ภาษาจีนสำเนียงแต้จิ๋ว

ภาษาแต้จิ๋ว (潮州話, เตี่ยจิวอ่วย) เป็นหนึ่งในตระกูลภาษาจีน หมิ่น-หนาน จัดเป็นหนึ่งในตระกูลภาษาของฮกเกี้ยน และ เป็นหนึ่งในภาษาที่พูดกันในภูมิภาคของจีน คำว่าแต้จิ๋วในภาษาอังกฤษจะใช้คำว่า Teochew (Diojiu, Teochiu, Tiuchiu, Teochew เขียนสะกดได้หลายแบบ) หรือ Chaozhou (เฉาโจว อ่านตามภาษาจีนกลาง)

ภาษาแต้จิ๋ว
เตี่ยจิวอ่วย, เฉาโจวฮว่า
潮州話 / 潮汕話 / 潮語
ประเทศที่มีการพูด
ภูมิภาค	มณฑลกวางตุ้งตะวันออก (), ประเทศไทย, ประเทศเวียดนามตอนใต้กับกัมพูชา, ประเทศอินโดนีเซีย (จังหวัดจัมบีและจังหวัดกาลีมันตันตะวันตก), ประเทศสิงคโปร์
ชาติพันธุ์
จำนวนผู้พูด	ประมาณ 14 ล้านคนใน (2004) โพ้นทะเลมากกว่า 5 ล้านคน^[]  (ไม่พบวันที่)
ตระกูลภาษา	จีน-ทิเบต จีน จีน หมิ่น (หมิ่นชายฝั่ง) ภาษาหมิ่นใต้ ภาษาแต้จิ๋ว
รูปแบบก่อนหน้า	ภาษาแต้จิ๋ว
ภาษาถิ่น	(แต้จิ๋วกลาง) (Shantou)
ระบบการเขียน
รหัสภาษา
ISO 639-3	(มีการเสนอ tws)
	79-AAA-ji
ภาษาแต้จิ๋ว (Teo-Swa) ในกลุ่มภาษาหมิ่นใต้
บทความนี้มีสัญลักษณ์สัทอักษรสากล หากระบบของคุณไม่รองรับการแสดงผลที่ถูกต้อง คุณอาจเห็นปรัศนี กล่อง หรือสัญลักษณ์อย่างอื่นแทนที่อักขระยูนิโคด

ภาษาแต้จิ๋ว
อักษรจีนตัวเต็ม	潮州話
อักษรจีนตัวย่อ	潮州话
การถอดเสียง ภาษาจีนกลางมาตรฐาน ฮั่นยฺหวี่พินอิน Cháozhōu huà ภาษาอู๋ อักษรโรมัน zau tseu ghae ho ภาษาแคะ Tshèu-chû-fa ภาษากวางตุ้งมาตรฐาน ยฺหวิดเพ็ง Ciu4 zau1 waa2 ภาษาหมิ่นใต้ ภาษาฮกเกี้ยน Tiô-chiu-ōe ภาษาแต้จิ๋ว Dio⁵ziu¹ uê⁷ ภาษาหมิ่นตะวันออก Dièu-ciŭ-uâ

ภาษาแต้จิ๋วรักษาการออกเสียงและคำศัพท์หลายคำที่สูญหายไปจากสมัยใหม่บางภาษา ทำให้ภาษานี้ได้รับการอธิบายเป็นหนึ่งในภาษากลุ่มจีนที่ยังคงเดิมมากที่สุด

ชื่อเรียก

ภาษาแต้จิ๋วมีชื่อเรียกในประเทศจีนแตกต่างกันหลายอย่าง ชาวแต้จิ๋วเองเรียกชื่อภาษาตัวเองว่า เตี่ยจิวอ่วย ส่วนในภาษาจีนกลางจะออกเสียงว่า เฉาซ่านฮว่า ต่อมาเมื่อเมืองซัวเถาเจริญรุ่งเรื่องขึ้นเป็นศูนย์กลางทางเศรษฐกิจและการเมืองแทนเมืองแต้จิ๋ว คนต่างถิ่นจึงนิยมเรียกภาษานี้ว่า ซ่านโถวฮว่า หรือ ซัวเถาอ่วย ในภาษาแต้จิ๋ว หมายถึงภาษาพูดถิ่นซัวเถา ต่อมานิยมเรียกว่า เฉาซ่านฮว่า (เตี่ยซัวอ่วย) หมายถึง ภาษาพูดถิ่นแต้จิ๋ว-ซัวเถา เพื่อให้ครอบคลุมท้องถิ่นที่พูดภาษานี้ชัดเจนยิ่งขึ้น ในแวดวงวิชาภาษาศาสตร์และภาษาถิ่นจีนนิยมเรียกว่า เฉาซ่านฟางเอี๋ยน (เตี่ยซัวฮวงงั้ง) หมายถึงภาษาถิ่นแต้จิ๋ว อีกชื่อหนึ่งที่นิยมใช้เป็นภาษาหนังสือเรียกภาษาถิ่นนี้คือ เฉาอี่ว์ (เตี่ยงื่อ) หมายถึงภาษาของจีนแต้จิ๋วหรือภาษาแต้จิ๋วนั่นเอง

มีอีกชื่อหนึ่งที่ชาวจีนแคะใช้เรียกภาษานี้จนเป็นที่รู้จักคือภาษาฮกล่อ (ภาษาแคะว่า ฮกล่อฝ่า) เนื่องจากคำว่าฮกล่อเป็นชื่อกลุ่มชาติพันธุ์ที่ใช้ภาษาหมิ่นใต้ที่แพร่หลายอีกชื่อหนึ่ง

ประวัติและท้องถิ่นที่พูด

ภาษาแต้จิ๋วในปัจจุบัน เป็นภาษาที่พัฒนามาจากภาษาจีนโบราณของตระกูลหมิ่นหนาน เมื่อประมาณคริสต์ศตวรรษที่ 9–15 มีกลุ่มชาว หมิ่น (หมิ่น) ได้อพยพลงใต้จากมณฑลฝูเจี้ยน (หรือฮกเกี้ยน) มาที่ทางตะวันออกของมณฑลกวางตุ้ง ในเขตที่เรียกว่า เตี่ยซัว การอพยพดังกล่าวมีสาเหตุมาจากประชากรที่มากขึ้นในมณฑลฝูเจี้ยน เนื่องจากภูมิประเทศใหม่ที่ค่อนข้างตัดขาดจากมณฑลฮกเกี้ยนเดิม ภาษาแต้จิ๋วจึงได้กลายมาเป็นภาษาเอกเทศในภายหลัง ภาษาแต้จิ๋วนั้นจะพูดในเขตที่เรียกรวมกันว่า "เตี่ยซัว" ซึ่งมีเมืองแต้จิ๋ว (หรือเฉาโจวในภาษาจีนกลาง) และซัวเถา (หรือ ซั่นโถว ในภาษาจีนกลาง) เป็นหลัก ซึ่งเป็นที่มาของชื่อ "เตี่ยซัว" ดังกล่าว นอกจากนั้น ยังพูดกันในเมืองกิ๊กเอี๊ย เตี่ยเอี๊ยะ โผวเล้ง เตี่ยอัง เหยี่ยวเพ้ง ฮุ่ยไล้ และ เถ่งไฮ่ เขตเตี่ยซัวเคยเป็นเขตหนึ่งที่มีคนจีนอพยพออกนอกประเทศเป็นอันมากไปยังเอเชียอาคเนย์ในคริสต์ศตวรรษที่ 18–20 ซึ่งทำให้ภาษาแต้จิ๋วเป็นภาษาหลักหนึ่งในภาษาที่พูดกันมากในกลุ่ม ชาวจีนอพยพ โดยเฉพาะในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ เช่น ประเทศไทย กัมพูชา สิงคโปร์ เวียดนาม มาเลเซีย อินโดนีเซีย และ ฮ่องกง และยังมีในทวีปยุโรป และ ทวีปอเมริกา ที่มีชาวจีนแต้จิ๋วอพยพไป

อย่างไรก็ตาม ในยุคโลกาภิวัตน์นั้นภาษาแต้จิ๋วได้ลดความนิยมลงไปมากในหมู่ชาวแต้จิ๋ว เช่น ในสิงคโปร์ เยาวชนที่เดิมพูดแต้จิ๋วได้เปลี่ยนไปพูดภาษาอังกฤษมากขึ้น เนื่องจากวัฒนธรรมส่วนใหญ่และอิทธิพลของสื่อสารมวลชน

สัทศาสตร์

อักษรละตินตัวเอนหมายถึงอักษรที่นิยมใช้ทับศัพท์แทนเสียง อักษรไทยในวงเล็บคือเสียงอักษรที่ใกล้เคียง

เสียงพยัญชนะ

เสียงพยัญชนะของภาษาแต้จิ๋ว

นาสิก		/m/ m (ม)	/n/ n (น)	/ŋ/ ng (ง)
กัก		/pʰ/ p (พ)	/tʰ/ t (ท)	/kʰ/ k (ค)
		/p/ b (ป)	/t/ d (ต)	/k/ g (ก)	/ʔ/ - (อ)
		/b/ bh (บ)		/ɡ/ gh (ก̃)
			/tsʰ/ c (ช)
			/ts/ z (จ)
			/dz/ j/r (จ̃)
			/s/ s (ซ)		/h/ h (ฮ)
			/l/ l (ล)

เสียงสระและพยัญชนะสะกด

เสียงสระอาจเป็นเสียงสั้นหรือเสียงยาวก็ได้ แต่สำหรับเสียงสระ+สะกดกักแสดงด้วยเสียงสั้นเท่านั้น คล้ายวิธีอ่านสระเสียงสั้นในภาษาไทย สระขึ้นจมูกมิได้หมายความว่าสะกดด้วย น แต่เวลาออกเสียงสระให้ปล่อยลมทางจมูกด้วย

เสียงสระของภาษาแต้จิ๋ว

กลุ่มสระ	อ้าปาก	แย้มฟัน	ห่อปาก
สระพื้นฐาน		[i] i (อี)	[u] u (อู)
	[a] a (อา)	[ia] ia (เอีย)	[ua] ua (อัว)
	[o] o (โอ)	[io] io (อี-โอ)
	[e] ê (เอ)	[ie] iê (อี-เอ)	[ue] uê (อู-เอ)
	[ɯ] e (อือ)
	[ai] ai (อาย)		[uai] uai (อวย)
	[oi] oi (โอย)		[ui] ui (อูย)
	[ao] ao (อาว)
	[ou] ou (โอว)	[iou] iou (เอียว)
		[iu] iu (อีว)
สระขึ้นจมูก		[ĩ] in (อีน̃)
	[ã] an (อาน̃)	[ĩã] ian (เอียน̃)	[ũã] uan (อวน̃)
		[ĩõ] ion (อี-โอน̃)
	[ẽ] ên (เอน̃)	【[ĩẽ] iên (อี-เอน̃)】	[ũẽ] uên (อู-เอน̃)
	[ɯ̃] en (อืน̃)
	[ãĩ] ain (อายน̃)		[ũãĩ] uain (อวยน̃)
	[õĩ] oin (โอยน̃)		[ũĩ] uin (อูยน̃)
	[ãõ] aon (อาวน̃)
	[õũ] oun (โอวน̃)
		[ĩũ] iun (อีวน̃)
สระ+สะกดนาสิก		[im] im (อีม)
	[am] am (อาม)	[iam] iam (เอียม)	[uam] uam (อวม)
		[iŋ] ing (อีง)	[uŋ] ung (อูง)
	[aŋ] ang (อาง)	[iaŋ] iang (เอียง)	[uaŋ] uang (อวง)
	[oŋ] ong (โอง)	[ioŋ] iong (อี-โอง)
	[eŋ] êng (เอง)	[ieŋ] iêng (อี-เอง)	[ueŋ] uêng (อู-เอง)
	【[ɯŋ] eng (อืง)】
สระ+สะกดกัก		[iʔ] ih (อิ)
	[aʔ] ah (อะ)	[iaʔ] iah (เอียะ)	[uaʔ] uah (อัวะ)
	[oʔ] oh (โอะ)	[ioʔ] ioh (อิ-โอะ)
	[eʔ] êh (เอะ)		【[ueʔ] uêh (อุ-เอะ)】
	[oiʔ] oih (โอะ-อิ)
	[aoʔ] aoh (อะ-โอะ)
		[ip̚] ib (อิบ)
	[ap̚] ab (อับ)	[iap̚] iab (เอียบ)	[uap̚] uab (อ็วบ)
		[ik̚] ig (อิก)	[uk̚] ug (อุก)
	[ak̚] ag (อัก)	[iak̚] iag (เอียก)	[uak̚] uag (อ็วก)
	[ok̚] og (อก)	[iok̚] iog (อิ-อก)
	[ek̚] êg (เอ็ก)	[iek̚] iêg (อิ-เอ็ก)	[uek̚] uêg (อุ-เอ็ก)
	[ɯek̚] eg (อึก)
สระเสริม	[m] m (มฺ)	[ŋ] ng (งฺ)	[ŋʔ] ngh (งฺอ์)

เสียงวรรณยุกต์

เสียงวรรณยุกต์มีสองกลุ่มคือ อิม (陰 หรือหยิน) กับ เอี๊ยง (陽 หรือหยาง) กลุ่มละสี่เสียง รวมแปดเสียง เสียงสระ+สะกดกักจะมีเสียงวรรณยุกต์ 4 หรือ 8 เท่านั้น

เสียงวรรณยุกต์ของภาษาแต้จิ๋ว

วรรณยุกต์	1	2	3	4	5	6	7	8
ชื่อ	อิมเพ้ง (陰平)	อิมเจี่ยน (陰上)	อิมขื่อ (陰去)	อิมยิบ (陰入)	เอี๊ยงเพ้ง (陽平)	เอี๊ยงเจี่ยน (陽上)	เอี๊ยงขื่อ (陽去)	เอี๊ยงยิบ (陽入)
ระดับเสียง	˧˧ 33	˥˨ 52	˨˩˧ 213	˨ʔ 2	˥˥ 55	˧˥ 35	˩˩ 11	˦ʔ 4
ลักษณะ	กลางราบ	สูงตก	ต่ำยก	ต่ำหยุด	สูงราบ	สูงยก	ต่ำราบ	สูงหยุด
ตัวอย่าง	分	粉	訓	忽	雲	混	份	佛
คำอ่าน	hung1 (ฮูง)	hung2 (หู้ง/ฮู่ง)	hung3 (หู่ง-ปลายยก)	hug4 (หุก)	hung5 (ฮู้ง)	hung6 (หูง)	hung7 (หู่ง/หูง)	hug8 (ฮุก)

ดูเพิ่ม

• ชาวจีนโพ้นทะเล
• ชาวไทยเชื้อสายจีน

หมายเหตุ

1. เชื่อกันว่าภาษาหมิ่นแยกจากภาษาจีนเก่ามากกว่าภาษาจีนสมัยกลางอย่างวิธภาษาจีนอื่น ๆ

อ้างอิง

1. . Sin Chew. 2021-01-09. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2021-03-19. สืบค้นเมื่อ 2024-04-18.
2. Language atlas of China (2nd edition), , 2012, ISBN .
3. (1970), "Tones and prosody in Middle Chinese and the origin of the rising tone", Harvard Journal of Asiatic Studies, 30: 86–110, doi:10.2307/2718766, JSTOR 2718766
4. (1984), Middle Chinese: A study in Historical Phonology, Vancouver: University of British Columbia Press, p. 3, ISBN 
5. ; Forkel, Robert; ; Bank, Sebastian (2023-07-10). "Glottolog 4.8 - Min". . Leipzig: . doi:10.5281/zenodo.7398962. จากแหล่งเดิมเมื่อ 2023-10-13. สืบค้นเมื่อ 2023-10-13.
6. "Change Request Documentation: 2021-045". 31 August 2021. สืบค้นเมื่อ 30 May 2022.
7. Yap, Foong Ha; Grunow-Hårsta, Karen; Wrona, Janick, บ.ก. (2011). Nominalization in Asian Languages: Diachronic and typological perspectives. . p. 11. ISBN .
8. ถาวร สิกขโกศล. ภาษาแต้จิ๋ว (๑). ในศิลปวัฒนธรรม ปีที่ 30 ฉบับที่ 12 ตุลาคม 2552 กรุงเทพ:สำนักพิมพ์มติชน,2552. หน้า 141
9. Dylan W.H. Sung (28 มกราคม พ.ศ. 2546). (ภาษาอังกฤษ). คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2010-01-11. สืบค้นเมื่อ 2010-05-29. {{}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |date= ((help)); ไม่รู้จักพารามิเตอร์ |accessmonthday= ถูกละเว้น ((help)); ไม่รู้จักพารามิเตอร์ |accessyear= ถูกละเว้น แนะนำ (|access-date=) ((help))