เจ้าพระยายมราช (ศุข สินศุข)

เจ้าพระยายมราช (? - 31 กรกฎาคม พ.ศ. 2395) นามเดิมว่า ศุข หรือ สุก หรือ ทองสุก เป็นเสนาบดีกรมพระนครบาลในต้นรัชกาลพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เป็นพระราชปนัดดาในสมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรี เป็นต้นสกุล"สินศุข"

เจ้าพระยายมราช (ศุข สินศุข)
เสนาบดีกรมพระนครบาล
ดำรงตำแหน่ง พ.ศ. 2394 – พ.ศ. 2395
กษัตริย์	พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
ก่อนหน้า	เจ้าพระยายมราช (บุนนาค ยมนาค)
ถัดไป	เจ้าพระยายมราช (นุช บุณยรัตพันธุ์)
ข้อมูลส่วนบุคคล
เสียชีวิต	31 กรกฎาคม พ.ศ. 2395 พระนคร ประเทศสยาม
บุพการี	พระยากลาโหมราชเสนา (ทองอิน) (บิดา)

ประวัติ

เจ้าพระยายมราช (ศุข) เป็นบุตรของพระยากลาโหมราชเสนา (ทองอิน) ซึ่งพระยากลาโหมราชเสนา (ทองอิน) นั้น เป็นพระโอรสในเจ้าฟ้ากรมขุนอินทรพิทักษ์ ซึ่งเป็นพระราชโอรสในสมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรี ดังนั้น เจ้าพระยายมราช (ศุข) จึงเป็นพระราชปนัดดา (เหลน) ในสมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรี เจ้าพระยายมราช (ศุข) มีพี่น้องที่รับราชการได้แก่ พระชาติสุเรนทร (สอน) พระมหาสงคราม (เอี่ยม) และจมื่นมหาสนิท (เอม) มีน้องชายชื่อนุด ซึ่งเป็นปู่ของเจ้าพระยาพิชเยนทรโยธิน (อุ่ม อินทรโยธิน)

เจ้าพระยายมราช (ศุข) ปรากฏครั้งแรกรับราชการเป็นพระยาเพชรบุรีเจ้าเมืองเพชรบุรี ในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว ในพ.ศ. 2375 ตนกูกูเด่น (Tunku Kudin) หลานของอดีตเจ้าเมืองไทรบุรีตวนกูปะแงหรัน เป็นกบฏยกทัพเข้ายึดเมืองไทรบุรี พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าฯมีพระราชโองการให้พระยาเพชรบุรี (ศุข) พร้อมกับพระยาราชวังสัน (ฉิม) พระยาพิไชยบุรินทรา และพระยาณรงค์ฤทธิโกษา ยกทัพเรือลงไปปราบกบฏไทรบุรีล่วงหน้าก่อน จากนั้นจึงมีพระราชโองการให้เจ้าพระยาพระคลัง (ดิศ บุนนาค) ยกทัพเรือใหญ่ตามลงไป เมื่อพระยาเพชรบุรี (ศุข) และเจ้าพระยาพระคลัง (ดิศ) ยกทัพไปถึงเมืองสงขลา เจ้าพระยานครศรีธรรมราช (น้อย) ได้ปราบกบฏของตนกูกูเด่นลงได้สำเร็จเรียบร้อยแล้ว

ในพ.ศ. 2381 หลานอีกคนหนึ่งของพระยาไทรบุรีปะแงหรัน ชื่อว่าตนกูมูฮาหมัดซาอัด (Tunku Muhammad Sa'ad) กบฏยกทัพเข้ายึดเมืองไทรบุรีอีกครั้ง นำไปสู่กบฏหวันหมาดหลี พระยาเพชรบุรี (ศุข) ได้ติดตามพระยาศรีพิพัฒน์รัตนราชโกษา (ทัต บุนนาค) ยกทัพเรือลงไปปราบกบฏไทรบุรีอีกครั้ง เมื่อทัพเรือของพระยาศรีพิพัฒน์ฯ (ทัต) ยกไปถึงเมืองสงขลา ปรากฏว่าฝ่ายเมืองนครศรีธรรมราชได้ปราบกบฏไทรบุรีลงได้สำเร็จแล้ว ในเวลานั้นเอง เกิดการวิวาทขัดแย้งระหว่างต่วนสนิปากแดงเจ้าเมืองกลันตัน และตนกูบือซา (Tunku Besar) หรือ นำไปสู่ พระยาศรีพิพัฒน์ฯ (ทัต) มีคำสั่งเรียกตัวต่วนสนิและตนกูปะสามาพบที่เมืองสงขลาเพื่อเจรจาสงบศึก แต่ต่วนสนิและตนกูปะสาไม่มา พระยาศรีพิพัฒน์ฯ (ทัต) จึงมอบหมายให้พระยาเพชรบุรี (ศุข) ยกทัพเรือไปตั้งอยู่ที่เมืองสายบุรี เพื่อกดดันให้ต่วนสนิและตนกูปะสาสงบศึกยุติการรบ

ในช่วงปลายรัชกาลที่ 3 พระยาเพชรบุรี (ศุข) ได้เลื่อนเป็นพระยาสุรเสนา เจ้ากรมกลาโหมฝ่ายเหนือ เมื่อพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จขึ้นครองราชสมบัติในพ.ศ. 2394 ทรงแต่งตั้งพระยาสุรเสนา (ศุข) ขึ้นเป็นเจ้าพระยายมราช ชาติเสนางคนรินทร์ มหินทราธิบดีศรีวิไชย ราชมไหสวรรยบริรักษ์ ภูมิพิทักษโลกาธิกรณ์ ทัณฑฤทธิธร ชาติศรสิงหพาหนเทพยมุรธาธร มหานครบาลสมุหบดี อภัยพิรียบรากรมพาหุ เสนาบดีกรมพระนครบาล

เจ้าพระยายมราช (ศุข) ถึงแก่อสัญกรรมเมื่อวันที่ 31 กรกฎาคม พ.ศ. 2395

บุตร

เจ้าพระยายมราช (ศุข) ปรากฏบุตรธิดาดังนี้;

• พระยาพิชัยสงคราม (นก) หรือพระยาเพชรฎา (นก)
• หลวงสรเสนี (เสงี่ยม)
• พระพรหมบริรักษ์ (น้อย)
• พระยาเทพา (นุด)
• ขุนสุริยพิมาน (ร้อง)
• ช. บุญ
• ขุนนครเขตต์เกษมศรี (สุดใจ)
• ช. ท้วม
• ช. เล็ก
• ช. บัว มารดาชื่อสาด เป็นชาวเมืองเพชรบุรี
• ช. เอม มารดาชื่อสาด
• ญ. เจียน ภรรยาของพระยามนตรีสุริยวงศ์ (ชุ่ม บุนนาค) มารดาชื่อสาด
• พระยาภาณุพันธุ์วงศ์วรเดช (แย้ม) มารดาชื่อสาด

อ้างอิง

1. ลำดับสกุลเก่า บางสกุล ภาคที่ ๔ สกุลเชื้อสายพระราชวงศ์กรุงธนบุรี (ฉะบับร่าง). โรงพิมพ์ท่าพระจันทร์ พระนคร; ๒๑ สิงหาคม พ.ศ. ๒๔๘๐.
2. เจ้าพระยาทิพากรวงศ์ (ขำ บุนนาค). พระราชพงศาวดาร กรุงรัตนโกสินทร์ รัชชกาลที่ ๓.
3. กรมศิลปากร. จดหมายหลวงอุดมสมบัติ. พุทธศักราช ๒๕๓๐.
4. ทิพากรวงศ์ (ขำ บุนนาค), เจ้าพระยา. พระราชพงศาวดาร กรุงรัตนโกสินทร์ รัชชกาลที่ ๔. ๑๗ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๔๗๗; โรงพิมพ์พระจันทร์ ท่าพระจันทร์ พระนคร.
5. สมมตอมรพันธุ์, พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระ. เรื่องตั้งเจ้าพระยาในกรุงรัตนโกสินทร์. กรุงเทพ : กรมศิลปากร, 2545.
6. ประวัติพระยาภาณุพันธวงศ์วรเดช (แย้ม สินศุข); ประชุมพงศาวดาร ภาคที่ ๒๑ จดหมายเหตุเรื่อง เจรจาความเมืองระหว่างไทยกับพม่า.