วัดพระพิเรนทร์

วัดพระพิเรนทร์ เป็นวัดราษฎร์ สังกัดคณะสงฆ์มหานิกาย ตั้งอยู่เลขที่ 326 ถนนวรจักร แขวงบ้านบาตร เขตป้อมปราบศัตรูพ่าย กรุงเทพมหานคร

วัดพระพิเรนทร์
ที่ตั้ง	เลขที่ 326 ถนนวรจักร แขวงบ้านบาตร เขตป้อมปราบศัตรูพ่าย กรุงเทพมหานคร 10100
ประเภท	วัดราษฎร์
นิกาย	มหานิกาย
เจ้าอาวาส	พระครูภัทรกิตติสุนทร
ส่วนหนึ่งของ

ที่ดินตั้งวัดมีพื้นที่ 7 ไร่ 1 งานเศษ รูปทรงสี่เหลี่ยมผืนผ้า ทิศเหนือเป็นอาคารพาณิชย์ติดถนนหลวง ทิศตะวันออกเป็นอาคารพาณิชย์ติดถนนวรจักร ทิศใต้ติดถนนคลองถมวัดพระพิเรนทร์ ทิศตะวันตกติดชุมชนวังแดง

ประวัติ

เป็นวัดโบราณ สันนิษฐานว่าสร้างขึ้นในสมัยกรุงศรีอยุธยา ไม่พบข้อมูลว่าเดิมชื่อวัดอะไร ราว พ.ศ. 2379 รัชสมัยพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้มีการสร้างและปฏิสังขรณ์วัดทั่วพระนครนั้น พระพิเรนทรเทพ (ขำ ณ ราชสีมา) เจ้ากรมพระตำรวจใหญ่ขวา ได้ปฏิสังขรณ์วัดนี้ และสร้างกุฏิใหม่จำนวน 12 หลัง เพื่อถวายเป็นพระราชกุศล และได้รับพระราชทานนามว่า วัดขำเขมการาม ตามชื่อผู้ปฏิสังขรณ์ แต่ทั่วไปมักเรียกลําลองว่า วัดพระพิเรนทร์ ตามบรรดาศักดิ์ ซึ่งเป็นที่รู้จักและเข้าใจมากกว่า

ต่อมาพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้พระพิเรนทรเทพ (ขำ ณ ราชสีมา) ขณะนั้นมีบรรดาศักดิ์ที่ พระยาไชยวิชิต ตำแหน่งผู้รักษากรุงเก่า ไปเป็น พระยานครราชสีมา ตำแหน่งเจ้าเมืองนครราชสีมา (โคราช) พระองค์จึงแปลงนาม วัดขำเขมการาม เป็น วัดขำโคราช ตามชื่อและตำแหน่งซึ่งพระราชทานใหม่

กระทั่งรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว จึงได้เปลี่ยนชื่ออย่างเป็นทางการว่า วัดพระพิเรนทร์ ซึ่งเป็นที่รู้จักและเข้าใจมากกว่า

วัดพระพิเรนทร์ได้รับการทำนุบำรุงโดยราษฎรในพื้นที่ ในช่วงระยะเวลาหนึ่งเกิดการทรุดโทรม ถึงราว พ.ศ. 2434–2435 คุณหญิงสมบัตยาธิบาล (เงิน) ภริยาของพระยาสมบัตยาธิบาล (ปาน) จึงดำเนินการปฏิสังขรณ์วัดเป็นการใหญ่ โดยดำเนินการสร้างอุโบสถหลังใหม่ ศาลา กุฎิ หอระฆัง และถนน กับซ่อมแซมสรรพสิ่งต่างๆ ที่ชำรุดทรุดโทรม เสร็จแล้วจึงจัดงานฉลอง ขอพระราชทานถวายเป็นพระราชกุศล โดยกระทรวงธรรมการได้นำความขึ้นกราบบังคมทูลพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทราบฝ่าละอองธุลีพระบาท ทรงอนุโมทนาในการกุศลนี้ด้วย เมื่อวันที่ 16 มีนาคม พ.ศ. 2445

