Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
โฮเอลุง (อักษรโรมัน: Hö'elün) หรือ โอเอลุง (มองโกเลีย: ᠥᠭᠡᠯᠦᠨ, Ö’elün Üjin, แปลว่า แม่นางโฮเอลุง; ราว 1162–1210) เป็นสตรีชนชั้นสูงชาวมองโกเลีย มารดาของเทมุจิง (หรือที่รู้จักในนามชิงกิสข่าน) เธอมีบทบาทอย่างมากต่อ ดังที่ปรากฏบรรยายใน ประวัติศาสตร์ลับของชาวมองโกล
| โฮเอลุง | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 ภาพวาดแสดงรูปของโฮเอลุง จากภาพประกอบใน ประวัติศาสตร์ลับของชาวมองโกล ฉบับภาษามองโกเลียที่ตีพิมพ์ในปี 1989 | |||||||||
| |||||||||
| อักษรจีนตัวเต็ม | 訶額侖 | ||||||||
| อักษรจีนตัวย่อ | 诃额仑 | ||||||||
| |||||||||
โฮเอลุงเกิดมาในตระกูลอ็อลฮอนด์ของชนเผ่าฮองีรัด แรกเริ่มเธอสมรสกับชิเลโด (Chiledu) ชนชั้นสูงชาวเมร์คิต แต่ไม่นานหลังแต่งงานก็ถูกจับกุมตัวไปโดยเยซุเกย์ สมาชิกคนสำคัญของเผ่ามองโกลซึ่งลักพาตัวเธอไปเพื่อเป็นภรรยาเอก ทั้งคู่มีบุตรสี่คนและธิดาหนึ่งคน ได้แก่ เทมุจิง (Temüjin; หรือที่รู้จักในนาม ชิงกิสข่าน), , , และ หลังเยซุเกย์เสียชีวิตจากการวางยาพิษ และเผ่ามองโกลทิ้งครอบครัวของเธอจากเผ่า โฮเอลุงต้องเลี้ยงดูลูกทั้งหมดของเธอจนเติบใหญ่ด้วยตนเองภายใต้สถานะยากจน นักประวัติศาสตร์ชี้ให้เห็นถึงความสามารถในการไม่ย่อท้อและทักษะการบริหารจัดการของเธอเป็นพิเศษ เธอยังคงมีบทบาทสำคัญในชีวิตของเทมุจิงหลังแต่งงานกับโบร์เท โฮเอลุงและโบร์เทเป็นสตรีสองคนที่คอยบริหารค่ายของเทมุจิงและให้คำปรึกษาแก่เขา
โฮเอลุงสมรสกับมูงลิก (Münglig) อดีตของเยซุเกย์ เพื่อเป็นการตอบแทนความช่วยเหลือที่เขามีให้หลังการพ่ายแพ้ในสงครามเมื่อปี 1187 ในช่วงทศวรรษต่อ ๆ มา โฮเอลุงจัดการแต่งงานแบบคลุมถุงชนและคงสัมพันธไมตรีที่ดีกับฝั่งเยซุเกย์ ในปี 1206 เมื่อเทมุจิงสถาปนาตนเป็นเจงกิส ข่าน เป็นไปได้ว่าโฮเอลุงรู้สึกน้อยเนื้อต่ำใจจากการได้รับรางวัลน้อยกว่าความพยายามที่เธอได้ทุ่มเทให้เมื่อเทียบกับสามี นอกจากนี้เธอยังมีส่วนในข้อพิพาทระหว่างเจงกิสข่าน พี่น้องของเขา และ บรรดาลูกชายของมูงลิก เธอเสียชีวิตไม่นานหลังจากนั้น เชื่อกันว่าเป็นผลมาจากความเครียดในการประสานข้อขัดแย้งระหว่างคนรอบตัวเธอ กระนั้นไม่ปรากฏว่าเธอเสียชีวิตเมื่อไรอย่างชัดเจน
ชื่อและที่มา
เนื่องจากในปัจจุบันไม่มีระบบสำหรับภาษามองโกเลียที่ใช้กันอย่างเป็นสากล ทำให้มีการสะกดชื่อของเธอเป็นอักษรโรมันอยู่หลายรูปแบบที่มีคำออกเสียงต่างกันพอสมควรจากชื่อเดิม ชื่อ โฮเอลุง (Hö'elün) ในภาษาอังกฤษมีการเขียนเป็น โอเอลุง (Ö’elün) และบางครั้งมีการนำหน้าชื่อด้วยคำว่า อูจิง (Üjin) อันแปลว่า "แม่นาง" (Lady)
ข้อเท็จจริงเกี่ยวกับชีวิตของเธอส่วนใหญ่มีที่มาจาก ประวัติศาสตร์ลับของชาวมองโกล จากกลางศตวรรษที่ 13 ซึ่งบอกเล่าเรื่องราวการก่อตั้งของจักรวรรดิมองโกล ในมหากาพย์นี้บอกเล่าโฮเอลุงในฐานะผู้ให้คำแนะนำและให้ความมั่นคงแก่ลูกของเธอ และมีเนื้อหาเอนเอียงไปในทางบวก จึงอาจเป็นไปได้ว่าผู้ประพันธ์นิรนามของมหากาพย์เล่มนี้อาจมีความสัมพันธ์เกี่ยวเนื่องกับเธอ แม้ว่าลำดับเวลาที่ปรากฏมักจะใหม่สมบูรณ์แบบ และในมหากาพย์ยังเต็มไปด้วยการสอดแทรกองค์ประกอบทางกวีนิพนธ์เข้าไปในบท แต่มหากาพย์กวีนี้ก็ได้รับการยอมรับว่าเป็นแหล่งข้อมูลอันทรงคุณค่า เพราะปราศจากการไม่พูดถึงรายละเอียดที่ไม่น่าพูดถึง ต่างจากแหล่งข้อมูลอื่น ๆ เช่น ของนักประวัติศาสตร์เปอร์เซียจากยุคศตวรรษที่ 14
ชีวประวัติ
ชีวิตช่วงแรกและการแต่งงาน
ตามมหากาพย์ ประวัติศาสตร์ลับ ระบุว่า โฮเอลุงเกิดมาในตระกูลอ็อลฮอนด ในชนเผ่าฮ็องกิรัด ซึ่งอาศัยอยู่ตาม ทางใต้ของ บริเวณที่ปัจจุบันคือมองโกเลียใน โดยที่โฮลโอนุดอาศัยอยู่บริเวณใกล้กับต้นธารของ โฮเอลุงเทิบโตมาเป็นสตรีโฉมงาม พ่อแม่ของเธอได้ทำการบังคับแต่งงานกับชิเลโด (Chiledu) พี่/น้องชายของหัวหน้าเผ่าเมร์กิต การแต่งงานเป็นไปด้วยดี โดยพิธีแต่งงานจัดขึ้นอย่างเป็นทางการในดินแดนของอ็อลฮอนด ขณะนั้น เธออายุราวสิบห้าปี ขณะทั้งสองกำลังเดินทางกลับไปยังบ้านเกิดของชิเลโด ทั้งสองถูกซุ่มโจมตี ชาวมองโกล ซึ่งกำลังทำสังเกตเห็นความงดงามและสุขภาพอันดีของโฮเอลุง ซึ่งในพงศาวดาร จากสมัยศตวรรษที่ 17 อ้างว่า พวกมองโกลมีความมั่นใจว่าเธอจะสามารถผลิตลูกหลานให้ได้มาก สังเกตจากสีของพื้นดินที่เธอปัสสาวะใส่ ผู้นำของชาวมองโกลที่ซึ่งเป็นชนชั้นสูง จากตระกูล นามว่าเยซุเกย์ ตัดสินใจที่จะนำโฮเอลุงไปเป็นภรรยาของเขา เนื่องด้วยสามีของเธอจะต้องพ่ายแพ้ในการสู้รบกับมองโกลและถูกสังหารแน่หากยังคงอยู่กับเธอ โฮเอลุงจึงร้องขอให้เขาหลีกหลีไป และยังให้เสื้อคลุมเธอติดไปด้วย เพื่อให้เขาจดจำกลิ่นของเธอ
การปฏิบัติไม่ได้เป็นเรื่องแปลกในแถบทุ่งหญ้าสเทปป์ แต่นักประวัติศาสตร์ แอน บรอดบริดจ์ (Anne Broadbridge) ระบุว่าการปฏิบัตินี้ทำให้เกิด "ความอ่อนแอทางสังคมในระยะยาว" ต่อชนเผ่าต่าง ๆ ดังที่สามารถเห็นได้จากเหตุการณ์ในภายหลังของช่วงชีวิตโฮเอลุงเอง แม้ว่าชีเลดูจะไม่มีความพยายามในการตามหาเธอกลับมา แต่เขาก็ได้ทุ่มเทเวลาและเงินทองเพื่อต่อรองขอเธอคืน อาจจะเป็นไปได้ว่าเยซุเกย์เป็นที่รู้จักกันในฐานะผู้นำที่เป็นที่รู้จัก กระนั้น ชาวเมร์กิตก็ยังคงมีความแค้นนี้อยู่ ซึ่งต่อมาได้กลายมาเป็นที่กินระยะเวลายาวนาน ส่วนโฮเอลุงเองถูกตัดขาดให้ห่างเหินจากครอบครัวชาวอ็อลฮอนดของเธอ ซึ่งเยซุเกย์เองไม่เคยพบหน้าด้วย และต่อมาในชีวิตของเธอ เธอยังไม่สามารถร้องขอให้ครอบครัวชาวอ็อลฮอนดของเธอช่วยเหลือเธอและลูกที่เธอมีกับเยซุเกย์ในช่วงชีวิตที่ยากลำบากในภายหลัง เรื่องราวการลักพาตัวของโฮเอลุงถูกนำออกไปจากพงศาวดารอย่างเป็นทางการส่วนใหญ่ และปรากฏอยู่แค่ใน ประวัติศาสตร์ลับ เท่านั้น ก่อนหน้านี้ เยซุเกย์ได้แต่งงานกับสตรีอีกคน ซึ่งนักประวัติศาสตร์มักให้ชื่อคือ ทั้งสองมีลูกด้วยกันคือ กระนั้น โฮเอลุงกลายมาเป็นภรรยาเอกของเยซุเกย์ ทั้งนี้เหตุผลไม่เป็นที่ทราบแน่ชัด บรอดบริดจ์ตั้งข้อสงสัยว่าด้วยการเลี้ยงดูของเธอในวัยเด็ก ทำให้เธอเป็นภรรยาที่มีมูลค่าที่สุดสำหรับพี่/น้องชายของหัวหน้าเผ่ามองโกล ทำให้เธอมีตำแหน่งสูงส่งกว่าสตรีชนชั้นต่ำคนหนึ่ง ๆ ในสายตาของเยซุเกย์
โฮเอลุงและเยซุเกย์ให้กำเนิดบุตรคนแรกตรงจุดที่ในมหากาพย์ ประวัติศาสตร์ลับ บันทึกไว้ว่าคือ บน พื้นที่นี้ต่อมามีการระบุไว้ว่าเป็นใน หรือตอนใต้ของ ซึ่งปัจจุบันอยู่ในประเทศรัสเซีย สำหรับปีที่ให้กำเนิดนั้นก็เป็นประเด็นถกเถียงเช่นเดียวกัน โดยนักประวัติศาสตร์มีความเอนเอียงไปทางปี 1155, 1162 หรือ 1167 บุตรคนแรกมีนามว่า คำที่ซึ่งไม่เป็นที่ทราบถึงความหมายแน่ชัด ในบรรดาตำนานหลากหลายที่เกี่ยวกับการกำเนิดของเทมุจิง เรื่องเล่าที่ปรากฏมากที่สุดบอกว่าตอนเกิดเขาได้กำอยู่ในมือ อันตรงกับคติชาวบ้านเอเชียที่ว่า ชายคนนั้นจะเติบใหญ่ไปเป็นนักรบ[19] ในขณะที่บางส่วนบอกเล่าเรื่องราวว่าโฮเอลุงตั้งท้องด้วยซึ่งประกาศถึงเป้าหมายปลายทางชีวิตของบุตรในท้องของเธอ ตำนานนี้เหมือนกันกับของบรรพชนในตำนาน เยซุเกย์และโฮเอลุงมีบุตรชายด้วยกันอีกสามคน คือ , และ และมีธิดาหนึ่งคน คือ พี่น้องทั้งหมดเติบโตมาในค่ายหลักของเยซุเกย์บนชายฝั่งแม่น้ำออน็อน และเรียนรู้การขี่ม้าและใช้ธนู และยังมีสหายคือเบห์เทร์ (Behter) และน้องชาย, บุตรชายทั้งเจ็ดของมูงลิก (Münglig) ที่เยซุเกย์ไว้วางใจ และเด็ก ๆ คนอื่นของชนเผ่า
เมื่อเทมุจิงอายุได้แปดปี เยซุเกย์ตัดสินใจหมั้นเขากับเด็กหญิงที่เหมาะสม เยซุเกย์พาเทมุจิงออกไปยังทุ่งหญ้าของชนเผ่าอ็องกิรัตที่เลอค่าของโฮเอลุง และจึงคลุมถุงชนแต่งงานระหว่างเทมุจิงกับโบร์เท ลูกสาวของหัวหน้าเผ่าอ็องกิรัตนามว่า ขณะกำลังขี่ม้ากลับบ้านด้วยตัวคนเดียว เยซุเกย์ได้ร้องขออาหารมื้อหนึ่งจากกลุ่มชาวทาทาร์ที่เขาบังเอิญเจอ ตามลักษณะธรรมเนียมต่อคนแปลกหน้าของชาวทุ่งหญ้าสเตปป์ แต่ชาวทาทาร์จดจำเยซุเกย์ซึ่งเคยต่อสู้กับพวกทาทาร์ในอดีต จึงแอบวางยาพิษในอาหารของเขา เยซุเกย์กินยาพิษเข้าไปจนป่วยแต่ก็ยังกลับถึงบ้านได้ในสภาพใกล้ตาย เขาได้เรียกขอให้มูงลิกไปพาตัวเทมุจิงกลับมาจากอ็องกิรัต ก่อนที่จะเสียชีวิตในเวลาต่อมา
ในฐานะมารดาและที่ปรึกษา
การเสียชีวิตของเยซุเกย์ทำลายความเป็นปึกแผ่นของผู้คนของเขา ซึ่งรวมถึงสมาชิกของตระกูลบอร์จิกิง (Borjigin), และตระกูลอื่น ๆ เทมุจิงในเวลานั้นอายุเพียงสิบปี ส่วนเบห์เทร์อายุแก่กว่าสองปี ทั้งคู่ไม่แก่พอที่จะขึ้นมาสืบทอดตำแหน่งปกครองแทนบิดา ฝั่งทายิชิอดได้ตัดเอาโฮเอลุงออกจากพิธีซึ่งมีขึ้นหลังการเสียชีวิตของผู้นำ และไม่นานก็ขับไล่เธอออกจากค่าย ในมหากาพย์ ประวัติศาสตร์ลับ บรรยายว่าต่อมาตระกูลบอร์จิกิงก็ทำตาม แม้ว่าโฮเอลุงจะพยายามทำให้พวกเขาอับอายด้วยการเรียกร้องถึงเกียรติยศของพวกเขา อย่างไรก็ตาม แหล่งข้อมูลบางส่วนเช่น Rashid al-Din ระบุเป็นนับว่าพี่น้องของเยซุเกย์ยังคงหยัดยืนข้างเธอ เป็นไปได้ว่าโฮเอลุงอาจปฏิเสธที่จะเข้าร่วม หรือเป็นไปได้ว่าผู้นิพนธ์ ประวัติศาสตร์ลับ เขียนเล่าเรื่องราวเกินจริง แหล่งข้อมูลทั้งหมดมีความเห็นตรงกันว่าผู้คนของเยซุเกย์ส่วนมากประกาศตัดขาดจากครอบครัวของเขา แลกกับการเข้าหาฝั่งทายิชิอด และครอบครัวของโฮเอลุงต้องเผชิญกับสถานการณ์ชีวิตที่แร้นแค้น[26] โฮเอลุงและลูก ๆ ต้องปรับมาใช้ชีวิตแบบผู้ล่าและหาของป่า เก็บรากพืชและถั่ว ล่าสัตว์เล็ก และจับปลา ความกล้าหาญของเธอและลักษณะที่เธอสามารถปรับชีวิตให้เข้ากับสถานการณ์ได้นั้นมีความสำคัญอย่างมากต่อการอยู่รอดของครอบครัวเธอ
เมื่อเด็ก ๆ โตขึ้นก็เริ่มเกิดความระหองระแหงระหว่างกัน ทั้งเทมุจิงและเบห์เทร์มีสิทธิ์อ้างเป็นผู้สืบทอดบิดาทั้งคู่ แม้ว่าเทมุจิงจะเป็นลูกของภรรยาเอก แต่เบห์เทร์แก่กว่าเทมุจิงอย่างน้อยสองปี นอกจากนี้ยังเป็นไปได้เช่นกันว่าภายใต้กฎการแต่งงานกับพี่/น้องที่เสียชีวิต (levirate law) เบห์เทร์สามารถจะแต่งงานกับโฮเอลุงหากได้รับเสียงสทวนมากสนับสนุนและกลายมาเป็นพ่อเลี้ยงของเทมุจิง ความเสียดทานยิ่งทวีความรุนแรงขึ้นจากการขัดแย้งกันเป็นประจำถึงการแบ่งเขตล่าสัตว์ระหว่างทั้งสอง ท้ายที่สุดเทมุจิงและน้องชาย กาซาร์ รวมตัวกันลอบโจมตีและสังหารเบห์เทร์ ข้อเท็จจริงนี้ถูกตัดออกจากพงศาวดารทางการ แต่ยังคงอยู่ใน ประวัติศาสตร์ลับ ซึ่งยังบอกเล่าต่ออีกว่า โฮเอลุงได้ว่ากล่าวเทมุจิงและกาซาร์อย่างรุนแรงว่าเป็นการกระทำที่มองถึงผลแค่ในระยะสั้น และเธอคิดว่าเป็นการกระทำเลียนแบบบรรพชนที่ทำไปอย่างวีรชนที่โง่เง่า
