กษมา วรวรรณ ณ อยุธยา

คุณหญิงกษมา วรวรรณ ณ อยุธยา (สกุลเดิม จาติกวณิช; เกิด 26 ตุลาคม พ.ศ. 2492) เป็นกรรมการสำนักงานสภาพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติและกรรมการกฤษฎีกา เป็นอดีตเลขาธิการสำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน ปลัดกระทรวงศึกษาธิการ อธิบดีกรมสามัญศึกษาคนสุดท้าย เลขาธิการคณะกรรมการการประถมศึกษาแห่งชาติ ที่ปรึกษาโครงการตามพระราชดำริสมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี และอีกหลายตำแหน่งในกระทรวงศึกษาธิการ

คุณหญิง กษมา วรวรรณ ณ อยุธยา ม.ป.ช., ม.ว.ม., ต.จ.
เกิด	กษมา จาติกวณิช 26 ตุลาคม พ.ศ. 2492 (74 ปี) จังหวัดพระนคร
สัญชาติ	ไทย
คู่สมรส	รองศาสตราจารย์ หม่อมราชวงศ์ชาญวุฒิ วรวรรณ
บุตร	หม่อมหลวงวรุตม์ วรวรรณ
บิดามารดา	ศาสตราจารย์ นายแพทย์กษาน จาติกวณิช ท่านผู้หญิงสุมาลี จาติกวณิช

ประวัติ

คุณหญิงกษมา วรวรรณ ณ อยุธยา (สกุลเดิม จาติกวณิช) เกิดเมื่อวันที่ 26 ตุลาคม พ.ศ. 2492 เป็นธิดาเพียงคนเดียวของศาสตราจารย์ นายแพทย์กษาน จาติกวณิช อดีตผู้อำนวยการโรงพยาบาลศิริราชและอธิการบดีมหาวิทยาลัยมหิดล กับท่านผู้หญิงสุมาลี จาติกวณิช นายกสมาคมติดตามการพัฒนาสตรีไทย โดยชื่อ "กษมา" หมายถึง ความอดทน อดกลั้น เป็นชื่อที่ พลตำรวจโท พระยาอธิกรณ์ประกาศ (หลุย จาติกวณิช) อดีตอธิบดีกรมตำรวจ ผู้เป็นปู่ตั้งให้ เพื่อให้หลานสาวมีชื่อคล้าย ๆ กับบุตรชายของเขา คือ กษม กษาน และเกษม จาติกวณิช ทั้งนี้คุณหญิงกษมามีศักดิ์เป็นลูกพี่ลูกน้องกับกรณ์ จาติกวณิช

คุณหญิงกษมาสมรสกับรองศาสตราจารย์ หม่อมราชวงศ์ชาญวุฒิ วรวรรณ โอรสในหม่อมเจ้าโวฒยากร วรวรรณ เกิดแต่หม่อมจิตรา(พี่สาวของอานันท์ ปันยารชุน อดีตนายกรัฐมนตรี) มีบุตรด้วยกันคนเดียวคือ หม่อมหลวงวรุตม์ วรวรรณ

คุณหญิงกษมานับได้ว่าเป็นบุคคลที่มีบทบาทสำคัญในวงการการศึกษาของไทยคนหนึ่ง เคยดำรงตำแหน่งสำคัญ ๆ ในกระทรวงศึกษาธิการหลายตำแหน่ง เช่น ปลัดกระทรวงศึกษาธิการ เลขาธิการคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน เลขาธิการคณะกรรมการการประถมศึกษา อธิบดีกรมสามัญศึกษา อธิบดีกรมการศึกษานอกโรงเรียน ผู้ตรวจราชการกระทรวงศึกษาธิการ อธิบดีกรมวิชาการ และอื่น ๆ

