สมเด็จพระไชยราชาธิราช เป็นพระมหากษัตริย์ไทยรัชกาลที่ 13 แห่งอาณาจักรอยุธยา รัชสมัยของพระองค์โดดเด่นสำหรับการหลั่งไหลเข้ามาของ พ่อค้าและทหารรับจ้างชาวโปรตุเกสและเทคโนโลยี การสงครามสมัยใหม่ตอนต้น
สมเด็จพระไชยราชาธิราช | |
---|---|
พระเจ้ากรุงศรีอยุธยา | |
ครองราชย์ | พ.ศ. 2077 - 2089 (13 ปี) |
ก่อนหน้า | สมเด็จพระรัษฎาธิราช |
ถัดไป | สมเด็จพระยอดฟ้า |
พระมหาอุปราช | พระเทียรราชา |
พระมหาอุปราชแห่งอยุธยา | |
ดำรงตำแหน่ง | พ.ศ. 2072 - 2077 (5 ปี) |
รัชสมัย | สมเด็จพระบรมราชาธิราชที่ 4 สมเด็จพระรัษฎาธิราช |
ก่อนหน้า | พระอาทิตยวงศ์ |
ถัดไป | พระเทียรราชา |
พระราชสมภพ | ราว พ.ศ. 2042 |
สวรรคต | พ.ศ. 2089 (47 พรรษา) |
คู่อภิเษก | พระมเหสีจิตรวดี แม่อยู่หัวศรีสุดาจันทร์ |
ราชวงศ์ | สุพรรณภูมิ |
พระราชบิดา | สมเด็จพระรามาธิบดีที่ 2 |
พระราชประวัติ
สมเด็จพระไชยราชาธิราชพระราชสมภพราว พ.ศ. 2042 เป็นพระราชโอรสในสมเด็จพระรามาธิบดีที่ 2 ที่ประสูติแต่พระสนม ในปี พ.ศ. 2077 ขณะพระชนมายุราว 35 พรรษา ได้ปราบดาภิเษกโดยการสำเร็จโทษสมเด็จพระรัษฎาธิราช แล้วขึ้นครองราชย์
ในเอกสารของโปรตุเกส กล่าวกันว่าในปี ค.ศ. 1544 มีความเป็นไปได้ที่พระองค์อาจเปลี่ยนไปนับถือศาสนาคริสต์นิกายโรมันคาทอลิก โดยมีนามทางศาสนาว่า ดง จูอาว (โปรตุเกส: Dom João) ซึ่งนอกจากนี้ก็ไม่มีเอกสารอื่นใดที่ยืนยันเกี่ยวกับการเปลี่ยนศาสนาในครั้งนี้อีก
พระมเหสี พระราชโอรสธิดา
คำให้การชาวกรุงเก่าระบุว่า สมเด็จพระไชยราชาธิราชมีพระมเหสี 2 พระองค์คือ
สมเด็จพระไชยราชาธิราชมีพระราชโอรสที่ปรากฏในพงศาวดาร 2 พระองค์ ประสูติแต่นางพระยาแม่อยู่หัวศรีสุดาจันทร์ คือ
- สมเด็จพระยอดฟ้า ได้ครองราชย์หลังจากสมเด็จพระไชยราชาธิราชสวรรคตไม่ถึง 2 ปี ก็ถูกขุนวรวงศาธิราชสำเร็จโทษ
- พระศรีศิลป์ ยังถูกเลี้ยงไว้หลังจากสำเร็จโทษสมเด็จพระยอดฟ้า ต่อมาเมื่อขุนนางฝ่ายพระไชยราชาได้สังหารขุนวรวงศาและท้าวศรีสุดาจันทร์ที่คลองสระบัว พระศรีศิลป์ได้อยู่ในเหตุการณ์แต่รอดชีวิตกลับมาได้ ในรัชสมัยพระมหาจักรพรรดิ พระศรีศิลป์ได้กบฏต่อสมเด็จพระมหาจักรพรรดิจนต้องปืนสิ้นพระชนม์
การสวรรคต
พระราชพงศาวดาร ฉบับพันจันทนุมาศ (เจิม) ระบุว่า หลังทำสงครามกับเมืองเชียงใหม่แล้ว สมเด็จพระไชยราชาธิราชเสด็จยกทัพหลวงกลับมายังกรุงศรีอยุธยา แล้วสวรรคตระหว่างทาง
