ระบบสภาเดียว

ระบบสภาเดียว (อังกฤษ: unicameralism) เป็นระบบการปกครองที่มีองค์นิติบัญญัติหรือรัฐสภาแห่งเดียว ประเทศที่ใช้ระบบสภาเดียวส่วนใหญ่เป็นประเทศเล็กและเป็นรัฐที่มีความเป็นหนึ่งเดียวกัน จึงไม่เห็นความจำเป็นที่จะต้องมีสภาสูง

แนวความคิด

มุมมองที่นิยมองค์นิติบัญญัติในระบบสภาเดียวเห็นว่า ถ้าสภาสูงเป็นประชาธิปไตยแล้วย่อมเป็นเสมือนภาพสะท้อนของกระจกเงา คือการเป็นประชาธิปไตยเหมือน ๆ กัน จึงเป็นการซ้ำซ้อน ทฤษฎีที่เอนมาทางฝ่ายนี้เห็นว่าหน้าที่ของสภาที่สอง เช่นการพิจารณาหรือแปรญัตติสามารถทำได้โดยกรรมาธิการของสภาได้อยู่แล้ว เพราะการพิทักษ์รัฐธรรมนูญทำได้เพราะมีการเขียนไว้เป็นลายลักษณ์อักษรอยู่แล้ว

ในหลายกรณี ก็มีรัฐบาลซึ่งขณะนี้เป็นระบบสภาเดียวเคยใช้ระบบสองสภามาแล้วโดยการ ยกเลิกสภาสูงปรากฏให้เห็นอยู่ เหตุผลในการเปลี่ยนเช่นนั้นเนื่องมาจากสภาสูงที่มาจากการเลือกตั้งซ้ำซ้อนกับสภาล่างซึ่งเป็นการกีดขวางการผ่านกฎหมาย กรณีตัวอย่างได้แก่ "แลนด์สติง" (Landsting) หรือสภาสูงในเดนมาร์ก (ยกเลิกเมื่อ พ.ศ. 2497) อีกเหตุผลหนึ่งเนื่องมาจากสภาที่มาจากการแต่งตั้งได้รับการพิสูจน์ว่าอ่อนแอไม่ปรากฏผลงาน กรณีตัวอย่างได้แก่ คณะกรรมการที่ปรึกษาฝ่ายนิติบัญญัติ (Legislative Council) ของนิวซีแลนด์ (ยกเลิก พ.ศ. 2494)

ประเทศอื่น ๆ เช่น สหราชอาณาจักร และแคนาดา ในเชิงเทคนิคเป็นระบบสองสภาที่ทำหน้าที่เหมือนระบบสภาเดียว เนื่องจากสภาหนึ่งทำหน้าที่หนักไปในด้านพิธีการมากกว่าและมีอำนาจน้อย ดังนั้น ในสหราชอาณาจักร การควบคุมสภาสามัญได้ก็คือการควบคุมรัฐบาลได้ สภาขุนนาง (House of Lords) มีอำนาจเพียงการชะลอและให้คำแนะนำในการแก้ไขกฎหมายเท่านั้น เคยมีการตกลงกันกว้างขวางพอควรว่าจะปฏิรูปสภาขุนนาง แต่เหตุผลในการสนับสนุนให้ยกเลิกไปเลยนั้นกลับมีน้อยมาก (ดูการปฏิรูปสภาขุนนาง-ภาษาอังกฤษ [Reform of the House of Lords])

ฝ่ายสนับสนุนระบอบสภาเดียวมีเป็นประเทศเป็นระบอบคอมมิวนิสต์ (เช่น สาธารณรัฐประชาชนโปแลนด์ สาธารณรัฐประชาชนจีน และคิวบา) หรือที่เคยเป็นระบอบคอมมิวนิสต์ (เช่น ยูเครน มอลโดวา เซอร์เบีย) ทั้งนี้เนื่องจากในมุมมองของสังคมนิยม สถาบันของสภาสูงมักถูกมองว่าเป็นฝ่ายอนุรักษนิยม หรือ ผู้สนับสนุนการปกครองโดยชนชั้นหัวกระทิ (elitist) และพวกสนับสนุนชนชั้นกลางโดยธรรมชาติ

รัฐต่ำกว่าประเทศ (subnational entities) บางรัฐที่ใช้ระบบองค์นิติบัญญัติแบบสภาเดียวได้แก่รัฐเนแบรสกา กวม และหมู่เกาะเวอร์จินของสหรัฐ รัฐและดินแดนของออสเตรเลีย ได้แก่ รัฐควีนส์แลนด์ นอร์เทิร์นเทร์ริทอรี และเขตเมืองหลวงออสเตรเลีย ทุกรัฐและดินแดนของประเทศแคนาดา ทุกรัฐของประเทศเยอรมนี และทุกแคว้นของประเทศอิตาลี

ตัวอย่าง

  ประเทศที่มีสภานิติบัญญัติระบบสองสภา

  ประเทศที่มีสภานิติบัญญัติระบบสภาเดียว

  ไม่มีสภานิติบัญญัติ.

ประเทศ

• รัฐสภาแห่งชาติ หรือ จาติโย สางแชด (Jatiyo Sangshad) ของบังกลาเทศ
• สมัชชาแห่งชาติ หรือ นารอดโน ซาบรานี (Narodno Sabranie) ของบัลแกเรีย
• สภาประชาชนแห่งชาติ (National People's Congress) ของสาธารณรัฐประชาชนจีน
• สภานิติบัญญัติหยวน (Legislative Yuan ของสาธารณรัฐจีน) (ไต้หวัน)
• รัฐสภาโครเอเชีย หรือ ซาบอร์ (Sabor) ของโครเอเชีย
• สมัชชาพลังประชาชนแห่งชาติคิวบา (National Assembly of People’s Power of Cuba) ของคิวบา
• สภาผู้แทนราษฎรไซปรัส (House of Representatives of Cyprus) ของไซปรัส
• สมัชชาประชาชน หรือ รัฐสภาเดนมาร์ก (Folketing ฟอลเกตติง) ของเดนมาร์ก
• รัฐสภาแห่งชาติติมอร์-เลสเต (Parlamento Nacional) ของติมอร์-เลสเต
• สมัชชาแห่งรัฐ หรือ ริกิโคกู (Riigikogu) ของเอสโตเนีย
• รัฐสภาฟินแลนด์ หรือ เอดุสคุนทา (Eduskunta) ของฟินแลนด์
• รัฐสภากรีซ หรือ วูลิ ทอน เอลลินอน (Vouli ton Ellinon) ของกรีซ
• สภาแห่งชาติฮอนดูรัส (National Congress of Honduras) ของฮอนดูรัส
• รัฐสภาไอซ์แลนด์ หรือ อัลทิงกิ (Althing) ของไอซ์แลนด์
• สมัชชาแห่งชาติ หรือ นารอดนา สกุปส์ตินา (Narodna Skupština) ของเซอร์เบีย
• สภาผู้แทนราษฎรอิรัก (Council of Representatives of Iraq) ของอิรัก
• สมัชชาอิสราเอล หรือ คเนสเซต (Knesset) ของอิสราเอล
• รัฐสภาราชรัฐลิกเตนสไตน์ (Landtag of Liechtenstein) ของลิกเตนสไตน์
• สมัชชาแห่งชาติ (National Assembly of Mauritius) ของมอริเชียส
• สมัชชาใหญ่นอร์เวย์ หรือ สตูติงเงอ (Stortinget) (อาจมีการแบ่งเป็นสองสภาในบางวัตถุประสงค์)
• สมัชชาสาธารณรัฐ (Assembly of the Republic) ของโปรตุเกส
• สมัชชาแห่งชาติ (National Assembly of Seychelles) ของเซเชลส์
• รัฐสภาสิงคโปร์ (Parliament of Singapore) ของสิงคโปร์
• สมัชชาแห่งชาติแห่งสาธารณรัฐเกาหลี (National Assembly of the Republic of Korea) ของเกาหลีใต้
• รัฐสภาแห่งศรีลังกา (Parliament of Sri Lanka) ของศรีลังกา
• สภาแห่งราชอาณาจักร หรือ สภาริกส์ดอก (Riksdag) ของสวีเดน (ตั้งแต่ พ.ศ. 2514)
• สมัชชาใหญ่แห่งชาติตุรกี (Büyük Millet Meclisi) ของตุรกี
• สภาสูงสุดยูเครน หรือ เวอร์โฮฟนา (Verhovna Rada) ของยูเครน
• สมณกรรมาธิการนครรัฐวาติกัน (Pontifical Commission for Vatican City State) ของรัฐวาติกัน
• สมัชชาแห่งชาติ (Asamblea Nacional) ของเวเนซุเอลา

