ภาษามลายูปัตตานี

ภาษามลายูปัตตานี หรือ ภาษามลายูปตานี (มลายูปัตตานี: บาซอ 'นายู 'ตานิง; มลายู: Bahasa Melayu Patani, อักษรยาวี: بهاس ملايو فطاني) หรือนิยมเรียกอย่างไม่เป็นทางการว่า ภาษายาวี (มลายูปัตตานี: บาซอ ยาวี, บอซอ ยาวี, อักษรยาวี: بهاس جاوي) เป็นภาษากลุ่มออสโตรนีเซียนที่พูดโดยชาวไทยเชื้อสายมลายูในจังหวัดปัตตานี จังหวัดนราธิวาส จังหวัดยะลา รวมทั้งในอำเภอนาทวี อำเภอจะนะ อำเภอเทพา และอำเภอสะบ้าย้อย ทางทิศตะวันออกของจังหวัดสงขลา (ไม่รวมจังหวัดสตูล)

ภาษามลายูปัตตานี
บาซอ 'นายู 'ตานิง แกแจะ 'นายู بهاس ملايو ڤطاني
ออกเสียง	/baˈsɔ ˈnːaju ˈtːaniŋ/
ประเทศที่มีการพูด	ไทย, มาเลเซีย
ภูมิภาค	ประเทศไทย: จังหวัดปัตตานี, จังหวัดนราธิวาส, จังหวัดยะลา, จังหวัดสงขลา (อำเภอสะบ้าย้อย, อำเภอจะนะ, อำเภอนาทวี, อำเภอเทพา), กรุงเทพมหานคร (เขตมีนบุรี, เขตคลองสามวา, เขตหนองจอก) ประเทศมาเลเซีย: รัฐกลันตัน รัฐปะหัง และ รัฐตรังกานู และปาดังเตอรัป รัฐเกอดะฮ์ อำเภอฮูลูเปรัก (และ) รัฐเปรัก
ชาติพันธุ์	มลายูปัตตานี มลายูบางกอก
จำนวนผู้พูด	3 ล้านคนในประเทศไทย  (2549) 2 ล้านคนในประเทศมาเลเซีย^[]
ตระกูลภาษา	ออสโตรนีเซียน มาลาโย-โพลีเนเซีย มาเลย์อิก ภาษามลายูปัตตานี
ระบบการเขียน	อักษรยาวี, อักษรไทย, อักษรรูมี
รหัสภาษา
ISO 639-3	mfa
บทความนี้มีสัญลักษณ์สัทอักษรสากล หากระบบของคุณไม่รองรับการแสดงผลที่ถูกต้อง คุณอาจเห็นปรัศนี กล่อง หรือสัญลักษณ์อย่างอื่นแทนที่อักขระยูนิโคด

ในประเทศไทยมีประชากรที่พูดภาษานี้มากกว่า 1 ล้านคน ภาษานี้ใกล้เคียงมากกับภาษามลายูถิ่นในรัฐกลันตันและในอำเภอฮูลูเปรัก รัฐเปรัก ประเทศมาเลเซีย ซึ่งเป็นภาษาถิ่นที่แตกต่างจากส่วนที่เหลือของประเทศมาเลเซีย บางครั้งก็มีการเรียกรวมกันเป็นภาษาเดียวกันว่า ภาษามลายูกลันตัน-ปัตตานี (มลายูปัตตานี: บาซอ 'นายู กือลาแต-'ตานิง; กลันตัน: Baso nayu Kelate-Taning)

ระบบเสียง

พยัญชนะ

หน่วยเสียงพยัญชนะภาษามลายูปัตตานี

ลักษณะการออกเสียง			ตำแหน่งเกิดเสียง
เสียงนาสิก			m		n	ɲ	ŋ
เสียงกึ่งนาสิก			m^b		n^d	ɲ^ɟ	ŋ^g
เสียงหยุด	ก้อง		b		d	ɟ	g
	ไม่ก้อง	ไม่พ่นลม	p		t	c	k	ʔ
		พ่นลม	(pʰ)		(tʰ)	(cʰ)	(kʰ)
	ก้อง				(z)		ɣ
	ไม่ก้อง			(f)	s		(x)	h
					r
					l
			w			j

• หน่วยเสียงที่อยู่ในวงเล็บคือหน่วยเสียงที่ปรากฏในคำยืม เช่น /kʰeʔ/ 'เค้ก', /tʰorasaʔ/ 'โทรศัพท์'
• หน่วยเสียงที่ปรากฏในตำแหน่งท้ายพยางค์มี 3 หน่วยเสียง ได้แก่ /ŋ/, /ʔ/ และ /h/ เช่น /tɨpoŋ/ 'ขนม', /kɔtɔʔ/ 'กล่อง', /panah/ 'ร้อน'
• หน่วยเสียงพยัญชนะกึ่งนาสิกเป็นหน่วยเสียงที่ไม่พบทั้งในภาษามาเลเซียและภาษาไทย เกิดจากการรวบเสียงพยัญชนะนาสิกเข้ากับเสียงพยัญชนะกักซึ่งใช้ฐานกรณ์เดียวกันหรือใกล้เคียงกันจนกลมกลืนเป็นเสียงเดียว โดยเกิดเฉพาะในตำแหน่งกลางคำเท่านั้น ตัวอย่างคู่เทียบเสียงได้แก่ /kɨmæ/ 'ไมยราบ' - /kɨm^bæ/ 'บาน', /kanæ/ 'ขวา' - /kan^dæ/ 'คอก' และ /tuŋa/ 'ไร' - /tuŋ^ga/ 'โทน, โดด'
• นอกจากหน่วยเสียงพยัญชนะข้างต้นแล้ว ภาษามลายูปัตตานียังมีหน่วยเสียงพยัญชนะเสียงยาว ซึ่งก็คือเสียงพยัญชนะต้นที่ถูกยืดให้ยาวกว่าปกติเล็กน้อยเนื่องมาจากการลดรูปของคำ การยืดเสียงเช่นนี้เกิดได้กับพยัญชนะทุกหน่วยเสียง ยกเว้น /ʔ/, /h/ และหน่วยเสียงพยัญชนะกึ่งนาสิก ตัวอย่างคู่เทียบเสียงได้แก่ /buŋɔ/ 'ดอกไม้' - /bːuŋɔ/ 'ออกดอก' และ /malæ/ 'กลางคืน' - /mːalæ/ 'ค้างคืน'

สระ

หน่วยเสียงสระเดี่ยวภาษามลายูปัตตานี

ระดับลิ้น	ตำแหน่งลิ้น
	หน้า	กลาง	หลัง
สูง	i	ɨ	u, ũ
กึ่งสูง	e		o
กึ่งต่ำ	æ, æ̃		ɔ, ɔ̃
ต่ำ	a, ã

คำยืม

นอกจากคำศัพท์พื้นฐานของภาษามลายูแล้ว ภาษามลายูปัตตานีมีคำยืมจากภาษาอื่นหลายภาษา ได้แก่

• ภาษาสันสกฤต เข้ามาพร้อมกับศาสนาพุทธและศาสนาพราหมณ์ฮินดู เช่น ภาษา เป็น บาฮาซอ หรือ บาซอ; หฤทยะ ('ใจ') เป็น ฮาตี ('ตับ, ใจ'); คช ('ช้าง') เป็น กฺาเยฺาะฮ; ชัย ('ชัยชนะ') เป็น จายอ ('เจริญ'); โทษ ('ความชั่ว') เป็น ดอซอ ('บาป'); วาจา ('คำพูด') เป็น บาจอ ('อ่าน'); นคร ('เมือง') เป็น เนฆือรฺ ('ประเทศ')
• ภาษาอาหรับ เข้ามาพร้อมกับศาสนาอิสลาม เช่น قَلَم /เกาะลัม/ ('ปากกา') เป็น กาแล; تَمْر /ตัมร์/ ('อินทผลัม') เป็น ตามา; عَالَم /อาลัม/ ('โลก') เป็น อาแล; تُفَّاح /ตุฟฟาห์/ ('แอปเปิล') เป็น ตอเปาะฮ; وَقْت /วักต์/ ('เวลา') เป็น วะกือตู; كِتَاب /กิตาบ/ ('หนังสือ') เป็น กีตะ ("คัมภีร์ทางศาสนาอิสลาม"); دُنْيَا /ดุนยา/ ('โลก') เป็น ดุนิยอ
• ภาษาจีน เช่น กุยช่าย เป็น กูจา
• ภาษาเปอร์เซีย เช่น แมฮ์ทอบ ('แสงจันทร์') เป็น มะตับ; แกนโดม ('แป้ง') เป็น กฺานง
• ภาษาฮินดี เช่น โรตี เป็น รอตี
• ภาษาทมิฬ เช่น มานิกัม ('เพชร') เป็น มานิแก
• ภาษาอังกฤษ เช่น glass ('แก้ว') เป็น กฺือละฮ; free ('ฟรี') เป็น ปือรี; motorcycle ('จักรยานยนต์') เป็น มูตูซีกา
• ภาษาไทย เช่น นายก เป็น นาโยฺะ; ปลัด เป็น บือละ; มักง่าย เป็น มะงา; โทรศัพท์ เป็น โทราซะ

