ภาษาดารีเปอร์เซีย

ภาษาดารี (ดารี: دری, Darī, [dæɾiː]) หรือ ภาษาเปอร์เซียดารี (ดารี: فارسی دری, Fārsī-yi Darī, [fɒːɾsije dæˈɾi]) เป็นชื่อที่ใช้เรียกภาษาเปอร์เซียสำเนียงหนึ่งที่ใช้พูดในอัฟกานิสถาน และเป็นชื่อทางการที่รัฐบาลอัฟกานิสถานใช้ในรัฐธรรมนูญ ดารีเป็นคำที่ยอมรับและสนับสนุนเป็นภาษาเปอร์เซียอย่างเป็นทางการตั้งแต่ ค.ศ. 1964 ทำให้มีชื่อเรียกในข้อมูลตะวันตกหลายแห่งว่า ภาษาเปอร์เซียอัฟกานิสถาน หรือ ภาษาเปอร์เซียตะวันออก

ภาษาดารี
ภาษาเปอร์เซียอัฟกานิสถาน
دری
คำว่า ดารี ในอักษรอาหรับ-เปอร์เซีย (แบบอักษร)
ออกเสียง	[daɾiː]
ประเทศที่มีการพูด	ประเทศอัฟกานิสถาน
จำนวนผู้พูด	ไม่ทราบ (20.5 ล้านคน อ้างถึง1992–2000) ภาษาทางการของประชากรอัฟกานิสถาน 35 ล้านคน
ตระกูลภาษา	อินโด-ยูโรเปียน อินโด-อิเรเนียน อิหร่าน อิหร่านตะวันตก ภาษาเปอร์เซีย ภาษาดารี
ภาษาถิ่น	จังหวัดคาบูล, จังหวัดแบลค์, , จังหวัดบาดัคชาน, , , , อายมัก, แฮซอเร
ระบบการเขียน	อักษรเปอร์เซีย
สถานภาพทางการ
ภาษาทางการ	อัฟกานิสถาน
รหัสภาษา
ISO 639-3	มีหลากหลาย: prs – ภาษาดารี aiq – ภาษาอายมัก haz – ภาษาฮาซารากี
	58-AAC-ce (Dari) + 58-AAC-cdo & cdp (Hazaragi) + 58-AAC-ck (Aimaq)
บทความนี้มีสัญลักษณ์สัทอักษรสากล หากระบบของคุณไม่รองรับการแสดงผลที่ถูกต้อง คุณอาจเห็นปรัศนี กล่อง หรือสัญลักษณ์อย่างอื่นแทนที่อักขระยูนิโคด

ภาษาดารีถูกระบุตามว่าเป็นหนึ่งในสองภาษาทางการของอัฟกานิสถาน อีกภาษาหนึ่งคือภาษาปาทาน ดารีเป็นภาษาที่มีผู้พูดในอัฟกานิสถานมากที่สุด และเป็นภาษาแม่ของประชากรประมาณร้อยละ 40–45 ดารีทำหน้าที่เป็นภาษากลางของประเทศ และสามารถเข้าใจภาษานี้สูงถึงร้อยละ 78 ของประชากร

ภาษาดารีทำหน้าที่เป็นภาษาทางวรรณกรรมและการบริหารในกลุ่มผู้พูดที่ไม่ใช่ภาษาแม่ เช่นชาวปาทานและโมกุลเป็นเวลาหลายศตวรรษก่อนการมาของชาตินิยมสมัยใหม่ และเป็นภาษาที่สืบต่อจากภาษาเปอร์เซียกลางเหมือนภาษาเปอร์เซียแบบอิหร่านและเปอร์เซียแบบทาจิก ภาษานี้ยังเป็นภาษาทางการของศาสนาและวรรณกรรมในจักรวรรดิซาเซเนียน (ค.ศ. 224–651) และเป็นภาษาที่สืบต่อจากภาษาเปอร์เซียโบราณ ภาษาในจักรวรรดิอะคีเมนิด (550–330 ปีก่อนคริสต์ศักราช) ในอดีต ดารี สื่อถึงภาษาเปอร์เซียกลางในศาลของจักรวรรดิซาเซเนียน

จุดกำเนิดของคำว่า “ดารี”

มีความเห็นที่ต่างกันเกี่ยวกับจุดเริ่มต้นของคำว่าดารี นักวิชาการส่วนใหญ่เชื่อว่า ดารี มาจากคำภาษาเปอร์เซีย darbār (دربار) หมายถึง ศาล ความเห็นนี้ได้รับการสนับสนุนจากเอกสารในยุคกลางและประวัติศาสตร์อิสลามยุคต้น

การแพร่กระจายทางภูมิศาสตร์

ในอัฟกานิสถาน ภาษาดารีเปอร์เซียจะถูกเรียกอย่างง่าย ๆ ว่าภาษาเปอร์เซีย ภาษานี้เป็นคนละภาษากับภาษาดารีหรือภาษากาบรีในอิหร่าน ซึ่งเป็นภาษาที่ใช้ในหมู่ผู้นับถือ.

