สมเด็จพระบรมราชินี

สมเด็จพระราชินี (อังกฤษ: Queen Consort) เป็นพระอิสริยยศสำหรับพระอัครมเหสีของสมเด็จพระราชาธิบดีที่ยังครองราชสมบัติอยู่ สมเด็จพระราชินีโดยมากจะทรงมีฐานันดรศักดิ์เทียบเท่าพระราชสวามี (ทั้งระบอบราชาธิปไตยที่ใช้กฎหมายซาลิก หรือ กึ่งซาลิก) และดำรงพระอิสริยยศสำหรับพระมเหสีซึ่งเทียบเท่าพระอิสริยยศกษัตริย์ของพระราชสวามีด้วย โดยส่วนใหญ่แล้วสมเด็จพระราชินีจะไม่ทรงอำนาจทางการเมืองการปกครองใดทั้งสิ้น

พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว และ สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินี ในวันพระราชพิธีบรมราชาภิเษกในปี พ.ศ. 2562

พระอิสริยยศ

สำหรับพระราชสวามีของสมเด็จพระราชินีนาถผู้ทรงปกครองประเทศนั้น ส่วนมากมักไม่ได้ใช้พระอิสริยยศ "พระมหากษัตริย์พระราชสวามี" (King Consort) แม้ว่าจะมีปรากฏบ้างในสมัยก่อน เช่นพระเจ้าฟรองซัวที่ 2 แห่งฝรั่งเศสทรงดำรงพระยศพระมหากษัตริย์พระราชสวามี (King consort) ใน สมเด็จพระราชินีนาถแมรีที่ 1 แห่งสกอตแลนด์ พระเจ้าเฟลิเปที่ 2 แห่งสเปน ทรงดำรงตำแหน่งพระมหากษัตริย์พระราชสวามีในสมเด็จพระราชินีนาถแมรีที่ 1 แห่งอังกฤษ ส่วนมากมักทรงได้รับพระราชทานยศ "เจ้าชาย" และมักถวายพระอิสริยยศว่า "เจ้าชายพระราชสวามี" มากกว่า

สมเด็จพระราชินี เป็นพระอิสริยยศที่เท่าเทียมกับ สมเด็จพระราชาธิบดี เหมือนดั่งที่ดยุค เท่ากับ ดัชเชส หรือ เจ้าชาย เท่ากับเจ้าหญิง ถ้าหากว่าฝ่ายชายดำรงยศอะไร ฝ่ายหญิงที่สมรสกันโดยถูกต้องตามกฎหมายก็ย่อมต้องดำรงยศนั้นที่เท่าเทียมกันด้วย สำหรับองค์กษัตริย์นั้น มีทั้งจักรพรรดิ (และจักรพรรดินี) พระราชา (และพระราชินี) เจ้าชาย (และเจ้าหญิง) แต่สำหรับประเทศที่มีระบบ "ผัวเดียวหลายเมีย" polygamy มีกฎเกณฑ์มากกว่านั้น มิใช่เพียงว่าเป็นภรรยาของพระมหากษัตริย์และจะเป็นพระราชินีไปเสียหมด

พระราชอำนาจแห่งสมเด็จพระราชินี

โดยทั่วไปองค์พระราชสวามีหรือพระมเหสีจะไม่มีพระราชอำนาจในทางการเมือง แม้ว่าพระองค์จะมีพระอิสริยยศในระดับเดียวกันกับองค์พระมหากษัตริย์ก็ตามที อย่างไรก็ตามอาจมีบางกรณีที่พระราชินีในรัชกาลก่อน จะทรงดำรงพระอิสริยยศเป็นผู้สำเร็จราชการ ซึ่งนั่นก็หมายความว่าสมเด็จพระราชินีผู้สำเร็จราชการ (Queen Regent) นั้นมีพระราชอำนาจเกือบจะเหมือนและเสมอกับสมเด็จพระราชินีนาถ (Queen Regnant) เลยทีเดียว ตัวอย่างที่เห็นได้ชัดก็ดังเช่นสมเด็จพระราชินีแคทเธอรีน เดอ เมดิชิ ซึ่งทรงเป็นผู้สำเร็จราชการตลอดระยะเวลาอันยาวนานของกษัตริย์ถึง 4 รัชกาล

อีกบางกรณี แม้องค์พระราชินีจะไม่ทรงว่าราชการเองในฐานะผู้สำเร็จราชการ แต่อาจเป็นในลักษณะ "อำนาจหลังราชบัลลังก์" ก็ได้ พระราชินีที่เข้มแข็งและเฉลียวฉลาด อาจทรงมีอิทธิพลครอบงำเหนือพระราชาที่อ่อนแอได้ ดังเช่นสมเด็จพระราชินีมารี อองตัวเนต พระมเหสีในพระเจ้าหลุยส์ที่ 16 แห่งฝรั่งเศส, จักรพรรดินีอะเลคซันดรา ฟอโดรอฟนา แห่งรัสเซีย พระมเหสีในจักรพรรดินิโคลัสที่ 2 แห่งรัสเซีย หรือ จักรพรรดินีมย็องซ็อง พระมเหสีในจักรพรรดิควางมูแห่งเกาหลี เป็นตัวอย่างที่เห็นได้ชัดในกรณีนี้

