พระยามงคลวรยศ

พระยามงคลยศประเทศราช หรือ พระยามงคลวรยศ ทรงเป็นเจ้าผู้ครองนครน่าน องค์ที่ 56 และองค์ที่ 6 แห่งราชวงศ์ติ๋นมหาวงศ์ มีพระนามเดิมว่า เจ้าจันทปโชติ เป็นราชโอรส ในเจ้าอริยวงษ์ เจ้าผู้ครองนครน่าน องค์ที่ 52 ประสูติแม่เจ้าเมืองเชียงใหม่อัครเทวี และทรงเป็นพระนัดดาในพระเจ้าหลวงติ๋นมหาวงศ์ เจ้าผู้ครองนครน่าน องค์ที่ 51 และปฐมกษัตริย์แห่งราชวงศ์ติ๋นมหาวงศ์ ทรงครองเมืองน่าน ระหว่างปี พ.ศ. 2326 – พ.ศ. 2329

เจ้ามงคลวรยศ
พระยาน่าน
เจ้าผู้ครองนครน่าน องค์ที่ 56 แห่งราชวงศ์ติ๋นมหาวงศ์
ราชาภิเษก	2 เมษายน พ.ศ. 2326
ครองราชย์	2 เมษายน พ.ศ. 2326 - 2 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2329
รัชกาล	2 ปี 10 เดือน
ก่อนหน้า	เจ้าวิธูร
ถัดไป	สมเด็จเจ้าฟ้าอัตถวรปัญโญ
ประสูติ	เมืองเชียงใหม่
พิราลัย	เมืองน่าน
พระชายา	2 องค์
พระราชบุตร	4 พระองค์
พระนามเต็ม เจ้าพระยามงคลวรยศประเทศราช เจ้านครเมืองน่าน
ราชสกุล
ราชวงศ์	ติ๋นมหาวงศ์
พระบิดา	เจ้าอริยวงษ์
พระมารดา	แม่เจ้าเมืองเชียงใหม่เทวี

พระประวัติ

พระยามงคลยศประเทศราช หรือพระนามเดิม เจ้าจันทปโชต เป็นโอรสในเจ้าอริยวงษ์ ประสูติแต่ แม่เจ้าเมืองเชียงใหม่

พระยามงคลยศประเทศราช มีพระอนุชา และพระขนิษฐา ร่วมเจ้ามารดา รวม 5 พระองค์

1. พระยามงคลยศประเทศราช เจ้าผู้ครองนครน่าน องค์ที่ 56
2. เจ้าวิธูร เจ้าผู้ครองนครน่าน องค์ที่ 55
3. เจ้าเทพินทร์
4. เจ้าน้อยตู๊ย
5. เจ้ามหาวงษ์

ราชโอรส ราชธิดา

เจ้าพระยามงคลวรยศประเทศราช ทรงมีพระชายา 2 พระองค์ ราชโอรส และราชธิดา 5 พระองค์ ดังนี้

• พระชายาที่ 1 แม่เจ้าเมืองเทิงอัครเทวี ประสูติราชโอรสและราชธิดา 3 พระองค์

1. เจ้านางเกี๋ยงคํา
2. เจ้าหนานปินตา (บ้านฝายแก้ว)
3. เจ้านางบัวแก้ว เสกสมรสกับ พระเจ้าดวงทิพย์ เจ้าผู้ครองนครลำปาง องค์ที่ 5 แห่งราชวงศ์ทิพย์จักร มีพระโอรส 1 องค์ คือ เจ้าพรหมาภิพงษธาดา เจ้าผู้ครองนครลำปาง องค์ที่ 10 แห่งราชวงศ์ทิพย์จักร และพระธิดา 1 องค์ คือ เจ้านางคำหล้า ผู้เป็นพระมารดาใน พระเจ้าอินทวิชยานนท์ เจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่ องค์ที่ 7 แห่งราชวงศ์ทิพย์จักร