รัฐต่ำกว่าประเทศ

• สภานิติบัญญัติเขตเมืองหลวงออสเตรเลีย (Australian Capital Territory Legislative Assembly) ของเขตเมืองหลวงออสเตรเลีย (Australian Capital Territory)
• สภานิติบัญญัติทั้งหมดในระดับประชาคม ระดับแคว้น และเขตภาษาของเบลเยียม (ดูเพิ่ม เขตการปกครองของประเทศเบลเยียม)
• สภานิติบัญญัติแห่งจังหวัดและดินแดนทั้งหมด (Legislative Assemblies of Canadian provinces and territories) ของจังหวัดทั้งหมดของแคนาดา (provinces of Canada)
• สภาเขตปกครองโคลัมเบีย (Council of the District of Columbia) ของวอชิงตัน ดี.ซี.
• สมัชชาใหญ่จอร์เจีย (Georgia General Assembly) ของรัฐจอร์เจีย สหรัฐ
• สภารัฐ หรือ ลันด์ทาค (Landtag) ทั้งหมด ของรัฐเยอรมัน
• สภานิติบัญญัติแห่งกวม (Legislature of Guam) ของกวม
• สภานิติบัญญัติแห่งฮ่องกง (Legislative Council of Hong Kong) ของฮ่องกง (จะแบ่งเป็นสองสภาสำหรับการออกกฎหมายที่เสนอโดยสมาชิกรายบุคคล)
• สภานิติบัญญัติรัฐเนแบรสกา (Nebraska State Legislature) ของรัฐเนแบรสกา
• สมัชชาไอร์แลนด์เหนือ (Northern Ireland Assembly) ของไอร์แลนด์เหนือ
• สภานิติบัญญัติแห่งนอร์เทิร์นเทร์ริทอรี (Legislative Assembly of the Northern Territory) ของนอร์เทิร์นเทร์ริทอรี (Northern Territory)
• สมัชชารัฐเพนซิลเวเนียPennsylvania General Assembly ของเพนซิลเวเนีย
• รัฐสภาควีนส์แลนด์ (Parliament of Queensland) ของรัฐควีนส์แลนด์
• รัฐสภาสกอต (Scottish Parliament) ของสกอตแลนด์ (ปัจจุบัน)
• สภาสกอตแลนด์ (Parliament of Scotland) ของสกอตแลนด์ (ประวัติศาสตร์) นับถึง พ.ศ. 2250
• สภานิติบัญญัติแคว้นปกครองตนเอง (Autonomous community) ของสเปน
• สภานิติบัญญัติแห่งหมู่เกาะเวอร์จิน (Legislature of the Virgin Islands) ของหมู่เกาะเวอร์จินของสหรัฐ
• สมัชชาใหญ่รัฐเวอร์มอนท์ (Vermont General Assembly)ของเวอร์มอนต์ ถึง พ.ศ. 2379
• รัฐสภาเวลส์ (Senedd) ของเวลส์

แนวโน้มการเป็นระบบสภาเดียวของรัฐต่าง ๆ ในสหรัฐ

แนวโน้มการเป็นระบบสภาเดียวของฟิลิปปินส์

ดูเพิ่ม

• ระบบสองสภา
• ระบบสามสภา
• ระบบสี่สภา
• รายชื่อองค์นิติบัญญัติแห่งชาติของชาติต่าง ๆ (List of national legislatures)