จังหวัดพระตะบอง (ประเทศไทย)

จังหวัดพระตะบอง เป็นจังหวัดหนึ่งของประเทศไทยตั้งแต่ปลายคริสต์ศตวรรษที่ 18 จนกระทั่งเสียให้กับอินโดจีนของฝรั่งเศสใน พ.ศ. 2450 และอีกครั้งระหว่าง พ.ศ. 2484–2489 หลังจากที่ไทยยึดคืนมาได้ในช่วงการยึดครองกัมพูชาของญี่ปุ่นในสงครามโลกครั้งที่ 2 จังหวัดได้ถูกยุบและกลับไปเป็นของกัมพูชาในปี ค.ศ. 1946 พื้นที่ปัจจุบันอยู่ในจังหวัดพระตะบอง ประเทศกัมพูชา

จังหวัดพระตะบอง
จังหวัดของประเทศไทย
พ.ศ. 2484 – พ.ศ. 2489
ตราอาร์ม
จังหวัดพระตะบองในสีแดง
ประวัติศาสตร์
• กรณีพิพาทอินโดจีน	พ.ศ. 2484
• ไทยคืนดินแดนให้กับอินโดจีนของฝรั่งเศส	17 พฤศจิกายน พ.ศ. 2489
ก่อนหน้า ถัดไป จังหวัดพระตะบอง จังหวัดพระตะบอง
ปัจจุบันเป็นส่วนหนึ่งของ	กัมพูชา

ประวัติศาสตร์

แผนที่ของสยามในคริสต์ทศวรรษ 1900

แผนที่ของพระตะบองในฐานะส่วนหนึ่งของสยามในคริสต์ทศวรรษ 1900

แม้ว่าสยามจะบุกเข้าพื้นที่นี้ในตอนต้นของคริสต์ศตวรรษที่ 15 แต่สยามก็ได้เพิ่งตั้งเป็นเขตการปกครองอย่างเป็นทางการในช่วงปลายคริสต์ศตวรรษที่ 18 ในตอนต้นของอาณาจักรรัตนโกสินทร์เรียกว่ากัมพูชาในหรือเขมรใน เจ้าพระยาอภัยภูเบศร์ (แบน อภัยวงศ์) ต้นตระกูลอภัยวงศ์ได้รับแต่งตั้งให้เป็นเจ้าเมือง ตระกูลของท่านได้ปกครองพระตะบองต่อมาอีก 5 ชั่วอายุคน จนถึง พ.ศ. 2450 ในปีนั้น พระตะบองพร้อมกับเสียมราฐและศรีโสภณเสียให้กับอินโดจีนของฝรั่งเศสเพื่อแลกกับเมืองตราดและเมืองด่านซ้ายตามสนธิสัญญาฝรั่งเศส-สยามที่ลงนามเมื่อวันที่ 23 มีนาคม พ.ศ. 2450

ใน พ.ศ. 2484 ด้วยความช่วยเหลือจากญี่ปุ่นซึ่งเป็นพันธมิตร ไทยได้ยึดคืนพื้นที่ที่เสียให้แก่ฝรั่งเศสใน พ.ศ. 2450 พื้นที่ในกัมพูชาได้รวมเข้ากับประเทศไทยอีกครั้งเมื่อวันที่ 23 กรกฎาคม พ.ศ. 2484 แบ่งเป็น 3 จังหวัดคือ จังหวัดพระตะบอง (มีอาณาเขตใหม่ตรงกับจังหวัดพระตะบองของกัมพูชา) จังหวัดนครจำปาศักดิ์ และจังหวัดพิบูลสงคราม (ตรงกับจังหวัดเสียมราฐของกัมพูชา)

ประเทศไทยถูกบีบให้ต้องเสียดินแดนอีกครั้งใน พ.ศ. 2489 หลังสงครามโลกครั้งที่ 2 สิ้นสุดลง เพื่อเป็นเงื่อนไขในการเข้าเป็นสมาชิกสหประชาชาติของไทย

การแบ่งเขตการปกครอง

เมื่อรวมเข้ากับประเทศไทยเมื่อวันที่ 23 กรกฎาคม พ.ศ. 2484 พระตะบองแบ่งออกเป็น 7 อำเภอคือ

	ชื่อ	ตรงกับภาษากัมพูชา
1	เมืองพระตะบอง
2	พรหมโยธี
3	อธึกเทวเดช
4	มงคลบุรี	อำเภอมงคลบุรี
5	ศรีโสภณ
6	สินธุสงครามชัย	และ
7	ไพลิน	จังหวัดไพลิน

3 อำเภอเดิมของกัมพูชาเดิมถูกเปลี่ยนชื่อเพื่อเป็นเกียรติแก่นายทหารซึ่งเป็นผู้บัญชาการ 3 เหล่าทัพของกองทัพไทยในกรณีพิพาทอินโดจีน

• พรหมโยธี ได้รับการเปลี่ยนชื่อเพื่อเป็นเกียรติแก่ พันเอก หลวงพรหมโยธี (มังกร พรหมโยธี ซึ่งต่อมาเป็นพลเอก) รองผู้บัญชาการทหารบก

• อธึกเทวเดช ได้รับการเปลี่ยนชื่อเพื่อเป็นเกียรติแก่ พลอากาศเอก หลวงอธึกเทวเดช (บุญเจียม โกมลมิศร์) ผู้บัญชาการทหารอากาศ
  • รณนภากาศ เปลี่ยนชื่อเมื่อ พ.ศ. 2486 เป็น รณนภากาศ ตามชื่อนาวาอากาศโท ขุนรณนภากาศ หลังจากที่หลวงอธึกเทวเดชลาออกจากตำแหน่งผู้บัญชาการทหารอากาศ

• สินธุสงครามชัย ได้รับการเปลี่ยนชื่อเพื่อเป็นเกียรติแก่ พลเรือตรี หลวงสินธุสงครามชัย (สินธุ์ กมลนาวิน, ซึ่งต่อมาเป็นพลเรือเอก) ผู้บัญชาการทหารเรือ

วันที่ 23 ธันวาคม พ.ศ. 2484 ศรีโสภณและสินธุสงครามชัยย้ายไปขึ้นกับจังหวัดพิบูลสงคราม

วันที่ 3 พฤศจิกายน พ.ศ. 2485 เมืองพระตะบองได้รับการจัดตั้งเป็นเทศบาลเมือง

เมื่อวันที่ 17 กันยายน พ.ศ. 2486 เนื่องจากอำเภอพรหมโยธีมีขนาดเล็ก อำเภอพรหมโยธีจึงถูกลดฐานะเป็นกิ่งอำเภอและเปลี่ยนชื่อเป็นปากแพรก พร้อมกันนั้นได้รวม 4 ตำบลจากอำเภอมงคลบุรีขึ้นเป็นอำเภอพรหมโยธีใหม่

อ้างอิง

1. "Laos - INDEPENDENCE".
2. The Royal Gazette, December 30, 1941. Retrieved on November 24, 2008.
3. The Royal Gazette, November 24, 1942. Retrieved on November 24, 2008.
4. The Royal Gazette, September 28, 1943. Retrieved on November 24, 2008.