ภาษากลุ่มอิหร่านยังคงใช้อย่างแพร่หลายในเอเชียกลางทั้งโดยผู้ที่ใช้เป็นภาษาแม่และผู้ที่ใช้เป็นภาษาทางการค้า ในอดีต กลุ่มภาษาอิหร่านตะวันออกเช่น ภาษาแบกเทรีย ภาษาซอกเดีย และกลุ่มภาษาอิหร่านตะวันตก โดยเฉพาะและ เป็นภาษาที่ใช้กันมาก ในปัจจุบันถูกแทนที่ด้วยเฉพาะในเขตที่ยังมีผู้พูดภาษาในกลุ่มอิหร่านตะวันออกเหลืออยู่ เช่น ภาษาซุกนี ภาษาซาริโกลี และภาษาสังเกลชิ-อิซกัศมีร์

ภาษาดารีเปอร์เซียจัดเป็นรูปแบบของภาษาเปอร์เซียสมัยใหม่ ภาษานี้เป็นภาษาหลักในอัฟกานิสถาน โดยเป็นหนึ่งในสองภาษาราชการหลักรองจากภาษาปาทาน ในทางปฏิบัติ ภาษานี้เป็นภาษากลางของชนกลุ่มน้อยหลายกลุ่ม ใช้มากทางภาคเหนือและภาคตะวันตกรวมทั้งในเมืองหลวงคือกรุงคาบูล

ภาษาดารีเปอร์เซียเป็นแหล่งของคำยืมจากภาษาเปอร์เซียสำหรับภาษาในเอเชียใต้ เช่น ภาษาฮินดี ภาษาอูรดู ภาษาปัญจาบ ภาษาเบงกอล และยังเคยเป็นภาษาร าชการทางการปกครองและวัฒนธรรมของจักรวรรดิโมกุล และเป็นภาษากลางตลอดทั้งอินเดียเป็นเวลา 100 ปี คำยืมจากภาษาเปอร์เซียในภาษาอังกฤษ แสดงการออกเสียงอย่างภาษาดารี เช่นdopiaza (= ออกเสียงอย่างอิหร่าน do-piyāzeh "มีหัวหอม 2 หัว"), gymkhana (-khana = ออกเสียงอย่างอิหร่าน khāneh "บ้าน"), pyjama (= ออกเสียงอย่างอิหร่าน pey-jāmeh ) (tikka = ออกเสียงอย่างอิหร่าน tekkeh "ชิ้น")

ความแตกต่างระหว่างภาษาเปอร์เซียในอิหร่านและอัฟกานิสถาน

สัทวิทยา

ความแตกต่างของการออกเสียงในอิหร่านและอัฟกานิสถานสามารถพบเห็นได้ ผู้พูดที่มีการศึกษามักจะเข้าใจอีกภาษาหนึ่งได้ (ยกเว้นการใช้รากศัพท์และสำนวน) ความแตกต่างระหว่างภาษาเปอร์เซียมาตรฐานในอิหร่านซึ่งใช้สำเนียงเตหะรานและภาษาดารีในอัฟกานิสถานซึ่งใช้สำเนียงคาบูลเป็นสำเนียงมาตรฐานได้แก่

