สยามานุสสติ

สยามานุสสติ เป็นคำโคลงพระราชนิพนธ์ในพระบาทสมเด็จพระมงกุฏเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระราชนิพนธ์ไว้ ณ พระตำหนักจิตรลดารโหฐาน เมื่อวันเสาร์ที่ 27 เมษายน พ.ศ. 2461 (106 ปี) และได้พระราชทานแก่ทหารอาสาสมัยสงครามโลกครั้งที่ 1 ต่อมาได้มีการนำโคลงนี้มาแต่งเป็นเพลงปลุกใจ ซึ่งประพันธ์ทำนองโดยนารถ ถาวรบุตร

พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว

พระบาทสมเด็จพระมงกุฏเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระราชนิพนธ์โคลงสยามานุสสติมาจาก คำขวัญปลุกใจของอังกฤษในช่วงสงครามโลกครั้งที่หนึ่งที่ว่า "What stands if Freedom fall? Who dies if England live?"

คำโคลงพระราชนิพนธ์เดิม

ลายพระหัตถ์โคลงพระราชนิพนธ์สยามานุสสติ

๏ รักราช จงจิตน้อม		ภักดี ท่านนา
รักชาติ กอบกรณีย์		แน่วไว้

รักศาสน์ กอบบุญตรี		สุจริต ถ้วนเทอญ
รักศักดิ์ จงจิตให้		โลกซร้องสรรเสริญฯ

๏ ยามเดินยืนนั่งน้อม		กะมล
รำลึกถึงเทศตน		อยู่ยั้ง

เปนรัฎฐะมณฑล		ไทยอยู่ สราญฮา
ควรถนอมแน่นตั้ง		อยู่เพี้ยงอวสานฯ

๏ ใครรานใครรุกด้าว		แดนไทย
ไทยรบจนสุดใจ		ขาดดิ้น

เสียเนื้อเลือดหลั่งไหล		ยอมสละ สิ้นแล
เสียชีพไป่เสียสิ้น		ชื่อก้องเกียรติงามฯ

๏ หากสยามยังอยู่ยั้ง		ยืนยง
เราก็เหมือนอยู่คง		ชีพด้วย

หากสยามพินาศลง		ไทยอยู่ ได้ฤๅ
เราก็เหมือนมอดม้วย		หมดสิ้นสกุลไทยฯ

เพลงสยามานุสสติ

นารถ ถาวรบุตรได้ประพันธ์เพลงสยามานุสสติขึ้นเมื่อปี พ.ศ. 2482 เพื่อใช้ประกอบภาพยนตร์เรื่อง "ค่ายบางระจัน" ของบริษัทศรีกรุงภาพยนตร์ ซึ่งส่วนของเนื้อร้องนั้น ได้ตัดเอาบทพระราชนิพนธ์สยามานุสสติบทที่ 3 และบทที่ 4 มาใช้ โดยสลับเอาบทที่ 4 มาร้องก่อนแล้วจึงค่อยร้องบทที่ 3 ในลำดับถัดไป ดังนี้

๏ หากสยามยังอยู่ยั้ง		ยืนยง
เราก็เหมือนอยู่คง		ชีพด้วย

หากสยามพินาศลง		ไทยอยู่ ได้ฤๅ
เราก็เหมือนมอดม้วย		หมดสิ้นสกุลไทยฯ

๏ ใครรานใครรุกด้าว		แดนไทย
ไทยรบจนสุดใจ		ขาดดิ้น

เสียเนื้อเลือดหลั่งไหล		ยอมสละ สิ้นแล
เสียชีพไป่เสียสิ้น		ชื่อก้องเกียรติงามฯ

ปัจจุบันทำนองเพลงนี้มีการบรรเลงและบันทึกเสียงด้วยวงโยธวาทิต นอกจากนี้มีการใช้ในสื่อ เช่นสถานีวิทยุกระจายเสียงแห่งประเทศไทย กรมประชาสัมพันธ์ ใช้ต้นฉบับทำนองซึ่งทำขึ้นเป็นการเฉพาะกิจบรรเลงด้วย กรมศิลปากร (เรียบเรียงและอำนวยเพลงโดย ครู) เป็นสัญลักษณ์เปิดนำรายการข่าวต้นชั่วโมงและข่าวหลักของสถานีมากว่า 50 ปี ส่วนสถานีวิทยุโทรทัศน์กองทัพบกช่อง 5 ได้นำเพลงนี้มาใช้ในการเปิดสถานีออกอากาศประจำวัน จนถึงประมาณปี พ.ศ. 2540

ในปี พ.ศ. 2565 ได้มีการจัดกิจกรรมเฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระมงกุฏเกล้าเจ้าอยู่หัว เนื่องในวันสมเด็จพระมหาธีรราชเจ้า 25 พฤศจิกายน โดยมูลนิธิพระบรมราชานุสรณ์ พระบาทสมเด็จพระมงกุฏเกล้าเจ้าอยู่หัว ในพระบรมราชูปถัมภ์ วชิราวุธวิทยาลัย สมาคมนักเรียนเก่าวชิราวุธวิทยาลัย ในพระบรมราชูปถัมภ์ และมูลนิธิสุนทราภรณ์ ในพระราชูปถัมภ์สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี ในเดือนพฤษภาคม พ.ศ. 2565 ณ หอวชิราวุธานุสรณ์และอาคารนวมภูมินทร์ วชิราวุธวิทยาลัย สามารถรับชมได้ทาง Youtube โดยค้นหา “สยามานุสติ สุนทราภรณ์”

อ้างอิง

1. ลพบุรี เมืองใหม่ในยุคผลัดใบ สยามเปลี่ยนไปเป็นไทย, "". สารคดีทางไทยพีบีเอส: อังคารที่ 16 พฤศจิกายน 2552
2. เปิดสถานี ททบ.5 (วันพุธที่ 16 มีนาคม 2537)

แหล่งข้อมูลอื่น

• ๗๖ ปี วันมหาธีรราชเจ้า 2007-09-28 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน จากเว็บวิชาการ.คอม
• อิทธิพลของเพลงสยามานุสสติ 2016-03-06 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน