ภาษาโตกีโปนา

โตกีโปนา (โตกีโปนา: toki pona; มักแปลว่า 'ภาษาที่ดี';สัทอักษรสากล: [ˈtoki ˈpona] ) เป็นภาษาประดิษฐ์ที่เป็นที่รู้จักจากการมีคำศัพท์ขนาดเล็ก เรียบง่าย และง่ายต่อการได้มา ภาษานี้สร้างขึ้นโดย และนักแปลภาษาชาวแคนาดา เพื่อลดความซับซ้อนของความคิดและการสื่อสาร มีการเผยแพร่แบบร่างแรกทางออนไลน์ใน ค.ศ. 2001 ก่อนจะเผยแพร่รูปเต็มในหนังสือ Toki Pona: The Language of Good ใน ค.ศ. 2014

โตกีโปนา
toki pona
ศัพท์ toki pona ในอักษร
ออกเสียง	[ˈtoki ˈpona]
สร้างโดย
วันที่	ค.ศ. 2001
การจัดตั้งและการใช้	ทดสอบหลักการลัทธิจุลนิยม, และพิดจิน
จุดประสงค์	ภาษาประดิษฐ์
ระบบการเขียน	อักษรละติน; sitelen pona (ตัวหนังสือคำ); sitelen sitelen (ตัวหนังสือคำที่มีอักษรสระประกอบสำหรับคำยืม) และอักษรอื่น ๆ
ที่มา	ที่มีคุณสมบัติของภาษาอังกฤษ, ตอกปีซิน, ฟินแลนด์, จอร์เจีย, ดัตช์, , เอสเปรันโต, เซอร์เบีย-โครเอเชีย และจีน
รหัสภาษา
ISO 639-3	tok
บทความนี้มีสัญลักษณ์สัทอักษรสากล หากระบบของคุณไม่รองรับการแสดงผลที่ถูกต้อง คุณอาจเห็นปรัศนี กล่อง หรือสัญลักษณ์อย่างอื่นแทนที่อักขระยูนิโคด

โตกีโปนาเป็นที่มีเพียง 14 หน่วยเสียง และคุณสมบัติพื้นฐานของลัทธิจุลนิยม โดยมุ่งเน้นไปยังแนวคิดที่เรียบง่ายและใกล้เคียงสากลเพื่อเพิ่มการแสดงออกจากคำเพียงไม่กี่คำ ในหนังสือ Toki Pona: The Language of Good Lang เสนอคำศัพท์ระมาณ 120 คำ ส่วน Toki Pona Dictionary ในภายหลังระบุศัพท์ที่"จำเป็น"ถึง 137 คำและศัพท์ที่ไม่ค่อยใช้จำนวนหนึ่ง คำเหล่านี้ออกเสียงง่ายในทุกภาษา ซึ่งช่วยให้เป็นสะพานเชื่อมระหว่างคนต่างวัฒนธรรม อย่างไรก็ตาม ภาษานี้ไม่ได้สร้างเป็นภาษาช่วยสื่อสารนานาชาติ โดยส่วนหนึ่งได้แรงบันดาลใจจาก ภาษานี้ได้รับการออกแบบมาเพื่อช่วยให้ผู้ใช้มีการเจาะจงกับสิ่งพื้นฐานและส่งเสริมการคิดเชิงบวกตาม แม้จะมีคำศัพท์เพียงเล็กน้อย แต่ผู้พูดก็สามารถเข้าใจและสื่อสารได้ โดยส่วนใหญ่อาศัยบริบทและการผสมคำเพื่อแสดงความหมายที่เฉพาะเจาะจงมากขึ้น

หลังการสร้างช่วงแรก มีการพัฒนาชุมชนผู้พูดภาษาขนาดเล็กในช่วงต้นคริสต์ทศวรรษ 2000 ในขณะที่กิจกรรมส่วนใหญ่จักในโลกออนไลน์ที่ สื่อสังคม และในกลุ่มออนไลน์

