เจ้าพระยาบดินทรเดชานุชิต (หม่อมราชวงศ์อรุณ ฉัตรกุล)

จอมพล เจ้าพระยาบดินทรเดชานุชิต (หม่อมราชวงศ์อรุณ ฉัตรกุล) (14 เมษายน พ.ศ. 2399 - 25 สิงหาคม พ.ศ. 2464) อดีตเสนาบดีกระทรวงกลาโหม เป็นโอรสในหม่อมเจ้านิล ฉัตรกุล (พระโอรสในพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นสุรินทรรักษ์) กับหม่อมราชวงศ์ สุ่น ปาลกะวงศ์ (นัดดาในพระสัมพันธวงศ์เธอ กรมหมื่นนราเทเวศร์)

จอมพล เจ้าพระยาบดินทรเดชานุชิต (หม่อมราชวงศ์อรุณ ฉัตรกุล) น.ร., ร.ว., ป.จ., ม.ป.ช., ป.ม.
เสนาบดีกระทรวงกลาโหม
ดำรงตำแหน่ง 1 เมษายน พ.ศ. 2457 - 25 สิงหาคม พ.ศ. 2464
กษัตริย์	พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว
ก่อนหน้า	พระเจ้าพี่ยาเธอ กรมหลวงนครไชยศรีสุรเดช
ถัดไป	เจ้าพระยาบดินทรเดชานุชิต (แย้ม ณ นคร)
ข้อมูลส่วนบุคคล
เกิด	หม่อมราชวงศ์อรุณ ฉัตรกุล 14 เมษายน พ.ศ. 2399
เสียชีวิต	25 สิงหาคม พ.ศ. 2464 (65 ปี)
บุพการี	หม่อมเจ้านิล ฉัตรกุล (บิดา) หม่อมราชวงศ์สุ่น ปาลกะวงศ์ (มารดา)
อาชีพ	ทหารบก, ข้าราชการ, ขุนนาง
ยศที่ได้รับการแต่งตั้ง
รับใช้	ไทย
สังกัด	กองทัพบกสยาม
ประจำการ	2415 - 2464
ยศ	จอมพล

ภาพล้อเจ้าพระยาบดินทรเดชานุชิต ฝีพระหัตถ์ รัชกาลที่ 6

รับราชการ

• พ.ศ. 2415 ถวายตัวรับราชการเป็นมหาดเล็ก โดยเป็นพลทหารอยู่ในกองร้อยที่ 6 และได้เลื่อนเป็น สิบตรี และสิบโททหารมหาดเล็กกองร้อยที่ 5
• พ.ศ. 2421 ย้ายไปรับราชการอยู่ใน
• 9 เมษายน พ.ศ. 2432 ปลัดกองโรงเรียนนายร้อย ขณะมียศเป็นนายร้อยเอก
• พ.ศ. 2435 ผู้บังคับการโรงเรียนนายร้อย
• 4 ตุลาคม พ.ศ. 2435 เลื่อนยศเป็นนายพันตรี
• 21 พฤศจิกายน พ.ศ. 2435 มีบรรดาศักดิ์เป็นหลวงสรวิเศษเดชาวุธ ถือศักดินา 800
• 14 พฤศจิกายน พ.ศ. 2435 เป็นราชองครักษ์ประจำการ
• 20 กันยายน พ.ศ. 2441 เลื่อนเป็นพระสรวิเศษเดชาวุธ ถือศักดินา 1000
• พ.ศ. 2442 ผู้บัญชาการทหารบกมณฑลกรุงเทพ
• 15 สิงหาคม พ.ศ. 2442 เลื่อนยศเป็นนายพันโท
• สิงหาคม พ.ศ. 2443 ยกกระบัตรทัพบก
• 21 กันยายน พ.ศ. 2443 เลื่อนบรรดาศักดิ์เป็น พระยาพหลพลพยุหเสนา ถือศักดินา 1500
• 3 เมษายน พ.ศ. 2444 นายพันเอก
• 11 สิงหาคม พ.ศ. 2444 ปลัดทัพบก
• 14 พฤษภาคม พ.ศ. 2445 นายพลตรี
• 6 สิงหาคม พ.ศ. 2446 รองผู้บัญชาการกรมยุทธนาธิการ
• 15 พฤษภาคม พ.ศ. 2446 เลื่อนบรรดาศักดิ์เป็น อภัยพิริยบรากรมพาหุ เจ้ากรมอาสาใหญ่ขวา ถือศักดินา 10,000
• 20 กันยายน พ.ศ. 2449 นายพลโท
• ธันวาคม พ.ศ. 2453 ผู้ช่วยเสนาบดีกระทรวงกลาโหม
• 22 มกราคม พ.ศ. 2454 นายพลเอก
• รั้งตำแหน่งผู้บัญชาการกรมพระคชบาล
• พ.ศ. 2455 ได้รับสถาปนาเป็นเจ้าพระยา มีสมญาตามจารึกในสุพรรณบัฏว่า เจ้าพระยาบดินทรเดชานุชิต มหิศรมหาสวามิภักดิ์ สุรินทรศักดิ์ประพัทธพงษ์ จัตุรงคเสนาบดี ยุทธวิธีสุขุมวินิต ธรรมสุจริตศิริสวัสดิ์ พุทธาพิรัตนสรณธาดา อุตมอาชวาธยาศัย อภัยพิริยบรากรมพาหุ ดำรงศักดินา 10,000
• 4 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2456 รั้งตำแหน่งเสนาบดีกระทรวงกลาโหม
• 1 เมษายน พ.ศ. 2457 เสนาบดีกระทรวงกลาโหม
• นายกองตรี
• 30 ธันวาคม พ.ศ. 2460 จอมพล