แต่เดิมวัดพระพิเรนทร์ได้รับพระราชทานวิสุงคามสีมาเป็นพื้นที่ขนาดกว้างยาวเท่าใด เมื่อใด ไม่ปรากฏข้อมูล ต่อมาเมื่ออุโบสถเก่าชำรุดทรุดโทรม จึงดำเนินการสร้างอุโบสถใหม่ ได้รับพระราชทานวิสุงคามสีมาเมื่อวันที่ 31 สิงหาคม พ.ศ. 2438 ขนาดกว้าง 9 วา ( 18 เมตร ) ยาว 15 วา ( 30 เมตร) แต่ทำพิธีผูกพัทธสีมาขนาดกว้าง 9 เมตร ยาว 17 เมตร

พ.ศ. 2479 ได้สร้างซุ้มประตูและป้ายชื่อวัด บริเวณทางเข้าวัดติดกับถนนวรจักร จึงทำให้คนเริ่มรู้จักวัดมากขึ้น ในยุคเจ้าอาวาส พระเทพคุณาธาร (ผล ชินปุตฺโต) เป็นยุครุ่งเรืองของวัด มีพระภิกษุสงฆ์สามเณรจำพรรษาปีละประมาณ 30 - 60 รูป ยังมีกิจนิมนต์นอกวัดในวันเสาร์อาทิตย์

วัดแห่งนี้ยังผลิตนักปราชญ์อย่าง สมเด็จพระพุทธโฆษาจารย์ (ประยุทธ์ ปยุตฺโต)ที่พำนักจำพรรษา เคยดำรงตำแหน่งเป็นเจ้าอาวาสวัดพระพิเรนทร์ ช่วงปีพ.ศ. 2515 - พ.ศ. 2521

ปูชนียวัตถุ - ปูชนียสถาน

อุโบสถ

อุโบสถ หลังเดิมไม่พบข้อมูลการสร้าง ต่อมาทรุดโทรม ราว พ.ศ. 2434–2435 จึงดำเนินการรื้อแล้วสร้างใหม่ ณ พื้นที่เดิม ปรับขยายขนาดให้ใหญ่กว่าเดิม โดยมีพระอาจารย์เขียว เป็นผู้นำการก่อสร้าง พระยาราชสงคราม (ทัด หงสกุล) เป็นผู้กำกับการก่อสร้าง คุณหญิงสมบัตยาธิบาล (เงิน) เป็นผู้ออกทรัพย์ก่อสร้างและเป็นผู้กราบบังคมทูลขอพระราชทานวิสุงคามสีมา ได้รับพระราชทานวิสุงคามสีมาเมื่อวันที่ 31 สิงหาคม พ.ศ. 2438 ขนาดกว้าง 9 วา (18 เมตร) ยาว 15 วา (30 เมตร) แต่ทำพิธีผูกพัทธสีมาขนาดกว้าง 9 เมตร ยาว 17 เมตร ส่วนที่เหลือเป็นเขตอุปจาร

ลักษณะอุโบสถ เป็นฝีมือช่างหลวง โดดเด่นด้วยการผสมผสานสถาปัตยกรรมแบบตะวันออกกับตะวันตก ตัวอุโบสถยกพื้นสูง ไม่มีเสาหารและคันทวย แต่ดัดแปลงเป็นซุ้มแบบกอทิกรับ ช่อฟ้าลักษณะเป็นหัวพญานาคอ้าปากเห็นเขี้ยว ซุ้มประตูและหน้าต่างเป็นปูนปั้นลายกนก บานประตูไม้แกะสลักลายใบเทศฝีมือช่างจีน ซุ้มอาคารด้านหน้าและด้านหลังประดิษฐานพระพุทธรูปยืนด้านละ 1 องค์ ภายในอาคารประดิษฐานพระพุทธรูปปางสมาธิ เป็นพระประธานประจำอุโบสถ จำนวน 1 องค์ แวดล้อมด้วยพระพุทธรูปนั่งจำนวน 6 องค์ และพระพุทธรูปยืนจำนวน 6 องค์