ศัพทมูลวิทยา

ชื่อภาษานี้ประกอบด้วยสองส่วน คือ toki ('ภาษา') แผลงมาจากคำว่า tok ในตอกปีซิน ซึ่งแผลงมาจากคำว่า talk ในภาษาอังกฤษ และ pona ('ดี/เรียบง่าย') แผลงมาจากคำว่า bona ในภาษาเอสเปรันโต ซึ่งแผลงมาจากคำว่า bonus ในภาษาละติน

สัทวิทยา

ตารางแสดงการออกเสียงในโตกีโปนา

โตกีโปนาใช้เสียงพยัญชนะเก้าตัว (/p, t, k, s, m, n, l, j, w/) และเสียงสระห้าตัว (/a, e, i, o, u/) โดยพยางค์แรกของคำจะต้องเน้นเสียงเสมอ ภาษานี้ไม่มีสระเสียงยาว วรรณยุกต์ อักษรนำ อักษรควบกล้ำ

วงศัพท์

ชื่อของอวัยวะในร่างกายในโตกีโปนา

รากคำทั้ง 120 คำได้รับการออกแบบมาภายใต้เงื่อนไขของการมีชีวิตที่เรียบง่าย เนื่องจากภาษานี้มีรากคำน้อยมาก คำจากภาษาอื่นๆ จึงถูกสร้างขึ้นโดยการผสมรากคำเข้าด้วยกัน เช่น คำว่าสอน จะแปลว่า pana e sona ที่มีความหมายโดยตรงว่า ให้ความรู้

หลักไวยากรณ์

โตกีโปนาใช้รูปแบบประโยคแบบ ประธาน-กริยา-กรรม โดยคำว่า li ใช้เพื่อบ่งบอกภาคแสดง และ e ใช้บ่งบอกกรรม เช่น สัตว์กินผลไม้ จะแปลได้ว่า soweli li moku e kili แต่ถ้าประธานเป็น mi (ฉัน) หรือ sina (เธอ) ก็ไม่ต้องใช้ li เช่น ฉันกินผลไม้ จะแปลได้ว่า mi moku e kili ไม่ใช่ mi li moku e kili

คำคุณศัพท์จะอยู่หลังคำนามที่มันขยายเหมือนในภาษาไทย เช่น คนที่ดี จะแปลได้ว่า jan pona เพราะโตกีโปนามีคำเพียงไม่มาก และแต่ละคำมีได้หลายความหมาย เราจึงจะสามารถใช้คำคุณศัพท์ในการเจาะจงได้ เช่น ในภาษาโตกีโปนาไม่มีคำว่า รถ จึงใช้คำว่า tomo tawa (ห้องเคลื่อนที่) แทนคำว่ารถ

หากมีหลายคำคุณศัพท์ ให้ใช้ pi ซึ่งสามารถแปลคร่าวๆได้ว่า "แห่ง" ในการแยกคำคุณศัพท์ หากไม่มีคำว่า pi ให้เรียงจากซ้ายไปขวา เช่น

tomo telo = ห้องน้ำ

telo nasa = น้ำประหลาด = สุรา

tomo telo nasa = ห้องน้ำประหลาด

tomo pi telo nasa = ห้องสุรา = บาร์

โตกีโปนาไม่สามารถเปรียบเทียบได้ เช่น ประโยคที่ว่า "ผลไม้อร่อยกว่าแมลง" เราต้องแยกเป็น 2 ประโยค ก็คือ "kili li moku pona. pipi li moku ike" ซึ่งแปลคร่าวๆได้ว่า "ผลไม้เป็นอาหารที่ดี แมลงเป็นอาหารที่ไม่ดี"

ประโยคปฏิเสธ ให้ใช้ ala เติมข้างหลังคำกริยา เช่น "soweli li moku e telo" แปลว่า "สัตว์ดื่มน้ำ" และ "soweli li moku ala e telo" แปลว่า "สัตว์ไม่ดื่มน้ำ"

วิสามานยนาม

วิสามานยนามหรือนามชี้เฉพาะในโตกีโปนานั้น ต้องขึ้นต้นด้วย นามต้น เพื่อบอกว่านามนั้นคืออะไร ตามด้วยชื่อของคำวิสามานยนามนั้นที่ถูกสะกดแบบถูกหลักสัทวิทยา เช่น