อย่างไรก็ดี บันทึกของพ่อค้าชาวโปรตุเกสที่เข้ามาในอาณาจักรอยุธยาในสมัยนั้นชื่อ เฟอร์ดินันท์ เมนเดซ ปินโต กลับระบุว่าแม่อยู่หัวศรีสุดาจันทร์ซึ่งลักลอบมีความสัมพันธ์กับพันบุตรศรีเทพ (ขุนวรวงศาธิราช) พราหมณ์ผู้คุมหอพระ ได้ลอบปลงพระชนม์พระองค์ด้วยยาพิษในปี พ.ศ. 2089 ซึ่งเป็นข้อมูลหลักในบทภาพยนตร์เรื่องสุริโยไท
พระราชกรณียกิจ
ราชการสงคราม
สงครามเชียงกราน
ในรัชสมัยของพระองค์ได้เกิดสงครามไทยกับพม่าเมื่อปี พ.ศ. 2081 เมื่อพระเจ้าตะเบ็งชะเวตี้แห่งกรุงหงสาวดีได้ยกกองทัพมาตีเมืองเชียงกราน อันเป็นหัวเมืองชายแดนทางทิศตะวันตกของกรุงศรีอยุธยา สมเด็จพระไชยราชาธิราชทรงยกทัพไปตีกลับคืนมา ในการทัพครั้งนี้ พระองค์นำทหารอาสาชาวโปรตุเกสไปด้วย อาสาชาวโปรตุเกสมีความชำนาญในการใช้ปืนไฟ และได้เริ่มใช้ปืนไฟ ในการรบเป็นครั้งแรก กองทัพไทยสามารถยึดเมืองเชียงกราน กลับคืนมาได้
เมื่อพระองค์ยกทัพกลับมาถึงกรุงศรีอยุธยา พระองค์ได้ทรงปูนบำเหน็จความชอบแก่กองอาสาชาวโปรตุเกส พระราชทานที่ดินให้ตั้งบ้านเรือนที่บริเวณตำบลบ้านดิน เหนือคลองตะเคียน ซึ่งต่อมาเรียกว่าบ้านโปรตุเกส และทรงอนุญาตให้สร้างโบสถ์คริสต์นิกายโรมันคาทอลิก ทำให้มีบาทหลวงเข้ามาเผยแผ่คริสต์ศาสนา
สงครามกับล้านนา
เกิดการผลัดแผ่นดินขึ้นที่เชียงใหม่ พระเมืองเกษเกล้าถูกลอบปลงพระชนม์ โดยแสนคล้าวขุนนางผู้ทุริยศ บรรดาเจ้าเมืองลำปาง เมืองเชียงราย และเมืองพานได้ ยกกำลังเข้ายึดเมืองนครเชียงใหม่ได้ แล้วพร้อมใจกันแต่งตั้งพระนางจิรประภาเทวี พระมเหสีในพระเมืองเกษเกล้า ขึ้นครองนครเชียงใหม่ สมเด็จพระไชยราชาธิราชทรงพิจารณาเห็นว่าล้านช้างอาจแผ่อำนาจเข้ามาปกครองล้านนา จึงทรงแต่งทัพไปตีเชียงใหม่ในกลางปี พ.ศ. 2088 แต่ไม่สำเร็จ ในปลายปีต่อมาจึงยกทัพไปอีกครั้ง ตีได้เมืองลำพูน เมื่อถึงเชียงใหม่พระมหาเทวีได้ยอมอ่อนน้อมต่อสมเด็จพระไชยราชาธิราช พระองค์ได้บำเพ็ญพระราชกุศลอุทิศพระเมืองเกษเกล้าร่วมกับพระมหาเทวี ณ วัดโลกโมฬี แล้วเสด็จฯ กลับอยุธยา ต่อมาสมเด็จพระไชยราชาธิราชเสด็จสวรรคตระหว่างทาง พระนางจิรประภาจึงหันไปพึ่งล้านช้างโดยถวายราชสมบัติแด่สมเด็จพระไชยเชษฐาธิราช ปกครองนครเชียงใหม่สืบต่อไป
การคมนาคม