เมื่อกลางเดือนกันยายน พ.ศ. 2552 คุณหญิงกษมาได้ยื่นหนังสือลาออกต่อจุรินทร์ ลักษณวิศิษฎ์ รัฐมนตรีว่าการกระทรวงศึกษาธิการในขณะนั้น โดยก่อนหน้านี้มีข่าวลือในกระทรวงศึกษาธิการมาเป็นระยะ ๆ ว่าคุณหญิงกษมาจะปลดระวางตัวเอง โดยลาออกแบบไม่ขอเข้าร่วมโครงการเกษียณอายุราชการก่อนกำหนดเพื่อเปิดทางให้ผู้บริหารในสำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน (สพฐ.) ได้ขึ้นมาแทน ขณะเดียวกันก็มีกระแสว่าเหตุที่คุณหญิงกษมาลาออก เพราะครอบครัวมีที่ดินจำนวนมาก และกำลังมีการขยายธุรกิจอสังหาริมทรัพย์ย่านเพลินจิต กรุงเทพมหานคร ดังนั้นหากเป็นข้าราชการจะทำอะไรได้ลำบาก และจะได้มีเวลาเลี้ยงหลานที่เกิดใหม่ด้วย ทั้งนี้คุณหญิงกษมาจะมีอายุครบ 60 ปีบริบูรณ์ในเดือนตุลาคม พ.ศ. 2552 จึงจะเกษียณอายุราชการในปีงบประมาณ 2553 เพราะเกิดหลัง 30 กันยายน โดยคุณหญิงกษมากล่าวว่าตั้งใจไว้นานแล้วว่าจะเกษียณอายุราชการเมื่ออายุครบ 60 ปี เพราะอยากพัก แต่ยังไม่ขอให้สัมภาษณ์ เพราะเรื่องนี้ควรให้ รัฐมนตรีว่าการกระทรวงศึกษาธิการ เป็นคนพูด

ซึ่งคุณหญิงกษมาได้รับพระราชทานพระนิพนธ์จากสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ในโอกาสครบ 5 รอบ มีความตอนหนึ่งว่า "คุณหญิงกษมา วรวรรณ เป็นนักการศึกษาที่มีความรู้สูง มีประสบการณ์ยาวนาน มีวิสัยทัศน์กว้างไกลการบริหารการศึกษา"

ประวัติการศึกษา

• ระดับประถมศึกษา โรงเรียนอาชีวะศิลปศึกษา (ปัจจุบันคือวิทยาลัยอาชีวศึกษาอาชีวศิลป์)
• ระดับมัธยมศึกษาตอนต้น โรงเรียนวัฒนาวิทยาลัย
• ระดับมัธยมศึกษาตอนปลาย โรงเรียนเตรียมอุดมศึกษา และโรงเรียนไพรเออร์ส ฟิลล์ ประเทศอังกฤษ
• ระดับปริญญาตรี สาขาความสัมพันธ์ด้านสังคม (เกียรตินิยม) มหาวิทยาลัยฮาร์วาร์ด สหรัฐ
• ระดับปริญญาโท ทางครุศาสตร์ มหาวิทยาลัยฮาร์วาร์ดสหรัฐ
• ระดับปริญญาเอก สาขาการวางแผนการศึกษา มหาวิทยาลัยฮาร์วาร์ด สหรัฐ
• วิทยาลัยป้องกันราชอาณาจักร รุ่น 40 (วปรอ. 4010)

ประวัติการรับราชการ

• พ.ศ. 2527-2533 ผอ.กองแผนงาน กรมการศึกษานอกโรงเรียน
• พ.ศ. 2533-2536 รองอธิบดีกรมการศึกษานอกโรงเรียน
• พ.ศ. 2536-2537 ผู้ตรวจราชการสำนักงานปลัดกระทรวงศึกษาธิการ
• พ.ศ. 2537-2539 อธิบดี
• พ.ศ. 2539-2540 อธิบดีกรมการศึกษานอกโรงเรียน
• พ.ศ. 2542 ผู้อำนวยการศูนย์ปฏิบัติการปฏิรูปการศึกษา กระทรวงศึกษาธิการ
• พ.ศ. 2540-2543 เลขาธิการ
• พ.ศ. 2543-2545 อธิบดีกรมสามัญศึกษา
• พ.ศ. 2545-2546 ปลัดกระทรวงศึกษาธิการ
• พ.ศ. 2545-2546 นายกสภาสถาบันเทคโนโลยีราชมงคล
• พ.ศ. 2546-2547 เลขาธิการคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน
• พ.ศ. 2547-2549 ปลัดกระทรวงศึกษาธิการ
• พ.ศ. 2549-2552 เลขาธิการคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน
• พ.ศ. 2555-ปัจจุบัน ที่ปรึกษาโครงการตามพระราชดำริสมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี

การดำรงตำแหน่งอื่นๆ

• ประธานคณะกรรมการส่งเสริมสวัสดิการ และสวัสดิภาพครู และบุคลากรทางการศึกษา
• นายกสภาสถาบันเทคโนโลยีปทุมวัน
• นายกสภามหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคล
• คณะกรรมการข้าราชการพลเรือน
• คณะกรรมการสำนักงานบริหารงานและพัฒนาองค์ความรู้
• คณะกรรมการเลือกตั้งสถาบันเทคโนโลยีแห่งเอเชีย
• นายกสภาวิทยาลัยดุสิตธานี

