ประคำดีควาย

ประคำดีควาย
การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์
อาณาจักร:	Plantae
ไม่ได้จัดลำดับ:	Angiosperms
ไม่ได้จัดลำดับ:	Eudicots
ไม่ได้จัดลำดับ:
อันดับ:	Sapindales
วงศ์:	Sapindaceae
สกุล:
สปีชีส์:	S.  rarak
ชื่อทวินาม
Sapindus rarak

ประคำดีควาย, มะคำดีควาย หรือ มะซัก (ชื่อวิทยาศาสตร์: Sapindus rarak) เป็นชื่อต้นไม้ยืนต้นขนาดกลางชนิดหนึ่งที่อยู่ในวงศ์ประคำดีควาย มีลักษณะของที่เรียงสลับกัน ผลออกเป็นพวง ค่อนข้างกลม ผลแก่จะแห้ง ค่อนข้างกลม ผิวย่น เปลือกแห้งสีน้ำตาลเข้มเกือบดำ ผลมี 3 พู ส่วนใหญ่จะฝ่อไป 1 หรือ 2 พู เนื้อเหนียว ใส สีน้ำตาล เมล็ดกลมสีดำ เป็นมัน

สรรพคุณ

ผล ต้มเอาน้ำชโลมผม แก้ชันนะตุ เชื้อรา แก้รังแค แต่อย่าให้เข้าตา จะทำให้แสบตา ตาอักเสบได้ ต้มเอาฟองสุมหัวเด็กแก้หวัด คัดจมูก แช่น้ำล้างหน้า รักษาผิว ดับพิษต่าง ๆ บำรุงน้ำดี แก้กาฬภายใน สุมเป็นถ่าน ทำยากินแก้ร้อนในกระหายน้ำ ปรุงยาแก้พิษร้อน พิษไข้ แก้ไข้เซื่องซึม พิษตานซาง ใบ ใช้แก้ ส่วนรากผสมในตำหรับยาร่วมกับสมุนไพรอื่น ใช้แก้เปลือก แก้กระษัย แก้พิษร้อน แก้พิษไข้ ดอกแก้พิษ เม็ดผื่นคัน

ในผลมีสารซาโปนิน ชื่อ hederagenin มีฤทธิ์ยับยั้งเชื้อราโรคกลาก แต่เป็นพืชมีพิษ หากรับประทานผลทำให้เกิดอาการคลื่นไส้อาเจียน ท้องร่วง ระคายเคืองระบบทางเดินอาหาร หากผงซึ่งมีสารซาโปนินอยู่ เข้าทางจมูก ทำให้เกิดอาการระคายเคือง จาม ถ้าฉีดเข้ากระแสโลหิตทำให้เม็ดเลือดแดงแตก เป็นพิษมากต่อสัตว์เลือดเย็น ใช้เบื่อปลาและเป็นยาฆ่าแมลงได้ รวมทั้งใช้เป็นสารชะล้าง ใช้แทนสบู่ ยาสระผมได้

อ้างอิง

1. มะคำดีควาย-ฐานข้อมูลเครื่องยา
2. . คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2007-12-22. สืบค้นเมื่อ 2007-12-07.