• การหายไปของสระมัชฮุลในสำเนียงของอิหร่าน สระเสียงยาว "ē" / "ī" และ "ō" / "ū" ยังคงแยกจากกันในสำเนียงอัฟกานิสถาน แต่รวมกันเป็น "ī" และ "ū" ในอิหร่าน เช่นคำว่า شیر 'สิงโต' และ 'นม' are pronounceออกเสียงเหมือนกันในสำเนียงอิหร่านว่า [šīr] ในสำเนียงของอิหร่าน แต่เป็น [šēr] 'สิงโต' และ [šīr] 'นม' ในสำเนียงของอัฟกานิสถาน
• เสียงสระประสม "aw" (/เอา/) และ "ay" (/ไอ/) ใน ออกเสียงเป็น [ow] (/โอว/) และ[ey] (/เอ/) ในสำเนียงอิหร่าน ส่วนในสำเนียงอัฟกานิสถานยังรักษาเสียงเดิมไว้ได้ เช่น نوروز ‘ปีใหม่เปอร์เซีย’ ออกเสียงเป็น [nowrūz] ในอิหร่านและ [nawrōz] ในอัฟกานิสถาน.
• สระเสียงสั้น "i" และ "u" มีแนวโน้มของเสียงในสำเนียงอิหร่านเป็น "e" (/อิ/), และ "o" (/ออ/),
• การออกเสียง و, อออกเป็นเสียงก้องคล้าย "v" ในภาษาอังกฤษ ส่วนสำเนียงในอัฟกานิสถานออกเสียงคล้าย "w" ในภาษาอังกฤษ.
• เสียง "q" (ق) และ "γ" (غ) ในสำเนียงอิหร่านออกเสียงไม่ต่างกันแต่เป็นคนละเสียงในสำเนียงอัฟกานิสถาน
• เสียง "a" สั้น(-ه) เมื่อลงท้ายคำเป็น "e" ในสำเนียงอิหร่าน,
• เสียง "a"สั้นเมื่อไม่ลงท้ายคำเป็น [æ] ในสำเนียงอิหร่าน

การเรียงประโยค

รูปประโยคของภาษาดารีไม่ได้ต่างไปจากภาษาเปอร์เซียในอิหร่านมากนัก ความแตกต่างทางไวยากรณ์ที่สำคัญคือการแสดงการกระทำต่อเนื่อง ในอิหร่านใช้กริยาช่วย (داشتن [dāštan]) วางไว้หน้ากริยาแท้ (มีอุปสรรค "mī-") ในภาษาดารีใช้รูปประโยค "dar hāl-i" (ในขณะที่) และใช้กริยาแท้ คำว่าฉันกำลังไป ในอิหร่าน ใช้ว่า "man dāram mīr(av)am" ส่วนในอัฟกานิสถานใช้ว่า "man dar hāl-i raftan hastam"

คำศัพท์

มีบางคำที่แตกต่างกันระหว่างภาษาเปอร์เซียในอิหร่านและในอัฟกานิสถาน เช่น

ภาษาไทย	เปอร์เซียในอิหร่าน	ดารีเปอร์เซีย
พยายาม	سعی کردن	سعی کردن/کوشش کردن
พูด	حرف زدن	حرف زدن/گپ زدن
ดู	دیدن	سعی کردن/دیدن

อิทธิพลทางวัฒนธรรมจากอิหร่านต่อภาษาดารี

ความโดดเด่นทางวัฒนธรรมของอิหร่าน (โดยเฉพาะสื่อและการศึกษา) ทำให้ภาษาเปอร์เซียในอิหร่านสามารถเข้าใจได้โดยผู้พูดภาษาดารีในอัฟกานิสถาน และส่งผลต่อภาษาปาทานด้วย

ประวัติศาสตร์

ประวัติศาสตร์ของภาษาดารีมีความสัมพันธ์ใกล้ชิดกับกับการเกิดขึ้นของภาษาเปอร์เซียสมัยใหม่ ที่กลายเป็นภาษาทางวรรณคดีหลังการเข้ามาของศาสนาอิสลาม ดูที่ ภาษาเปอร์เซีย

มุมมองทางการเมืองของภาษา

บางคนไม่ถือว่าผู้พูดภาษาเปอร์เซียในอิหร่านเป็นอีกสำเนียงหนึ่ง คำว่าดารีใช้โดยนักวิชาการในทาจิกิสถานและอิหร่านและไม่เรียกภาษานี้ว่าภาษาเปอร์เซียอัฟกานิสถาน นักภาษาศาสตร์บางคนใช้คำว่าภาษาเปอร์เซียตะวันตกในอิหร่าน และภาษาเปอร์เซียตะวันออกสำหรับภาษาในอัฟกานิสถาน ชื่อของภาษานี้ในอัฟกานิสถานเปลี่ยนจากเปอร์เซียเป็นดารีด้วยเหตุผลทางการเมืองใน พ.ศ. 2507