ความแตกต่างระหว่างภาษามลายูปัตตานีกับภาษามาเลเซีย

ความแตกต่างระหว่างภาษามลายูปัตตานีกับภาษามลายูกลางหรือภาษามาเลเซียมีดังนี้

การใช้คำ

บางคำทั้งสองภาษาใช้คำต่างกัน เช่น 'ฉัน' ภาษามาเลเซียใช้ saya ภาษามลายูปัตตานีใช้ อามอ หรือ ซายอ บางคำใช้พยัญชนะสลับกัน เช่น 'มันเทศ' ภาษามาเลเซียใช้ ubi keledek ภาษามลายูปัตตานีใช้ อูบี กือแตลอ หรือ อูบี แตลอ; 'พูด' ภาษามาเลเซียใช้ cakap ภาษามลายูปัตตานีใช้ แกแจะ นอกจากนี้ ยังมีการใช้คำภาษาไทยปะปนเข้ามาในบางส่วน

การออกเสียง

• ออกเสียงสระต่างกัน ได้แก่
  • เสียง /a/ + พยัญชนะนาสิกในภาษามาเลเซีย แปรเป็นเสียง /æ/ ในภาษามลายูปัตตานี เช่น ayam ('ไก่') เป็น อาแย; makan ('กิน') เป็น มาแก
  • เสียง /a/ ท้ายคำในภาษามาเลเซีย แปรเป็นเสียง /ɔ/ ในภาษามลายูปัตตานี เช่น nama ('ชื่อ') เป็น นามอ; sila ('เชิญ') เป็น ซีลอ
  • เสียง /a/ ในภาษามาเลเซีย แปรเป็นเสียง /ɔʔ/ ในภาษามลายูปัตตานี (บางส่วน) เช่น bawa ('พา') เป็น บอเวาะ; minta ('ขอ') เป็น มีเตาะ
  • เสียง /ah/ ในภาษามาเลเซีย แปรเป็นเสียง /ɔh/ ในภาษามลายูปัตตานี เช่น rumah ('บ้าน') เป็น รฺูเมาะฮ
  • เสียง /aj/ ท้ายคำในภาษามาเลเซีย แปรเป็นเสียง /a/ หรือ /æ/ ในภาษามลายูปัตตานี เช่น sungai ('คลอง') เป็น ซูงา หรือ ซูแง; kedai ('ตลาด') เป็น กือดา หรือ กือแด (การแปรเป็นเสียง /æ/ พบในบางท้องถิ่นเท่านั้น)
  • เสียง /aw/ ท้ายคำในภาษามาเลเซีย แปรเป็นเสียง /a/ ในภาษามลายูปัตตานี เช่น pisau ('มีด') เป็น ปีซา
  • เสียง /i/ ท้ายคำที่ประสมกับพยัญชนะนาสิกในภาษามาเลเซีย แปรเป็นเสียง /iŋ/ ในภาษามลายูปัตตานี เช่น sini ('ที่นี่') เป็น ซีนิง
  • เสียง /ia/ ในภาษามาเลเซีย แปรเป็นเสียง /i.jæ/ หรือ /i.jɔ/ ในภาษามลายูปัตตานี เช่น Siam ('สยาม') เป็น ซีแย, manusia ('มนุษย์') เป็น มะนูซียอ
  • เสียง /ia/ พยางค์แรกในภาษามาเลเซีย แปรเป็นเสียง /æ/ ในภาษามลายูปัตตานี เช่น biasa ('เคย') เป็น แบซอ
  • เสียง /ua/ ในภาษามาเลเซีย แปรเป็นเสียง /ɔ/ ในภาษามลายูปัตตานี เช่น puasa ('บวช,ถือศีลอด') เป็น ปอซอ
• ออกเสียงพยัญชนะต้นต่างกัน เช่น
  • เสียง /r/ ในภาษามาเลเซีย แปรเป็นเสียง /ɣ/ ในภาษามลายูปัตตานี (บางส่วน) เช่น orang ('คน') เป็น ออแรฺ, rantai ('โซ่') เป็น รฺาตา ในขณะที่ roti ('ขนมปัง, โรตี') ยังคงเป็น รอตี
• ออกเสียงตัวสะกดต่างกัน เช่น
  • ตัวสะกดที่เป็นเสียงเสียดแทรก /s/, /f/ ในภาษามาเลเซีย แปรเป็นเสียงที่เกิดจากคอหอย /h/ ในภาษามลายูปัตตานี เช่น malas ('เกียจคร้าน') เป็น มาละฮ
  • ตัวสะกด /n/, /m/ ในภาษามาเลเซีย แปรเป็นเสียง /ŋ/ ในภาษามลายูปัตตานี เช่น hakim ('ตุลาการ') เป็น ฮาเก็ง