• พระชายาที่ 2 แม่เจ้านางเทวี ประสูติราชโอรสและราชธิดา 2 พระองค์

1. เจ้าคำตัน
2. เจ้านางเมืองเทิง

อิสริยยศ

ในช่วง พ.ศ. 2297- 2327 หัวเมืองล้านนาต่าง ๆ พยายามแข็งข้อต่อพม่า มีการสู้รบกันตลอดมา สมเด็จ พระเจ้าตากสินมหาราช สามารถโจมตีขับไล่พม่าออกจากเชียงใหม่เป็นผลสำเร็จเมื่อปี พ.ศ. 2317 แต่เมือง น่านยังตกอยู่ในฝ่ายพม่า เจ้าหลวงวิธูร เจ้าเมืองน่านถูกจับและถูกคุมตัวส่งไปยังกรุงธนบุรี (พ.ศ. 2321) เมืองน่านจึงไม่มีเจ้าผู้ครองนคร พม่าได้โอกาศจึงยกทัพเข้ามากวาดต้อนผู้คนในเมืองน่านไปอยู่ที่เชียงแสน ทำให้เมืองน่านถูกทิ้งร้างว่างเปล่า จนกระทั่งปี พ.ศ. 2326 พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช ทรงแต่งตั้งให้เจ้าหนานจันทปโชติ โอรสในเจ้าหลวงอริยวงศ์ ที่รับราชการมาจนเป็นที่โปรดปราน ขึ้นเป็นพระยามงคลยศประเทศราช และให้กลับขึ้นมาครองเมืองน่าน เจ้ามงคลวรยศจึงไปตั้งมั่นอยู่ที่บ้านท่าปลา (เขตนครน่าน ในอดีต) ฝ่ายพม่าได้แต่งตั้งให้เจ้าอัตถวรปัญโญ นัดดาของเจ้ามงคลวรยศเป็นเจ้าเมืองน่าน ในปีต่อมาเช่นกัน โดยไปตั้งมั่นอยู่ที่เมืองเทิง (เขตนครน่าน ในอดีต) ส่วนเจ้าสมณะ อนุชาเจ้ามงคลวรยศ ไปตั้งอยู่ที่เวียงสา และในปี พ.ศ. 2329 เจ้าพระยามงคลยศประเทศราช ก็ได้ยกบ้านเมือง นครน่านให้เจ้าอัตถวรปัญโญ ปกครองสืบไป

สถานที่อันเนื่องมาจากพระนาม

1. ตั้งอยู่ เลขที่ 5 บ้านมงคล ถนนมหาวงศ์ ตำบลในเวียง อำเภอเมืองน่าน จังหวัดน่าน

ประวัติความเป็นมาของวัด

 วัดมงคล สร้างขึ้นเมื่อปี พ.ศ. 2329 โดยสมเด็จเจ้าฟ้าอัตถวรปัญโญ เจ้าผู้ครองนครน่าน องค์ที่ 57 (ครองราชย์ พ.ศ. 2329 - พ.ศ. 2353 (24 ปี) เพื่อถวายเป็นอนุสรณ์สถานเฉลิมพระเกียรติแด่พระเจ้าลุงของพระองค์ท่าน คือ พระเจ้ามงคลวรยศ หรือ เจ้าหลวงจันทประโชติ เจ้าผู้ครองนครน่าน องค์ที่ 56 (ครองราชย์ พ.ศ. 2326 - พ.ศ. 2329 (3 ปี) โดยพระองค์ได้พระราชทานนามว่า "วัดมงคล"

ราชตระกูล

พงศาวลีของพระยามงคลยศประเทศราช
4. พญาหลวงติ๋นมหาวงศ์                             2. เจ้าอริยวงษ์                                   5. แม่เจ้าเมืองเชียงใหม่เทวี (ชายาที่ 1)                             1. พระยามงคลวรยศ                                         3. แม่เจ้าเมืองเชียงใหม่เทวี (ชายาที่ 1)

อ้างอิง

1. นามสกุลคนไทย (ต้นสกุล (ต้นวงศ์), ต้นราชสกุล)
2. ราชวงศปกรณ์ พงศาวดารเมืองน่าน (ฉบับพระเจ้าสุริยพงษ์ผริตเดช)

ดูเพิ่ม

• รายพระนามเจ้าผู้ครองนครน่าน
• ในยุครัชกาลที่ 1 พระองค์ทรงแต่งตั้งให้ “เจ้ามงคลวรยศ” ผู้มีศักดิ์เป็นหลานของเจ้าพญาหลวงติ๋นมหาวงศ์มาปกครองนครน่านและเริ่มฟื้นฟูเมืองขึ้นใหม่ …น่านในช่วงต้นรัตนโกสินทร์เป็นหัวเมืองประเทศราชที่มีเจ้าผู้ครองนครและอำนาจบริหารภายในของตนเอง แต่ยังให้ความช่วยเหลือสยามอย่างดีโดยตลอด ภาพแนบ: รูปวาดเจ้ามงคลวรยศ

ก่อนหน้า		พระยามงคลยศประเทศราช		ถัดไป
พระเจ้าวิธูร		เจ้าผู้ครองนครน่าน องค์ที่ 56 และองค์ที่ 6 แห่งราชวงศ์ติ๋นมหาวงศ์ (พ.ศ. 2326 - พ.ศ. 2329)		สมเด็จเจ้าฟ้าอัตถวรปัญโญ