เมื่อครั้นเทมุจิงแต่งงานกับโบร์เทตอนอายุได้สิบห้าปี พ่อแม่ของเธอมอบเสื้อคลุมสีดำแก่โฮเอลุง เธอยินยอมให้เทมุจิงนำเสื้อคลุมนี้ไปมอบแก่ แห่ง เพื่อยืนยันถึงความสัมพันธ์อันดีระหว่างทั้งสอง โฮเอลุงอาจยอมให้ความรับผิดชอบบางอย่างในแง่ของการใช้แรงงานแก่ลูกสะใภ้คนใหม่นี้ ทั้งโฮเอลุงและลูกสะใภ้ร่วมกันบริหารเศรษฐกิจและทรัพยากรในค่ายของเทมุจิง ช่วยให้เขาสามารถมีรากฐานในการเดินหน้าสู้รบต่อไปได้ โฮเอลุงเป็นผู้เห็นเหตุการณ์ขณะโบร์เทและโซชิเก็ลถูกลักพาตัวโดยชาวเมร์คิตเพื่อแก้แค้นที่พวกตนถูกลักพาตัวไปเมื่อหลายปีก่อน ต่อมาโบร์เทได้ถูกพาตัสคืนกลับมาในระยะเวลาไม่ถึงหนึ่งปี คำแนะนำจากโฮเอลุงมีคุณค่าอย่างมากต่อเทมุจิง เมื่อเขาแยกทางกับ เขาได้หันกลับมาหาเธอและโบร์เทเพื่อขอคำปรึกษา ตามที่ระบุใน ประวัติศาสตร์ลับ เธอยังรับเลี้ยงเด็กกำพร้าจำนวนมากในฐานะลูกเลี้ยงเพื่อเป็นพี่น้องกับลูก ๆ ของเธอ อย่างไรก็ตาม ด้วยปัญหาเชิงลำดับเวลาทำให้เป็นที่เชื่อกันว่าแท้จริงแล้ว ลูกเลี้ยงคนสำคัญที่สุด ซึ่งคือ รับเลี้ยงดูโดยโบร์เท
หลังจามุกาเอาชนะเทมุงจิงได้ที่ในปี 1187 ผู้ติดตามของเขาจำนวนมากไม่พอใจกับการปฏิบัติต่อผู้ติดตามของเทมุจิงอย่างโหดร้าย ในบรรดาคนเหล่านี้รวมถึงมุงลิก (Münglig) และลูกของเขา ข้อเท็จจริงที่ว่าพวกเขาทิ้งครอบครัวไปได้ถูกลืม และพวกเขาได้รับการต้อนรับกลับมาถึงขั้นที่โฮเอลุงแต่งงานกับมุงลิก ซึ่งถือเป็นการแต่งงานครั้งที่สามและครั้งสุดท้ายของเธอ ในปีให้หลัง ที่ซึ่งเหตุการณ์และสถานที่ของครอบครัวเทมุจิงแทบไม่เป็นที่ทราบเลยนั้น มีความเป็นไปได้ว่าโฮเอลุงทำการคลุมถุงชนแต่งงานให้กับลูกชายคนเล็กสุด เทมุเก และลูกสาวเทมุงเล็ง ตามที่พ่อของเขามักจะทำ เธอยังคงมีบทบาทอย่างมากในการคงซึ่งความสัมพันธ์ต่าง ๆ กับพันธมิตร ขณะที่เทมุจิงหลีกหนีไปพึ่งการปกป้องของราชวงศ์จินในจีน เธออาจจะเดินทางเคียงข้างไปกับเขาเมื่อครั้นเทมุจิงเดินทางกลับมาสู่ทุ่งหญ้าสเตปป์ในปี 1196
การสถาปนาของเทมุจิงขึ้นเป็นชิงกิส ข่านในปี 1206 เกิดขึ้นก่อนที่ชีวิตส่วนตัวของโฮเอลุงจะต้องเผชิญกับความโกลาหล ระหว่างการจัดโครลไท (kurultai; การประชุมพบปะใหญ่) ชิงกิส ข่าน ซึ่งพึ่งขึ้นสู่บัลลังก์ได้มอบรางวัลให้แก่ผู้ที่มีส่วนช่วยเหลึอเขาในการก้าวเข้าสู่อำนาจ ยี่สิบเอ็ดย่อหน้าใน ประวัติศาสตร์ลับ หมดไปกับการบันทึกรายละเอียดการตบรางวัลครั้งนี้ ส่วนโฮเอลุงมีรายงานว่าเธอได้รับรางวัลเป็นผู้ติดตาม 10,000 คน แต่เป็นรางวัลที่มอบให้ร่วมกับลูกชายคนเล็ก เทมุเก เธอรู้สึกว่ารางวัลนี้น้อยไปสำหรับส่วนร่วมที่เธอมี ในทางกลับกันนั้น มุนลิกกลับได้รับสิทธิพิเศษในการนั่งประจำทางขวามือของข่าน ทำให้เขาเป็นชายผู้ทรงอิทธิพลที่สุดเป็นอันดับสองในทุ่งหญ้าสเตปป์นี้ ด้วยเหตุการณ์นี้ ทำให้ความสัมพันธ์ของโฮเอลุงกับมุนลิกระหองระแหงลง
หนึ่งในลูกชายของมุนลิก ชามานนามว่า โคเคชอ (Kokechu) ยังมีความพยายามจะท้าทายบัลลังก์ของชิงกิส ข่าน โคเคชอสามารถทำให้ชิงกิสแตกแยกกับน้องชาย กาซาร์ และ เทมุเก โดยที่มีโฮเอลุงพยายามต้านทานอย่างขยันขันแข็ง ต่อมา เธอและโบร์เทสามารถชักจูงให้ชิงกิสเชื่อว่าโคเคชอควรจะถูกกำจัด ที่ซึ่งเทมุเกกำจัดเขาสำเร็จในการแข่งขันมวยปล้ำที่จัดฉากขึ้นมา ใน ประวัติศาสตร์ลับ กล่าวอ้างว่าโฮเอลุงซึ่งเหนื่อยล้ากับความพยายามทุ่มเทของเธอ เสียชีวิตลงไม่นานหลังจากนั้น อย่างไรก็ตาม นักประวัติศาสตร์บางส่วน เช่น เรียกเนื้อความช่วงนี้ว่าเป็นบทกวีเกินจริง (poetical melodrama) และเรื่องราวชีวิตของเธอที่เหลือไม่เป็นที่ทราบเท่านั้น โฮเอลุงได้รับว่าเป็น จักรพรรดินีซวนยี่ (宣懿皇后) ในสมัยราชวงศ์หยวน
หมายเหตุ
- ในช่วงเวลานั้น คำว่า “ชาวมองโกล” มีไว้เรียกสมาชิกของเผ่าเดียวในมองโกเลียตะวันออกเฉียงเหนือเท่านั้น เนื่องจากเผ่านี้มีบทบาทอย่างมากต่อการสถาปนาจักรวรรดิมองโกล ในภายหลังชื่อ “ชาวมองโกล” นี้จึงถูกนำมาใช้เรียกชนเผ่าทั้งหมด
อ้างอิง
- Ratchnevsky 1991, pp. x–xi.
- Atwood 2004, p. 415.
- Atwood 2004, pp. 492–493.
- Ratchnevsky 1991, pp. xiv–xvi.
- Ratchnevsky 1991, p. 15; Atwood 2004, p. 456; May 2018, p. 20.
- Broadbridge 2018, pp. 44–45.
- Atwood 2004, pp. 389–391.
- Ratchnevsky 1991, pp. 14–15; Broadbridge 2018, p. 45.
- Broadbridge 2018, p. 45; May 2018, p. 21.
- Broadbridge 2018, p. 47; May 2018, p. 20.
- Broadbridge 2018, pp. 46–47; May 2018, pp. 21–22.
- Broadbridge 2018, p. 45.
- Ratchnevsky 1991, p. 15.
- Broadbridge 2018, pp. 45–46; Ratchnevsky 1991, pp. 15–16.
- Broadbridge 2018, p. 46.
- Atwood 2004, p. 97.
- Ratchnevsky 1991, pp. 17–19; Pelliot 1959, pp. 284–287; Morgan 1986, p. 55.
- Pelliot 1959, pp. 289–291; Man 2004, pp. 67–68; Ratchnevsky 1991, p. 17.
- Brose 2014, § "The Young Temüjin"; Pelliot 1959, p. 288.
- Ratchnevsky 1991, p. 17.
- Ratchnevsky 1991, pp. 15–19.
- Ratchnevsky 1991, pp. 20–21; Broadbridge 2018, p. 49.
- Ratchnevsky 1991; Broadbridge 2018, pp. 50–51.
- Ratchnevsky 1991, p. 22; May 2018, p. 25; Secret History, trans. Atwood 2023, § 71–73.
- Ratchnevsky 1991, pp. 22–23; Atwood 2004, pp. 97–98.
- Brose 2014, § "The Young Temüjin"; Atwood 2004, p. 98.
- May 2018, p. 25.
- Veit 2019, pp. 120–121, 129.
- May 2018, pp. 25–26.
- Ratchnevsky 1991, pp. 23–24; Secret History, trans. Atwood 2023, §76–78; Veit 2019, p. 129.
- Ratchnevsky 1991, p. 31; Broadbridge 2018, p. 57.
- Broadbridge 2018, p. 58.
- May 2018, pp. 29–30; Broadbridge 2018, pp. 58–59.
- Broadbridge 2018, p. 64.
- Atwood 2004, p. 492; Ratchnevsky 1993, pp. 76–77.
- Broadbridge 2018, p. 65.
- Broadbridge 2018, pp. 65–66; Ratchnevsky 1991, pp. 48–50.
- Broadbridge 2018, pp. 66–67.
- Broadbridge 2018, p. 69; Ratchnevsky 1991, p. 90.
- Broadbridge 2018, p. 69; Ratchnevsky 1991, pp. 95, 98.
- Biran 2012, pp. 44–45; Broadbridge 2018, pp. 69–70.
- Atwood 2004, p. 416; Broadbridge 2018, p. 71.
- Ke 1920, vol. 104.
บรรณานุกรม
- Atwood, Christopher P. (2004). Encyclopedia of Mongolia and the Mongol Empire. New York: . ISBN . สืบค้นเมื่อ 2 March 2022.
- The Secret History of the Mongols. แปลโดย Atwood, Christopher. London: . 2023. ISBN .
- Biran, Michal (2012). Genghis Khan. Makers of the Muslim World. London: . ISBN .
- Broadbridge, Anne F. (2018). Women and the Making of the Mongol Empire. Cambridge Studies in Islamic Civilization. : . ISBN .
- Brose, Michael C. (2014). "Chinggis (Genghis) Khan" (ebook). ใน (บ.ก.). The Berkshire Dictionary of Chinese Biography. : . ISBN .
- (1920). "Vol. 104: Biographies 1: Empresses and Consorts". 新元史 [New History of Yuan]. (ภาษาจีน).
- May, Timothy (2018). The Mongol Empire. Edinburgh: . ISBN . JSTOR 10.3366/j.ctv1kz4g68.11.
- (2004). Genghis Khan: Life, Death and Resurrection. London: . ISBN .
- (1986). The Mongols. The Peoples of Europe. Oxford: . ISBN .
- (1959). Notes on Marco Polo. Vol. I. Paris: . OCLC 1741887.
- Ratchnevsky, Paul (1991). Genghis Khan: His Life and Legacy. แปลโดย . Oxford: . ISBN .
- Ratchnevsky, Paul (1993). "Sigi Qutuqu (c. 1180–c. 1260)". ใน (บ.ก.). In the Service of the Khan: Eminent Personalities of the Early Mongol-Yüan Period (1200-1300). Wiesbaden: . pp. 75–94. ISBN .
- Veit, Veronika (2019). "Die Stärke der Frau zur Zeit des Mongolischen Weltreiches" [The Strength of Women at the time of the Mongol Empire]. ใน Barkmann, Udo; Altangerel, Ganchimeg (บ.ก.). Familie und gesellschaftlicher: Transformationsprozess in der Mongolei [Family and Society: The Transformation Process in Mongolia] (ภาษาเยอรมัน). Münster: . pp. 107–130. ISBN .