โครงสร้างประโยค

ภาษามลายูปัตตานีนิยมเรียงประโยคแบบภาษาไทยคือใช้รูปประธานกระทำ ส่วนภาษามาเลเซียใช้ประโยคแบบประธานถูกกระทำ เช่น ภาษามลายูใช้ ตูวัน ดีเปอรานากัน ตีมานา ('ท่านถูกเกิดที่ไหน') ภาษามลายูปัตตานีใช้ ตูแว บือราเนาะ ดีมานอ ('ท่านเกิดที่ไหน')

ความต่างของไวยากรณ์และคำศัพท์

• ภาษามลายูปัตตานีตัดคำอุปสรรคที่ไม่จำเป็นออก เช่น berjalan (เดิน) ในภาษามาเลเซีย เป็น 'ยฺาแล ในภาษามลายูปัตตานี และเสียงพยัญชนะตัวแรกยาวขึ้น
• ภาษามลายูปัตตานีมีการย่อหรือกร่อนคำหลายคำรวมเป็นคำเดียว เช่น ดาโตะ อากี เป็น โตะกี, ตือรฺายฺู เป็น ตายฺู, ดี มานอ เป็น ดานอ, ซือแอกอ เป็น แซกอ เป็นต้น ในขณะที่ภาษามาเลเซียมีน้อยมาก
• ภาษามลายูปัตตานีใช้คำง่ายกว่า เช่น มาแก หมายถึงทั้ง 'กินข้าว' 'ดื่มน้ำ' และ 'สูบบุหรี่' แต่ภาษามาเลเซียแยกเป็น makan ('กิน'), minum ('ดื่ม') และ hisap ('สูบ')
• ภาษามาเลเซียมีการแยกระดับของคำมากกว่า เช่น 'ผู้ชาย' ใช้ laki-laki 'สัตว์ตัวผู้' ใช้ jantan ส่วนภาษามลายูปัตตานีใช้ ยฺาแต กับทั้งคนและสัตว์ ส่วน ลือลากี มีใช้น้อย
• ภาษามลายูปัตตานีมีการเรียงคำแบบภาษาไทยมากกว่า เช่น 'ทำนา' ใช้ บูวะ บือแน

อ้างอิง

1. ภาษามลายูปัตตานี ที่ Ethnologue (18th ed., 2015) (ต้องสมัครสมาชิก)
2. ราชบัณฑิตยสถาน. คู่มือระบบเขียนภาษามลายูปาตานีอักษรไทย ฉบับราชบัณฑิตยสถาน. กรุงเทพฯ : ราชบัณฑิตยสถาน, 2553, หน้า 20.
3. ราชบัณฑิตยสถาน. คู่มือระบบเขียนภาษามลายูปาตานีอักษรไทย ฉบับราชบัณฑิตยสถาน. กรุงเทพฯ : ราชบัณฑิตยสถาน, 2553, หน้า 24.
4. ประพนธ์, 2540
5. ประพนธ์, 2540

บรรณานุกรม

• Nawanit, Yupho (1986). "Consonant Clusters and Stress Rules in Pattani Malay" (PDF). The Mon-Khmer Studies Journal. 15: 125–138.
• ประพนธ์ เรืองณรงค์. บุหงาปัตตานี: คติชนไทยมุสลิมชายแดนภาคใต้. กรุงเทพฯ : มติชน, 2540.
• Ishii, Yoneo. (1998). The Junk Trade from Southeast Asia: Translations from the Tôsen Fusesu-gaki 1674–1723. Institute of Southeast Asian Studies. ISBN .
• Cummings, Joe et al. (2005). Thailand Lonely Planet. ISBN .
• Laver, John. (1994). Principles of Phonetics. Cambridge University Press. ISBN .
• (1994). Linguistic Diversity and National Unity: Language Ecology in Thailand. Chicago: University of Chicago Press. ISBN Abdul Aziz, A. Y. (2010). Inventori vokal dialek Melayu Kelantan: Satu penilaian semula. Persatuan Linguistik Malaysia.

มีการทดสอบ ภาษามลายูปัตตานี ของวิกิพีเดีย ที่วิกิมีเดีย อินคิวเบเตอร์