กรมขุนยี่สารเสนีย์

กรมขุนยี่สารเสนีย์^[ก] หรือ พิศาลเสนี มีพระนามเดิมว่า เจ้าฟ้านวน หรือนุ่ม เป็นพระราชธิดาในสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศ กับกรมหลวงพิพิธมนตรี และเป็นพระเชษฐภคินีในสมเด็จพระเจ้าอุทุมพร และสมเด็จพระที่นั่งสุริยาศน์อมรินทร์

กรมขุนยี่สารเสนีย์
เจ้าฟ้าต่างกรม
พระสวามี	เจ้าฟ้าธรรมธิเบศไชยเชษฐ์สุริยวงศ์
ราชวงศ์	บ้านพลูหลวง
พระบิดา	สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศ
พระมารดา	กรมหลวงพิพิธมนตรี
ศาสนา	พุทธ

ใน คำให้การชาวกรุงเก่า, คำให้การขุนหลวงวัดประดู่ทรงธรรม และ คำให้การขุนหลวงหาวัด ระบุว่าพระองค์เป็นพระมเหสีในเจ้าฟ้าธรรมธิเบศไชยเชษฐ์สุริยวงศ์

พระประวัติ

กรมขุนยี่สารเสนีย์ มีพระนามเดิมว่า เจ้าฟ้านุ่ม แต่ใน คำให้การชาวกรุงเก่า ระบุพระนามว่า เจ้าฟ้านวน เป็นพระราชธิดาในสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศ ประสูติแต่กรมหลวงพิพิธมนตรี คำให้การขุนหลวงหาวัด ระบุว่าพระชนนีสืบเชื้อสายพราหมณ์จากเมืองเพชรบุรี พระองค์มีพระพี่น้องร่วมพระชนกชนนีแปดพระองค์ ได้แก่ เจ้าฟ้าสิริประชา (หรือประชาวดี), เจ้าฟ้าสิริประภา (หรือประภาวดี), เจ้าฟ้าอินทวดี (หรือพินทวดี), เจ้าฟ้ากษัตรีย์, สมเด็จพระที่นั่งสุริยาศน์อมรินทร์, เจ้าฟ้าบัวจัน (หรือจันทรวดี), และสมเด็จพระเจ้าอุทุมพร

เมื่อสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศทรงตั้งเจ้าฟ้าธรรมธิเบศไชยเชษฐ์สุริยวงศ์เป็นพระมหาอุปราช จึงพระราชทานเจ้าฟ้านุ่มเป็นพระมเหสี และโปรดเกล้าฯ พระราชทานพระนามกรมว่า กรมขุนยิสารเสนีย์ หรือ ยี่สารเสนีย์ เข้าใจว่า "ยี่สาร" เป็นคำยืมจากภาษาเปอร์เซีย แปลว่า "ตลาดขายของแห้ง" ปรากฏในเอกสารเก่าต่าง ๆ แต่ในกฎหมายตราสามดวงพบว่าเป็นชื่อตำแหน่งข้าราชการต่าง ๆ และไม่เกี่ยวข้องกับตลาด อย่างไรก็ตามเจ้าฟ้านุ่มก็มิได้ประสูติการพระโอรสธิดา

หลังพระสวามีถูกสำเร็จโทษไปแล้ว กรมขุนยี่สารเสนีย์ปรากฏในเอกสารไทยอีกครั้งในปลายรัชกาล เมื่อวันแรม 5 ค่ำ เดือน 6 พ.ศ. 2301 สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศ พระบิดา ประชวรหนักจวนสวรรคต กรมพระราชวังบวรสถานมงคล (เจ้าฟ้าอุทุมพร) โปรดให้ทูลเชิญกรมหลวงพิพิธมนตรี เจ้าฟ้าจันทวดี และกรมขุนยี่สารเสนี ไปประทับ ณ พระตำหนักสวนกระต่าย

พงศาวลี

พงศาวลีของกรมขุนยี่สารเสนีย์

8. สมเด็จพระเพทราชา                       17. ท้าวศรีสัจจา (พระนมเปรม)               4. สมเด็จพระเจ้าสุริเยนทราธิบดี                             18. พญาแสนหลวง               9. นางกุสาวดี                       2. สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศ                                   5. สมเด็จพระพันวษา                             1. กรมขุนยี่สารเสนีย์                                         6. นายจบคชประสิทธิ์                             3. กรมหลวงพิพิธมนตรี                                   7. ไม่ปรากฏนาม สตรีชาวบ้านสมอปรือ

เชิงอรรถ

หมายเหตุ

^ก บางแห่งสะกดว่า ยิสารเสนีย์

อ้างอิง

1. ประชุมคำให้การกรุงศรีอยุธยา รวม 3 เรื่อง, หน้า 490
2. จดหมายเหตุเรื่องทรงตั้งพระบรมวงศานุวงศ์กรุงรัตนโกสินทร์ เล่ม 1, หน้า 9
3. พระราชพงศาวดารกรุงศรีอยุธยา ฉบับพันจันทนุมาศ (เจิม) และเอกสารอื่น, หน้า 624
4. "คำให้การขุนหลวงวัดประดูทรงธรรม เอกสารจากหอหลวง ความแทรก "คำให้การ" เกี่ยวกับสมัยพระนครศรีอยุธยาตอนปลาย". วชิรญาณ. สืบค้นเมื่อ 11 เมษายน 2563. {{}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |accessdate= ((help))
5. พระราชพงศาวดารกรุงศรีอยุธยา ฉบับพันจันทนุมาศ (เจิม) และเอกสารอื่น, หน้า 626
6. พระราชพงศาวดารกรุงศรีอยุธยา ฉบับพันจันทนุมาศ (เจิม) และเอกสารอื่น, หน้า 747
7. ประชุมคำให้การกรุงศรีอยุธยา รวม 3 เรื่อง, หน้า 176
8. ประชุมคำให้การกรุงศรีอยุธยา รวม 3 เรื่อง, หน้า 478
9. พระราชพงศาวดารกรุงศรีอยุธยา ฉบับพันจันทนุมาศ (เจิม) และเอกสารอื่น, หน้า 551
10. ประชุมคำให้การกรุงศรีอยุธยา รวม 3 เรื่อง, หน้า 285
11. ประชุมคำให้การกรุงศรีอยุธยา รวม 3 เรื่อง, หน้า 286
12. วลัยลักษณ์ ทรงศิริ (21 สิงหาคม 2561). "ยี่สาร : ย่านตลาดกลางป่าชายเลน". ประวัติศาสตร์ของคนกลุ่มเล็ก ๆ. สืบค้นเมื่อ 11 เมษายน 2563. {{}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |accessdate= ((help))
13. พระราชพงศาวดารกรุงศรีอยุธยา ฉบับพันจันทนุมาศ (เจิม) และเอกสารอื่น, หน้า 368

บรรณานุกรม

• จดหมายเหตุเรื่องทรงตั้งพระบรมวงศานุวงศ์กรุงรัตนโกสินทร์ เล่ม 1. กรุงเทพฯ : กรมศิลปากร, 2545. 508 หน้า. ISBN 
• พระราชพงศาวดารกรุงศรีอยุธยา ฉบับพันจันทนุมาศ (เจิม) และเอกสารอื่น. นนทบุรี : ศรีปัญญา, 2553. 800 หน้า. ISBN 
• ประชุมคำให้การกรุงศรีอยุธยา รวม 3 เรื่อง. กรุงเทพฯ : แสงดาว, 2553. 536 หน้า. ISBN