ชนิดย่อย หรือ สปีชีส์ย่อย (อังกฤษ: subspecies, ย่อ: subsp. หรือ ssp.) ในการจำแนกทางชีววิทยาหมายถึง กลุ่มประชากรหนึ่งในสองกลุ่มหรือมากกว่าของสิ่งมีชีวิตชนิด (species) เดียวกัน ที่อาศัยอยู่ในเขตย่อยที่แตกต่างกัน (ภายในเขตกระจายพันธุ์ของชนิดนั้น) และมีความแตกต่างกันของลักษณะทางสัณฐานวิทยาปลีกย่อยต่างกัน ซึ่งไม่สามารถจำแนกชนิดย่อยเดี่ยวออกเป็นชนิดใหม่ได้อย่างอิสระ ความแตกต่างของชนิดย่อยมักอยู่ที่ลวดลาย สีสัน หรือขนาดลำตัว อันเนื่องจากสภาพภูมิประเทศที่อยู่ที่แตกต่างกัน ตามระเบียบสากลของระบบการตั้งชื่อชนิดย่อยของสัตว์ใช้ ในทางพฤกษศาสตร์ และวิทยาแบคทีเรีย ใช้คำย่อ "subsp." หรือ "ssp." ตามด้วยชื่อชนิดย่อย
สิ่งมีชีวิตชนิดหนึ่งอาจได้รับการระบุว่าไม่มีชนิดย่อยเลย หรือมีอย่างน้อยสองชนิดย่อยซึ่งรวมทั้งที่สูญพันธุ์แล้ว
ในการจำแนกชนิดย่อย นักอนุกรมวิธานตัดสินใจจากเกณฑ์อย่างง่ายในการจำแนกกลุ่มประชากรที่แตกต่างกันสองกลุ่มให้เป็นชนิดย่อยหรือชนิด คือความสามารถในการผสมข้ามพันธุ์ (หากผสมข้ามกันได้แม้ว่าทายาทตัวผู้บางตัวอาจเป็นหมัน อาจนับเป็นชนิดย่อย) ในธรรมชาติชนิดย่อยจะไม่ผสมข้ามพันธุ์กันเนื่องจากความโดดเดี่ยวทางภูมิศาสตร์หรือ ความแตกต่างระหว่างชนิดย่อยมักจะแตกต่างกันน้อยกว่าความแตกต่างระหว่างชนิด
ระบบการตั้งชื่อ
ชื่อวิทยาศาสตร์ในลำดับขั้นชนิด (สปีชีส์) ใช้การตั้งชื่อแบบทวินาม (binomial nomenclature) ซึ่งชื่อทวินามประกอบด้วยคำภาษาละตินสองคำ โดยคำแรกแสดงถึงชื่อสกุลและคำที่สองคือชื่อเฉพาะแสดงลักษณะเด่นของชนิด
ในทางสัตววิทยา ภายใต้ (International Code of Zoological Nomenclature (ICZN)) การตั้งชื่อวิทยาศาสตร์ของชนิดย่อยในแบบ (trinomen) ประกอบด้วยคำละตินสามคำคือ สองคำแรกจากชื่อทวินาม (binomen) ตามด้วยคำที่สามที่เป็นชื่อของชนิดย่อย ตัวอย่างเช่น เสือดาว ทวินามคือ Panthera pardus และตรีนาม ได้แก่ Panthera pardus delacouri คือ เสือดาวอินโดจีน, Panthera pardus fusca คือ เสือดาวอินเดีย เป็นต้น ชื่อตรีนามเขียนด้วยตัวเอียงทั้งสามส่วน
ในทางพฤกษศาสตร์และ ตาม (ICBN) ชนิดย่อยเป็นหนึ่งในลำดับขั้นที่ต่ำกว่าชนิด ซึ่งได้แก่ ชนิดย่อย (subspecies), พันธุ์ (variety), พันธุ์ย่อย (subvariety), รูป (form) และรูปย่อย (subform) ตามลำดับ ในการระบุชื่อเฉพาะชนิดย่อยต้องนำหน้าด้วย "subspecies" (ซึ่งสามารถย่อมาจาก "subsp." หรือ "ssp.") ตัวอย่างเช่น Schoenoplectus californicus subsp. tatora
