คณะกรรมการกฤษฎีกา (ประเทศไทย)

คณะกรรมการกฤษฎีกา (อังกฤษ: Council of State) เป็นคณะกรรมการกฤษฎีกาแห่งประเทศไทย ขึ้นตรงต่อนายกรัฐมนตรี มีหน้าที่ตรวจพิจารณาร่างกฎหมายและยกร่างกฎหมาย กับทั้งให้ความเห็นทางกฎหมายแก่รัฐบาลและหน่วยงานของรัฐ

ราชอาณาจักรไทย
คณะกรรมการกฤษฎีกา

ภาพรวมหน่วยงาน
ก่อตั้ง	9 ธันวาคม พ.ศ. 2476; 90 ปีก่อน (2476-12-09)
หน่วยงานก่อนหน้า	เคาน์ซิลออฟสเตต (พ.ศ. 2417) รัฐมนตรีสภา (พ.ศ. 2437) กองกรรมการชำระประมวลกฎหมาย (พ.ศ. 2440) กรมร่างกฎหมาย (พ.ศ. 2440)
เขตอำนาจ	ทั่วราชอาณาจักร
สำนักงานใหญ่	เลขที่ 1 ถนนพระอาทิตย์ แขวงพระบรมมหาราชวัง เขตพระนคร กรุงเทพมหานคร
งบประมาณประจำปี	285,580,900 บาท (พ.ศ. 2553)
ฝ่ายบริหารหน่วยงาน	, เลขาธิการ โกมล จิรชัยสุทธิกุล, รองเลขาธิการ ธนาวัฒน์ สังข์ทอง, รองเลขาธิการ นพดล เภรีฤกษ์, รองเลขาธิการ ณัฐนันทน์ อัศวเลิศศักดิ์, รองเลขาธิการ
ลูกสังกัดหน่วยงาน	สำนักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา
เว็บไซต์	KRISDIKA.go.th
เชิงอรรถ
คณะกรรมการกฤษฎีกาแบ่งเป็นคณะต่าง ๆ มีสำนักงานเลขานุการคือ สำนักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา โดยมีเลขาธิการเป็นผู้บริหารสำนักงาน

คณะกรรมการกฤษฎีกามีสำนักงานเลขานุการคือ สำนักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา

ประวัติการก่อตั้ง

คณะกรรมการกฤษฎีกา มีวิวัฒนาการมาอย่างยาวนานโดยเริ่มต้นจากเคาน์ซิลออฟสเตด (Council of State) ที่พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ตั้งขึ้นเมื่อปี พ.ศ. 2417 ตาม เพื่อเป็นที่ปรึกษาในพระองค์ในการบริหารราชการแผ่นดินและการร่างกฎหมาย และเป็นองค์กรที่พิจารณาเรื่องราวเดือดร้อนของราษฎร ซึ่งแต่เดิมนั้นการร่างกฎหมายเป็นไปตามพระบรมราชโองการของพระมหากษัตริย์ เคาน์ซิลออฟสเตดจึงเป็นองค์กรแรกที่พระมหากษัตริย์ในระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย์ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ แต่งตั้งขึ้นเพื่อทำหน้าที่รับผิดชอบในการยกร่างและพิจารณาร่างกฎหมายโดยตรง

ผลงานร่างกฎหมายที่สำคัญของเคาน์ซิลออฟสเตด ได้แก่ การออก ประกาศเมื่อวันที่ 18 ตุลาคม พ.ศ. 2417 เพื่อกำหนดค่าตัวลูกทาสให้สูงสุดตอนเป็นเด็ก แล้วมีค่าตัวลดลงทุกปีจนหลุดพ้นเป็นไทได้จนหมดประเทศ เมื่อวันที่ 31 มีนาคม พ.ศ. 2448 เป็นต้น

ต่อมาเคาน์ซิลออฟสเตดไม่กล้าถวายความเห็น จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ยุบเลิกไป หลังจากนั้น ทรงพระกรุณาโปรดเกล้า ฯ ให้ตราพระราชบัญญัติรัฐมนตรี ร.ศ. 113 ขึ้น เพื่อให้มี รัฐมนตรี ทำหน้าที่ถวายคำปรึกษาเกี่ยวกับการออกแบบและการแก้ไขกฎหมายเก่าและคิดทำกฎหมายใหม่แทนเคาน์ซิลออฟสเตด แต่ระยะหลังรัฐมนตรีไม่กล้าถวายความเห็น จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ยุบเลิกไปเช่นเดียวกับเคาน์ซิลออฟสเตด

พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงเล็งเห็นถึงความสำคัญของการปรับปรุงระบบกฎหมายไทยและระบบศาลให้ทัดเทียมกับนานาอารยประเทศ เพื่อใช้เป็นข้อต่อรองกับต่างประเทศในการยกเลิกสนธิสัญญาสงวนสิทธิสภาพนอกอาณาเขต อันจะทำให้ประเทศไทยได้รับเอกราชทางศาล จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ปฏิรูประบบศาลไทยใหม่ รวมทั้งทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้จัดตั้ง กองกรรมการชำระประมวลกฎหมาย ขึ้น ในปี พ.ศ. 2440 โดยมีกรมหลวงราชบุรีดิเรกฤทธิ์ เป็นองค์ประธานกรรมการ และนักกฎหมายไทยอีกจำนวนหนึ่งเป็นกรรมการ เพื่อทำหน้าที่ชำระและยกร่างประมวลกฎหมายอาญา และต่อมาได้มีการตั้งกรรมการชำระประมวลกฎหมายขึ้นอีกหลายคณะเพื่อชำระและยกร่างประมวลกฎหมายอื่น ในการนี้ โปรด ฯ ให้จัดหาผู้เชี่ยวชาญด้านการร่างกฎหมายชาวต่างประเทศมาร่วมดำเนินการด้วย

ต่อมา ในรัชสมัยของพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว มีพระราชดำริว่า แม้จะได้จัดตั้งกระทรวงยุติธรรมและปรับปรุงระบบศาลไทยใหม่แล้ว แต่การเจรจากับต่างประเทศเพื่อขอยกเลิกสนธิสัญญาสงวนสิทธิสภาพนอกอาณาเขตยังไม่ประสบผลสำเร็จ เนื่องจากกฎหมายที่กองกรรมการชำระประมวลกฎหมายจัดทำขึ้นนั้นยังไม่เป็นที่ยอมรับของชาวต่างประเทศ สมควรที่จะดำเนินการปรับปรุงระบบการร่างกฎหมายใหม่ จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ตั้ง กรมร่างกฎหมาย ขึ้นในปี พ.ศ. 2466 โดยยกกองกรรมการชำระประมวลกฎหมายขึ้นเป็นกรมชั้นอธิบดี สังกัดกระทรวงยุติธรรม โดยให้มีหน้าที่รับผิดชอบในการชำระประมวลกฎหมาย ให้ความเห็นทางกฎหมาย และยกร่างกฎหมายอื่น ๆ เพื่อให้การร่างกฎหมายถูกต้องตามหลักวิชา และเพื่อให้การร่างกฎหมายเป็นระบบระเบียบ และทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้หน่วยงานต่าง ๆ ส่งร่างกฎหมายให้กรมร่างกฎหมายตรวจแก้เสียก่อนที่จะนำขึ้นทูลเกล้าฯ ถวายเพื่อทรงลงพระปรมาภิไธยและประกาศใช้

ภายหลังการเปลี่ยนแปลงการปกครองเมื่อปี พ.ศ. 2475 ได้มีประกาศพระบรมราชโองการให้โอนกรมร่างกฎหมายมาขึ้นตรงต่อคณะกรรมการราษฎรเพื่อความสะดวกในการยกร่างกฎหมาย หลังจากนั้น รัฐบาลเห็นว่าองค์กรที่ทำหน้าที่ด้านการร่างกฎหมายควรมีอำนาจในการวินิจฉัยชี้ขาดข้อพิพาททางปกครองระหว่างรัฐกับเอกชนด้วยเช่นเดียวกับรัฐมนตรีสภา (Conseil d'État) ของประเทศในภาคพื้นยุโรป จึงได้มีการตราพระราชบัญญัติคณะกรรมการกฤษฎีกา พ.ศ. 2476 ขึ้น โดยให้มี คณะกรรมการกฤษฎีกา เพื่อทำหน้าที่ด้านการร่างกฎหมาย การให้ความเห็นทางกฎหมายแก่รัฐบาลและหน่วยงานของรัฐ และการวินิจฉัยชี้ขาดข้อพิพาททางปกครองระหว่างรัฐกับเอกชน แต่การทำหน้าที่วินิจฉัยชี้ขาดข้อพิพาททางปกครองนี้จะทำได้ต่อเมื่อมีการตรากฎหมายขึ้นเพื่อกำหนดว่าข้อพิพาทใดเป็นข้อพิพาททางปกครองแล้ว อย่างไรก็ดี คณะกรรมการกฤษฎีกาไม่เคยทำหน้าที่ในการวินิจฉัยชี้ขาดข้อพิพาททางปกครองเนื่องจากไม่มีการตรากฎหมายขึ้นเพื่อกำหนดว่าข้อพิพาทใดเป็นข้อพิพาททางปกครอง คงทำหน้าที่ด้านการร่างกฎหมายและการให้ความเห็นทางกฎหมายเท่านั้น