อ้างอิง

1. ภาษาดารี ที่ Ethnologue (18th ed., 2015) (ต้องสมัครสมาชิก)
   ภาษาอายมัก ที่ Ethnologue (18th ed., 2015) (ต้องสมัครสมาชิก)
   ภาษาฮาซารากี ที่ Ethnologue (18th ed., 2015) (ต้องสมัครสมาชิก)
2. "South Asia :: Afghanistan". The World Factbook. Central Intelligence Agency. สืบค้นเมื่อ 2020-08-22.
3. . คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2010-12-08. สืบค้นเมื่อ 19 August 2013.
4. Afghan Folktales from Herat: Persian Texts in Transcription and Translation. 2009. ISBN .
5. "11 books". afghanistandl.nyu.edu.
6. Lazard, G. "Darī – The New Persian Literary Language", in , Online Edition 2006.
7. . tajikam.com. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2020-06-23. สืบค้นเมื่อ 2021-11-30.
8. "Airgram Farsi to Dari 1964 Embassy Kabul to USA".
9. . The World Factbook. Central Intelligence Agency. 8 July 2010. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 15 October 2013. สืบค้นเมื่อ 19 August 2013.
10. "Documentation for ISO 639 identifier: prs". SIL International. 18 January 2010. สืบค้นเมื่อ 19 August 2013.
11. Library, International and Area Studies. "LibGuides: Dari Language: Language History". guides.library.illinois.edu.
12. . United States: Center for Applied Linguistics (CAL). 30 June 2002. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 4 May 2011. สืบค้นเมื่อ 24 October 2010.
13. . UCLA International Institute: Center for World Languages. University of California, Los Angeles. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 5 June 2011. สืบค้นเมื่อ 10 December 2010.
14. "Afghanistan v. Languages". Ch. M. Kieffer. , online ed. สืบค้นเมื่อ 10 December 2010. Persian (2) is the most spoken languages in Afghanistan. The native tongue of twenty five percent of the population ...
15. . 2013-10-15. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 15 October 2013. สืบค้นเมื่อ 2020-01-28.
16. "South Asia :: Afghanistan – The World Factbook – Central Intelligence Agency". www.cia.gov. สืบค้นเมื่อ 2021-07-02.
17. Lazard, Gilbert 1975, "The Rise of the New Persian Language"
18. in Frye, R. N., The Cambridge History of Iran, Vol. 4, pp. 595–632, Cambridge: Cambridge University Press.
19. , "Darī", , Brill Publications, CD version
20. . คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2010-07-07. สืบค้นเมื่อ 2015-11-07.
21. . คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2010-07-07. สืบค้นเมื่อ 2015-11-07.
22. , "The Afghans", Blackwell Publishing, 2002
23. "Airgram Farsi to Dari 1964 Embassy Kabul to USA". www.datadust.de.
24. see too Harold F. Schiffman Language 2012, pp. 39–40

อ่านเพิ่ม

• Lazard, G. "Darī – The New Persian Literary Language" in Online Edition.
• Phillott, Douglas Craven (1919). Higher Persian grammar for the use of the Calcutta University, showing differences between Afgan and modern Persian; with notes on rhetoric. Calcutta: Baptist Mission Press.
• Sakaria, S. (1967) Concise English – Afghan Dari Dictionary, Ferozsons, Kabul, OCLC 600815
• Farhadi, A. G. R.('Abd-ul-Ghafur Farhadi)(Abd-ul-ghafûr Farhâdi) (1955) Le Persan Parlé en Afghanistan: Grammaire du Kâboli Accompagné d'un Recueil de Quatrains Populaires de la Région de Kâbol, Centre national de la recherche scientifique or Librairie C. Klincksieck, Paris.
• Farhadi, Rawan A. G. (1975) The Spoken Dari of Afghanistan: A Grammar of Kaboli Dari (Persian) Compared to the Literary Language, Peace Corps, Kabul, OCLC 24699677
• Zellem, Edward. 2015. "Zarbul Masalha: 151 Afghan Dari Proverbs, 3rd edition". Charleston: CreateSpace.
• Zellem, Edward. 2012. "Afghan Proverbs Illustrated". Charleston: CreateSpace.
• (Unknown Title). · Ơ ʹ]] ʹ ð ʹ đ ® ʹ ® £ ʹ ® ł · ʹ ʹ ł 1365. 1979.

• Harold F. Schiffman Language Policy and Language Conflict in Afghanistan and Its Neighbors (Brill's Studies in South and Southwest Asian Languages) BRILL, Leiden, 1.ed, 2011 ISBN 

แหล่งข้อมูลอื่น

• วิกิมีเดียคอมมอนส์มีสื่อเกี่ยวกับ ภาษาดารี
• คู่มือการท่องเที่ยว Dari จากวิกิท่องเที่ยว (ในภาษาอังกฤษ)
• Dari at
• Dari language, alphabet and pronunciation
• Dari language resources
• Dari alphabet 2017-12-30 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน