พระมหาเทวีแห่งสุโขทัย (พระชายาในสมเด็จพระบรมราชาธิราชที่ 1)

มหาเทวี เป็นฝ่ายในที่ไม่ปรากฏพระนามแห่งอาณาจักรสุโขทัยพระองค์หนึ่ง ปรากฏเพียงว่าเป็นพระขนิษฐาในพระมหาธรรมราชาที่ 1 (ลือไทย) และเป็นพระชายาพระองค์หนึ่งในสมเด็จพระบรมราชาธิราชที่ 1 แห่งกรุงศรีอยุธยา โดยพระองค์ได้ขึ้นครองเมืองสุโขทัยระยะหนึ่งหลังต่อจากพระมหาธรรมราชาที่ 1 ผู้เป็นพระเชษฐา หลังพระองค์เสด็จสวรรคตพระราชอำนาจจึงตกอยู่กับพระศรีเทพาหูราช พระราชโอรส

พระมหาเทวี
(ไม่ปรากฎพระนาม)
ผู้ปกครองเมืองสุโขทัย
ครองราชย์	พ.ศ. 1905–1913
ก่อนหน้า	พระมหาธรรมราชาที่ 1
ถัดไป	พระยาศรีเทพาหูราช
สวรรคต	ประมาณ พ.ศ. 1913
พระราชสวามี	สมเด็จพระบรมราชาธิราชที่ 1
พระราชบุตร	พระยาศรีเทพาหูราช
ราชวงศ์	พระร่วง (ประสูติ) สุพรรณภูมิ (อภิเษก)
พระราชบิดา	พระยาเลอไทย

พระราชประวัติ

แต่เดิมอาณาจักรสุโขทัยมีอาณาเขตกว้างขวางกินอาณาบริเวณตั้งแต่ที่ราบลุ่มภาคกลาง และติดต่อกับกลุ่มรัฐสุพรรณภูมิทางฝั่งตะวันตก หลังการเกิดขึ้นของอาณาจักรอยุธยา กาลนั้นสมเด็จพระรามาธิบดีที่ 1 ได้ยกทัพเข้ายึดเมืองสรลวงสองแควช่วงปี พ.ศ. 1902-1905 แล้วส่งขุนหลวงพะงั่ว เจ้าจากวงศ์สุพรรณภูมิมาปกครองแทน ช่วงเวลานั้นพระมหาธรรมราชาที่ 1 (ลือไทย) จำต้องส่งบรรณาการเป็นอันมากเพื่อขอเมืองคืน ในเวลาต่อมาสมเด็จพระรามาธิบดีที่ 1 ก็ทรงพระราชทานเมืองต่าง ๆ คืนอย่างมีเงื่อนไข คือให้พระมหาธรรมราชาที่ 1 ครองแต่เมืองสรลวงสองแคว แล้วให้พระขนิษฐาของพระมหาธรรมราชาที่ 1 ไปครองเมืองสุโขทัยแทน ส่วนขุนหลวงพะงั่วนั้นให้กลับไปปกครองเมืองสุพรรณภูมิตามเดิม

ช่วงเวลานี้มหาเทวีคงเข้าเป็นพระชายาพระองค์หนึ่งของขุนหลวงพะงั่ว ซึ่งเป็นเจ้านายจากสุพรรณภูมิ จนมีพระราชโอรสด้วยกันพระองค์หนึ่งคือ พระศรีเทพาหูราช

หลังสมเด็จพระรามาธิบดีที่ 1 เสด็จสวรรคต สมเด็จพระราเมศวรเสด็จจากเมืองละโว้ขึ้นเสวยราชย์ต่อ แต่เมื่อขุนหลวงพะงั่วเสด็จมายังกรุงศรีอยุธยา สมเด็จพระราเมศวรก็ทรงถวายราชสมบัติให้ขุนหลวงพะงั่วครองราชย์เป็น สมเด็จพระบรมราชาธิราชที่ 1 หลังเสวยราชย์แล้วพระองค์ทรงเข้ายึดเมืองเหนือทั้งปวง (เมืองเหนือคือแคว้นสุโขทัย) ที่เจ้านายวงศ์พระร่วงแย่งชิงอำนาจกัน หลังพระมหาธรรมราชาที่ 1 เสด็จสวรรคต สมเด็จพระบรมราชาธิราชที่ 1 ก็ทรงมอบเมืองสุโขทัยให้มหาเทวีซึ่งเป็นพระชายาครองดังเดิม ดังปรากฏในจารึกวัดช้างล้อม และจารึกวัดวัดตระพังช้างเผือกว่ายืนยันว่ามหาเทวีครองเมืองสุโขทัยจนกระทั่งสวรรคต หลังครองเมืองได้ 7 ปี ดังปรากฏใน จารึกวัดช้างล้อม ความว่า

"...เมื่อสมเด็จมหาธรรมราชาเสวยพิราไลยไคลจากพรากเสีย พ่อนมเข้าบวชในสำนักมหาเถรพุทธสาคร อันทันมรไปด้วยเถรานุเถรทั้งหลาย ให้บุญไปแก่พ่อแม่พี่น้องพวกพ้องเผ่าพันธุ์อันเหง้าเจ้าไทอันไปสู่ปรโลกพู้น ๐ ถัดนั้นมหาเทวีสวรรคาลัยไปโสด ๐ พ่อนมเข้าบวชในสำนักมหาเถรอนุราธอันลุกแต่สิงหลมา ๐ พระญาศรีเทพาหูราชเอาออกมาช่วยสร้างบ้านสร้างเมือง ๐ ได้บ่ให้เคืองใจไพร่ฟ้าข้าคนพลทั้งหลายให้วายทุลุ...นดา..."

ต่อมาพระศรีเทพาหูราช พระโอรสของพระมหาเทวีมีสิทธิครองกรุงสุโขทัยต่อ แต่ทรงประสบปัญหากระทบกระทั่งกับเครือญาติฝ่ายหน้าในพระมหาธรรมราชาที่ 1 จนต้องให้พ่อนมไสดำ ข้าราชบริพารของพระมหาธรรมราชาที่ 1 และเป็นสามีของแม่นมเทดมาเป็นคนกลางระงับข้อขัดแย้งและช่วยราชการจนสามารถครองเมืองสุโขทัยในปี พ.ศ. 1927

พงศาวลี

พงศาวลีของพระมหาเทวี
8. พ่อขุนศรีอินทราทิตย์                       4. พ่อขุนรามคำแหงมหาราช                             9. นางเสือง                       2. พระยาเลอไทย                                   1. พระมหาเทวี

อ้างอิง

1. พิเศษ เจียจันทร์พงษ์. การเมืองในประวัติศาสตร์ ยุคสุโขทัย-อยุธยา พระมหาธรรมราชา กษัตราธิราช. พิมพ์ครั้งที่ 2. กรุงเทพฯ : มติชน, 2553, หน้า 30-39
2. กนกวรรณ โสภณวัฒนวิจิตร. ประวัติศาสตร์สุโขทัย. กรุงเทพฯ : สารคดี, 2554, หน้า 129
3. สุจิตต์ วงษ์เทศ. สุโขทัย มาจากไหน ?. กรุงเทพฯ : มติชน, 2548, หน้า 121-129

ก่อนหน้า		พระมหาเทวีแห่งสุโขทัย (พระชายาในสมเด็จพระบรมราชาธิราชที่ 1)		ถัดไป
พระมหาธรรมราชาที่ 1		ผู้ปกครองเมืองสุโขทัย		พระศรีเทพาหูราช