ถึงแก่อสัญกรรม

เจ้าพระยาบดินทรเดชานุชิต ป่วยมาช้านาน อาการทรงบ้างทรุดบ้างเรื่อยมา จนถึงแก่อสัญกรรมในวันที่ 25 สิงหาคม พ.ศ. 2464 เวลา 14.35 น. สิริอายุได้ 65 ปี 133 วัน

เวลา 16.00 น. วันถัดมา พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จฯ มาพระราชทานน้ำอาบศพ สวมชฎาพอก และโปรดให้เจ้าพนักงานประกอบโกศมณฑปแวดล้อมด้วยฉัตรและเครื่องยศ พระพิธีธรรม 8 รูป สวดพระอภิธรรมมีกำหนด 15 วัน

เครื่องราชอิสริยาภรณ์

จอมพล เจ้าพระยาบดินทรเดชานุชิต ได้รับพระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ทั้งสยามและต่างประเทศ ดังนี้

เครื่องราชอิสริยาภรณ์สยาม

• พ.ศ. 2463 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นโบราณมงคลนพรัตนราชวราภรณ์ (น.ร.) (ฝ่ายหน้า)
• พ.ศ. 2457 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์รัตนวราภรณ์ (ร.ว.) (ฝ่ายหน้า)‎
• พ.ศ. 2455 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า ชั้นที่ 1 ปฐมจุลจอมเกล้า (ป.จ.) (ฝ่ายหน้า)
• พ.ศ. 2459 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นที่เชิดชูยิ่งช้างเผือก ชั้นสูงสุด มหาปรมาภรณ์ช้างเผือก (ม.ป.ช.)
• พ.ศ. 2447 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติยศยิ่งมงกุฎไทย ชั้นที่ 1 ประถมาภรณ์มงกุฎไทย (ป.ม.)
• พ.ศ. 2461 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันมีศักดิ์รามาธิบดี ชั้นที่ 2 มหาโยธิน (ม.ร.)
• พ.ศ. 2441 – เหรียญปราบฮ่อ (ร.ป.ฮ.)
• พ.ศ. 2462 – เหรียญดุษฎีมาลา เข็มราชการแผ่นดิน (ร.ด.ม.(ผ))
• พ.ศ. 2436 – เหรียญจักรมาลา (ร.จ.ม.)
• พ.ศ. 2454 – เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 5 ชั้นที่ 3 (จ.ป.ร.3)
• พ.ศ. 2457 – เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 6 ชั้นที่ 2 (ว.ป.ร.2)
• พ.ศ. 2453 – เหรียญรัชฎาภิเศกมาลา (ร.ศ.)
• พ.ศ. 2440 – เหรียญประพาสมาลา (ร.ป.ม.)
• พ.ศ. 2446 – เหรียญทวีธาภิเศก (ท.ศ.)
• พ.ศ. 2450 – เหรียญรัชมงคล (ร.ร.ม.)
• พ.ศ. 2451 – เหรียญรัชมังคลาภิเศก รัชกาลที่ 5 (ร.ม.ศ.5)
• พ.ศ. 2454 – เหรียญบรมราชาภิเษก รัชกาลที่ 6 (ร.ร.ศ.6)