มณฑปพระเทพคุณาธาร (ผล ชินปุตฺโต)

ตั้งอยู่ระหว่างอุโบสถกับวิหาร สร้างเมื่อ พ.ศ. 2530 ภายในประดิษฐานรูปเหมือนพระเทพคุณาธาร (ผล ชินปุตโต) อดีตเจ้าอาวาสวัดพระพิเรนทร์ ผู้พัฒนาวัดให้มีความเจริญและมีชื่อเสียง ท่านเป็นพระนักพัฒนา นักก่อสร้าง มีผลงานด้านสาธารณูปการ เช่น วัด โรงพยาบาล โรงเรียน ฌาปนสถาน ฯลฯ และยังให้การส่งเสริมการศึกษา สงเคราะห์พระภิกษุสงฆ์ สามเณร นักเรียน นักศึกษา ศิลปิน พ่อค้าแม่ค้า อีกเป็นจำนวนมาก

เก๋งจีน

ตั้งอยู่หน้ามณฑปพระเทพคุณาธาร (ผล ชินปุตฺโต) สร้างโดยชาวไทยเชื้อสายจีนซึ่งพำนักอาศัยอยู่บริเวณวัด เมื่อ พ.ศ. 2508 ภายในประดิษฐานพระสังกัจจายน์ ปัจจุบันยังเป็นที่ตั้งศูนย์บูชาวัตถุมงคลวัดพระพิเรนทร์

วิหาร

หลังเดิมไม่พบข้อมูลการสร้าง ตัวอาคารหันหน้าเข้าสู่คลองวัดพระพิเรนทร์ (ถนนคลองถมวัดพระพิเรนทร์ในปัจจุบัน) ซึ่งเป็นหน้าวัด ต่อมาทรุดโทรม ราว พ.ศ. 2460 สมัยพระอธิการปอเป็นเจ้าอาวาส จึงดำเนินการรื้อแล้วสร้างใหม่ ณ พื้นที่เดิม แต่ปรับเปลี่ยนทิศทางหันหน้าไปยังทิศตะวันออก ขนานเคียงคู่กับอุโบสถ

ภายในอาคารประดิษฐานพระพุทธรูปปูนปั้น ปางมารวิชัย ศิลปะช่างพื้นบ้าน พระนามว่า "หลวงพ่อดำ" เป็นพระพุทธรูปโบราณ มีอายุเก่าแก่คู่วัดมาช้านาน ประชาชนนิยมนับถือว่ามีความศักดิ์สิทธิ์ยิ่งนัก นอกจากนี้ยังเป็นที่ประดิษฐานพระพุทธรูปโลหะ ปางมารวิชัย ศิลปะเชียงแสน (จำลอง) พระนามว่า "หลวงพ่อเพชร"

เจดีย์

ตั้งอยู่บริเวณทิศใต้ของวิหาร เป็นเจดีย์ทรงลังกา สร้างขึ้นเมื่อใดไม่พบข้อมูล ราวสมัยสงครามโลกครั้งที่ 2 ชำรุดเสียหาย ทางวัดจึงดำเนินการบูรณะมีรูปทรงที่ปรากฏในปัจจุบัน

สมาคมสงเคราะห์สหายศิลปิน (ส.ส.ศ.)