สมชาย = jan Sonsa ใช้คำว่า jan ขึ้นต้น ซึ่งแปลได้ว่า บุคคล

ไมโครซอฟท์ = kulupu Mikoso ใช้คำว่า kulupu ขึ้นต้น ซึ่งแปลได้ว่า กลุ่ม หรือ บริษัท

วิกิพีเดีย = lipu Wikipesija ใช้คำว่า lipu ขึ้นต้น ซึ่งแปลได้ว่า กระดาษ หรือ เว็บไซต์

รัสเซีย = ma Losi ใช้คำว่า ma ขึ้นต้น ซึ่งแปลได้ว่า แผ่นดิน หรือ ประเทศ

หากเป็นชื่อสถานที่ ให้ใช้คำที่คนจากสถานที่นั้นใช้เรียกสถานที่ของตน ไม่ใช่คำที่คนอื่นเรียกสถานที่นั้น เช่น

เยอรมนี = Deutschland = ma Tosi ใช้คำว่า Deutschland ไม่ใช้คำว่า Germany

ตัวอย่าง

วันทามารีย์

jan Meli o (วันทามารีย์ แปลโดย Tobias Merkle, 2020)

jan Meli o,
kon sewi li suli insa sina.
wan sewi li poka sina.
lon meli la, wan sewi li pona e sina.
kili pona pi insa sina li sewi Jesu.
jan Meli sewi o!
mama pi jan sewi o!
tenpo ni la, tenpo pi moli mi mute la,
o toki tawa wan sewi tan mi mute jan ike.
awen.

ปฏิญญาสากลว่าด้วยสิทธิมนุษยชน

ข้อที่ 1 ของปฏิญญาสากลว่าด้วยสิทธิมนุษยชน

jan ali li kama lon nasin ni: ona li ken tawa li ken pali. jan ali li kama lon sama. jan ali li jo e ken pi pilin suli. jan ali li ken pali e wile pona ona. jan ali li jo e ken pi sona pona e ken pi pali pona. jan ali li wile pali nasin ni: ona li jan pona pi jan ante.

หอคอยบาเบล

ma tomo Pape (เรื่องราวหอคอยบาเบล แปลโดย Bryant J. Knight, 2005)

jan ali li kepeken e toki sama. jan li kama tan nasin pi kama suno li kama tawa ma Sinale li awen lon ni. jan li toki e ni: "o kama! mi mute o pali e kiwen. o seli e ona". jan mute li toki e ni: "o kama! mi mute o pali e tomo mute e tomo palisa suli. sewi pi tomo palisa li lon sewi kon. nimi pi mi mute o kama suli! mi wile ala e ni: mi mute li lon ma ante mute". jan sewi Jawe li kama anpa li lukin e ma tomo e tomo palisa. jan sewi Jawe li toki e ni: "jan li lon ma wan li kepeken e toki sama li pali e tomo palisa. tenpo ni la ona li ken pali e ijo ike mute. mi wile tawa anpa li wile pakala e toki pi jan mute ni. mi wile e ni: jan li sona ala e toki pi jan ante". jan sewi Jawe li kama e ni: jan li lon ma mute li ken ala pali e tomo. nimi pi ma tomo ni li Pape tan ni: jan sewi Jawe li pakala e toki pi jan ali. jan sewi Jawe li tawa e jan tawa ma mute tan ma tomo Pape.

หมายเหตุ

1. ในโตกีโปนา ใช้อักษรตัวใหญ่กับชื่อเฉพาะเท่านั้น เช่นชื่อบุคคล
2. toki ในคำนามหมายถึง 'ภาษา', 'พูด' และ 'การสื่อสาร'pona ในคำคุณศัพท์หมายถึง 'ดี', 'สันติสุข' และ 'เรียบง่าย'
3. ก่อนการตีพิมพ์ Toki Pona: The Language of Good ภาษานี้มีคำศัพท์ถึง 118 คำ ในช่วงระหว่างนั้นถึงการตีพิมพ์ Toki Pona Dictionary มีการนับจำรนวนคำในเล่มก่อนหน้า (nimi pu) ในขอบเขตระหว่าง 120 ถึง 125Toki Pona Dictionary เพิ่มศัพท์ใหม่ที่"จำเป็น"ถึง 16 คำ (nimi ku suli) และระบุข้างหลังว่ามีศัพท์ทั้งหมด 137 คำ