ต่อมา ได้มีการตราพระราชบัญญัติคณะกรรมการกฤษฎีกา พ.ศ. 2522 ขึ้น เพื่อปรับปรุงอำนาจหน้าที่ของคณะกรรมการกฤษฎีกาใหม่ โดยนอกจากงานร่างกฎหมายและให้ความเห็นทางกฎหมายแล้ว พระราชบัญญัติดังกล่าวได้ให้อำนาจแก่คณะกรรมการกฤษฎีกาในการวินิจฉัยข้อพิพาททางปกครองด้วย และในปี พ.ศ. 2535 ได้มีการปรับปรุงพระราชบัญญัติคณะกรรมการกฤษฎีกาฯ เพื่อจัดตั้ง คณะกรรมการพัฒนากฎหมาย ขึ้นเพื่อศึกษาวิจัยว่ากฎหมายใดมีบทบัญญัติไม่เหมาะสมแก่กาลสมัยและสมควรปรับปรุงแก้ไขหรือสมควรมีกฎหมายใดขึ้นใหม่อันจะเป็นประโยชน์ต่อการยกร่างหรือแก้ไขปรับปรุงกฎหมายต่อไป

ในปี พ.ศ. 2542 ได้มีการตราพระราชบัญญัติจัดตั้งศาลปกครองและวิธีพิจารณาคดีปกครอง พ.ศ. 2542 ขึ้นเพื่อจัดตั้งศาลปกครองเพื่อทำหน้าที่ในการวินิจฉัยชี้ขาดข้อพิพาททางปกครองโดยเฉพาะ โดยพระราชบัญญัติดังกล่าวให้โอนบรรดาเรื่องร้องทุกข์ที่อยู่ในความรับผิดชอบของคณะกรรมการกฤษฎีกาไปเป็นคดีของศาลปกครอง และมีการแก้ไขเพิ่มเติมพระราชบัญญัติคณะกรรมการกฤษฎีกาฯโดยให้โอนบรรดาบุคลากรและอำนาจหน้าที่เกี่ยวกับการพิจารณาและวินิจฉัยเรื่องร้องทุกข์ของสำนักงานคณะกรรมการกฤษฎีกาไปเป็นของศาลปกครอง

คณะกรรมการกฤษฎีกาในปัจจุบัน

ตามพระราชบัญญัติคณะกรรมการกฤษฎีกา พ.ศ. 2522 คณะกรรมการกฤษฎีกาประกอบด้วยกรรมการซึ่งจะได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ แต่งตั้ง มีนายกรัฐมนตรีเป็นประธานคณะกรรมการกฤษฎีกาโดยตำแหน่ง มีอำนาจหน้าที่ดูแลกิจการทั่วไปของคณะกรรมการกฤษฎีกา สำหรับผู้ที่จะได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ แต่งตั้งเป็นกรรมการกฤษฎีกาต้องเป็นผู้มีความเชี่ยวชาญในทางนิติศาสตร์ รัฐศาสตร์ เศรษฐศาสตร์ สังคมศาสตร์ หรือการบริหารราชการแผ่นดิน และต้องมีคุณสมบัติอย่างหนึ่งอย่างใด ดังต่อไปนี้

1. รับราชการหรือเคยรับราชการในตำแหน่งไม่ต่ำกว่าอธิบดีหรือเทียบเท่า
2. รับราชการหรือเคยรับราชการในตำแหน่งไม่ต่ำกว่าผู้พิพากษาศาลฎีกา ตุลาการศาลปกครองสูงสุด หรือตุลาการพระธรรมนูญศาลทหารสูงสุด
3. เป็นหรือเคยเป็นอาจารย์สอนวิชากฎหมายในสถาบันการศึกษาของรัฐในระดับมหาวิทยาลัยมาแล้วไม่น้อยกว่าห้าปี
4. เคยเป็นกรรมการกฤษฎีกาตามพระราชบัญญัติว่าด้วยคณะกรรมการกฤษฎีกา พุทธศักราช 2476
5. มีความรู้และเคยทำงานในการร่างกฎหมายมาแล้วไม่น้อยกว่าสิบปีและมีความชำนาญและความสามารถเป็นประโยชน์แก่งานของกรรมการกฤษฎีกา