จัดตั้งโดยกลุ่มศิลปิน เพื่อช่วยเหลือและส่งเสริมศิลปะ ศิลปิน โดยได้รับการอุปถัมภ์จากทางวัดให้ใช้สถานที่ดำเนินการสมาคมและเป็นอาศรมพ่อแก่ บรมครูของศิลปิน ซึ่งประชาชนนิยมมาสักการะบูชา

ทำเนียบเจ้าอาวาส

ลำดับ	รายนาม	เริ่มวาระ	สิ้นสุดวาระ	หมายเหตุ
1	พระอธิการไกร	-	-	ไม่ชัดเจน
2	พระอธิการเอี่ยม	-	-	ลาสิกขา
3	พระอธิการเทศ	-	-	ทุพพลภาพ
4	พระอธิการเหม	-	2457	มรณภาพ
5	พระอธิการปอ ธมฺมกถิโก	2458	2472	มรณภาพ
	พระมหาปูขุ่น (ผล ชินปุตฺโต) ป.ธ.4	2473	2476	รักษาการ
6	พระเทพคุณาธาร (ผล ชินปุตฺโต) ป.ธ.4	2476	2512	มรณภาพ
	พระครูวินัยธร ใช้เลี้ยง จารุวณฺโณ	2512	2515	รักษาการ
7	พระราชวรมุนี (ประยุทธ์ ปยุตฺโต) ป.ธ.9	2515	2521	ลาออก
8	พระครูปลัด สมัย กิตฺติทตฺโต	2521	2522	มรณภาพ
9	พระครูวรกิจวิจารณ์ (ใช้เลี้ยง จารุวณฺโณ)	2522	2526	มรณภาพ
10	พระครูกิตติญาณประยุต (ประสม กิตฺติญาโณ)	2526	2531	มรณภาพ
11	พระเทพวิสุทธิโมลี (อุทัย อุทโย) ป.ธ.9	2532	2555	มรณภาพ
12	พระครูภัทรกิตติสุนทร (แถม กิตฺติภทฺโท) ป.ธ.4	2555	-	ปัจจุบัน

อ้างอิง

1. คณะสงฆ์วัดพระพิเรนทร์. ประชุมพระนิพนธ์เกี่ยวกับตำนานทางพระพุทธศาสนา ของ สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ พิมพ์เป็นอนุสรณ์ในงานพระราชทานเพลิงศพ พระเทพคุณาธาร (ผล ชินปุตฺโต). พระนคร : โรงพิมพ์รุ่งเรืองธรรม, 2514.
2. วัดพระพิเรนทร์. ประวัติสังเขป วัดพระพิเรนทร์. กรุงเทพมหานคร : [ม.ป.พ.], 2566.
3. ทิพากรวงศมหาโกษาธิบดี (ขำ), เจ้าพระยา,. พระราชพงศาวดารกรุงรัตนโกสินทร์ รัชชกาลที่ 4 พศ 2394-2411 ฉะบับเจ้าพระยาทิพากรวงศ์ พิมพ์เป็นที่ระลึกในงานพระราชทานเพลิงศพ คุณหญิงธรรมสารเนติ (อบ บุนนาค). [ม.ป.ท.] : โรงพิมพ์พระจันทร์, 2477.
4. ราชกิจจานุเบกษา, แจ้งความกระทรวงธรรมการ แผนกพยาบาล ,แผนกสังฆการี ,แผนกกรมศึกษาธิการ [สภาอุณาโลมแดงส่งยาแก่ทหาร, รายงานปลูกไข้ทรพิษ, บริจาคเงินแก่โรงพยาบาล, การปฏิสังขรณ์พระอุโบสถ ศาลากุฎี หอระฆังและถนน, เปลี่ยนไวยาวัจกร, บริจาคทรัพย์บำรุงให้แก่ครูโรงเรียน], เล่ม 19 ตอนที่ 53 หน้า 1026, 22 มีนาคม 2445
5. ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานวิสุงคามสีมาสามัญ, เล่ม 12 ตอนที่ 39 หน้า 362, 28 ธันวาคม 2438
6. "วัดพระพิเรนทร์ วัดเล็กๆ แต่ผลิตบัณฑิตมาก". โพสต์ทูเดย์. 8 ตุลาคม 2560.