อ้างอิง

1. Blahuš, Marek (November 2011). Fiedler, Sabine (บ.ก.). "Toki Pona: eine minimalistische Plansprache" [Toki Pona: A Minimalistic Planned Language] (PDF). Interlinguistische Informationen (ภาษาเยอรมัน). Berlin. 18: 51–55. ISSN 1432-3567.
2. Rogers, Steven D. (2011). "Part I: Made-Up Languages – Toki pona". A Dictionary of Made-Up Languages. United States of America: Adams Media. ISBN .
3. Lang 2014, p. 125–134.
4. Morin, Roc (2015-07-15). "How to Say (Almost) Everything in a Hundred-Word Language". . สืบค้นเมื่อ 2019-08-01.
5. Roberts, Siobhan (2007-07-09). "Canadian has people talking about lingo she created". (ภาษาอังกฤษแบบแคนาดา). สืบค้นเมื่อ 2017-03-10.
6. Thomas, Simon (2018-03-27). . Oxford Dictionaries. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2019-05-11. สืบค้นเมื่อ 2019-02-03.
7. Lang 2014, p. 134.
8. . tokipona.net. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2018-10-30. สืบค้นเมื่อ 2019-01-07.
9. Lang 2021, p. 22–23.
10. Lang 2021, back cover.
11. Lang 2014, p. 10.
12. Јовановић, Тијана (Tijana Jovanović) (2006-12-15). "Вештачки језици (Veštački jezici)" [Artificial languages]. Политикин Забавник (Politikin Zabavnik) (ภาษาเซอร์เบีย) (2862). คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2007-06-10.
13. "Toki Pona word origins". tokipona.org. 2009-09-28. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2010-03-08.
14. "Ave Maria". jonathangabel.com. สืบค้นเมื่อ 2020-08-10.
15. "Toki Pona". Omniglot: the online encyclopedia of writing systems & languages. สืบค้นเมื่อ 2019-01-13.
16. "ma tomo Pape". suno pona. สืบค้นเมื่อ 2019-01-12.

บรรณานุกรม

• (2014). Toki Pona: The Language of Good. Tawhid. ISBN . OCLC 921253340.
  • This book was translated as: Lang, Sonja; (2021). Toki Pona: Die Sprache des Guten [Toki Pona: The Language of Good] (ภาษาเยอรมัน). Independently published (ตีพิมพ์ 2021-12-01). ISBN .
  • This book was translated as: Lang, Sonja (2016). Toki Pona : la langue du bien (ภาษาฝรั่งเศส). Tawhid. ISBN .
• Lang, Sonja (2021). Toki Pona Dictionary. Illustrated by Vacon Sartirani. Tawhid. ISBN .
• Cárdenas, Eliazar Parra (2013). Toki pona en 76 ilustritaj lecionoj [Toki Pona in 76 illustrated lessons] (ภาษาเอสเปรันโต). แปลโดย Blahuš, Marek. Partizánske, Slovakia: Espero. ISBN .
• Toki Pona Stories: akesi seli lili [The Little Dragon]. 2020. ISBN .
• (2021-09-06). ma pi kulupu tu [The Land of Two Peoples] (ภาษาเยอรมัน). Berlin, Germany: Holtzbrinck Publishing Group. ISBN .
  • This book was translated as: Samys, Ret (2021-09-06). ma pi kulupu tu [The Land of Two Peoples] (ภาษาอังกฤษ). Berlin, Germany: Holtzbrinck Publishing Group. ISBN .

แหล่งข้อมูลอื่น

• เว็บไซต์ทางการ – เว็บไซต์ของผู้สร้าง
• Toki Pona dictionary
• lipu sona pona (toki pona course) 2022-02-24 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
• Video lessons by jan Misali on YouTube
  • updated video lessons by jan Misali (as of yet unfinished video series)
• lipu Wikipesija, wiki-based encyclopedia in Toki Pona
  • Where is Toki Pona used? – A page with many links to Toki Pona related websites.