เครื่องราชอิสริยาภรณ์ต่างประเทศ

•  เดนมาร์ก :
  • พ.ศ. 2445 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์แดนเนอโบร ชั้นที่ 2
•  ปรัสเซีย :
  • พ.ศ. 2448 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์นกอินทรีแดง ชั้นที่ 2 (ดารา)

ผลงานสำคัญ

• พ.ศ. 2429 ปราบอั้งยี่ที่ตำบลดอนกระเบื้อง แขวงเมืองราชบุรี
• พ.ศ. 2446 ปราบเงี้ยว ที่ก่อการจลาจลขึ้นในมณฑลพายัพ ในเวลานั้น จอมพล พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงนครไชยศรีสุรเดชขณะเป็น ผู้บัญชาการกรมยุทธนาธิการ เสด็จไปราชการ ณ ทวีปยุโรปเจ้าพระยาบดินทรเดชา (ขณะมีบรรดาศักดิ์ เป็นพระยา) รั้ง ราชการกรมยุทธนาธิการ จึงต้องรับหน้าที่จัดกองทหารขึ้นไปปราบเงี้ยว และสามารถจัดการได้เรียบร้อยโดยรวดเร็ว

ลำดับสาแหรก

ลำดับสาแหรกของเจ้าพระยาบดินทรเดชานุชิต (หม่อมราชวงศ์อรุณ ฉัตรกุล)

16. สมเด็จพระปฐมบรมมหาชนก               8. พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช                       17. พระอัครชายา (หยก)               4. พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นสุรินทรรักษ์                             18. เจ้าพระยาอรรคมหาเสนา (บุนนาค)               9. เจ้าจอมมารดาตานี ในรัชกาลที่ 1                       19. ลิ้ม บุนนาค               2. หม่อมเจ้านิล ฉัตรกุล                                   1. เจ้าพระยาบดินทรเดชานุชิต (หม่อมราชวงศ์อรุณ ฉัตรกุล)                                         24. สมเด็จพระเจ้าหลานเธอ เจ้าฟ้ากรมพระอนุรักษ์เทเวศร์               12. พระสัมพันธวงศ์เธอ กรมหมื่นนราเทเวศร์                       25. พระชายาทองอยู่               .                             3. หม่อมราชวงศ์สุ่น ฉัตรกุล

อ้างอิง

1. (PDF). คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2021-12-13. สืบค้นเมื่อ 2020-03-31.
2. (PDF). คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2020-07-01. สืบค้นเมื่อ 2020-03-31.
3. (PDF). คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2019-12-09. สืบค้นเมื่อ 2020-03-31.
4. (PDF). คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2020-06-18. สืบค้นเมื่อ 2020-07-03.
5. (PDF). คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2020-03-24. สืบค้นเมื่อ 2020-03-24.
6. ประกาศกรมยุทธนาธิการ
7. (PDF). คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2020-03-24. สืบค้นเมื่อ 2020-03-24.
8. (PDF). คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2020-03-28. สืบค้นเมื่อ 2020-03-28.
9. (PDF). คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2020-03-24. สืบค้นเมื่อ 2020-03-24.
10. (PDF). คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2021-12-13. สืบค้นเมื่อ 2020-03-31.
11. (PDF). คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2020-06-19. สืบค้นเมื่อ 2020-03-31.
12. (PDF). คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2020-01-26. สืบค้นเมื่อ 2020-03-31.
13. (PDF). คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2021-12-13. สืบค้นเมื่อ 2020-03-31.
14. (PDF). คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2020-07-12. สืบค้นเมื่อ 2020-03-31.
15. (PDF). คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2020-06-13. สืบค้นเมื่อ 2020-03-31.
16. ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานสัญญาบัตรขุนนาง 2021-12-13 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน, เล่ม 20, ตอน 8, 24 พฤษภาคม ร.ศ. 122, หน้า 119
17. (PDF). คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2021-10-11. สืบค้นเมื่อ 2020-03-31.
18. (PDF). คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2020-07-27. สืบค้นเมื่อ 2020-03-31.
19. (PDF). คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2021-12-13. สืบค้นเมื่อ 2020-03-31.
20. ราชกิจจานุเบกษา, พระบรมราชโองการ ประกาศ เลื่อนและตั้งกรมพระองค์เจ้า และเจ้าพระยา, เล่ม 29, ตอน ก, 13 พฤศจิกายน ร.ศ. 131, หน้า 254-256
21. (PDF). คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2021-05-26. สืบค้นเมื่อ 2020-03-31.
22. (PDF). คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2019-12-09. สืบค้นเมื่อ 2020-03-31.
23. (PDF). คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2021-06-24. สืบค้นเมื่อ 2021-06-24.
24. (PDF). คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2016-08-16. สืบค้นเมื่อ 2020-05-07.
25. ราชกิจจานุเบกษา, ข่าวอสัญญกรรม 2021-12-13 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน, เล่ม 38, ตอน 0 ง, 28 สิงหาคม 2464, หน้า 1,450-1,451
26. ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์, เล่ม ๓๗ ตอนที่ ๐ ง หน้า ๓๖๑๘, ๓๐ มกราคม ๒๔๖๓
27. ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานตรารัตนวราภรณ์, เล่ม ๓๑ ตอนที่ ๐ ง หน้า ๒๓๗๒, ๑๐ มกราคม ๒๔๕๗
28. ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์, เล่ม ๒๙ ตอนที่ ๐ ง หน้า ๑๙๐๒, ๑๗ พฤศจิกายน ๑๓๑
29. ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์, เล่ม ๓๓ ตอนที่ ๐ ง หน้า ๓๒๔๓, ๑๑ กุมภาพันธ์ ๒๔๕๙
30. ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์, เล่ม ๒๑ ตอนที่ ๔๔ หน้า ๘๐๒, ๒๙ มกราคม ๑๒๓
31. ราชกิจจานุเบกษา, ประกาศพระราชทานฐานันดรแห่งเครื่องราชอิสริยาภรณ์อันมีศักดิ์รามาธิบดี, เล่ม ๓๕ ตอนที่ ๐ ง หน้า ๒๑๘๘, ๒ ธันวาคม ๒๔๖๑
32. ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเหรียญปราบฮ่อ, เล่ม ๑๕ ตอนที่ ๒๖ หน้า ๒๘๒, ๒๕ กันยายน ๑๑๗
33. ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเหรียญดุษฎีมาลา, เล่ม ๓๖ ตอนที่ ๐ ง หน้า ๓๓๑๘, ๒๕ มกราคม ๒๔๖๒
34. ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์, เล่ม ๑๐ ตอนที่ ๔๑ หน้า ๔๕๕, ๗ มกราคม ๑๑๒
35. ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ ๕, เล่ม ๒๘ ตอนที่ ๐ ง หน้า ๑๓๑, ๒๓ เมษายน ๑๓๐
36. ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเหรียญรัตนาภรณ์, เล่ม ๓๑ ตอนที่ ๐ ง หน้า ๑๘๖๘, ๑๕ พฤศจิกายน ๒๔๕๗
37. ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ต่างประเทศ, เล่ม ๑๙ ตอนที่ ๑๖ หน้า ๓๑๖, ๒๐ กรกฎาคม ๑๒๑
38. ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานพระบรมราชานุญาตตราต่างประเทศ, เล่ม ๒๒ ตอนที่ ๒๓ หน้า ๕๒๗, ๓ กันยายน ๑๒๔