงศ์เธอ ชั้น 4 พระองค์เจ้าชั้นตรี
เสนาบดีกระทรวงการต่างประเทศ
ดำรงตำแหน่ง	1 เมษายน พ.ศ. 2467 - 29 มิถุนายน พ.ศ. 2475
รัชสมัย	พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว
ก่อนหน้า	สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาเทวะวงศ์วโรปการ
ถัดไป	พระยาศรีวิสารวาจา (เทียนเลี้ยง ฮุนตระกูล)
ประสูติ	11 สิงหาคม พ.ศ. 2426
สิ้นพระชนม์	5 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2486 (59 ปี)
หม่อม	หม่อมเพี้ยน เทวกุล ณ อยุธยา
ราชสกุล	เทวกุล
ราชวงศ์	จักรี
พระบิดา	สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาเทวะวงศ์วโรปการ
พระมารดา	หม่อมลม้าย เทวกุล ณ อยุธยา
ลายพระอภิไธย

พระประวัติ

พระวรวงศ์เธอ กรมหมื่นเทววงศวโรทัย เป็นพระโอรสในสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาเทวะวงศ์วโรปการ ประสูติแต่หม่อมลม้าย เทวกุล ณ อยุธยา เดิมมีพระสกุลยศเป็นหม่อมเจ้าไตรทศประพันธ์

ในปี พ.ศ. 2457 - พ.ศ. 2461 ทรงดำรงตำแหน่งเอกอัครราชทูตสยาม ประจำราชอาณาจักรเดนมาร์ก และดำรงตำแหน่งอัครราชทูต ประจำ ประเทศเยอรมนี ในระหว่างปี พ.ศ. 2456 - พ.ศ. 2460

ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว วันที่ 11 พฤศจิกายน พ.ศ. 2465 โปรดให้สถาปนาเป็นพระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าไตรทศประพันธ์ เมื่อพระบิดาซึ่งเป็นเสนาบดีกระทรวงการต่างประเทศสิ้นพระชนม์ลง จึงได้รับโปรดเกล้าให้เป็นผู้แทนเสนาบดีกระทรวงการต่างประเทศตั้งแต่วันที่ 29 มิถุนายน พ.ศ. 2466 ได้รับพระราชทานตราบัวแก้วประจำตำแหน่งเสนาบดีเมื่อวันที่ 2 กรกฎาคม แล้วได้รับโปรดเกล้าให้ทรงดำรงตำแหน่งเสนาบดีกระทรวงการต่างประเทศตั้งแต่วันที่ 1 เมษายน พ.ศ. 2466 ต่อมาในวันที่ 8 พฤศจิกายน พ.ศ. 2472 ได้รับสถาปนาขึ้นเป็นพระวรวงศ์เธอ กรมหมื่นเทววงศวโรทัย ทรงศักดินา 11000 และได้รับโปรดเกล้าฯ ให้ดำรงตำแหน่งเป็นในวันที่ 21 ตุลาคม พ.ศ. 2474

เมื่อวันที่ 28 มิถุนายน ค.ศ. 1919 (พ.ศ. 2462) ทรงเป็นผู้แทนสยาม ลงนามในสนธิสัญญาแวร์ซายส์ครั้งสิ้นสุดสงครามโลกครั้งที่ 1 ร่วมกับพระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าจรูญศักดิ์กฤดากร และพ้นจากตำแหน่งเสนบดีกระทรวง หลังเกิดการปฏิวัติสยาม พ.ศ. 2475 ต่อมาในปี 2485 ประชวรด้วยพระโรคไข้จับสั่นและสิ้นพระชนม์ด้วยพระโรคเส้นพระโลหิตในพระมัตถลุงค์แตก เมื่อ 5 กุมภาพันธ์ 2486 รวมพระชันษา 59 ปี ได้รับพระราชทานเพลิงพระศพ ณ วัดเทพศิรินทราวาสราชวรวิหาร เมื่อวันที่ 7 เมษายน พ.ศ. 2486

