ซุนโห

ซุนโฮ (ค.ศ. 224 – พฤศจิกายนหรือธันวาคม ค.ศ. 253) มีชื่อในภาษาจีนกลางว่า ซุน เหอ (จีน: 孫和; พินอิน: Sūn Hé) ชื่อรอง จื่อเซี่ยว (จีน: 子孝; พินอิน: Zǐxiào) เป็นเจ้าชายของรัฐง่อก๊กในยุคสามก๊กของจีน เป็นพระโอรสพระองค์ที่ 3 ของซุนกวนจักรพรรดิผู้ก่อตั้งรัฐวุยก๊ก ในปี ค.ศ. 242 ซุนโฮขึ้นเป็นรัชทายาทหลังการสิ้นพระชนม์ของพระเชษฐาคือซุนเต๋งซึ่งเป็นพระโอรสองค์โตและรัชทายาทพระองค์แรกของซุนกวน ในช่วงทศวรรษ 240 เกิดการต่อสู้แย่งชิงอำนาจระหว่างซุนโฮและซุน ป้าซึ่งเป็นพระอนุชา (พระโอรสพระองค์ที่ 4 ของซุนกวน) ในเรื่องการสืบราชบัลลังก์ถัดจากพระบิดา ความขัดแย้งสิ้นสุดลงในปี ค.ศ. 250 เมื่อซุนกวนทรงบังคับซุน ป้าให้ทรงกระทำอัตวินิบาตกรรม ทรงปลดซุนโฮจากตำแหน่งรัชทายาท และตั้งให้ซุนเหลียงพระโอรสองค์สุดท้องของพระองค์ขึ้นเป็นรัชทายาทแทน ในปี ค.ศ. 252 ในรัชสมัยของซุนเหลียง ซุนจุ๋นผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ลดสถานะซุนโฮลงเป็นสามัญชนและบังคับให้กระทำอัตวินิบาตกรรม ในปี ค.ศ. 264 ซุนโฮ (孫皓 ซุน เฮ่า) บุตรชายคนหนึ่งของซุนโฮได้ขึ้นเป็นจักรพรรดิลำดับที่ 4 ของง่อก๊ก หลังซุนโฮ (ซุน เฮ่า) ขึ้นครองราชย์ พระองค์พระราชทานแด่พระบิดาว่า เหวินตี้ (จีน: 文帝; พินอิน: Wéndì)

ซุนโฮ (ซุน เหอ) 孫和
อ๋องแห่งลำหยง (南陽王 หนานหยางหวาง)
ดำรงตำแหน่ง	มกราคมหรือกุมภาพันธ์ ค.ศ. 252 – 253
รัชทายาทแห่งง่อก๊ก
ดำรงตำแหน่ง	กุมภาพันธ์หรือมีนาคม ค.ศ. 242 – กันยายนหรือตุลาคม ค.ศ. 250
ก่อนหน้า	ซุนเต๋ง
ถัดไป	ซุนเหลียง
ประสูติ	ค.ศ. 224
สวรรคต	ค.ศ. 253 (29 ปี) มณฑลอานฮุย
คู่อภิเษก	จางเฟย์
พระราชบุตร	ซุน จฺวิ้น ซุนโฮ (ซุน เฮ่า) ซุน เต๋อ ซุน เชียน ภรรยาของ
พระนามเต็ม ชื่อสกุล: ซุน (孫) ชื่อตัว: โฮ (和 เหอ) ชื่อรอง: จื่อเซี่ยว (子孝) พระมรณนาม เหวินตี้ (文帝)
ราชวงศ์	ราชวงศ์ซุน
พระราชบิดา	ซุนกวน
พระราชมารดา	ฮองฮูหยิน

ประวัติช่วงต้น

ซุนโฮเป็นบุตรชายคนที่ 3 ของซุนกวนขุนศึกในช่วงปลายยุคราชวงศ์ฮั่นตะวันออกผู้ขึ้นเป็นจักรพรรดิผู้ก่อตั้งรัฐง่อก๊กในยุคสามก๊ก ซุนโฮมีพี่ชาย 2 คนคือซุนเต๋งและซุน ลฺวี่ (孫慮) มารดาของซุนโฮคือฮองฮูหยิน (王夫人 หวางฟูเหริน) สนมคนหนึ่งของซุนกวน ฮองฮูหยินได้รับสมัญญานามหลังมรณกรรมว่า "จักรพรรดินีต้าอี้" (大懿皇后 ต้าอี้หฺวางโฮ่ว) ในปี ค.ศ 264 ในเวลานั้นฮองฮูหยินเป็นสนมคนโปรดของซุนกวน ซุนโฮจึงได้เป็นพระโอรสคนโปรดของซุนกวนด้วย ในปี ค.ศ. 237 เมื่อซุนโฮมีพระชนมายุ 13 พรรษา ซุนกวนตั้งให้ข้าราชการบางคนไปทำหน้าที่เป็นเจ้าหน้าที่ส่วนพระองค์ของซุนโฮ และมีรับสั่งถึงงำเต๊กหัวหน้าสำนักราชเลขาธิการให้เป็นราชครูส่วนพระองค์ของซุนโฮ ซุนโฮขณะทรงอยู่ในวัยรุ่นมีชื่อเสียงว่าเป็นผู้ขยันเล่าเรียนและน่านับถือ ข้าราชการที่เข้าเฝ้าพระองค์ต่างยกย่องพระองค์

ในปี ค.ศ. 241 ซุนเต๋งพระโอรสองค์โตและรัชทายาทของซุนกวนสิ้นพระชนม์ด้วยอาการประชวร หนึ่งปีต่อมาในเดือนกุมภาพันธ์หรือมีนาคม ค.ศ. 242 ซุนกวนทรงแต่งตั้งให้ซุนโฮซึ่งขณะนั้นมีพระชนมายุ 18 พรรษา และเป็นพระโอรสองค์โตที่สุดที่ยังทรงพระชนม์อยู่ ให้ขึ้นเป็นรัชทายาทพระองค์ใหม่แทนที่ซุนเต๋ง ช่วงเวลาเดียวกันนั้น ซุนกวนยังยังเลื่อนขั้นให้งำเต๊กเป็นราชครูประจำองค์รัชทายาท (太子太傅 ไท่จื่อไท่ฟู่) แต่งตั้งให้ซีหองเป็นราชครูรองประจำองค์รัชทายาท (太子少傅 ไท่จื๋อเฉ่าฟู่) และมีรับสั่งให้ไช่ อิง (蔡穎), จาง ฉุน (張純), เฟิง ฝู่ (封俌), เหยียน เหวย์ (嚴維) และคนอื่น ๆ ให้ทำหน้าที่เป็นข้าราชบริพารและเจ้าหน้าที่ส่วนพระองค์ขององค์รัชทายาท

ในฐานะรัชทายาท

ซุนโฮเป็นผู้เฉลียวฉลาด ซุนกวนจึงโปรดซุนโฮและมักให้ซุนโฮอยู่ข้างพระองค์ ซุนกวนยังทรงปฏิบัติต่อซุนโฮอย่างดีเป็นพิเศษ พระองค์พระราชทานฉลองพระองค์ เครื่องประดับ ของเล่น และของพระราชทานอื่น ๆ ให้กับซุนโฮ แต่ไม่ได้ทรงทำเช่นเดียวกันนี้กับพระโอรสองค์อื่น ๆ ข้าราชบริพารของซุนกวนยังยกย่องซุนโฮเป็นอย่างสูง เพราะพระองค์ไม่เพียงเฉลียวฉลาดและรอบรู้ด้านวรรณกรรม การทรงม้าและยิงเกาทัณฑ์ แต่ยังทรงให้ความเคารพและสุภาพอ่อนโน้มต่อราชครูและขุนนางผู้อาวุโสด้วย ซุนโฮสนพระทัยจะทำความรู้จักกับผู้คนด้วยพระทัยจริง ในปี ค.ศ. 247 ซุนกวนมีรับส่งให้จูเก่อ อี (諸葛壹) แสร้งแปรพักตร์ไปเข้าด้วยวุยก๊กที่เป็นรัฐอริของง่อก๊ก และลวงให้จูกัดเอี๋ยนขุนพลวุยก๊กเข้าสู่กับดัก เมื่อซุนกวนทรงนำทัพง่อก๊กด้วยพระองค์เองเข้าโจมตีจูกัดเอี๋ยน ซุนโฮทรงรู้สึกเป็นห่วงพระบิดาอย่างมากถึงขั้นไม่อาจทรงพักผ่อนและเสวยพระกระยาหารอย่างสงบพระทัย พระองค์ทูลเตือนพระบิดาหลายครั้งให้ระมัดระวังและหวังให้พระบิดามีชัยในยุทธการ ซุนโฮโล่งพระทัยเมื่อเห็นว่าพระบิดาเสด็จกลับมาง่อก๊กอย่างปลอดภัย

ในรัชสมัยของซุนกวน ข้าราชการของง่อก๊กบางคนใช้ระบบราชการในทางมิชอบและแสวงประโยชน์จากช่องโหว่ของระบบราชการเพื่อจับผิดผู้อื่น ซุนโฮทรงเห็นว่าเรื่องนี้อาจกลายเป็นปัญหาร้ายแรงได้หากเหล่าข้าราชการยังใช้ระบบราชการในทางมิชอบเพื่อประโยชน์ส่วนตน (เช่นเพื่อแก้แค้นข้าราชการคนอื่น ๆ ด้วยเหตุเล็ก ๆ น้อย ๆ) พระองค์จึงทรงเขียนฎีกาถึงราชสำนักเพื่อเสนอให้ดำเนินการกีดกันและขจัดการกระทำที่เป็นภัยเช่นนี้ ครั้งหนึ่งมีข้าราชการ 2 คนชื่อหลิว เป่า (劉寶) และติง เยี่ยน (丁晏) ต่างกล่าวโทษกันและกัน ซุนโฮทรงตรัสกับติง เยี่ยนว่า "เป็นเรื่องยากยิ่งที่จะแสวงหาผู้มีความสามารถทั้งในฝ่ายพลเรือนและฝ่ายทหาร หากทุกคนเริ่มโจมตีกันเองด้วยเรื่องเล็ก ๆ น้อย ๆ แล้วเราจะคาดหวังความเจริญรุ่งเรืองได้อย่างไร" จากนั้นจึงทรงเข้ามาช่วยไกล่เกลี่ยความขัดแย้งและช่วยแก้ไขกรณีพิพาทได้สำเร็จ

ซุนโฮทรงได้ยินว่าไช่ อิ่ง (蔡穎) ซึ่งเป็นสมาชิกคนหนึ่งในคณะเจ้าหน้าที่ส่วนพระองค์ชื่นชอบการเล่นหมากล้อม (圍棋 เหวย์ฉี) และผู้ใต้บังคับบัญชาของไช่ อิ่งหลายคนก็มักเล่นหมากล้อมและใช้เวลามากในการเล่น ซุนโฮทรงเห็นว่าหมากล้อมเป็นกิจกรรมที่ไม่ก่อประโยชน์คือเป็นเพียงงานอดิเรกหรือกิจกรรมฆ่าเวลา พระองค์จึงทรงกังวลว่าไช่ อิ่งและคนอื่น ๆ จะชะล่าใจและละเลยหน้าที่ของตนจากการเล่นหมากล้อมมากเกินไป พระองค์จึงมีความคิดจะที่ตักเตือนและแนะนำผู้ใต้บังคับบัญชา พระองค์ทรงเรียกประชุมและให้ข้าราชการเหล่านั้นอภิปรายกันในเรื่องข้อดีและข้อเสียของการเล่นหมากล้อม ข้าราชการคนหนึ่งชื่อเหวย์ เย่า (韋曜) กลับไปบ้านและเขียนความเรียงเกี่ยวกับประเด็นนี้และนำเสนอต่อซุนโฮ ซุนโฮจึงทรงให้คัดลอกความเรียงนี้และแจกจ่ายให้กับคณะเจ้าหน้าที่ส่วนพระองค์

การต่อสู้ชิงอำนาจกับซุน ป้า และการถูกปลดจากตำแหน่งรัชทายาท

ฮองฮูหยินพระมารดาของซุนโฮไม่ถูกกันกับกิมก๋งจู๋ ซึ่งเป็นพระธิดาองค์โตของซุนกวน เป็นผลทำให้กิมก๋งจู๋ทรงไม่ชอบซุนโฮที่เป็นพระอนุชาต่างมารดาด้วย ครั้งหนึ่งซุนกวนไม่สามารถไปร่วมพระราชพิธีที่ศาลบูรพกษัตริย์เพราะพระองค์ทรงพระประชวร จึงทรงมีรับสั่งให้ซุนโฮเสด็จไปพระราชพิธีแทนพระองค์ เตียวหิว (張休 จาง ซิว) อาของจางเฟย์ (張妃) พระชายาของซุนโฮอาศัยอยู่ใกล้ศาลบูรพกษัตริย์ เตียวหิวจึงทูลเชิญซุนโฮมาประทับในบ้านของตนในช่วงเวลานั้น กิมก๋งจู๋ส่งคนรับใช้ไปสอดแนมซุนโฮและไปทูลรายงานซุนกวนพระบิดาว่าซุนโฮไม่ได้อยู่ในศาลบูรพกษัตริย์ แต่ไปอยู่บ้านเตียวหิวที่เป็นพระญาติฝ่ายพระชายาแทนและวางแผนบางอย่าง กิมก๋งจู๋ยังใช้โอกาสนี้ใส่ร้ายฮองฮูหยินที่เป็นพระมารดาของซุนโฮและไม่ถูกกันกับกิมก๋งจู๋ โดยทูลซุนกวนว่าฮองฮูหยินแสดงความรู้สึกยินดีเมื่อได้ยินว่าซุนกวนทรงพระประชวร ซุนกวนทรงเชื่อพระธิดาของตนและกริ้วฮองฮูหยิน ภายหลังฮองฮูหยินเสียชีวิตด้วยความทุกข์ใจ ด้วยเหตุนี้ตัวซุนโฮเองก็เสียความโปรดปรานจากพระบิดา พระองค์ทรงเริ่มกังวลว่าพระบิดาจะปลดพระองค์จากตำแหน่งรัชทายาท

ในช่วงทศวรรษ 240 ซุนโฮเข้าสู่การต่อสู้แย่งชิงอำนาจกับซุน ป้า (孫霸) พระอนุชาองค์ที่ 4 และอ๋องแห่งหลู่ (魯王 หลู่หวาง) ผู้ต้องการจะชิงตำแหน่งรัชทายาทจากซุนโฮ ในความเป็นจริงแล้ว ตัวซุนกวนเองเป็นผู้หว่านเมล็ดพันธุ์แห่งความขัดแย้งระหว่างพระโอรสองค์ที่ 3 (ซุนโฮ) และองค์ที่ 4 (ซุน ป้า) ของพระองค์ แม้ว่าซุนกวนจะทรงแต่งตั้งซุนโฮเป็นรัชทายาทในปี ค.ศ. 242 แล้ว แต่พระองค์ก็ปฏิบัติต่อซุน ป้าอย่างดีเป็นพิเศษ ขุนนางบางคนได้หารือกันแล้วทูลโน้มน้าวซุนกวนให้ปฏิบัติและยึดถือตามตามคำสอนในลัทธิขงจื๊อ ยกตัวอย่างเช่นซุนโฮควรได้รับเกียรติและเอกสิทธิ์มากกว่าซุน ป้า เพราะซุนโฮอยู่ในฐานะรัชทายาทที่อยู่ในตำแหน่งสูงกว่าเจ้าชายองค์อื่น ๆ แต่ซุนกวนทรงล้มเหลวในแยกแยะวิธีปฏิบัติต่อพระโอรสแต่ละพระองค์ให้ชัดเจน ดังนั้นเมื่อเวลาผ่านไป การต่อสู้แย่งชิงอำนาจก็ยิงทวีความรุนแรงมากยิ่งขึ้นเมื่อซุนโฮและซุน ป้าต่างก็เริ่มช่วงชิงความโปรดปรานและความสนพระทัยของพระบิดา เหล่าข้าราชบริพารของซุนกวนก็แบ่งแยกเป็น 2 ฝ่ายที่เป็นปฏิปักษ์ต่อกัน ฝ่ายหนึ่งประกอบด้วยลกซุน, จูกัดเก๊ก, (顧譚), จู จฺวี้ (朱據), เตงอิ๋น, (施績), ติง มี่ (丁密) และ ซึ่งมีความเห็นว่าซุนโฮทรงเป็นทายาทโดยชอบธรรมจึงสนับสนุนซุนโฮ อีกฝ่ายหนึ่งประกอบด้วยเปาจิด, ลิต้าย, จวนจ๋อง, ลิกี๋, ซุน หง (孫弘), เฉฺวียน จี้ (全寄), หยาง จู๋ (楊笁), อู๋ อาน (吳安) และซุน ฉี (孫奇) สนับสนุนซุน ป้า โดยเฉพาะอย่างยิ่งเฉฺวียน จี้และหยาง จู๋มักพูดเรื่องในแง่ลบเกี่ยวกับซุนโฮต่อพระพักตร์ของซุนกวน ในขณะที่การต่อสู้แย่งชิงอำนาจทวีความรุนแรงมากขึ้น ซุนกวนทรงเริ่มรู้สึกเบื่อหน่ายในเรื่องนี้จึงตรัสกับซุนจุ๋นว่าพระองค์ทรงกังวลว่าการต่อสู้แย่งชิงอำนาจจะลุกลามกลายเป็นสงครามกลางเมืองแบบเดียวกับที่เคยเกิดขึ้นระหว่างบุตรชายของอ้วนเสี้ยว พระองค์ทรงต้องการจะยุติการต่อสู้แย่งชิงอำนาจและแต่งตั้งรัชทายาทองค์ใหม่ จึงทรงเริ่มดำเนินการกับขุนนางบางคนดังต่อไปนี้ ถูกจำคุกและถูกประหารชีวิตในภายหลัง ถูกเนรเทศไปมณฑลเกาจิ๋ว หยาง จู๋ถูกประหารชีวิตและศพถูกทิ้งลงแม่น้ำ เฉฺวียน จี้, อู๋ อาน และซุน ฉีถูกประหารชีวิต