ใน พ.ศ. 2558 มีการแต่งตั้งคณะกรรมการกฤษฎีกา จำนวน 140 ราย ส่วนใน พ.ศ. 2565 มีการแต่งตั้งจำนวน 136 ราย

อำนาจหน้าที่คณะกรรมการกฤษฎีกา

คณะกรรมการกฤษฎีกามีอำนาจหน้าที่ตามที่บัญญัติไว้ในพระราชบัญญัติคณะกรรมการกฤษฎีกา พ.ศ. 2522 ดังต่อไปนี้

1. จัดทำร่างกฎหมาย กฎ ระเบียบ ข้อบังคับ หรือประกาศ ตามคำสั่งของนายกรัฐมนตรีหรือมติของคณะรัฐมนตรี
2. รับปรึกษาให้ความเห็นทางกฎหมายแก่หน่วยงานของรัฐ หรือตามคำสั่งของนายกรัฐมนตรี หรือมติของคณะรัฐมนตรี
3. เสนอความเห็นและข้อสังเกตต่อคณะรัฐมนตรีเกี่ยวกับการให้มีกฎหมาย หรือแก้ไขปรับปรุง หรือยกเลิกกฎหมาย

นอกจากนี้คณะกรรมการกฤษฎีกายังมีอำนาจหน้าที่ตามพระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญว่าด้วยการเลือกตั้งสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรและการได้มาซึ่งสมาชิกวุฒิสภา พ.ศ. 2550 กล่าวคือ ทำหน้าที่เป็นคณะกรรมการตรวจสอบความเห็นพร้อมด้วยสำนวนการสืบสวนสอบสวนของคณะกรรมการการเลือกตั้งว่าเป็นไปโดยชอบด้วยกฎหมาย หรือคณะกรรมการการเลือกตั้งกระทำการโดยเที่ยงธรรมหรือไม่

รายชื่อคณะกรรมการกฤษฎีกา

บทความหลัก : รายชื่อคณะกรรมการกฤษฎีกา พ.ศ. 2565

รายชื่อผู้ดำรงตำแหน่งคณะกรรมการกฤษฎีกาและเคยดำรงตำแหน่ง

รองศาสตราจารย์ ดร. ดร.กฤษณพงศ์ กีรติกร ดร. คุณหญิงกษมา วรวรรณ ณ อยุธยา นาง นาย ศาตราจารย์ ดร. นาย นายเกริกไกร จีระแพทย์ ศาสตราจารย์กิตติคุณ ดร.เกษม สุวรรณกุล ศาสตราจารย์ ศาสตราจารย์ ดร. ศาสตราจารย์พิเศษ ดร.โกวิทย์ โปษยานนท์ ศาสตราจารย์พิเศษ ศาสตราจารย์พิเศษ ดร.คณิต ณ นคร ดร. นาย ศาสตราจารย์ ดร. นาง นายจรูญ อินทจาร ดร.จักรมณฑ์ ผาสุกวนิช หม่อมราชวงศ์จัตุมงคล โสณกุล ดร. ศาสตราจารย์พิเศษจุลสิงห์ วสันตสิงห์ นาย นาง พลเรือเอก พลตำรวจเอก ชัชวาลย์ สุขสมจิตร์ ศาสตราจารย์ นาย ศาสตราจารย์ ดร. นาย (เสียชีวิต 27 กรกฎาคม พ.ศ. 2560) นาย พลตำรวจเอก นาย นายดิเรก อิงคนินันท์ นาย นาย ศาสตราจารย์พิเศษ ดร. นาย คุณหญิงทิพาวดี เมฆสวรรค์ ศาสตราจารย์พิเศษธงทอง จันทรางศุ นาย นาย ผู้ช่วยศาสตราจารย์ นาย นาย รองศาสตราจารย์ (เสียชีวิต 11 พฤศจิกายน พ.ศ. 2565) นาย ศาสตราจารย์พิเศษนรนิติ เศรษฐบุตร คุณหญิง ศาสตราจารย์ ดร. นาย พลเอก นายบดี จุณณานนท์ ศาสตราจารย์กิตติคุณ ดร.บวรศักดิ์ อุวรรณโณ ดร. พลตำรวจเอก พลเอก ดร. ศาสตราจารย์พิเศษประสพสุข บุญเดช ศาสตราจารย์พิเศษประสิทธิ์ โฆวิไลกูล นาย นาย นายปัญญา ถนอมรอด นาย นาย ศาสตราจารย์คลินิก เกียรติคุณ นายแพทย์ปิยะสกล สกลสัตยาทร นายปีติพงศ์ พึ่งบุญ ณ อยุธยา ศาสตราจารย์ ดร. ร้อยตำรวจตรี

นางสาว นาย ศาสตราจารย์ ดร.พนัส สิมะเสถียร ดร. คุณหญิงพรทิพย์ จาละ ศาสตราจารย์พิเศษพรเพชร วิชิตชลชัย พลเรือเอก นางสาว ศาสตราจารย์ พลเอก นาย ศาสตราจารย์พิเศษไพโรจน์ วายุภาพ ศาสตราจารย์ ดร. นาย ดร. นายมีชัย ฤชุพันธุ์ นาย ศาสตราจารย์พิเศษ นาย นาย พลตำรวจเอก นาย ศาสตราจารย์เกียรติคุณ นายแพทย์ ดร. ศาสตราจารย์พิเศษวิศิษฏ์ วิศิษฏ์สรอรรถ ศาสตราจารย์กิตติคุณ ดร.วิษณุ เครืองาม นายวิสุทธิ์ ศรีสุพรรณ พลอากาศเอก นายวีระพล ตั้งสุวรรณ นาย ศาสตราจารย์ นายศุภรัตน์ ควัฒน์กุล นายสบโชค สุขารมณ์ ศาสตราจารย์ ดร.สมคิด เลิศไพฑูรย์ นาย ศาสตราจารย์พิเศษ รองศาสตราจารย์สมยศ เชื้อไทย นาย ศาสตราจารย์ นายสวัสดิ์ โชติพานิช นาย นางสาวสุคนธ์ กาญจนาลัย ศาสตราจารย์ รองศาสตราจารย์ ดร. ศาสตราจารย์ นาย ศาสตราจารย์ ดร. นาย พลตำรวจเอก นาย ศาสตราจารย์สุรพล นิติไกรพจน์ นาย ศาสตราจารย์ ศาสตราจารย์พิเศษโสภณ รัตนากร รองศาสตราจารย์ ดร. ศาสตราจารย์ ดร. พลอากาศเอก อมร แนวมาลี นาย นายอภิชาต สุขัคคานนท์ ศาสตราจารย์พิเศษ ดร.อรุณ ภาณุพงศ์ ศาสตราจารย์พิเศษ ดร.อักขราทร จุฬารัตน นายอัครวิทย์ สุมาวงศ์ นาย พลเอก นายอาคม เติมพิทยาไพสิฐ นายกองเอก อารีย์ วงศ์อารยะ ดร.อารีพงศ์ ภู่ชอุ่ม ดร.อาษา เมฆสวรรค์ ดร.อำพน กิตติอำพน พลตำรวจเอก เอก อังสนานนท์ นายฉลองภพ สุสังกร์กาญจน์

อ้างอิง

1. พระราชบัญญัติงบประมาณรายจ่ายประจำปี พ.ศ. 2553
2. ประกาศสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง แต่งตั้งข้าราชการพลเรือนสามัญ [สำนักนายกรัฐมนตรี : นายปกรณ์ นิลประพันธ์ ]
3. http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2561/E/334/T_0005.PDF
4. http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2563/E/142/T_0041.PDF
5. เช็ครายชื่อมติคณะรัฐมนตรีแต่งตั้งข้าราชการระดับสูง
6. "สำนักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา". www.ocs.go.th.
7. http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2558/E/309/1.PDF
8. ประกาศสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง แต่งตั้งกรรมการกฤษฎีกา จำนวน ๑๓๖ ราย

แหล่งข้อมูลอื่น

• สำนักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา 2011-02-03 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
• คณะกรรมการพัฒนากฎหมาย สำนักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา
• มีการแต่งตั้ง คณะกรรมการกฤษฎีกา ชุดใหม่ 2012-10-31 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน