ราตรี ศรีวิไล

ดร.ราตรี ศรีวิไล หรือ ราตรีศรีวิไล บงสิทธิพร ศิลปินแห่งชาติ สาขาศิลปะการแสดง (หมอลำประยุกต์) ประจำปีพุทธศักราช 2565 (2 มกราคม พ.ศ. 2495 - ) เป็นนักร้องลูกทุ่งหญิงสไตล์อีสาน แนวหมอลำประยุกต์ ได้รับสมญานามว่า "ราชินีหมอลำซิ่ง" มีชื่อเสียงโด่งดังทั้งในและต่างประเทศ

ราตรี ศรีวิไล
ชื่อเกิด	ราตรีศรีวิไล บงศิริพร
รู้จักในชื่อ	ราชินีหมอลำซิ่ง
เกิด	2 มกราคม พ.ศ. 2495 (72 ปี)
ที่เกิด	อำเภอโกสุมพิสัย จังหวัดมหาสารคาม 44130
แนวเพลง	ลูกทุ่ง หมอลำ
อาชีพ	นักร้อง, หมอลำ, ครูอาจารย์

ประวัติ

ดร.ราตรีศรีวิไล บงสิทธิพร เดิมชื่อ ราตรีศรีสวัสดิ์ อุ่นทะยา ปัจจุบันเปลี่ยนมาเป็น "ราตรีศรีวิไล" ตามนามฉายาที่ใช้ในการแสดงหมอลำคือ "หมอลำราตรีศรีวิไล" เกิดเมื่อวันที่ 2 มกราคม พ.ศ. 2495 ที่อำเภอโกสุมพิสัย จังหวัดมหาสารคาม เป็นบุตรของนายเสริม นาห้วยทราย และนางหมุน นาห้วยทราย ซึ่งทั้งสองคนมีอาชีพเป็นศิลปินหมอลำกลอนและนักประพันธ์กลอนลำ

ปี พ.ศ. 2517 ได้สมรสกับ นายวิชิต บงสิทธิพร อาชีพรับราชการ มีบุตรด้วยกัน 2 คน คือ นายธนกร บงสิทธิพร และนางสาวโยธิกาศรีวิไล บงสิทธิพร อาชีพศิลปิน ด้านดนตรี (หมอแคน) หน่วยงานที่สังกัดศูนยก์ารเรียนภูมิปัญญาไทยแม่ครูราตรีศรีวิไล ด้านศิลปกรรมการแสดงพื้นบ้าน (หมอลำ) ตั้งอยู่ที่บ้านเลขที่ 41/60 ซอยหมู่บ้านเสรี ถนนมิตรภาพ อำเภอเมืองขอนแก่น จังหวัดขอนแก่น

การศึกษา

• ปี พ.ศ. 2505 จบชั้นประถมศึกษาปีที่ 4 จากโรงเรียนน้ำสวยมิตรภาพ ตำบลสระใคร อำเภอสระใคร จังหวัดหนองคาย
• ปี พ.ศ. 2524 จบชั้นประถมศึกษาปีที่ 6 จากศูนย์การศึกษานอกโรงเรียน โรงเรียนเชียงยืนพิทยาคม อำเภอเชียงยืน จังหวัดมหาสารคาม
• ปี พ.ศ. 2542 จบชั้นมธัยมศึกษา จากศูนย์บริการศึกษานอกโรงเรียนอำเภอเมืองขอนแก่น จังหวัดขอนแก่น
• ปี พ.ศ. 2547 จบปริญญาตรี หลักสูตรศิลปศาสตรบัณฑิต สาขาวิชาพัฒนาชุมชน จากมหาวิทยาลัยราชภัฏเลย
• ปี พ.ศ. 2554 จบปริญญาโท ปริญญาศิลปกรรมศาสตร์มหาบัณฑิต สาขาวิชาดุริยางคศิลป์ วิชาเอกหมอลำ จากวิทยาลัยดุริยางคศิลป์ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม
• ปี พ.ศ. 2557 จบปริญญาเอก สาขาวิชาดุริยางคศิลป์ วิชาเอกดนตรีวิทยา จากวิทยาลัยดุริยางคศิลป์ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม

ปัจจุบัน

• ครู สอนการแสดงพื้นบ้าน (หมอลำ) ศูนยก์ารเรียนภูมิปัญญาไทยแม่ครูราตรีศรีวิไล ด้านศิลปกรรมการแสดงพื้นบ้าน (หมอลำ)
• นายกสมาคมหมอลำ จังหวัดขอนแก่น
• อุปนายกสมาคมหมอลำอีสาน
• อาจารย์พิเศษ (ในตำแหน่งผู้เชี่ยวชาญด้านหมอลำและประพันธ์กลอนลำ) สอนนักศึกษาระดับปริญญาโทและปริญญาเอก สาขาวิชาวิจัยวัฒนธรรม ศิลปกรรมและการออกแบบ วิชาเอกศิลปะการแสดงหมอลำขั้นสูง และศิลปะการแสดงนาฏยศิลป์ขั้นสูง รวมทั้งเป็นกรรมการที่ปรึกษาร่วมในการควบคุมสอบป้องกันวิทยานิพนธ์ คณะศิลปกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น
• อุปนายก สมาคมสื่อมวลชนจังหวัดขอนแก่น

รางวัลเกียรติยศ

• ปี พ.ศ. 2516 รับพระราชทานรางวัล พวงมาลัยดอกไม้สดจาก สมเด็จพระนางเจ้ารำไพพรรณีฯ มอบโดยตัวแทนพระองค์ จากการแสดงหมอลำกลอน ในงาน “จัดช่อดอกไม้” ณ หอศิลป์พีระศรี
• ปี พ.ศ. 2532 รับโล่ประกาศเกียรติคุณ จาก ฯพณฯ พลตรีสนั่น ขจรประศาสตร์ ในงานพุทธศาสนากับการอนุรักษ์ป่าไม้ ณ ป่าภูเม็งทอง “วัดมหาธาตุยุวราชรังสฤษฎิ์ และกรมป่าไม้ กระทรวงเกษตร” อำเภอหนองเรือ จังหวัดขอนแก่น
• ปี พ.ศ. 2532 รับพระราชทานรางวัลชนะเลิศอันดับ 1 การแต่งกลอนลำโครงการอีสานเขียว จากพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 9 มอบโดย ฯพณฯ ท่านพลเอก ชวลิต ยงใจยุทธ เนื่องในงานประกวดการแสดงพื้นบ้านประเภทลำกลอน โครงการอีสานเขียว ณ สถานีโทรทัศน์แห่งประเทศไทย จังหวัดขอนแก่น