เผย์ ซงจือนักประวัติศาสตร์ผู้เขียนอรรถาธิบายของชีวประวัติซุนโฮในจดหมายเหตุสามก๊ก ได้เปรียบเทียบการต่อสู้แย่งชิงอำนาจระหว่างซุนโฮและซุน ป้ากับความขัดแย้งอื่น ๆ ที่คล้ายคลึงกัน เช่น ความขัดแย้งระหว่างบุตรชายของอ้วนเสี้ยว และความขัดแย้งระหว่างบุตรชายของเล่าเปียว เผย์ ซงจือแสดงความคิดเห็นว่าซุนกวนแย่กว่าอ้วนเสี้ยวและเล่าเปียว เพราะต่างจากอ้วนเสี้ยวและเล่าเปียวที่ฝ่าฝืนบรรทัดฐานดั้งเดิมในการตั้งผู้สืบทอด และแสดงออกอย่างชัดเจนว่าตนต้องการให้บุตรชายคนเล็กเป็นผู้สิบทอด ในขณะที่ซุนกวนแสดงออกอย่างคลุมเครือและไม่แน่นอนเมื่อโปรดปรานซุน ป้าแม้ว่าได้แต่งตั้งซุนโฮเป็นรัชทายาทแล้ว เผย์ ซงจือวิพากษ์วิจารณ์เปาจิด, ลิต้าย และจวนจ๋องที่สนับสนุนซุน ป้า เพราะเผย์ ซงจือเห็นว่าการอ้างตนเป็นผู้สืบทอดของซุน ป้านั้นผิดจารีต นอกจากนี้เผย์ ซงจือยังตั้งข้อสังเกตว่าเหตุการณ์นี้ส่งผลกระทบด้านลบอย่างมากต่อเปาจิดโดยเฉพาะ เพราะแต่เดิมเปาจิดมีชื่อเสียงในฐานะผู้มีคุณธรรมและมีน้ำใจกว้างขวาง

หลังซุนกวนทรงพิจารณาอย่างรอบคอบเป็นระยะเวลาหนึ่ง จึงทรงมีรับสั่งให้ซุนโฮ เมื่อจู จฺวี้, ชฺวี หฺว่าง (屈晃) และขุนนางคนอื่น ๆ บางคนได้ยินเรื่องนี้ จึงใช้โคลนละเลงศีรษะตน ใช้เชือกมัดตัวเอง และมาทูลขอร้องให้ซุนกวนทรงปล่อยตัวซุนโฮ ซุนกวนทรงเห็นดังนั้นก็กริ้วและตรัสตำหนิขุนนางเหล่านั้นที่ก่อเรื่องวุ่นวาย ภายหลังซุนกวนทรงตั้งพระทัยที่จะปลดซุนโฮจากตำแหน่งรัชสมัยและแต่งตั้งซุนเหลียงพระโอรสองค์สุดท้องขึ้นดำรงตำแหน่งแทน ขุนนางสองคนชื่อเฉิน เจิ้ง (陳正) และเฉิน เซี่ยง (陳象) เขียนฎีกาถวายซุนกวน ยกอุทาหรณ์ในประวัติศาสตร์เกี่ยวกับ (申生 เชิน เชิง) และ (奚齊 ซีฉี) เพื่อทูลเตือนซุนกวนว่าการเปลี่ยนรัชทายาทอาจนำไปสู่สงครามกลางเมืองในอนาคต จู จฺวี้และชฺวี หฺว่างยังทูลโน้มน้าวหลายครั้งให้ซุนกวนพระราชทานอภัยโทษให้ซุนโฮ ซุนกวนทรงรู้สึกรำคาญจึงทรงมีรับสั่งให้ประหารชีิวตเฉิน เจิ้งและเฉิน เซี่ยง และให้โบยจู จฺวี้และชฺวี หฺว่างคนละ 100 ครั้ง ภายหลังชฺวี หฺว่างถูกปลดจากราชการและส่งตัวกลับไปอยู่บ้านเกิด ส่วนจู จฺวี้ถูกขั้นและภายหลังถูกซุน หง (孫弘) ผู้สนับสนุนของซุน ป้าหลอกให้ฆ่าตัวตาย จาง ฉุน (張純) ผู้ใต้บังคับบัญชาคนหนึ่งของซุนโฮทูลขอร้องซุนกวนหลายครั้งให้ทรงไว้ชีวิตซุนโฮ จึงถูกจำคุกและถูกประหารชีวิตในเวลาต่อมา

ในเดือนกันยายนหรือตุลาคม ค.ศ. 250 ซุนกวนทรงปลดซุนโฮจากตำแหน่งรัชทายาทและย้ายให้ไปประทับในอำเภอกู้จาง (故鄣縣 กู้จางเซี่ยน; ทางตะวันตกเฉียงเหนือของ มณฑลเจ้อเจียงในปัจจุบัน) ซุนกวนยังทรงบังคับให้ซุน ป้ากระทำอัตวินิบาตกรรม คณะเจ้าหน้าที่ส่วนพระองค์ของซุนโฮจำนวนหลายสิบคนต้องเผชิญกับชะตากรรมที่แตกต่างกัน บ้างก็ถูกประหารชีวิต บ้างก็ถูกเนรเทศหรือถูกปลดออกจากราชการ หลายคนเห็นว่าเรื่องนี้เป็นความอยุติธรรมอย่างร้ายแรงต่อซุนโฮและคณะเจ้าหน้าที่ส่วนพระองค์ ในเดือนธันวาคม ค.ศ. 250 หรือมกราคม ค.ศ. 251 ซุนกวนทรงแต่งตั้งซุนเหลียงพระโอรสองค์เล็กเป็นรัชทายาทองค์ใหม่แทนที่ซุนโฮ

ประวัติหลังถูกปลดจากตำแหน่งรัชทายาท

เมื่อซุนกวนทรงพระประชวรหนักอย่างหนักระหว่างปี ค.ศ. 250 ถึง ค.ศ. 252 พระองค์ทรงโทมนัสที่ตัดสินพระทัยปลดซุนโฮออกและมีพระดำริจะให้ซุนโฮกลับมาเป็นรัชทายาท แต่กิมก๋งจู๋, ซุนจุ๋น, ซุน หง (孫弘) และคนอื่น ๆ ทูลคัดค้านเรื่องนี้อย่างหนักแน่น ซุนกวนจึงทรงล้มเลิกพระดำรินี้

ปลายเดือนมกราคมหรือกุมภาพันธ์ ค.ศ. 252 ซุนกวนทรงแต่งตั้งให้ซุนโฮเป็นอ๋องแห่งลำหยง (南陽王 หนานหยางหวาง) โดยตั้งให้เมืองเตียงสา (長沙郡 ฉางชาจฺวิ้น; อยู่บริเวณนครฉางชา มณฑลหูหนานในปัจจุบัน) เป็นราชรัฐของซุนโฮ ระหว่างที่ซุนโฮเสด็จจากอำเภอกู้จางไปยังเมืองเตียงสา พระองค์ทอดพระเนตรเห็นรังนกกางเขนบนผนัง บางคนตีความว่าเป็นลางร้ายที่จะเกิดขึ้นกับซุนโฮ ส่วนคนอื่น ๆ เห็นว่านิมิตมงคลเพราะซุนโฮได้รับการฟื้นฟูสถานะหลังถูกปลดจากตำแหน่งรัชทายาท

หลังการสวรรคตของซุนกวนในเดือนพฤษภาคม ค.ศ. 252 ซุนเหลียงพระโอรสองค์เล็กขึ้นสืบราชบัลลังก์ในฐานะจักรพรรดิองค์ใหม่ โดยจูกัดเก๊กดำรงตำแหน่งผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์เพราะจักรพรรดิยังทรงพระเยาว์ในเวลานั้น จูกัดเก๊กเป็นเป็นลุงหรือน้าของจางเฟย์ชายาของซุนโฮ จางชื่อส่งผู้นำสารชื่อเฉิน เชียน (陳遷) มายังนครหลวง (建業 เจี้ยนเย่; ปัจจุบันคือนครหนานจิง มณฑลเจียงซู) เพื่อพบจูกัดเก๊ก ก่อนที่เฉิน เชียนจะกลับไป จูกัดเก๊กบอกกับเฉิน เชียนว่า "โปรดทูลพระนางด้วยว่าในอีกไม่นานข้าจะทำให้พระนางยิ่งใหญ่กว่าผู้อื่น" มีข่าวลือว่าจูกัดเก๊กต้องการจะปลดซุนเหลียงและตั้งซุนโฮขึ้นครองราชย์ พฤติกรรมของจูกัดเก๊กเป็นที่น่ากังขามากขึ้นเมื่อจูกัดเก๊กเสนอความคิดที่จะย้ายนครหลวงจากเกี๋ยนเงียบไปยังบู๊เฉียง (武昌 อู่ชาง; ปัจจุบันคือนคร มณฑลหูเป่ย์)

ในเดือนพฤศจิกายนหรือธันวาคม ค.ศ. 253 หลังจากจูกัดเก๊กถูกโค่นล้มและถูกลอบสังหารในการก่อรัฐประหาร ซุนจุ๋นขึ้นเป็นผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์คนใหม่ของซุนเหลียง ซุนจุ๋นลดสถานะของซุนโฮลงเป็นสามัญชนและย้ายให้ไปอาศัยในเมืองซินตู (新都郡 ซินตูจฺวิ้น; อยู่บริเวณ มณฑลอานฮุยในปัจจุบัน) จากนั้นจึงสั่งผู้แทนพระองค์ไปบังคับให้ซุนโฮกระทำอัตวินิบาตกรรม ขณะเมื่อซุนโฮบอกลาจางเฟย์ภรรยาก่อนจะปลิดชีวิตตนเอง จางเฟย์พูดว่า "หม่อมฉันติดตามพระองค์ไม่ว่าจะยากลำบากเพียงใด หม่อมฉันจะไม่ใช้ชีวิตตามลำพัง" แล้วจึงกระทำอัตวินิบาตกรรมตามซุนโฮไป (何姬) อนุภรรยาของซุนโฮกล่าวว่า "หากเราตายกันหมด แล้วใครจะดูแลลูก ๆ เล่า" จึงไม่ได้ปลิดชีวิตตนเองและใช้ชีวิตต่อไปเพื่อเลี้ยงดูซุนโฮ (孫皓 ซุน เฮ่า; บุตรชายของซุนโฮกับเหอจี) และน้องชาย 3 คน

เกียรติยศหลังมรณกรรม

ในปี ค.ศ. 264 หลังซุนโฮ (ซุน เฮ่า) บุตรชายของซุนโฮ (ซุน เหอ) ขึ้นเป็นจักรพรรดิลำดับที่ 4 ของง่อก๊ก พระองค์สถาปนาย้อนหลังให้พระบิดาเป็น "จักรพรรดิเหวิน" (文皇帝 เหวินหฺวางตี้) และให้ย้ายพระศพของพระบิดามาฝังที่สุสานหมิงหลิง (明陵) พระราชทานเจ้าหน้าที่พร้อมด้วยครอบครัว 200 ครัวเรือนให้ทำหน้าที่ดูแลและบำรุงรักษาสุสาน ในเดือนกุมภาพันธ์หรือมีนาคม ค.ศ. 266 จักรพรรดิซุนโฮทรงแบ่ง 9 อำเภอจากเมือง (吳郡 อู๋จฺวิ้น) และตันเอี๋ยง (丹楊郡 ตานหยางจฺวิ้น) เพื่อตั้งเป็นเมืองใหม่ชื่ออู๋ซิง (吳興郡 อู๋ซิงจฺวิ้น) โดยมีอำเภอเอกคืออำเภออูเฉิง (烏程縣 อูเฉิงเซี่ยน; อยู่ทางใต้ของนคร มณฑลเจ้อเจียง) พระองค์แต่งตั้งเจ้าเมือง (太守 ไท่โฉ่ว) ให้ปกครองเมืองอู๋ซิง และให้รับผิดชอบในการจัดพระราชพิธีเพื่อเป็นเกียรติแก่พระบิดาทุกฤดูกาล

ในเดือนสิงหาคม ค.ศ. 267 จักรพรรดิซุนโฮทรงทำตามคำทูลเสนอของขุนนางคนหนึ่งให้สร้างศาลในนครหลวง (建業 เจี้ยนเย่; ปัจจุบันคือนครหนานจิง มณฑลเจียงซู) เพื่อเป็นเกียรติแก่พระบิดา จากนั้นพระองค์จึงทรงมอบหมาย (薛珝 เซฺว สฺวี่) ให้ดูแลการก่อสร้างศาลที่ได้รับการตั้งชื่อว่า "ชิงเมี่ยว" (清廟) ในเดือนมกราคม ค.ศ. 268 พระองค์มีรับสั่งถึงที่ปรึกษาหลวง (孟仁) และเสนาบดีพิธีการเหยา ซิ่น (姚信) ให้นำทหาร 2,000 นายไปยังสุสานหมิงหลิงในฐานะส่วนหนึ่งของคณะผู้ติดตามเพื่อ "ถวายการอารักขา" แก่วิญญาณของซุนโฮ (ซุน เหอ) จากสุสานไปยังศาล เมื่อคณะผู้ติดตามมาถึงเกี๋ยนเงียบ จักรพรรดิซุนโฮก็ถามนักพรตที่ทำพิธีเกี่ยวกับลักษณะของวิญญาณของพระบิดา นักพรตทูลตอบว่าพระบิดาทรงมีลักษณะเหมือนเมื่อครั้งยังทรงพระชนม์อยู่ จักรพรรดิซุนโฮจึงทรงหลั่งพระอัสสุชล (น้ำตา) ทั้งด้วยความโทมนัสและโสมนัส ภายหลังจึงพระราชทานรางวัลแก่เหล่าข้าราชบริพาร จักรพรรดิซุนโฮยังทรงมีรับสั่งถึงอัครมหาเสนาบดี (陸凱) ให้กำกับดูแลการสังเวยสัตว์ในหมู่บ้านใกล้เคียงเพื่อถวายแก่วิญญาณของพระบิดา คืนนั้นจักรพรรดิซุนโฮบรรทมนอกนครหลวงเกี๋ยนเงียบ วันถัดมาจักรพรรดิซุนโฮดูทรงโทมนัสเมื่อวิญญาณของพระบิดาได้รับการบูชาในศาล ในช่วงวันถัด ๆ มา พระองค์ยังคงเสด็จมาเยือนศาล พระองค์มา 3 ครั้งภายใน 7 วันเพื่อสักการะวิญญาณของพระบิดา ถึงขั้นมีรับสั่งให้นักร้องและนักระบำแสดงถวายความบันเทิงแก่วิญญาณของพระบิดาทั้งวันทั้งคืน พระองค์ทรงหยุดการกระทำเหล่านี้เมื่อมีขุนนางคนหนึ่งทูลว่าพิธีทั้งหมดจะสูญเสียความศักดิ์สิทธิ์หากกระทำมากเกินไป

ครอบครัว

ซุนโฮทรงมีพระโอรสอย่างน้อย 4 พระองค์ ได้แก่ ซุน จฺวิ้น (孫俊), ซุนโฮ (孫皓 ซุน เฮ่า), ซุน เต๋อ (孫德) และซุน เชียน (孫謙) ซุน จฺวิ้นเกิดจากพระชายาจางเฟย์ (張妃; บุตรสาวของ) ส่วนซุนโฮ (ซุน เฮ่า) เกิดจากพระสนม (何姬) ไม่ทราบแน่ชัดว่ามารดาของซุน เต๋อและซุน เชียนเป็นใคร อาจเป็นพระสนมของซุนโฮ

ในปี ค.ศ. 258 หลังจากซุนฮิวพระโอรสองค์ที่ 6 ของซุนกวนขึ้นครองราชย์เป็นจักรพรรดิง่อก๊กองค์ใหม่แทนซุนเหลียง พระองค์พระราชทานบรรดาศักดิ์ให้ซุนโฮ (ซุน เฮ่า) เป็นโหวแห่งอูเฉิงโหว (烏程侯) มีเขตศักดินาในเมืองซินตู (新都郡 ซินตูจฺวิ้น; อยู่บริเวณ มณฑลอานฮุยในปัจจุบัน) ซุนฮิวยังทรงพระราชทานบรรดาศักดิ์ให้ซุน เต๋อและซุน เชียนเป็นเฉียนถางโหว (錢唐侯) และหย่งอานโหว (永安侯) ตามลำดับ และแต่งตั้งซุน จฺวิ้นให้เป็นนายกองทหารม้า (騎都尉 ฉีตูเว่ย์) ในปี ค.ศ. 264 หลังการสวรรคตของซุนฮิว ซุนโฮ (ซุน เฮ่า) ขึ้นสืบราชบัลลังก์ในฐานะจักรพรรดิง่อก๊กลำดับที่ 4

ดูเพิ่ม

• (พงศาวลีง่อก๊ก#ซุนโฮ (จื่อเซี่ยว))
• รายชื่อบุคคลในยุคสามก๊ก

หมายเหตุ

1. สามก๊ก ฉบับเจ้าพระยาพระคลัง (หน) เรียกชื่อซุน เฮ่าที่เป็นบุตรชายของซุนโฮ (ซุน เหอ) ด้วยชื่อว่า "ซุนโฮ" เช่นเดียวกับบิดา
2. ชีวประวัติซุนกวนและซุนโฮในจดหมายเหตุสามก๊กระบุว่าซุนโฮมีพระชนมายุ 19 พรรษา (ตาม) เพื่อพระองค์ทรงได้รับการแต่งตั้งเป็นรัชทายาทในเดือน 1 ของศักราชชื่ออูปีที่ 5 ในรัชสมัยของซุนกวน (เทียบได้กับช่วงเวลาระหว่างวันที่ 17 กุมภาพันธ์ถึง 18 มีนาคม ค.ศ. 242 ในปฏิทินจูเลียน) ดังนั้นเมื่อคำนวณแล้วปีที่ซุนโฮทรงพระราชสมภพจึงควรเป็นปี ค.ศ. 224
3. ชีวประวัติซุนเหลียงในจดหมายเหตุสามก๊กบันทึกว่าจูกัดเก๊กเสียชีวิตในเดือน 10 ของศักราชเจี้ยนซิงปีที่ 2 ในรัชสมัยของซุนเหลียง เดือนนี้เทียบได้กับช่วงเวลาระหว่างวันที่ 8 พฤศจิกายนถึง 7 ธันวาคม ค.ศ. 253 ในปฏิทินกริโกเรียน ในชีวประวัติซุนโฮบันทึกว่าซุนโฮสิ้นพระชนม์ในเวลาไม่นานหลังการเสียชีวิตของจูกัดเก๊ก
4. ชีวประวัติซุนโฮในจดหมายเหตุสามก๊กระบุว่าซุนโฮมีพระชนมายุ 19 พรรษา (ตามการนับอายุแบบเอเชียตะวันออก) ขณะเมื่อพระองค์ได้รับการแต่งตั้งให้เป็นรัชทายาท
5. ซุน ลฺวี่ (孫慮) พระโอรสองค์ที่ 2 ของซุนกวนสิ้นพระชนม์แล้วก่อนหน้านี้ในปี ค.ศ. 232 ดังนั้นซุนโฮซึ่งเป็นพระโอรสองค์ที่ 3 ของซุนกวนจึงกลายเป็นพระโอรสองค์โตที่สุดในหมู่พระโอรสของซุนกวนหลังการสิ้นพระชนม์ของซุนเต๋งในปี ค.ศ. 241
6. "กิมก๋งจู๋" หรือ "เฉฺวียนกงจู่" (全公主; แปลว่า "เจ้าหญิงเฉฺวียน") เป็นอีกพระนามหนึ่งของซุน หลู่ปาน (孫魯班) เพราะสมรสกับจวนจ๋องหรือเฉฺวียน ฉง (全琮)
7. เมิ่ง เหริน (孟仁) เดิมชื่อ (孟宗 เมิ่ง จง) เป็นหนึ่งใน