ในรัชสมัยของพระองค์ได้โปรดเกล้าให้ขุดคลองลัดบางกอก เนื่องจากแม่น้ำเจ้าพระยาตั้งแต่ปากน้ำไปถึง กรุงศรีอยุธยามีความคดเคี้ยวหลายแห่ง ทำให้เสียเวลาในการเดินทางเรือ พระองค์ทรงพิจารณาเห็นว่า แผ่นดินระหว่างคลองบางกอกใหญ่ และคลองบางกอกน้อยแคบ สามารถเดินถึงกันได้ ผลจากการขุดคลองลัดบางกอกทำให้สายน้ำเปลี่ยนทางเดินจนคลองลัดบางกอกกลายเป็นลำน้ำเจ้าพระยา จึงโปรดเกล้าให้ขุดคลองลัด ณ บริเวณดังกล่าวเป็นบริเวณตรงข้ามพระบรมมหาราชวัง ด้านท่าราชวรดิษฐ์ในปัจจุบัน
ในวัฒนธรรมสมัยนิยม
มีนักแสดงผู้รับบท สมเด็จพระไชยราชาธิราช ได้แก่
- มานพ อัศวเทพ จากละครเรื่อง สมเด็จพระสุริโยทัย (2535)
- พงษ์พัฒน์ วชิรบรรจง จากภาพยนตร์เรื่อง สุริโยไท (2544)
- ธีรภัทร์ สัจจกุล จากละครเรื่อง แม่หยัว (2567)
พงศาวลี
พงศาวลีของสมเด็จพระไชยราชาธิราช | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
อ้างอิง
- เชิงอรรถ
- นามานุกรมพระมหากษัตริย์ไทย, หน้า 92
- Manuel de Faria e Sousa, Asia Portuguesa, Porto : Livraria Civilizaçao, 1945, Vol. 3, pp. 127
- ปรีดี พิศภูมิวิถี. กระดานทองสองแผ่นดิน. กรุงเทพฯ : มติชน, 2553, หน้า 13
- คำให้การชาวกรุงเก่า, พระราชพงศาวดารกรุงศรีอยุธยา ฉบับพันจันทนุมาศ (เจิม) และเอกสารอื่น, หน้า 492-494
- พระราชพงศาวดารกรุงศรีอยุธยา ฉบับพันจันทนุมาศ (เจิม), นนทบุรี : ศรีปัญญา, 2553, หน้า 66-7
- พระราชพงศาวดารกรุงศรีอยุธยา ฉบับพันจันทนุมาศ (เจิม), หน้า 63
- นามานุกรมพระมหากษัตริย์ไทย, หน้า 93
- บรรณานุกรม
- มูลนิธิสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา. นามานุกรมพระมหากษัตริย์ไทย. กรุงเทพฯ : มูลนิธิสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา, 2554. 264 หน้า. ISBN
- พระราชพงศาวดารกรุงศรีอยุธยา ฉบับพันจันทนุมาศ (เจิม). นนทบุรี : ศรีปัญญา, 2553. 800 หน้า. ISBN
- พระราชพงศาวดารฉบับพระราชหัตถเลขา สมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ ทรงนิพนธ์อธิบายประกอบ สำนักงานพิมพ์โอเดียนสโตร์ จัดพิมพ์จำหน่าย พ.ศ. 2510
- ไทยรบพม่า เล่ม 1 สมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ สำนักงานพิมพ์อักษรเจริญทัศน์ จัดพิมพ์จำหน่าย พ.ศ. 2546
- พระราชพงศาวดารกรุงเก่าฉบับหลวงประเสริฐอักษรนิติ์ สำนักงานพิมพ์คลังวิทยา จัดพิมพ์จำหน่าย พ.ศ. 2510
ดูเพิ่ม
เว็บไซต์
หนังสือและบทความ
- Sunait Chutintaranond. “The Aggressor at the Battle of Chiang Kran, 1538.” Journal of the Siam Society 111, 1 (2023): 159-166.