การทำงานในคณะกรรมการปฏิรูปประเทศ

คุณหญิงกษมา วรวรรณ ณ อยุธยา ได้เข้ารับหน้าที่เป็นคณะกรรมการปฏิรูปประเทศ ภายหลังการชุมนุมของแนวร่วมประชาธิปไตยต่อต้านเผด็จการแห่งชาติ พ.ศ. 2553 ยุติลงในช่วงเดือนกรกฎาคม พ.ศ. 2553 โดยทำหน้าที่ยกร่างแผนปฏิบัติการที่สามารถนำไปปฏิบัติ และแก้ไขปัญหาความอยุติธรรม และความเหลื่อมล้ำที่เกิดขึ้น ซึ่งคณะกรรมการดังกล่าวประกอบด้วยคณะกรรมการ จำนวน 19 คน ทำงานคู่ขนานไปกับคณะกรรมการสมัชชาปฏิรูปประเทศ

ประกาศเกียรติคุณ

• รางวัล"ครุฑทองคำ" ผู้บริหารราชการพลเรือนดีเด่น ปี พ.ศ. 2538 จากสมาคมข้าราชการพลเรือนแห่งประเทศไทย

เครื่องราชอิสริยาภรณ์

• พ.ศ. 2545 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นที่เชิดชูยิ่งช้างเผือก ชั้นสูงสุด มหาปรมาภรณ์ช้างเผือก (ม.ป.ช.)
• พ.ศ. 2540 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติยศยิ่งมงกุฎไทย ชั้นสูงสุด มหาวชิรมงกุฎ (ม.ว.ม.)
• พ.ศ. 2548 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า ชั้นที่ 3 ตติยจุลจอมเกล้า (ต.จ.) (ฝ่ายใน)
• พ.ศ. 2551 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นสิริยิ่งรามกีรติ ลูกเสือสดุดีชั้นพิเศษ
• พ.ศ. 2541 – เหรียญจักรพรรดิมาลา (ร.จ.พ.)

อ้างอิง

1. มติคณะรัฐมนตรี วันที่ 13 กุมภาพันธ์ 2567
2. ราชกิจจานุเบกษา, ประกาศสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง แต่งตั้งกรรมการกฤษฎีกา, เล่ม 132, ตอนพิเศษ 309 ง ฉบับพิเศษ, 24 พฤศจิกายน พ.ศ. 2558, หน้า 1
3. กษมา ยื่นลาออก
4. 'กษมา' อำลา ศธ. บินรับรางวัล นักการศึกษาโลก
5. เปิดรายชื่อกรรมการ-สมัชชาปฏิรูปประเทศ
6. ราชกิจจานุเบกษา, ประกาศสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นที่เชิดชูยิ่งช้างเผือกและเครื่องราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติยศยิ่งมงกุฎไทย, เล่ม ๑๑๙ ตอนที่ ๒๑ ข หน้า ๗, ๔ ธันวาคม ๒๕๔๕
7. ราชกิจจานุเบกษา, ประกาศสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์, เล่ม ๑๑๔ ตอนที่ ๒๗ ข หน้า ๒๒, ๓ ธันวาคม ๒๕๔๐
8. ราชกิจจานุเบกษา, ประกาศสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า, เล่ม ๑๒๒ ตอนที่ ๖ ข หน้า ๓, ๕ พฤษภาคม ๒๕๔๘
9. ราชกิจจานุเบกษา, ประกาศสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นสิริยิ่งรามกีรติ ลูกเสือสดุดีชั้นพิเศษ และเหรียญลูกเสือสดุดี ประจำปี ๒๕๕๑, เล่ม ๑๒๖ ตอนที่ ๕ ข หน้า ๒, ๑๘ มีนาคม ๒๕๕๒
10. ราชกิจจานุเบกษา, ประกาศสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง พระราชทานเหรียญจักรมาลาและเหรียญจักรพรรดิมาลา, เล่ม ๑๑๖ ตอนที่ ๓ ข หน้า ๕๗๖, ๒๙ มกราคม ๒๕๔๒

แหล่งข้อมูลอื่น

• ประวัติจากเว็บไซต์กระทรวงศึกษาธิการ
• ดร.กษมา วรวรรณ ณ อยุธยา ผู้นำ “ครู” ยุคปฏิรูป^[]