อ้างอิง

1. ("ฝ่ายพระเจ้าซุนกวนอยู่ณเมืองกังตั๋ง ตั้งให้ซุนเต๋งบุตรนางซีฮูหยิน เปนไทจู๋ ครั้นซุนเต๋งตายแล้วตั้งซุนโฮบุตรนางฮองฮูหยินเปนที่ไทจู๋ อยู่นานมาซุนโฮวิวาทกับนางกิมก๋งจู๋ผู้เปนพี่สาว นางกิมก๋งจู๋จึงเข้าไปทูลยุยงบิดาให้โกรธถอดซุนโฮเสียจากที ซุนโฮได้ความแค้นเคืองเจ็บอายก็ตรอมใจเปนไข้ตาย") "สามก๊ก ตอนที่ ๘๐". วัชรญาณ. สืบค้นเมื่อ April 22, 2024.
2. ([建興二年]冬十月，大饗。武衞將軍孫峻伏兵殺恪於殿堂。 ... 十一月， ...) จดหมายเหตุสามก๊ก เล่มที่ 48.
3. (及恪被诛，孙峻因此夺和玺绶，徙新都，又遣使者赐死。) จดหมายเหตุสามก๊ก เล่มที่ 59
4. (孫和字子孝，慮弟也。少以母王有寵見愛，年十四，為置宮衞，使中書令闞澤教以書藝。好學下士，甚見稱述。) จดหมายเหตุสามก๊ก เล่มที่ 59.
5. ([赤烏]五年春正月，立子和為太子， ...) จดหมายเหตุสามก๊ก เล่มที่ 47.
6. (赤乌五年，立为太子，时年十九。) จดหมายเหตุสามก๊ก เล่มที่ 59.
7. (嘉禾元年春正月，建昌侯慮卒。) จดหมายเหตุสามก๊ก เล่มที่ 47.
8. (赤烏五年，立為太子，時年十九。闞澤為太傅，薛綜為少傅，而蔡穎、張純、封俌、嚴維等皆從容侍從。) จดหมายเหตุสามก๊ก เล่มที่ 59.
9. (吳書曰：和少岐嶷有智意，故權尤愛幸，常在左右，衣服禮秩雕玩珍異之賜，諸子莫得比焉。好文學，善騎射，承師涉學，精識聦敏，尊敬師傅，愛好人物。穎等每朝見進賀，和常降意，歡以待之。講校經義，綜察是非，及訪諮朝臣，考績行能，以知優劣，各有條貫。後諸葛壹偽叛以誘魏將諸葛誕，權潛軍待之。和以權暴露外次，又戰者凶事，常憂勞憯怛，不復會同飲食，數上諫，戒令持重，務在全勝，權還，然後敢安。) อรรถาธิบายจากอู๋ชูในจดหมายเหตุสามก๊ก เล่มที่ 59.
10. (是時有司頗以條書問事，和以為姦妄之人，將因事錯意，以生禍心，不可長也，表宜絕之。) จดหมายเหตุสามก๊ก เล่มที่ 59.
11. (又都督劉寶白庶子丁晏，晏亦白寶，和謂晏曰：「文武在事，當能幾人，因隙構簿，圖相危害，豈有福哉？」遂兩釋之，使之從厚。) จดหมายเหตุสามก๊ก เล่มที่ 59.
12. (常言當世士人宜講脩術學，校習射御，以周世務，而但交游博弈以妨事業，非進取之謂。後羣寮侍宴，言及博弈，以為妨事費日而無益於用，勞精損思而終無所成，非所以進德脩業，積累功緒者也。且志士愛日惜力，君子慕其大者，高山景行，恥非其次。夫以天地長乆，而人居其間，有白駒過隙之喻，年齒一暮，榮華不再。凡所患者，在於人情所不能絕，誠能絕無益之欲以奉德義之塗，棄不急之務以脩功業之基，其於名行，豈不善哉？夫人情猶不能無嬉娛，嬉娛之好，亦在於飲宴琴書射御之間，何必博弈，然後為歡。乃命侍坐者八人，各著論以矯之。於是中庶子韋曜退而論奏，和以示賔客。時蔡穎好弈，直事在署者頗斆焉，故以此諷之。) จดหมายเหตุสามก๊ก เล่มที่ 59.
13. (是後王夫人與全公主有隙。權嘗寢疾，和祠祭於廟，和妃叔父張休居近廟，邀和過所居。全公主使人覘視，因言太子不在廟中，專就妃家計議；又言王夫人見上寢疾，有喜色。權由是發怒，夫人憂死，而和寵稍損，懼於廢黜。) จดหมายเหตุสามก๊ก เล่มที่ 59.
14. (殷基通語曰：初權旣立和為太子，而封霸為魯王，初拜猶同宮室，禮秩未分。羣公之議，以為太子、國王上下有序，禮秩宜異，於是分宮別僚，而隙端開矣。自侍御賔客造為二端，仇黨疑貳，滋延大臣。丞相陸遜、大將軍諸葛恪、太常顧譚、驃騎將軍朱據、會稽太守滕胤、大都督施績、尚書丁密等奉禮而行，宗事太子，驃騎將軍步隲、鎮南將軍呂岱、大司馬全琮、左將軍呂據、中書令孫弘等附魯王，中外官僚將軍大臣舉國中分。權患之，謂侍中孫峻曰：「子弟不睦，臣下分部，將有袁氏之敗，為天下笑。一人立者，安得不亂？」於是有改嗣之規矣。) อรรถาธิบายจากทง-ยฺหวี่ในจดหมายเหตุสามก๊ก เล่มที่ 59.
15. (魯王霸覬覦滋甚，陸遜、吾粲、顧譚等數陳適庶之義，理不可奪，全寄、楊笁為魯王霸支黨，譖愬日興。粲遂下獄誅，譚徙交州。) จดหมายเหตุสามก๊ก เล่มที่ 59.
16. (時全寄、吳安、孫奇、楊笁等陰共附霸，圖危太子。譖毀旣行，太子以敗，霸亦賜死。流笁屍于江，兄穆以數諫戒笁，得免大辟，猶徙南州。霸賜死後，又誅寄、安、奇等，咸以黨霸搆和故也。) จดหมายเหตุสามก๊ก 59.