ผู้ปกครองร่วม

มีบางกรณีที่ทั้งสองพระองค์ปกครองประเทศร่วมกัน เช่น พระเจ้าเฟร์นันโดที่ 2 แห่งอารากอน พระมเหสีของพระองค์คือสมเด็จพระราชินีนาถอิซาเบลที่ 1 แห่งกัสติยานั้น เป็นสมเด็จพระราชินีนาถ ผู้ปกครองราชอาณาจักรกัสติยา ด้วยสิทธิ์ของพระองค์เอง ทั้ง 2 พระองค์ปกครองราชอาณาจักรอารากอนและราชอาณาจักรกัสติยาร่วมกัน

สมเด็จพระราชินีนาถแมรีที่ 2 พระราชธิดาในพระเจ้าเจมส์ที่ 2 แห่งอังกฤษ นั้นอภิเษกสมรสกับลูกพี่ลูกน้องของพระองค์คือเจ้าชายวิลเลี่ยมแห่งออเร้นจ์ (พระเจ้าวิลเลียมที่ 3 แห่งอังกฤษ) หลังจากเสกสมรสกันแล้ว ทั้งสองพระองค์ปกครองประเทศร่วมกัน ตราบจนกระทั่งสมเด็จพระราชินีนาถแมรี่สวรรคต สมเด็จพระเจ้าวิลเลี่ยมจึงเริ่มปกครองประเทศโดยลำพังพระองค์เอง

อื่น ๆ

เช่นเดียวกับจักรพรรดินีก็คือพระอัครมเหสีของจักรพรรดิ และมียศเหนือกว่าสมเด็จพระราชินี (เพราะสมเด็จพระจักรพรรดิมียศเหนือกว่าสมเด็จพระราชาธิบดี) สมเด็จพระจักรพรรดินีก็เช่นเดียวกันกับสมเด็จพระราชินีคือไม่มีพระราชอำนาจในทางการเมือง พระองค์ทรงเป็นจักรพรรดินีเพียงเพราะการเสกสมรสเท่านั้น

เชิงอรรถ

1. เมื่อเวลาที่ทรงเสกสมรสกับสมเด็จพระราชินีนาถแมรีที่ 1 แห่งสกอตแลนด์ นั้นพระองค์ยังคงเป็น 'มกุฎราชกุมาร (Dauphin) อยู่ แต่รัฐสภาแห่งสกอตแลนด์ผ่านพระราชบัญญัติให้ออกพระอิสริยยศว่า พระราชาแห่งสกอตแลนด์ (King Consort of Scotland) ดังนั้นพระองค์และพระราชินีแมรีจึงมีพระอิสริยยศว่า Their Majesty the Queen and King of Scotland, Dauphin and Dauphine of France and etc. หลังจากที่ฟรานซิสเสด็จขึ้นครองราชย์บัลลังก์ฝรั่งเศสแล้ว ทั้งสองพระองค์ทรงใช้พระปรมาภิไธยว่า Their Majesty the King and Queen of France, King and Queen of Scotland and etc.
2. เมื่อเวลาที่ทรงเสกสมรสกับ สมเด็จพระราชินีนาถแมรีที่ 1 แห่งอังกฤษ นั้นพระองค์ยังไม่ได้ครองราชย์บัลลังก์สเปน แต่สมเด็จพระราชินีนาถแมรีมีพระบรมราชโองการสถาปนาพระองค์ขึ้นเป็น "พระราชา" แล้ว นั่นคือพระปรมาภิไธยสำหรับทั้งสองพระองค์คือ Their Majesty the King and Queen of England สังเกตได้ว่า King อยู่หน้า Queen อันต่างจากกรณีของฟรานซิสกับแมรี หลังจากที่ฟิลิปเสด็จขึ้นครองราชย์บัลลังก์สเปนแล้ว พระองค์และแมรีทรงใช้พระปรมาภิไธยว่า Their Majesty the King and Queen of Spain, King and Queen of Portugal, King and Queen of Naples, King and Queen of Spain and of Sicily, King and Queen of England and etc.
3. (ปลายรัชกาลของพระสวามี ตลอดรัชกาลของพระราชโอรสองค์โต ตลอดรัชกาลของพระราชโอรสพระองค์รอง และตอนต้นของรัชกาลพระราชโอรสพระองค์เล็ก)

ดูเพิ่ม

• สมเด็จพระราชินีนาถ