• ปี พ.ศ. 2532 รับใบประกาศเกียรติคุณ จากกระทรวงสาธารณสุข โดยการได้รับแต่งตั้งให้เป็นคณะกรรมการทำงานโครงการรณรงค์อีสานไม่กินปลาดิบ และรับโล่รางวลัจาก กระทรวงสาธารณสุข ในการแสดงหมอลำ “โครงการคาราวานอีสานไม่กินปลาดิบ” 17 จังหวัดภาคอีสาน (ปี 2532-2534)
• ปี พ.ศ. 2534 รับประทานถ้วยรางวัลชนะเลิศอันดับ 1 การประกวดหมอลำในหัวข้อเรื่อง “เทิดพระเกียรติพระเจ้าตากสินมหาราช” จากพระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าโสมสวลี พระวรราชาทินัดดามาตุ มอบรางวัลโดย นายกเทศมนตรีเทศบาลพัทยา ณ เมืองพัทยา จังหวัดชลบุรี จัดโดยเทศบาลเมืองพัทยา จังหวัดชลบุรี
• ปี พ.ศ. 2536 รับโล่ประกาศเกียรติคุณ  การในการแสดงงานมกรรมนานาชาติ เมืองหนานหนิง ประเทศจีน
• ปี พ.ศ. 2537 รับพระราชทานรางวัลจาก “สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี” โดยได้รับคัดเลือกเชิดชูเกียรติจากสำนักงานคณะกรรมการวัฒนธรรมแห่งชาติให้เป็น “ผู้มีผลงานดีเด่นทางด้านวัฒนธรรม สาขาวรรณศิลป์” (ประพันธ์กลอนลำ)
• ปี พ.ศ. 2537  ได้รับเหรียญเชิดชูเกียรติ ด้านวัฒนธรรม สาขาศิลปะการแสดง “ลำซิ่ง” จากสำนักส่งเสริมศิลปวัฒนธรรม มหาวิทยาลัยขอนแก่น
• ปี พ.ศ. 2541 ได้รับพระราชทานรางวัลจาก “สมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ สยามบรมราชกุมาร” โดยการคัดเลือกและยกย่องเชิดชูเกียรติจากสำนักงานคณะกรรมการเยาวชนแห่งชาติ ให้เป็น “ผู้ทำคุณประโยชน์ต่อเยาวชน สาขาสื่อมวลชน”
• ปี พ.ศ. 2543 รับรางวัลเข็มและใบประกาศเชิดชูเกียรติ “ครูภูมิปัญญาไทย (รุ่นที่ ๑)” ณ ศูนย์การประชุมแห่งชาติสิริกิติ์ โดยสมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอ เจ้าฟ้ากัลยาณิวัฒนา กรมหลวงนราธิวาสราชนครินทร์ เป็นองค์ประธานงาน  จัดโดยสำนักงานคณะกรรมการการศึกษาแห่งชาติ
• ปี พ.ศ. 2546 ได้รับโล่เชิดชูเกียรติที่ได้เป็นผู้นำวัฒนธรรมและอัตลักษณ์มาเป็นกระบวนการในการคุ้มครองสิทธิเสรีภาพและการไกล่เกลี่ยระงับข้อพิพาท จากกระทรวงยุติธรรมร่วมกับมหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ
• ปี พ.ศ. 2547 รับโล่รางวัลจาก ฯพณฯ พลเอกเปรม ติณสูลานนท์ โดยการคัดเลือกแต่งตั้งจากมหาวิทยาลัยขอนแก่น ในวาระครบรอบ 40 ปี มหาวทิยาลยัขอนแก่น ให้เป็น “สุดยอดศิลปินอีสาน”
• ปี พ.ศ. 2552 ได้รับเชิดชูเกียรติให้เป็น “ผู้ใช้ภาษาไทยถิ่นดีเด่น” จากกระทรวงวัฒนธรรม เนื่องในวันภาษาไทยแห่งชาติ รับมอบรางวัลจากนายกรัฐมนตรี (นายอภิสิทธิ์ เวชชาชีวะ)
• ปี พ.ศ. 2554 รับโล่รางวัลเชิดชูเกียรติ “ศิลปินมรดกอีสาน” จากมหาวิทยาลัยจังหวัดขอนแก่น สาขาศิลปะการแสดง (หมอลำกลอนประยุกต์) เนื่องในวโรกาสคล้ายวันพระราชสมภพ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี และวันอนุรักษ์มรดกไทย จัดโดยมหาวิทยาลัยขอนแก่น  
• ปี พ.ศ. 2554 รับโล่รางวัลเกียรติคุณ จากรัฐมนตรีกระทรวงวัฒนธรรม โดยการคัดเลือก จากคณะกรรมการกระทรวงวัฒนธรรม ให้เป็น “ผู้ทำคุณประโยชน์ต่อกระทรวงวัฒนธรรม” จัดโดยกระทรวงวัฒนธรรม
• ปี พ.ศ. 2555 รับรางวัลเชิดชูเกียรติครูสอนดี ระดับประเทศ จากรัฐมนตรีกระทรวงศึกษาธิการ ณ โรงแรมโนโวเทล อิมแพ็ค เมืองทองธานี จัดโดยกระทรวงศึกษาธิการ
• ปี พ.ศ. 2556 เข้ารับพระราชทานรางวัลพระธาตุนาดูนทองคำ ประเภทบุคคลดีเด่นในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ สาขาทำนุบำรุงศิลปวัฒนธรรม จากสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ในวันพระราชทานปริญญาบัตร ประจำปี พุทธศักราช 2556 ณ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม 17 ธันวาคม 2556
• ปี พ.ศ. 2557 รับโล่เชิดชูเกียรติ “ผู้ทำคุณประโยชน์ต่อสำนักงานคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ” โดยได้คัดเลือกแต่งตั้งจากสำนักงานคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ
• ปี พ.ศ. 2558 วันที่ 15 ธันวาคม รับพระราชทานรางวัล “ผู้มีผลงานกิจกรรมนันทนาการดีเด่น กิจกรรมดนตรีและร้องเพลง” จากสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระองค์ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมให้พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าโสมสวลี พระวรราชาทินัดดามาตุ เป็นตัวแทนมอบประทานโล่เกียรติคุณ
• ปี พ.ศ. 2559 รับมอบประทานโล่รางวัล เหมราช บุคคลต้นแบบแห่งปี จากหม่อมเจ้ามงคลเฉลิม ยุคล สาขา “ผู้นำด้านวัฒนธรรมต้นแบบ” ณ ศูนย์ประชุม ธรรมศาสตร์รังสิต จัดโดยมูลนิธิดินดีน้ำใสแห่งประเทศไทย
• ปี พ.ศ. 2560 รับพระราชทานรางวัล “สตรีไทยดีเด่น” จากสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ณ ห้องรอยัลจูบิลี่บอลรูม อาคารชาเลนเจอร์ ศูนย์แสดงสินค้าและการประชุมอิมแพ็ค เมืองทองธานี
• ปี พ.ศ. 2560 รับมอบประทานโล่รางวัล เหมราช บุคคลต้นแบบแห่งปี จากหม่อมเจ้ามงคลเฉลิม ยุคล สาขา“ผู้ทำคุณประโยชน์ต่อสังคมและประเทศชาติ” ณ ศูนย์ประชุมธรรมศาสตร์ รังสิต จัดโดยมูลนิธิดินดีน้ำใสแห่งประเทศไทย
• ปี พ.ศ. 2560 รับพระราชทานรางวัล “ครูสมเด็จเจ้าฟ้ามหาจักรกรี” จากสมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี มอบโดยนายธีระเกียรติ เจริญเศรษฐศิลป์ รัฐมนตรีว่าการกระทรวงศึกษาธิการ
• ปี พ.ศ. 2560 เข้ารับเข็มเชิดชูเกียรติรางวัล “สตรีไทยดีเด่น” จากนายกสมาคมสตรีไทย ณ ศูนย์แสดงสินค้าอิมแพค เมืองทองธานี หน่วยงานส่งเสริมกระทรวงพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์
• ปี พ.ศ. 2561 รับมอบโล่ประกาศเกียรติคุณ “สตรีดีเด่น ด้านศาสนา ศิลปะและวัฒนธรรม” เนื่องในวันสตรีสากล ณ ห้องจูบิลี่ อาคารชาเลนเจอร์ อิมแพ็ค เมืองทองธานี โดยพลเอก ฉัตรชัย สาริกัลยะ รองนายกรัฐมนตรี เป็นประธานในพิธีเปิดและมอบรางวัล หน่วยงานที่ส่งเสริมกระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์   
• ปีพ.ศ. 2561 รับใบประกาศเกียรติคุณจากรัฐมนตรีกระทรวงการพัฒนาสังคมและ ความมั่นคงของมนุษย์ จากโครงการสอนหมอลำ “พรบ. ควบคุมขอทาน” ณ ศูนย์การเรียนภูมิปัญญาไทยด้านศิลปกรรมการแสดงพื้นบ้าน (หมอลำ) แม่ครูราตรีศรีวิไล
• ปี พ.ศ. 2561 รับโล่รางวัล “TMF AWARDS 2018 นวัตกรรมสื่อดีเด่น ห้องเรียนลำฟรีแม่ครูดร.ราตรีศรีวิไล” โดยท่านผู้ว่าราชการจังหวัดมหาสารคาม จากกองทุนพัฒนาสื่อปลอดภัยและสร้างสรรค์ Thai Media Fund
• ปี พ.ศ. 2561 รับโล่รางวัลเหมราช สาขา “ผู้ทำคุณประโยชน์ต่อสังคมและประเทศชาติ” จาก ฯพณฯ อำพล เสนาณรงค์ องค์มนตรีในรัชกาลที่ 9 ณ ห้องประชุมพุทธวิชชาลัย มหาวิทยาลัยราชภัฎพระนคร จัดโดยมูลนิธิดินดีน้ำใส
• ปี พ.ศ. 2561 รับโล่รางวัลต้นธรรม สาขา “ผู้ทำคุณประโยชน์ต่อสังคมและประเทศชาติ” จาก ฯพณฯ อำพล เสนาณรงค์ องค์มนตรีในรัชกาลที่ 9 ณ ห้องประชุมพุทธวิชชาลัย มหาวิทยาลัยราชภัฎพระนคร จัดโดยมูลนิธิจิตตโสภณภาวนา
• ปี พ.ศ. 2562 รับโล่รางวัลการสนับสนุนโดยการ “ประพันธ์เพลงมาร์ช” การแข่งขันกีฬาสถาบันการพละศึกษาแห่งประเทศไทย ครั้งที่ 43 จัดโดย สถาบันการพละศึกษา
• ปี พ.ศ. 2563  เมื่อ 19 มกราคม เข้ารับมอบประทานรางวัลเหมราช “บุคคลต้นแบบแห่งปี” จากท่านหม่อมหลวงประนัดดา ดิศกุล ในงานพิธีมอบรางวัลเหมราชบุคคลต้นแบบแห่งปี 2563 ณ มหาวิทยาลัยราชภัฏพระนคร
• ปี พ.ศ. 2565 รับรางวัล “แม่โขงทองคำ หรือรางวัล โกเด้น แม่โขง อวอร์ด” โครงการสานสัมพันธ์วัฒนธรรมสองฝั่งโขง ไทย-ลาว ฌ โรงเรียนศิลปะแห่งชาติ สปป.ลาว
• ปี พ.ศ 2565 ได้รับโล่รางวัลราชสิงห์ “ผู้ส่งเสริมศิลปะและวัฒนธรรมไทย” จัดโดยสมาคมวีรบุรุษไทยอาสา
• ปี พ.ศ 2565 ได้รับโล่รางวัล เพชรสยาม สาขา "หมอลำ" จากท่านพลเอก ดาวพงษ์ รัตนสุวรรณ องคมนตรี ณ มหาวิทยาลัยราชภัฏจันทรเกษม จัดโดย มหาวิทยาลัยราชภัฏจันทร์เกษม
• ปี พ.ศ 2566 เป็นผู้ได้รับคัดเลือกให้รับรางวัล แคนนาคราช ในงานประชุมนานาชาติ มหกรรมแคนโลก จัดโดยสมาคมหมอแคนจังหวัดขอนแก่น
• ปี พ.ศ. 2566 เมื่อวันที่ 23 สิงหาคม คณะกรรมการวัฒนธรรมแห่งชาติ กระทรวงวัฒนธรรม ได้ประกาศยกย่องเชิดชูเกียรติให้ นางราตรีศรีวิไล บงสิทธิพร เป็นศิลปินแห่งชาติ สาขาศิลปะการแสดง (หมอลำประยุกต์)

อ้างอิง

1. [1]
2. https://drive.google.com/file/d/0B1Ik1eiCjNQ-N2c3Nzd5NzF0V1U/view

แห่ลงข้อมูลอื่น

• ข้อมูลชีวประวัติและผลงานแม่ครูราตรี ศรีวิไล