โอรสธิดา

พระวรวงศ์เธอ กรมหมื่นเทววงศวโรทัย เสกสมรสกับหม่อมเพี้ยน เทวกุล ณ อยุธยา ท.จ.ว. มีโอรส-ธิดา 12 คน คือ

1. หม่อมราชวงศ์พันธุ์ทิพย์ เทวกุล สมรสกับพระเจ้าวรวงศ์เธอ กรมหมื่นนครสวรรค์ศักดิพินิต
2. หม่อมราชวงศ์ทวยเทพ เทวกุล
3. หม่อมราชวงศ์เทวไทย เทวกุล
4. หม่อมราชวงศ์จันทรรัตน์ เทวกุล
5. หม่อมราชวงศ์เทพฤทธิ์ เทวกุล
6. หม่อมราชวงศ์เฉลิมวิมาน เทวกุล สมรสกับ หม่อมราชวงศ์จิตติน เกษมศรี
7. หม่อมราชวงศ์จิตรคุปต์ เทวกุล
8. หม่อมราชวงศ์ศุภกันต์ เทวกุล
9. หม่อมราชวงศ์ยันต์เทพ เทวกุล
10. หม่อมราชวงศ์ภัทราตรีทศ เทวกุล เสกสมรสกับหม่อมเจ้ายุธิษเฐียร สวัสดิวัตน์
11. หม่อมราชวงศ์ฉันทัศตรีทศ เทวกุล
12. หม่อมราชวงศ์พัฒนาตรีทศ เทวกุล

พระเกียรติยศ

พระอิสริยยศ

• หม่อมเจ้าไตรทศประพันธ์ เทวกุล (11 สิงหาคม พ.ศ. 2426 - 11 พฤศจิกายน พ.ศ. 2465)
• พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าไตรทศประพันธ์ (11 พฤศจิกายน พ.ศ. 2465 - 8 พฤศจิกายน พ.ศ. 2472)
• พระวรวงศ์เธอ กรมหมื่นเทววงศวโรทัย (8 พฤศจิกายน พ.ศ. 2472 - ปัจจุบัน)

ธรรมเนียมพระยศของ พระวรวงศ์เธอ กรมหมื่นเทววงศวโรทัย
การทูล	ฝ่าพระบาท
การแทนตน	เกล้ากระหม่อม/เกล้ากระหม่อมฉัน
การขานรับ	เกล้ากระหม่อม/เพคะ

พระยศ

พระยศพลเรือน

• มหาอำมาตย์เอก
• มหาอำมาตย์โท
• มหาอำมาตย์ตรี

พระยศกองเสือป่า

• นายหมู่ตรี
• นายหมวดตรี

ตำแหน่ง

• 4 เมษายน 2463 – องคมนตรี

เครื่องราชอิสริยาภรณ์

พระวรวงศ์เธอ กรมหมื่นเทววงศวโรทัย ทรงได้รับพระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ทั้งไทยและต่างประเทศ ดังนี้

เครื่องราชอิสริยาภรณ์ไทย

• พ.ศ. 2472 – เครื่องขัตติยราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติคุณรุ่งเรืองยิ่งมหาจักรีบรมราชวงศ์ (ม.จ.ก.) (ฝ่ายหน้า)
• พ.ศ. 2465 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า ชั้นที่ 1 ปฐมจุลจอมเกล้า (ป.จ.) (ฝ่ายหน้า)
• พ.ศ. 2471 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นที่เชิดชูยิ่งช้างเผือก ชั้นสูงสุด มหาปรมาภรณ์ช้างเผือก (ม.ป.ช.)
• พ.ศ. 2461 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติยศยิ่งมงกุฎไทย ชั้นที่ 1 ประถมาภรณ์มงกุฎไทย (ป.ม.)
• พ.ศ. 2474 – เหรียญจักรพรรดิมาลา (ร.จ.พ.)
• พ.ศ. 2468 – เหรียญศารทูลมาลา (ร.ศ.ท.)
• พ.ศ. 2464 – เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 6 ชั้นที่ 2 (ว.ป.ร.2)
• พ.ศ. 2470 – เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 7 ชั้นที่ 2 (ป.ป.ร.2)
• พ.ศ. 2436 – เหรียญรัชฎาภิเศกมาลา (ร.ศ.)
• พ.ศ. 2440 – เหรียญประพาสมาลา (ร.ป.ม.)
• พ.ศ. 2440 – เหรียญราชินี (ส.ผ.)
• พ.ศ. 2446 – เหรียญทวีธาภิเศก (ท.ศ.)
• พ.ศ. 2450 – เหรียญรัชมงคล (ร.ร.ม.)
• พ.ศ. 2451 – เหรียญรัชมังคลาภิเศก รัชกาลที่ 5 (ร.ม.ศ.5)
• พ.ศ. 2454 – เหรียญบรมราชาภิเษก รัชกาลที่ 6 (ร.ร.ศ.6)
• พ.ศ. 2468 – เหรียญบรมราชาภิเษก รัชกาลที่ 7 (ร.ร.ศ.7)
• พ.ศ. 2475 – เหรียญเฉลิมพระนคร 150 ปี (ร.ฉ.พ.)

เครื่องราชอิสริยาภรณ์ต่างประเทศ

•  เดนมาร์ก :
  • พ.ศ. 2462 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์แดนเนอโบร ชั้นที่ 1
•  ญี่ปุ่น :
  • พ.ศ. 2468 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อาทิตย์อุทัย ชั้นที่ 1
•  เนเธอร์แลนด์ :
  • พ.ศ. 2468 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์ออเรนจ์-นัสเซา ชั้นที่ 1
•  บริเตนใหญ่ :
  • พ.ศ. 2468 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์จักรวรรดิบริติช ชั้นประถมาภรณ์
•  เปรู :
  • พ.ศ. 2469 – เครื่องอิสริยาภรณ์พระอาทิตย์แห่งเปรู ชั้นที่ 1
•  สเปน :
  • พ.ศ. 2469 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์การ์โลสที่ 3 ชั้นที่ 1
•  โปรตุเกส :
  • พ.ศ. 2469 – เครื่องเสนาอิสริยาภรณ์แห่งพระคริสต์ ชั้นที่ 1
•  อิตาลี :
  • พ.ศ. 2470 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์นักบุญมอริซและลาซารัส ชั้นที่ 1
•  นอร์เวย์ :
  • พ.ศ. 2470 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์นักบุญโอลาฟ ชั้นที่ 1
•  เบลเยียม :
  • พ.ศ. 2466 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์มงกุฎเบลเยียม ชั้นที่ 1
  • พ.ศ. 2470 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์เลออปอล ชั้นที่ 1
•  ฝรั่งเศส :
  • พ.ศ. 2472 – เครื่องอิสริยาภรณ์เลฌียงดอเนอร์ ชั้นที่ 1
•  เชโกสโลวาเกีย :
  • พ.ศ. 2477 – เครื่องอิสริยาภรณ์สิงโตขาว ชั้นที่ 1
•  ฮังการี :
  • พ.ศ. 2477 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์คุณธรรมแห่งราชอาณาจักรฮังการี ชั้นที่ 1

พงศาวลี

พงศาวลีของพระวรวงศ์เธอ กรมหมื่นเทววงศวโรทัย

16. พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช               8. พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย                       17. สมเด็จพระอมรินทราบรมราชินี               4. พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว                             18. เงิน แซ่ตัน               9. สมเด็จพระศรีสุริเยนทราบรมราชินี                       19. สมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอ เจ้าฟ้ากรมพระศรีสุดารักษ์               2. สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาเทวะวงศ์วโรปการ                                   20. พระยาจินดารังสรรค์ (แก้วแขก)               10. หลวงอาสาสำแดง (แตง)                       5. สมเด็จพระปิยมาวดี ศรีพัชรินทรมาตา                             11. ท้าวสุจริตธำรง (นาค)                       1. พระวรวงศ์เธอ กรมหมื่นเทววงศวโรทัย                                         3. หม่อมลม้าย เทวกุล ณ อยุธยา

อ้างอิง

เชิงอรรถ

1. (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 39 (0 ก): 313–317. 19 พฤศจิกายน 2465. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2021-05-11. สืบค้นเมื่อ 28 สิงหาคม 2561. {{}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |accessdate= ((help))
2. "พระบรมราชโองการ ประกาศ ตั้งผู้แทนเสนาบดีกระทรวงการต่างประเทศและเปลี่ยนตำแหน่งเสนาบดีกระทรวงมุรธาธร" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 40 (0 ก): 41–42. 1 กรกฎาคม 2466. สืบค้นเมื่อ 28 สิงหาคม 2561. {{}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |accessdate= ((help))
3. "พระราชทานตราตำแหน่งเสนาบดี" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 40 (ง): 1084. 8 กรกฎาคม 2466. สืบค้นเมื่อ 28 สิงหาคม 2561. {{}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |accessdate= ((help))
4. "พระบรมราชโองการ ประกาศ ตั้งผู้สำเร็จราชการกระทรวงทหารเรือและเสนาบดีกระทรวงการต่างประเทศ" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 41 (0 ก): 1–2. 1 เมษายน 2467. สืบค้นเมื่อ 28 สิงหาคม 2561. {{}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |accessdate= ((help))
5. (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 46 (0 ก): 185–188. 10 พฤศจิกายน 2472. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2015-10-02. สืบค้นเมื่อ 28 สิงหาคม 2561. {{}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |accessdate= ((help))
6. "พระบรมราชโองการ ประกาศ ตั้งอภิรัฐมนตรี" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 48 (0 ก): 366. 25 ตุลาคม 2474. สืบค้นเมื่อ 28 สิงหาคม 2561. {{}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |accessdate= ((help))
7. พระอนุวงศ์ชั้นหม่อมเจ้าในพระราชวงศ์จักรี, หน้า 197
8. . คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2020-02-06. สืบค้นเมื่อ 2006-11-30.
9. พระราชทานยศมหาอำมาตย์เอก
10. ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานยศ, เล่ม ๓๔ ตอนที่ ๐ ง หน้า ๒๙๐๐, ๖ มกราคม ๒๔๖๐
11. พระราชทานยศเสือป่า
12. พระราชทานตราตั้งองคมนตรี
13. ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเครื่องขัตติยราชอิสริยาภรณ์ อันมีเกียรติคุณรุ่งเรืองยิ่ง มหาจักรีบรมราชวงศ์, เล่ม ๔๖ ตอนที่ ๐ ง หน้า ๒๙๒๘, ๑ ธันวาคม ๒๔๗๒
14. ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ จุลจอมเกล้าฝ่ายหน้า, เล่ม ๓๙ ตอนที่ ๐ ง หน้า ๒๓๔๗, ๒๖ พฤศจิกายน ๒๔๖๕
15. ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์, เล่ม ๔๕ ตอนที่ ๐ ง หน้า ๒๓๙๗, ๑๘ พฤศจิกายน ๒๔๗๑
16. ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์, เล่ม ๓๕ ตอนที่ ๐ ง หน้า ๒๘๔๘, ๑๙ มกราคม ๒๔๖๑
17. ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์, เล่ม ๔๘ ตอนที่ ๐ ง หน้า ๓๐๙๓, ๑๕ พฤศจิกายน ๒๔๗๔
18. ราชกิจจานุเบกษา, ส่งเครื่องราชอิสริยาภรณ์ไปพระราชทาน, เล่ม ๔๓ ตอนที่ ๐ ง หน้า ๔๔๐, ๒ พฤษภาคม ๒๔๖๙
19. ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเหรียญรัตนาภรณ์, เล่ม ๓๘ ตอนที่ ๐ ง หน้า ๒๓๘๒, ๒๐ พฤศจิกายน ๒๔๖๔
20. ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์และเหรียญ, เล่ม ๔๔ ตอนที่ ๐ ง หน้า ๒๕๗๙, ๒๐ พฤศจิกายน ๒๔๗๐
21. ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานพระบรมราชานุญาตประดับตราต่างประเทศ, เล่ม ๓๖ ตอนที่ ๐ ง หน้า ๙๒๑, ๖ กรกฎาคม ๒๔๖๒
22. ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานพระบรมราชานุญาตประดับเครื่องราชอิสริยาภรณ์ต่างประเทศ, เล่ม ๔๒ ตอนที่ ๐ ง หน้า ๓๕๕, ๑๐ พฤษภาคม ๒๔๖๘
23. ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานพระบรมราชานุญาตประดับตราต่างประเทศ, เล่ม ๔๒ ตอนที่ ๐ ง หน้า ๒๘๕๔, ๒๐ ธันวาคม ๒๔๖๘
24. ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานพระบรมราชานุญาตประดับเครื่องราชอิสริยาภรณ์ต่างประเทศ, เล่ม ๔๒ ตอนที่ ๐ ง หน้า ๓๑๘๔, ๑๗ มกราคม ๒๔๖๘
25. ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานพระบรมราชานุญาตประดับเครื่องอิสริยาภรณ์ต่างประเทศ, เล่ม ๔๓ ตอนที่ ๐ ง หน้า ๓๕๒๗, ๒ มกราคม ๒๔๖๙
26. ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานพระบรมราชานุญาตประดับเครื่องราชอิสริยาภรณ์ต่างประเทศ, เล่ม ๔๓ ตอนที่ ๐ ง หน้า ๔๓๗๗, ๑๓ มีนาคม ๒๔๖๙
27. ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานพระบรมราชานุญาตประดับเครื่องอิสริยาภรณ์ต่างประเทศ, เล่ม ๔๕ ตอนที่ ๐ ง หน้า ๑๔๒๒, ๑๒ สิงหาคม ๒๔๗๑
28. ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานพระบรมราชานุญาตประดับตราต่างประเทศ, เล่ม ๔๔ ตอนที่ ๐ ง หน้า ๑๑๐๓, ๑๐ กรกฎาคม ๒๔๗๐
29. ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานพระบรมราชานุญาตประดับตราต่างประเทศ, เล่ม ๔๔ ตอนที่ ๐ ง หน้า ๒๔๕๑, ๖ พฤศจิกายน ๒๔๗๐
30. ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานพระบรมราชานุญาตประดับตราต่างประเทศ, เล่ม ๔๐ ตอนที่ ๐ ง หน้า ๓๓๘๘, ๖ มกราคม ๒๔๖๖
31. ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานพระบรมราชานุญาตประดับเครื่องราชอิสริยาภรณ์ต่างประเทศ, เล่ม ๔๔ ตอนที่ ๐ ง หน้า ๓๐๒๓, ๑๘ ธันวาคม ๒๔๗๐
32. ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานพระบรมราชานุญาตประดับเครื่องอิสริยาภรณ์ต่างประเทศ, เล่ม ๔๖ ตอนที่ ๐ ง หน้า ๘๑๒, ๑๖ มิถุนายน ๒๔๗๒
33. ราชกิจจานุเบกษา, แจ้งความให้ประดับตราต่างประเทศ, เล่ม ๕๒ ตอนที่ ๐ ง หน้า ๖๐๘, ๙ มิถุนายน ๒๔๗๘
34. ราชกิจจานุเบกษา, แจ้งความให้ประดับตราต่างประเทศ, เล่ม ๕๒ ตอนที่ ๐ ง หน้า ๖๐๙, ๙ มิถุนายน ๒๔๗๘

บรรณานุกรม

• ศุภวัฒย์ เกษมศรี พลตรี หม่อมราชวงศ์, และรัชนี ทรัพย์วิจิตร. พระอนุวงศ์ชั้นหม่อมเจ้าในพระราชวงศ์จักรี. กรุงเทพ : สำนักพิมพ์บรรณกิจ, พิมพ์ครั้งที่ 3 พ.ศ. 2549. 360 หน้า. หน้า 197. ISBN 
• พระประวัติและงานของพระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าไตรทศประพันธ์กรมหมื่นเทววงศ์วโรทัย, กรุงเทพฯ, บริษัทคราฟแมนเพรส จำกัด, 2526.