17. (臣松之以為袁紹、劉表謂尚、琮為賢，本有傳後之意，異於孫權旣以立和而復寵霸，坐生亂階，自構家禍，方之袁、劉，昏悖甚矣。步隲以德度著稱，為吳良臣，而阿附於霸，事同楊笁，何哉？和旣正位，適庶分定，就使才德不殊，猶將義不黨庶，況霸實無聞，而和為令嗣乎？夫邪僻之人，豈其舉體無善，但一為不善，衆美皆亡耳。隲若果有此事，則其餘不足觀矣！呂岱、全琮之徒，蓋所不足論耳。) อรรถาธิบายของเผย์ ซงจือในจดหมายเหตุสามก๊ก เล่มที่ 59.
18. (權沈吟者歷年，後遂幽閉和。於是驃騎將軍朱據、尚書僕射屈晃率諸將吏泥頭自縛，連日詣闕請和。權登白爵觀見，甚惡之，勑據、晃等無事忩忩。權欲廢和立亮，無難督陳正、五營督陳象上書，稱引晉獻公殺申生，立奚齊，晉國擾亂，又據、晃固諫不止。權大怒，族誅正、象，據、晃牽入殿，杖一百， ...) จดหมายเหตุสามก๊ก เล่มที่ 59.
19. (吳歷曰：晃入，口諫曰：「太子仁明，顯聞四海。今三方鼎跱，實不宜搖動太子，以生衆心。願陛下少垂聖慮，老臣雖死，猶生之年。」叩頭流血，辭氣不撓。權不納晃言，斥還田里。孫皓即位，詔曰：「故僕射屈晃，志匡社稷，忠諫亡身。封晃子緒為東陽亭侯，弟幹、恭為立義都尉。」緒後亦至尚書僕射。晃，汝南人，見胡沖荅問。) อรรถาธิบายจากอู๋ลี่ในจดหมายเหตุสามก๊ก เล่มที่ 59.
20. (吳書曰：張純亦盡言極諫，權幽之，遂棄市。) อรรถาธิบายจากอู๋ลี่ในจดหมายเหตุสามก๊ก เล่มที่ 59.
21. (... 竟徙和於故鄣，羣司坐諫誅放者十數。衆咸冤之。) จดหมายเหตุสามก๊ก เล่มที่ 59.
22. ([赤烏]十三年 ... 八月， ... 廢太子和，處故鄣。魯王霸賜死。冬十月， ... 十一月，立子亮為太子。) จดหมายเหตุสามก๊ก เล่มที่ 47.
23. (吳書曰：權寢疾，意頗感寤，欲徵和還立之，全公主及孫峻、孫弘等固爭之，乃止。) อรรถาธิบายจากอู๋ชูในจดหมายเหตุสามก๊ก เล่มที่ 59.
24. (太元二年正月，封和為南陽王，遣之長沙。) จดหมายเหตุสามก๊ก เล่มที่ 59.
25. (二年春正月，立故太子和為南陽王，居長沙； ...) จดหมายเหตุสามก๊ก เล่มที่ 47.
26. (吳書曰：和之長沙，行過蕪湖，有鵲巢于帆檣，故官寮聞之皆憂慘，以為檣末傾危，非乆安之象。或言鵲巢之詩有「積行累功以致爵位」之言，今王至德茂行，復受國土，儻神靈以此告寤人意乎？) อรรถาธิบายจากอู๋ชูในจดหมายเหตุสามก๊ก เล่มที่ 59.
27. (四月，權薨，諸葛恪秉政。恪即和妃張之舅也。妃使黃門陳遷之建業上疏中宮，并致問於恪。臨去，恪謂遷曰：「為我達妃，期當使勝他人。」此言頗泄。又恪有徙都意，使治武昌宮，民間或言欲迎和。) จดหมายเหตุสามก๊ก เล่มที่ 59.
28. (及恪被誅，孫峻因此奪和璽綬，徙新都，又遣使者賜死。和與妃張辭別，張曰：「吉凶當相隨，終不獨生活也。」亦自殺，舉邦傷焉。) จดหมายเหตุสามก๊ก เล่มที่ 59.
29. (何姬曰：「若皆從死，誰當養孤？」遂拊育皓，及其三弟。) จดหมายเหตุสามก๊ก เล่มที่ 50.
30. (休薨，皓即阼，其年追謚父和曰文皇帝，改葬明陵，置園邑二百家，令、丞奉守。後年正月，又分吳郡、丹楊九縣為吳興郡，治烏程，置太守，四時奉祠。) จดหมายเหตุสามก๊ก เล่มที่ 59.
31. (有司奏言，宜立廟京邑。寶鼎二年七月，使守大匠薛珝營立寢堂，號曰清廟。十二月，遣守丞相孟仁、太常姚信等備官寮中軍步騎二千人，以靈輿法駕，東迎神於明陵。皓引見仁，親拜送於庭。) จดหมายเหตุสามก๊ก เล่มที่ 59.
32. (吳書曰：比仁還，中使手詔，日夜相繼，奉問神靈起居動止。巫覡言見和被服，顏色如平生日，皓悲喜涕淚，悉召公卿尚書詣闕門下受賜。) อรรถาธิบายจากอู๋ชูในจดหมายเหตุสามก๊ก เล่มที่ 59.
33. (靈輿當至，使丞相陸凱奉三牲祭於近郊，皓於金城外露宿。明日，望拜於東門之外。其翌日，拜廟薦祭，歔欷悲感。比七日三祭，倡技晝夜娛樂。有司奏言「祭不欲數，數則黷，宜以禮斷情」，然後止。) จดหมายเหตุสามก๊ก เล่มที่ 59.
34. (俊，張承外孫， ...) อรรถาธิบายจากอู๋ลี่ในจดหมายเหตุสามก๊ก เล่มที่ 59.
35. (孫和何姬， ... 生男，權喜，名之曰彭祖，即皓也。) จดหมายเหตุสามก๊ก เล่มที่ 50.
36. (孫休立，封和子皓為烏程侯，自新都之本國。) จดหมายเหตุสามก๊ก เล่มที่ 59.
37. (吳歷曰：和四子：皓、德、謙、俊。孫休即位，封德錢唐侯，謙永安侯，俊拜騎都尉。) อรรถาธิบายจากอู๋ลี่ในจดหมายเหตุสามก๊ก เล่มที่ 59.

บรรณานุกรม

• ตันซิ่ว (ศตวรรษที่ 3). จดหมายเหตุสามก๊ก (ซานกั๋วจื้อ).
• เผย์ ซงจือ (ศตวรรษที่ 5). อรรถาธิบายจดหมายเหตุสามก๊ก (ซานกั๋วจื้อจู้).