ในวิทยาแบคทีเรีย ลำดับขั้นเดียวที่ต่ำกว่าชนิดภายใต้ระบบชื่ออนุกรมวิธานคือ ชนิดย่อยเท่านั้น การระบุลำดับชั้นที่ย่อยลงมาจากชนิด (infrasubspecific taxon) มีความสำคัญอย่างยิ่งในวิทยาแบคทีเรียแต่ยังไม่มีระบบที่ชัดเจน ในภาคผนวกที่ 10 ของได้ระบุคำแนะนำให้ชื่อที่ตีพิมพ์ก่อนปี ค.ศ. 1992 ในลำดับของพันธุ์ (variety) ให้ถือเป็นชื่อของชนิดย่อย และให้ใช้โครงสร้างของชื่อตามแบบชื่อชนิดย่อยในทางพฤกษศาสตร์ คือ มีคำย่อ "subsp." ตัวอย่างเช่น Bacillus subtilis subsp. spizizenii
ชนิดย่อยต้นแบบ
เรียก "ชนิดย่อยต้นแบบ" (nominotypical subspecies) ทางสัตววิทยา และ เรียก "ชนิดย่อยอัตนาม" (subspecies autonyms) ในทางพฤกษศาสตร์
ในระบบการตั้งชื่อทางสัตววิทยา เมื่อชนิดถูกแบ่งออกเป็นชนิดย่อยประชากรที่ระบุชนิดไว้ครั้งแรกจะได้รับการระบุเป็น "ชนิดย่อยต้นแบบ" (nominotypical subspecies) หรือ "ชนิดย่อยที่ถูกเสนอชื่อ (ครั้งแรก)" ซึ่งใช้คำที่สามเป็นชื่อเดียวกันกับชื่อชนิด ตัวอย่างเช่น Lonchura punctulata punctulata (มักเรียกย่อว่า L.p. punctulata) เป็นชนิดย่อยต้นแบบของนกกระติ๊ดขี้หมู (Lonchura punctulata)
ในระบบการตั้งชื่อทางพฤกษศาสตร์ ชื่อของชนิดย่อยถูกสร้างขึ้นโดยใช้ซ้ำชื่อชนิดนั้น ซึ่งเรียก "อัตนาม" (autonym) และอนุกรมวิธานต่ำกว่าชนิดเป็น "ชนิดย่อยที่ชื่อถูกสร้างขึ้นโดยอัตโนมัติ" (autonymous subspecies)
กรณีที่กำกวม
เมื่อนักสัตววิทยาไม่เห็นด้วยกับการระบุชนิดของประชากรบางกลุ่มให้เป็นชนิดหรือชนิดย่อย ส่วนของชื่อชนิดอาจเขียนในวงเล็บ ตัวอย่างเช่น Larus (argentatus) smithsonianus (นกนางนวลแฮร์ริ่งอเมริกัน) ชื่อชนิดในวงเล็บหมายความถึง นักสัตววิทยาบางคนคิดว่าประชากรนกกลุ่มนี้เป็นชนิดย่อยของนกนางนวลแฮร์ริ่ง (Larus argentatus) จึงเรียกนกนางนวลแฮร์ริ่งอเมริกันว่า Larus argentatus smithsonianus ในขณะที่นักสัตววิทยาคนอื่นมองว่านกนางนวลแฮร์ริ่งอเมริกันเป็นชนิดที่แยกต่างหาก จึงเรียก Larus smithsonianus
ชนิดโมโนไทป์และโพลีไทป์
ชนิดโมโนไทป์ (monotypic species) คือชนิดที่มีเพียงชนิดย่อยเดียว และชนิดโพลีไทป์ (polytypic species) คือชนิดที่มีตั้งแต่สองชนิดย่อยหรือมากกว่า
ในแง่ชีววิทยา การตั้งชื่อชนิดย่อยเป็นไปตามความต่างกันทางพันธุกรรมและฟีโนไทป์ของสองกลุ่มประชากรหรือมากกว่านั้น กลุ่มประชากรที่แตกต่างกันเหล่านี้ไม่อาจผสมข้ามพันธุ์ได้ตามธรรมชาติเนื่องจากแยกออกจากกันอย่างสิ้นเชิงด้วยภูมิศาสตร์ แต่ยังคงความสามารถในการผสมข้ามพันธุ์และมีลูกหลานที่เจริญพันธุ์ได้ (เมื่อนำมาเพาะเลี้ยงในที่กักขัง หรือมีการเปลี่ยนแปลงทางภูมิประเทศและภูมิอากาศทำให้เกิดพื้นที่รอยต่อระหว่างกลุ่มประชากร) ชนิดย่อย พันธุ์ หรือกลุ่มประชากรเหล่านี้ มักถูกอธิบายและตั้งชื่อโดยนักสัตววิทยา นักพฤกษศาสตร์ และนักจุลชีววิทยา
ในชนิดโมโนไทป์ ประชากรทั้งหมดมีลักษณะทางพันธุกรรมและฟีโนไทป์เหมือนกัน ชนิดโมโนไทป์สามารถเกิดขึ้นได้หลายวิธีได้แก่
- สมาชิกทั้งหมดของชนิด มีความคล้ายคลึงกันมากและไม่สามารถแบ่งออกเป็นหมวดหมู่ย่อยที่มีนัยสำคัญทางชีววิทยาอย่างสมเหตุสมผล
- แต่ละชีวิตมีความแตกต่างกันมาก แต่ความผันแปรนั้นสุ่มโดยพื้นฐานและไร้ความหมายทางพันธุกรรม ตราบเท่าที่เกี่ยวข้องกับการถ่ายทอดทางพันธุกรรมของการเปลี่ยนแปลงเหล่านี้
- ความผันแปรระหว่างชีวิตสามารถสังเกตได้และเป็นไปตามรูปแบบ แต่ไม่มีเส้นแบ่งที่ชัดเจนระหว่างกลุ่มที่แยกจากกัน ได้แก่ ความแตกต่างที่ลดหายไปจากกันและกัน การแปรผันโน้มตามทางพันธุกรรมดังกล่าวมักบ่งชี้ถึงการไหลของยีนจำนวนมากในกลุ่มที่แยกจากกันอย่างชัดเจนซึ่งประกอบเป็นประชากร ประชากรที่มีการไหลของยีนที่มั่นคงและสม่ำเสมอในหมู่พวกเขามักจะเป็นตัวแทนของสปีชีส์ monotypic แม้ว่าจะมีความแปรปรวนทางพันธุกรรมในระดับกลาง ๆ ก็ตาม
ดูเพิ่ม
อ้างอิง
- Kitchener, A. C.; Breitenmoser-Würsten, C.; Eizirik, E.; Gentry, A.; Werdelin, L.; Wilting, A.; Yamaguchi, N.; Abramov, A. V.; Christiansen, P.; Driscoll, C.; Duckworth, J. W.; Johnson, W.; Luo, S.-J.; Meijaard, E.; O’Donoghue, P.; Sanderson, J.; Seymour, K.; Bruford, M.; Groves, C.; Hoffmann, M.; Nowell, K.; Timmons, Z.; Tobe, S. (2017). "A revised taxonomy of the Felidae: The final report of the Cat Classification Task Force of the IUCN Cat Specialist Group". Cat News. Special Issue 11: 66−69. :10088/32616.
- Mayr, E. (1982). "Of what use are subspecies?". The Auk. 99 (3): 593−595.
- Monroe, B. L. (1982). "A modern concept of the subspecies". The Auk. 99 (3): 608−609.
- "Species - Speciation". Encyclopedia Britannica (ภาษาอังกฤษ). สืบค้นเมื่อ 2021-04-20.
- Linné, C. (1735). Systema naturae, sive, Regna tria naturae systematice proposita per classes, ordines, genera, & species. Lugduni Batavorum: Theodor Haak.
- Ride, W. D. L.; Corliss, J. O., บ.ก. (1999). International Code of Zoological Nomenclature: Adopted by the International Union of Biological Sciences (PDF) (Fourth ed.). London: The International Trust for Zoological Nomenclature. ISBN .
- "Scientific Nomenclature". cdc.gov. Centers for Disease Control and Prevention. สืบค้นเมื่อ 20 January 2021.
- อ่อนหวาน, นายสุขเกษม. "ชนิด-Species". www.nsm.or.th.
- James, Mallet. "Subspecies, semispecies, superspecies" (PDF). ucl.ac.uk. สืบค้นเมื่อ 27 April 2018.
- "Chapter 3: Rules of Nomenclature with Recommendations". . Retrieved January 17, 2013.
- Parker, Charles T.; Tindall, Brian J.; Garrity, George M. (20 November 2015) [2008]. "International Code of Nomenclature of Prokaryotes (2008 Revision)". International Journal of Systematic and Evolutionary Microbiology (ICSP Matters ed.). 69. "Names of Subspecies: Rule 13a". doi:10.1099/ijsem.0.000778. PMID 26596770. Full text available from PDF link at this page; direct URL to PDF is auto-generated and expires.
- International Code of Zoological Nomenclature, Art. 47
- McNeill, J.; Barrie, F. R.; Buck, W. R.; Demoulin, V.; Greuter, W.; Hawksworth, D. L.; Herendeen, P. S.; Knapp, S.; Marhold, K.; Prado, J.; Prud'homme Van Reine, W.F.; Smith, G. F.; Wiersema, J. H.; Turland, N. J. (2012). . Vol. Regnum Vegetabile 154. A.R.G. Gantner Verlag KG. ISBN . คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2013-11-04. สืบค้นเมื่อ 2021-08-02.
wikipedia, แบบไทย, วิกิพีเดีย, วิกิ หนังสือ, หนังสือ, ห้องสมุด, บทความ, อ่าน, ดาวน์โหลด, ฟรี, ดาวน์โหลดฟรี, mp3, วิดีโอ, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, รูปภาพ, เพลง, เพลง, หนัง, หนังสือ, เกม, เกม, มือถือ, โทรศัพท์, Android, iOS, Apple, โทรศัพท์โมบิล, Samsung, iPhone, Xiomi, Xiaomi, Redmi, Honor, Oppo, Nokia, Sonya, MI, PC, พีซี, web, เว็บ, คอมพิวเตอร์
chnidyxy hrux spichisyxy xngkvs subspecies yx subsp hrux ssp inkarcaaenkthangchiwwithyahmaythung klumprachakrhnunginsxngklumhruxmakkwakhxngsingmichiwitchnid species ediywkn thixasyxyuinekhtyxythiaetktangkn phayinekhtkracayphnthukhxngchnidnn aelamikhwamaetktangknkhxnglksnathangsnthanwithyaplikyxytangkn sungimsamarthcaaenkchnidyxyediywxxkepnchnidihmidxyangxisra khwamaetktangkhxngchnidyxymkxyuthilwdlay sisn hruxkhnadlatw xnenuxngcaksphaphphumipraethsthixyuthiaetktangkn tamraebiybsaklkhxngrabbkartngchuxchnidyxykhxngstwich inthangphvkssastr aelawithyaaebkhthieriy ichkhayx subsp hrux ssp tamdwychuxchnidyxyesuxdawaexfrika Panthera pardus pardus epn chnidyxytnaebb nominotypical subspecies khxng esuxdaw sungepnstwpracathinkhxngaexfrikaesuxokhrngchwaaelaesuxokhrngsumatra P tigris sondaica epnchnidyxykhxngesuxokhrng aelaepnstwpracathinkhxnghmuekaasunda singmichiwitchnidhnungxacidrbkarrabuwaimmichnidyxyely hruxmixyangnxysxngchnidyxysungrwmthngthisuyphnthuaelw inkarcaaenkchnidyxy nkxnukrmwithantdsiniccakeknthxyangngayinkarcaaenkklumprachakrthiaetktangknsxngklumihepnchnidyxyhruxchnid khuxkhwamsamarthinkarphsmkhamphnthu hakphsmkhamknidaemwathayathtwphubangtwxacepnhmn xacnbepnchnidyxy inthrrmchatichnidyxycaimphsmkhamphnthuknenuxngcakkhwamoddediywthangphumisastrhrux khwamaetktangrahwangchnidyxymkcaaetktangknnxykwakhwamaetktangrahwangchnidrabbkartngchuxchuxwithyasastrinladbkhnchnid spichis ichkartngchuxaebbthwinam binomial nomenclature sungchuxthwinamprakxbdwykhaphasalatinsxngkha odykhaaerkaesdngthungchuxskulaelakhathisxngkhuxchuxechphaaaesdnglksnaednkhxngchnid inthangstwwithya phayit International Code of Zoological Nomenclature ICZN kartngchuxwithyasastrkhxngchnidyxyinaebb trinomen prakxbdwykhalatinsamkhakhux sxngkhaaerkcakchuxthwinam binomen tamdwykhathisamthiepnchuxkhxngchnidyxy twxyangechn esuxdaw thwinamkhux Panthera pardus aelatrinam idaek Panthera pardus delacouri khux esuxdawxinodcin Panthera pardus fusca khux esuxdawxinediy epntn chuxtrinamekhiyndwytwexiyngthngsamswn inthangphvkssastraela tam ICBN chnidyxyepnhnunginladbkhnthitakwachnid sungidaek chnidyxy subspecies phnthu variety phnthuyxy subvariety rup form aelarupyxy subform tamladb inkarrabuchuxechphaachnidyxytxngnahnadwy subspecies sungsamarthyxmacak subsp hrux ssp twxyangechn Schoenoplectus californicus subsp tatora inwithyaaebkhthieriy ladbkhnediywthitakwachnidphayitrabbchuxxnukrmwithankhux chnidyxyethann karrabuladbchnthiyxylngmacakchnid infrasubspecific taxon mikhwamsakhyxyangyinginwithyaaebkhthieriyaetyngimmirabbthichdecn inphakhphnwkthi 10 khxngidrabukhaaenanaihchuxthitiphimphkxnpi kh s 1992 inladbkhxngphnthu variety ihthuxepnchuxkhxngchnidyxy aelaihichokhrngsrangkhxngchuxtamaebbchuxchnidyxyinthangphvkssastr khux mikhayx subsp twxyangechn Bacillus subtilis subsp spizizenii chnidyxytnaebb eriyk chnidyxytnaebb nominotypical subspecies thangstwwithya aela eriyk chnidyxyxtnam subspecies autonyms inthangphvkssastr inrabbkartngchuxthangstwwithya emuxchnidthukaebngxxkepnchnidyxyprachakrthirabuchnidiwkhrngaerkcaidrbkarrabuepn chnidyxytnaebb nominotypical subspecies hrux chnidyxythithukesnxchux khrngaerk sungichkhathisamepnchuxediywknkbchuxchnid twxyangechn Lonchura punctulata punctulata mkeriykyxwa L p punctulata epnchnidyxytnaebbkhxngnkkratidkhihmu Lonchura punctulata inrabbkartngchuxthangphvkssastr chuxkhxngchnidyxythuksrangkhunodyichsachuxchnidnn sungeriyk xtnam autonym aelaxnukrmwithantakwachnidepn chnidyxythichuxthuksrangkhunodyxtonmti autonymous subspecies krnithikakwm emuxnkstwwithyaimehndwykbkarrabuchnidkhxngprachakrbangklumihepnchnidhruxchnidyxy swnkhxngchuxchnidxacekhiyninwngelb twxyangechn Larus argentatus smithsonianus nknangnwlaehrringxemrikn chuxchnidinwngelbhmaykhwamthung nkstwwithyabangkhnkhidwaprachakrnkklumniepnchnidyxykhxngnknangnwlaehrring Larus argentatus cungeriyknknangnwlaehrringxemriknwa Larus argentatus smithsonianus inkhnathinkstwwithyakhnxunmxngwanknangnwlaehrringxemriknepnchnidthiaeyktanghak cungeriyk Larus smithsonianuschnidomonithpaelaophliithpaerdxinediy Rhinoceros unicornis epnchnidomonithp miephiyngchnidyxyediyw chnidomonithp monotypic species khuxchnidthimiephiyngchnidyxyediyw aelachnidophliithp polytypic species khuxchnidthimitngaetsxngchnidyxyhruxmakkwa inaengchiwwithya kartngchuxchnidyxyepniptamkhwamtangknthangphnthukrrmaelafionithpkhxngsxngklumprachakrhruxmakkwann klumprachakrthiaetktangknehlaniimxacphsmkhamphnthuidtamthrrmchatienuxngcakaeykxxkcakknxyangsinechingdwyphumisastr aetyngkhngkhwamsamarthinkarphsmkhamphnthuaelamilukhlanthiecriyphnthuid emuxnamaephaaeliynginthikkkhng hruxmikarepliynaeplngthangphumipraethsaelaphumixakasthaihekidphunthirxytxrahwangklumprachakr chnidyxy phnthu hruxklumprachakrehlani mkthukxthibayaelatngchuxodynkstwwithya nkphvkssastr aelankculchiwwithya inchnidomonithp prachakrthnghmdmilksnathangphnthukrrmaelafionithpehmuxnkn chnidomonithpsamarthekidkhunidhlaywithiidaek smachikthnghmdkhxngchnid mikhwamkhlaykhlungknmakaelaimsamarthaebngxxkepnhmwdhmuyxythiminysakhythangchiwwithyaxyangsmehtusmphl aetlachiwitmikhwamaetktangknmak aetkhwamphnaeprnnsumodyphunthanaelairkhwamhmaythangphnthukrrm trabethathiekiywkhxngkbkarthaythxdthangphnthukrrmkhxngkarepliynaeplngehlani khwamphnaeprrahwangchiwitsamarthsngektidaelaepniptamrupaebb aetimmiesnaebngthichdecnrahwangklumthiaeykcakkn idaek khwamaetktangthildhayipcakknaelakn karaeprphnonmtamthangphnthukrrmdngklawmkbngchithungkarihlkhxngyincanwnmakinklumthiaeykcakknxyangchdecnsungprakxbepnprachakr prachakrthimikarihlkhxngyinthimnkhngaelasmaesmxinhmuphwkekhamkcaepntwaethnkhxngspichis monotypic aemwacamikhwamaeprprwnthangphnthukrrminradbklang ktamduephimkarcaaenkchnthangwithyasastr xnukrmwithan chnid chnidtnaebbxangxingKitchener A C Breitenmoser Wursten C Eizirik E Gentry A Werdelin L Wilting A Yamaguchi N Abramov A V Christiansen P Driscoll C Duckworth J W Johnson W Luo S J Meijaard E O Donoghue P Sanderson J Seymour K Bruford M Groves C Hoffmann M Nowell K Timmons Z Tobe S 2017 A revised taxonomy of the Felidae The final report of the Cat Classification Task Force of the IUCN Cat Specialist Group Cat News Special Issue 11 66 69 10088 32616 Mayr E 1982 Of what use are subspecies The Auk 99 3 593 595 Monroe B L 1982 A modern concept of the subspecies The Auk 99 3 608 609 Species Speciation Encyclopedia Britannica phasaxngkvs subkhnemux 2021 04 20 Linne C 1735 Systema naturae sive Regna tria naturae systematice proposita per classes ordines genera amp species Lugduni Batavorum Theodor Haak Ride W D L Corliss J O b k 1999 International Code of Zoological Nomenclature Adopted by the International Union of Biological Sciences PDF Fourth ed London The International Trust for Zoological Nomenclature ISBN 0853010064 Scientific Nomenclature cdc gov Centers for Disease Control and Prevention subkhnemux 20 January 2021 xxnhwan naysukheksm chnid Species www nsm or th James Mallet Subspecies semispecies superspecies PDF ucl ac uk subkhnemux 27 April 2018 Chapter 3 Rules of Nomenclature with Recommendations Retrieved January 17 2013 Parker Charles T Tindall Brian J Garrity George M 20 November 2015 2008 International Code of Nomenclature of Prokaryotes 2008 Revision International Journal of Systematic and Evolutionary Microbiology ICSP Matters ed 69 Names of Subspecies Rule 13a doi 10 1099 ijsem 0 000778 PMID 26596770 Full text available from PDF link at this page direct URL to PDF is auto generated and expires International Code of Zoological Nomenclature Art 47 McNeill J Barrie F R Buck W R Demoulin V Greuter W Hawksworth D L Herendeen P S Knapp S Marhold K Prado J Prud homme Van Reine W F Smith G F Wiersema J H Turland N J 2012 Vol Regnum Vegetabile 154 A R G Gantner Verlag KG ISBN 978 3 87429 425 6 khlngkhxmulekaekbcakaehlngedimemux 2013 11 04 subkhnemux 2021 08 02 bthkhwamchiwwithyaniyngepnokhrng khunsamarthchwywikiphiediyidodykarephimetimkhxmuldk