ก่อนหน้า | สมเด็จพระไชยราชาธิราช | ถัดไป | ||
---|---|---|---|---|
สมเด็จพระรัษฎาธิราช (พ.ศ. 2076 - 2077) | พระเจ้ากรุงศรีอยุธยา (ราชวงศ์สุพรรณภูมิ) (พ.ศ. 2077 -2089) | สมเด็จพระยอดฟ้า (พ.ศ. 2089 - 2091) |
wikipedia, แบบไทย, วิกิพีเดีย, วิกิ หนังสือ, หนังสือ, ห้องสมุด, บทความ, อ่าน, ดาวน์โหลด, ฟรี, ดาวน์โหลดฟรี, mp3, วิดีโอ, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, รูปภาพ, เพลง, เพลง, หนัง, หนังสือ, เกม, เกม, มือถือ, โทรศัพท์, Android, iOS, Apple, โทรศัพท์โมบิล, Samsung, iPhone, Xiomi, Xiaomi, Redmi, Honor, Oppo, Nokia, Sonya, MI, PC, พีซี, web, เว็บ, คอมพิวเตอร์
smedcphraichyrachathirach epnphramhakstriyithyrchkalthi 13 aehngxanackrxyuthya rchsmykhxngphraxngkhoddednsahrbkarhlngihlekhamakhxng phxkhaaelathharrbcangchawoprtueksaelaethkhonolyi karsngkhramsmyihmtxntnsmedcphraichyrachathirachphraecakrungsrixyuthyakhrxngrachyph s 2077 2089 13 pi kxnhnasmedcphrarsdathirachthdipsmedcphrayxdfaphramhaxuprachphraethiyrrachaphramhaxuprachaehngxyuthyadarngtaaehnngph s 2072 2077 5 pi rchsmysmedcphrabrmrachathirachthi 4 smedcphrarsdathirachkxnhnaphraxathitywngsthdipphraethiyrrachaphrarachsmphphraw ph s 2042swrrkhtph s 2089 47 phrrsa khuxphieskphramehsicitrwdi aemxyuhwsrisudacnthrrachwngssuphrrnphumiphrarachbidasmedcphraramathibdithi 2phrarachprawtismedcphraichyrachathirachphrarachsmphphraw ph s 2042 epnphrarachoxrsinsmedcphraramathibdithi 2 thiprasutiaetphrasnm inpi ph s 2077 khnaphrachnmayuraw 35 phrrsa idprabdaphieskodykarsaercothssmedcphrarsdathirach aelwkhunkhrxngrachy inexksarkhxngoprtueks klawknwainpi kh s 1544 mikhwamepnipidthiphraxngkhxacepliynipnbthuxsasnakhristnikayormnkhathxlik odyminamthangsasnawa dng cuxaw oprtueks Dom Joao sungnxkcaknikimmiexksarxunidthiyunynekiywkbkarepliynsasnainkhrngnixik phramehsi phrarachoxrsthida khaihkarchawkrungekarabuwa smedcphraichyrachathirachmiphramehsi 2 phraxngkhkhux phramehsicitrwdi aemxyuhwsrisudacnthr cakrachwngsxuthxng smedcphraichyrachathirachmiphrarachoxrsthipraktinphngsawdar 2 phraxngkh prasutiaetnangphrayaaemxyuhwsrisudacnthr khux smedcphrayxdfa idkhrxngrachyhlngcaksmedcphraichyrachathirachswrrkhtimthung 2 pi kthukkhunwrwngsathirachsaercoths phrasrisilp yngthukeliyngiwhlngcaksaercothssmedcphrayxdfa txmaemuxkhunnangfayphraichyrachaidsngharkhunwrwngsaaelathawsrisudacnthrthikhlxngsrabw phrasrisilpidxyuinehtukarnaetrxdchiwitklbmaid inrchsmyphramhackrphrrdi phrasrisilpidkbttxsmedcphramhackrphrrdicntxngpunsinphrachnmkarswrrkht phrarachphngsawdar chbbphncnthnumas ecim rabuwa hlngthasngkhramkbemuxngechiyngihmaelw smedcphraichyrachathirachesdcykthphhlwngklbmayngkrungsrixyuthya aelwswrrkhtrahwangthang xyangirkdi bnthukkhxngphxkhachawoprtueksthiekhamainxanackrxyuthyainsmynnchux efxrdinnth emneds pinot klbrabuwaaemxyuhwsrisudacnthrsunglklxbmikhwamsmphnthkbphnbutrsriethph khunwrwngsathirach phrahmnphukhumhxphra idlxbplngphrachnmphraxngkhdwyyaphisinpi ph s 2089 sungepnkhxmulhlkinbthphaphyntreruxngsurioyithphrarachkrniykicrachkarsngkhram sngkhramechiyngkran inrchsmykhxngphraxngkhidekidsngkhramithykbphmaemuxpi ph s 2081 emuxphraecataebngchaewtiaehngkrunghngsawdiidykkxngthphmatiemuxngechiyngkran xnepnhwemuxngchayaednthangthistawntkkhxngkrungsrixyuthya smedcphraichyrachathirachthrngykthphiptiklbkhunma inkarthphkhrngni phraxngkhnathharxasachawoprtueksipdwy xasachawoprtueksmikhwamchanayinkarichpunif aelaiderimichpunif inkarrbepnkhrngaerk kxngthphithysamarthyudemuxngechiyngkran klbkhunmaid emuxphraxngkhykthphklbmathungkrungsrixyuthya phraxngkhidthrngpunbaehnckhwamchxbaekkxngxasachawoprtueks phrarachthanthidinihtngbaneruxnthibriewntablbandin ehnuxkhlxngtaekhiyn sungtxmaeriykwabanoprtueks aelathrngxnuyatihsrangobsthkhristnikayormnkhathxlik thaihmibathhlwngekhamaephyaephkhristsasna sngkhramkblanna ekidkarphldaephndinkhunthiechiyngihm phraemuxngekseklathuklxbplngphrachnm odyaesnkhlawkhunnangphuthuriys brrdaecaemuxnglapang emuxngechiyngray aelaemuxngphanid ykkalngekhayudemuxngnkhrechiyngihmid aelwphrxmicknaetngtngphranangcirpraphaethwi phramehsiinphraemuxngeksekla khunkhrxngnkhrechiyngihm smedcphraichyrachathirachthrngphicarnaehnwalanchangxacaephxanacekhamapkkhrxnglanna cungthrngaetngthphiptiechiyngihminklangpi ph s 2088 aetimsaerc inplaypitxmacungykthphipxikkhrng tiidemuxnglaphun emuxthungechiyngihmphramhaethwiidyxmxxnnxmtxsmedcphraichyrachathirach phraxngkhidbaephyphrarachkuslxuthisphraemuxngekseklarwmkbphramhaethwi n wdolkomli aelwesdc klbxyuthya txmasmedcphraichyrachathirachesdcswrrkhtrahwangthang phranangcirpraphacunghnipphunglanchangodythwayrachsmbtiaedsmedcphraichyechsthathirach pkkhrxngnkhrechiyngihmsubtxip karkhmnakhm inrchsmykhxngphraxngkhidoprdeklaihkhudkhlxngldbangkxk enuxngcakaemnaecaphrayatngaetpaknaipthung krungsrixyuthyamikhwamkhdekhiywhlayaehng thaihesiyewlainkaredinthangerux phraxngkhthrngphicarnaehnwa aephndinrahwangkhlxngbangkxkihy aelakhlxngbangkxknxyaekhb samarthedinthungknid phlcakkarkhudkhlxngldbangkxkthaihsaynaepliynthangedincnkhlxngldbangkxkklayepnlanaecaphraya cungoprdeklaihkhudkhlxngld n briewndngklawepnbriewntrngkhamphrabrmmharachwng dantharachwrdisthinpccubninwthnthrrmsmyniymminkaesdngphurbbth smedcphraichyrachathirach idaek manph xswethph caklakhreruxng smedcphrasurioythy 2535 phngsphthn wchirbrrcng cakphaphyntreruxng surioyith 2544 thirphthr scckul caklakhreruxng aemhyw 2567 phngsawliphngsawlikhxngsmedcphraichyrachathirach 16 smedcphraxinthracha 8 smedcphrabrmrachathirachthi 2 17 phrarachthidainphramhathrrmrachathi 1 4 smedcphrabrmitrolknath 18 phramhathrrmrachathi 2 9 phrarachethwi 2 smedcphraramathibdithi 2 5 phrathidainrachwngsphrarwng 1 smedcphraichyrachathirach 3 phrasnm impraktphranam xangxingechingxrrthnamanukrmphramhakstriyithy hna 92 Manuel de Faria e Sousa Asia Portuguesa Porto Livraria Civilizacao 1945 Vol 3 pp 127 pridi phisphumiwithi kradanthxngsxngaephndin krungethph mtichn 2553 hna 13 khaihkarchawkrungeka phrarachphngsawdarkrungsrixyuthya chbbphncnthnumas ecim aelaexksarxun hna 492 494 phrarachphngsawdarkrungsrixyuthya chbbphncnthnumas ecim nnthburi sripyya 2553 hna 66 7 phrarachphngsawdarkrungsrixyuthya chbbphncnthnumas ecim hna 63 namanukrmphramhakstriyithy hna 93 brrnanukrmmulnithismedcphraethphrtnrachsuda namanukrmphramhakstriyithy krungethph mulnithismedcphraethphrtnrachsuda 2554 264 hna ISBN 978 616 7308 25 8 phrarachphngsawdarkrungsrixyuthya chbbphncnthnumas ecim nnthburi sripyya 2553 800 hna ISBN 978 616 7146 08 9 phrarachphngsawdarchbbphrarachhtthelkha smedc krmphrayadarngrachanuphaph thrngniphnthxthibayprakxb sanknganphimphoxediynsotr cdphimphcahnay ph s 2510 ithyrbphma elm 1 smedc krmphrayadarngrachanuphaph sanknganphimphxksrecriythsn cdphimphcahnay ph s 2546 phrarachphngsawdarkrungekachbbhlwngpraesrithxksrniti sanknganphimphkhlngwithya cdphimphcahnay ph s 2510duephimewbist rayphranamphramhakstriyithyhnngsuxaelabthkhwam Sunait Chutintaranond The Aggressor at the Battle of Chiang Kran 1538 Journal of the Siam Society 111 1 2023 159 166 kxnhna smedcphraichyrachathirach thdipsmedcphrarsdathirach ph s 2076 2077 phraecakrungsrixyuthya rachwngssuphrrnphumi ph s 2077 2089 smedcphrayxdfa ph s 2089 2091