wikipedia, แบบไทย, วิกิพีเดีย, วิกิ หนังสือ, หนังสือ, ห้องสมุด, บทความ, อ่าน, ดาวน์โหลด, ฟรี, ดาวน์โหลดฟรี, mp3, วิดีโอ, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, รูปภาพ, เพลง, เพลง, หนัง, หนังสือ, เกม, เกม, มือถือ, โทรศัพท์, Android, iOS, Apple, โทรศัพท์โมบิล, Samsung, iPhone, Xiomi, Xiaomi, Redmi, Honor, Oppo, Nokia, Sonya, MI, PC, พีซี, web, เว็บ, คอมพิวเตอร์
ohexlung xksrormn Ho elun hrux oxexlung mxngokeliy ᠥᠭᠡᠯᠦᠨ O elun Ujin aeplwa aemnangohexlung raw 1162 1210 epnstrichnchnsungchawmxngokeliy mardakhxngethmucing hruxthiruckinnamchingkiskhan ethxmibthbathxyangmaktx dngthipraktbrryayin prawtisastrlbkhxngchawmxngoklohexlungphaphwadaesdngrupkhxngohexlung cakphaphprakxbin prawtisastrlbkhxngchawmxngokl chbbphasamxngokeliythitiphimphinpi 1989phranametm ᠥᠭᠡᠯᠦᠨ O elun Ujin Өelүnphrasmyyanamckrphrrdiniswnyi 宣懿皇后 xksrcintwetm訶額侖xksrcintwyx诃额仑karthxdesiyngphasacinklangmatrthanhny hwiphinxinHeelun ohexlungekidmaintrakulxxlhxndkhxngchnephahxngird aerkerimethxsmrskbchielod Chiledu chnchnsungchawemrkhit aetimnanhlngaetngngankthukcbkumtwipodyeysueky smachikkhnsakhykhxngephamxngoklsunglkphatwethxipephuxepnphrryaexk thngkhumibutrsikhnaelathidahnungkhn idaek ethmucing Temujin hruxthiruckinnam chingkiskhan aela hlngeysuekyesiychiwitcakkarwangyaphis aelaephamxngoklthingkhrxbkhrwkhxngethxcakepha ohexlungtxngeliyngdulukthnghmdkhxngethxcnetibihydwytnexngphayitsthanayakcn nkprawtisastrchiihehnthungkhwamsamarthinkarimyxthxaelathksakarbriharcdkarkhxngethxepnphiess ethxyngkhngmibthbathsakhyinchiwitkhxngethmucinghlngaetngngankbobreth ohexlungaelaobrethepnstrisxngkhnthikhxybriharkhaykhxngethmucingaelaihkhapruksaaekekha ohexlungsmrskbmunglik Munglig xditkhxngeysueky ephuxepnkartxbaethnkhwamchwyehluxthiekhamiihhlngkarphayaephinsngkhramemuxpi 1187 inchwngthswrrstx ma ohexlungcdkaraetngnganaebbkhlumthungchnaelakhngsmphnthimtrithidikbfngeysueky inpi 1206 emuxethmucingsthapnatnepnecngkis khan epnipidwaohexlungrusuknxyenuxtaiccakkaridrbrangwlnxykwakhwamphyayamthiethxidthumethihemuxethiybkbsami nxkcakniethxyngmiswninkhxphiphathrahwangecngkiskhan phinxngkhxngekha aela brrdalukchaykhxngmunglik ethxesiychiwitimnanhlngcaknn echuxknwaepnphlmacakkhwamekhriydinkarprasankhxkhdaeyngrahwangkhnrxbtwethx krannimpraktwaethxesiychiwitemuxirxyangchdecnchuxaelathimaenuxngcakinpccubnimmirabbsahrbphasamxngokeliythiichknxyangepnsakl thaihmikarsakdchuxkhxngethxepnxksrormnxyuhlayrupaebbthimikhaxxkesiyngtangknphxsmkhwrcakchuxedim chux ohexlung Ho elun inphasaxngkvsmikarekhiynepn oxexlung O elun aelabangkhrngmikarnahnachuxdwykhawa xucing Ujin xnaeplwa aemnang Lady khxethccringekiywkbchiwitkhxngethxswnihymithimacak prawtisastrlbkhxngchawmxngokl cakklangstwrrsthi 13 sungbxkelaeruxngrawkarkxtngkhxngckrwrrdimxngokl inmhakaphynibxkelaohexlunginthanaphuihkhaaenanaaelaihkhwammnkhngaeklukkhxngethx aelamienuxhaexnexiyngipinthangbwk cungxacepnipidwaphupraphnthnirnamkhxngmhakaphyelmnixacmikhwamsmphnthekiywenuxngkbethx aemwaladbewlathipraktmkcaihmsmburnaebb aelainmhakaphyyngetmipdwykarsxdaethrkxngkhprakxbthangkwiniphnthekhaipinbth aetmhakaphykwinikidrbkaryxmrbwaepnaehlngkhxmulxnthrngkhunkha ephraaprascakkarimphudthungraylaexiydthiimnaphudthung tangcakaehlngkhxmulxun echn khxngnkprawtisastrepxresiycakyukhstwrrsthi 14chiwprawtichiwitchwngaerkaelakaraetngngan aephnthibrrda p 1207 ephaxxlhxnd Olkhonud xasyxyuthangfaktawnxxkikl iklkb echn eysueky xasyxyurahwangxxlhxndkbemrkit tammhakaphy prawtisastrlb rabuwa ohexlungekidmaintrakulxxlhxnd inchnephahxngkird sungxasyxyutam thangitkhxng briewnthipccubnkhuxmxngokeliyin odythiohloxnudxasyxyubriewniklkbtntharkhxng ohexlungethibotmaepnstriochmngam phxaemkhxngethxidthakarbngkhbaetngngankbchielod Chiledu phi nxngchaykhxnghwhnaephaemrkit karaetngnganepnipdwydi odyphithiaetngngancdkhunxyangepnthangkarindinaednkhxngxxlhxnd khnann ethxxayurawsibhapi khnathngsxngkalngedinthangklbipyngbanekidkhxngchielod thngsxngthuksumocmti chawmxngokl sungkalngthasngektehnkhwamngdngamaelasukhphaphxndikhxngohexlung sunginphngsawdar caksmystwrrsthi 17 xangwa phwkmxngoklmikhwammnicwaethxcasamarthphlitlukhlanihidmak sngektcaksikhxngphundinthiethxpssawais phunakhxngchawmxngoklthisungepnchnchnsung caktrakul namwaeysueky tdsinicthicanaohexlungipepnphrryakhxngekha enuxngdwysamikhxngethxcatxngphayaephinkarsurbkbmxngoklaelathuksngharaenhakyngkhngxyukbethx ohexlungcungrxngkhxihekhahlikhliip aelayngihesuxkhlumethxtidipdwy ephuxihekhacdcaklinkhxngethx karptibtiimidepneruxngaeplkinaethbthunghyasethpp aetnkprawtisastr aexn brxdbridc Anne Broadbridge rabuwakarptibtinithaihekid khwamxxnaexthangsngkhminrayayaw txchnephatang dngthisamarthehnidcakehtukarninphayhlngkhxngchwngchiwitohexlungexng aemwachielducaimmikhwamphyayaminkartamhaethxklbma aetekhakidthumethewlaaelaenginthxngephuxtxrxngkhxethxkhun xaccaepnipidwaeysuekyepnthiruckkninthanaphunathiepnthiruck krann chawemrkitkyngkhngmikhwamaekhnnixyu sungtxmaidklaymaepnthikinrayaewlayawnan swnohexlungexngthuktdkhadihhangehincakkhrxbkhrwchawxxlhxndkhxngethx sungeysuekyexngimekhyphbhnadwy aelatxmainchiwitkhxngethx ethxyngimsamarthrxngkhxihkhrxbkhrwchawxxlhxndkhxngethxchwyehluxethxaelalukthiethxmikbeysuekyinchwngchiwitthiyaklabakinphayhlng eruxngrawkarlkphatwkhxngohexlungthuknaxxkipcakphngsawdarxyangepnthangkarswnihy aelapraktxyuaekhin prawtisastrlb ethann kxnhnani eysuekyidaetngngankbstrixikkhn sungnkprawtisastrmkihchuxkhux thngsxngmilukdwyknkhux krann ohexlungklaymaepnphrryaexkkhxngeysueky thngniehtuphlimepnthithrabaenchd brxdbridctngkhxsngsywadwykareliyngdukhxngethxinwyedk thaihethxepnphrryathimimulkhathisudsahrbphi nxngchaykhxnghwhnaephamxngokl thaihethxmitaaehnngsungsngkwastrichnchntakhnhnung insaytakhxngeysueky aelaxnusrntrngcudthiechuxwakhux sungepnthiohexlungihkaenidkhxngethmucing incnghwdehnthi ohexlungaelaeysuekyihkaenidbutrkhnaerktrngcudthiinmhakaphy prawtisastrlb bnthukiwwakhux bn phunthinitxmamikarrabuiwwaepnin hruxtxnitkhxng sungpccubnxyuinpraethsrsesiy sahrbpithiihkaenidnnkepnpraednthkethiyngechnediywkn odynkprawtisastrmikhwamexnexiyngipthangpi 1155 1162 hrux 1167 butrkhnaerkminamwa khathisungimepnthithrabthungkhwamhmayaenchd inbrrdatananhlakhlaythiekiywkbkarkaenidkhxngethmucing eruxngelathipraktmakthisudbxkwatxnekidekhaidkaxyuinmux xntrngkbkhtichawbanexechiythiwa chaykhnnncaetibihyipepnnkrb 19 inkhnathibangswnbxkelaeruxngrawwaohexlungtngthxngdwysungprakasthungepahmayplaythangchiwitkhxngbutrinthxngkhxngethx tananniehmuxnknkbkhxngbrrphchnintanan eysuekyaelaohexlungmibutrchaydwyknxiksamkhn khux aela aelamithidahnungkhn khux phinxngthnghmdetibotmainkhayhlkkhxngeysuekybnchayfngaemnaxxnxn aelaeriynrukarkhimaaelaichthnu aelayngmishaykhuxebhethr Behter aelanxngchay butrchaythngecdkhxngmunglik Munglig thieysuekyiwwangic aelaedk khnxunkhxngchnepha emuxethmucingxayuidaepdpi eysuekytdsinichmnekhakbedkhyingthiehmaasm eysuekyphaethmucingxxkipyngthunghyakhxngchnephaxxngkirtthielxkhakhxngohexlung aelacungkhlumthungchnaetngnganrahwangethmucingkbobreth luksawkhxnghwhnaephaxxngkirtnamwa ru khnakalngkhimaklbbandwytwkhnediyw eysuekyidrxngkhxxaharmuxhnungcakklumchawthatharthiekhabngexiyecx tamlksnathrrmeniymtxkhnaeplkhnakhxngchawthunghyasetpp aetchawthatharcdcaeysuekysungekhytxsukbphwkthatharinxdit cungaexbwangyaphisinxaharkhxngekha eysuekykinyaphisekhaipcnpwyaetkyngklbthungbanidinsphaphikltay ekhaideriykkhxihmunglikipphatwethmucingklbmacakxxngkirt kxnthicaesiychiwitinewlatxma inthanamardaaelathipruksa karesiychiwitkhxngeysuekythalaykhwamepnpukaephnkhxngphukhnkhxngekha sungrwmthungsmachikkhxngtrakulbxrciking Borjigin aelatrakulxun ethmucinginewlannxayuephiyngsibpi swnebhethrxayuaekkwasxngpi thngkhuimaekphxthicakhunmasubthxdtaaehnngpkkhrxngaethnbida fngthayichixdidtdexaohexlungxxkcakphithisungmikhunhlngkaresiychiwitkhxngphuna aelaimnankkhbilethxxxkcakkhay inmhakaphy prawtisastrlb brryaywatxmatrakulbxrcikingkthatam aemwaohexlungcaphyayamthaihphwkekhaxbxaydwykareriykrxngthungekiyrtiyskhxngphwkekha xyangirktam aehlngkhxmulbangswnechn Rashid al Din rabuepnnbwaphinxngkhxngeysuekyyngkhnghydyunkhangethx epnipidwaohexlungxacptiesththicaekharwm hruxepnipidwaphuniphnth prawtisastrlb ekhiynelaeruxngrawekincring aehlngkhxmulthnghmdmikhwamehntrngknwaphukhnkhxngeysuekyswnmakprakastdkhadcakkhrxbkhrwkhxngekha aelkkbkarekhahafngthayichixd aelakhrxbkhrwkhxngohexlungtxngephchiykbsthankarnchiwitthiaernaekhn 26 ohexlungaelaluk txngprbmaichchiwitaebbphulaaelahakhxngpa ekbrakphuchaelathw lastwelk aelacbpla khwamklahaykhxngethxaelalksnathiethxsamarthprbchiwitihekhakbsthankarnidnnmikhwamsakhyxyangmaktxkarxyurxdkhxngkhrxbkhrwethx emuxedk otkhunkerimekidkhwamrahxngraaehngrahwangkn thngethmucingaelaebhethrmisiththixangepnphusubthxdbidathngkhu aemwaethmucingcaepnlukkhxngphrryaexk aetebhethraekkwaethmucingxyangnxysxngpi nxkcakniyngepnipidechnknwaphayitkdkaraetngngankbphi nxngthiesiychiwit levirate law ebhethrsamarthcaaetngngankbohexlunghakidrbesiyngsthwnmaksnbsnunaelaklaymaepnphxeliyngkhxngethmucing khwamesiydthanyingthwikhwamrunaerngkhuncakkarkhdaeyngknepnpracathungkaraebngekhtlastwrahwangthngsxng thaythisudethmucingaelanxngchay kasar rwmtwknlxbocmtiaelasngharebhethr khxethccringnithuktdxxkcakphngsawdarthangkar aetyngkhngxyuin prawtisastrlb sungyngbxkelatxxikwa ohexlungidwaklawethmucingaelakasarxyangrunaerngwaepnkarkrathathimxngthungphlaekhinrayasn aelaethxkhidwaepnkarkrathaeliynaebbbrrphchnthithaipxyangwirchnthiongenga chingkiskhanekhaphb phaphekhiynin stwrrsthi 15 emuxkhrnethmucingaetngngankbobrethtxnxayuidsibhapi phxaemkhxngethxmxbesuxkhlumsidaaekohexlung ethxyinyxmihethmucingnaesuxkhlumniipmxbaek aehng ephuxyunynthungkhwamsmphnthxndirahwangthngsxng ohexlungxacyxmihkhwamrbphidchxbbangxyanginaengkhxngkarichaerngnganaekluksaiphkhnihmni thngohexlungaelaluksaiphrwmknbriharesrsthkicaelathrphyakrinkhaykhxngethmucing chwyihekhasamarthmirakthaninkaredinhnasurbtxipid ohexlungepnphuehnehtukarnkhnaobrethaelaoschieklthuklkphatwodychawemrkhitephuxaekaekhnthiphwktnthuklkphatwipemuxhlaypikxn txmaobrethidthukphatskhunklbmainrayaewlaimthunghnungpi khaaenanacakohexlungmikhunkhaxyangmaktxethmucing emuxekhaaeykthangkb ekhaidhnklbmahaethxaelaobrethephuxkhxkhapruksa tamthirabuin prawtisastrlb ethxyngrbeliyngedkkaphracanwnmakinthanalukeliyngephuxepnphinxngkbluk khxngethx xyangirktam dwypyhaechingladbewlathaihepnthiechuxknwaaethcringaelw lukeliyngkhnsakhythisud sungkhux rbeliyngduodyobreth hlngcamukaexachnaethmungcingidthiinpi 1187 phutidtamkhxngekhacanwnmakimphxickbkarptibtitxphutidtamkhxngethmucingxyangohdray inbrrdakhnehlanirwmthungmunglik Munglig aelalukkhxngekha khxethccringthiwaphwkekhathingkhrxbkhrwipidthuklum aelaphwkekhaidrbkartxnrbklbmathungkhnthiohexlungaetngngankbmunglik sungthuxepnkaraetngngankhrngthisamaelakhrngsudthaykhxngethx inpiihhlng thisungehtukarnaelasthanthikhxngkhrxbkhrwethmucingaethbimepnthithrabelynn mikhwamepnipidwaohexlungthakarkhlumthungchnaetngnganihkblukchaykhnelksud ethmuek aelaluksawethmungelng tamthiphxkhxngekhamkcatha ethxyngkhngmibthbathxyangmakinkarkhngsungkhwamsmphnthtang kbphnthmitr khnathiethmucinghlikhniipphungkarpkpxngkhxngrachwngscinincin ethxxaccaedinthangekhiyngkhangipkbekhaemuxkhrnethmucingedinthangklbmasuthunghyasetppinpi 1196 ethmucingsthapnatnkhunepnchingkis khan inpi 1206 phaphekhiynin stwrrsthi 15 karsthapnakhxngethmucingkhunepnchingkis khaninpi 1206 ekidkhunkxnthichiwitswntwkhxngohexlungcatxngephchiykbkhwamoklahl rahwangkarcdokhrlith kurultai karprachumphbpaihy chingkis khan sungphungkhunsubllngkidmxbrangwlihaekphuthimiswnchwyehluxekhainkarkawekhasuxanac yisibexdyxhnain prawtisastrlb hmdipkbkarbnthukraylaexiydkartbrangwlkhrngni swnohexlungmiraynganwaethxidrbrangwlepnphutidtam 10 000 khn aetepnrangwlthimxbihrwmkblukchaykhnelk ethmuek ethxrusukwarangwlninxyipsahrbswnrwmthiethxmi inthangklbknnn munlikklbidrbsiththiphiessinkarnngpracathangkhwamuxkhxngkhan thaihekhaepnchayphuthrngxiththiphlthisudepnxndbsxnginthunghyasetppni dwyehtukarnni thaihkhwamsmphnthkhxngohexlungkbmunlikrahxngraaehnglng hnunginlukchaykhxngmunlik chamannamwa okhekhchx Kokechu yngmikhwamphyayamcathathaybllngkkhxngchingkis khan okhekhchxsamarththaihchingkisaetkaeykkbnxngchay kasar aela ethmuek odythimiohexlungphyayamtanthanxyangkhynkhnaekhng txma ethxaelaobrethsamarthchkcungihchingkisechuxwaokhekhchxkhwrcathukkacd thisungethmuekkacdekhasaercinkaraekhngkhnmwyplathicdchakkhunma in prawtisastrlb klawxangwaohexlungsungehnuxylakbkhwamphyayamthumethkhxngethx esiychiwitlngimnanhlngcaknn xyangirktam nkprawtisastrbangswn echn eriykenuxkhwamchwngniwaepnbthkwiekincring poetical melodrama aelaeruxngrawchiwitkhxngethxthiehluximepnthithrabethann ohexlungidrbwaepn ckrphrrdiniswnyi 宣懿皇后 insmyrachwngshywnhmayehtuinchwngewlann khawa chawmxngokl miiweriyksmachikkhxngephaediywinmxngokeliytawnxxkechiyngehnuxethann enuxngcakephanimibthbathxyangmaktxkarsthapnackrwrrdimxngokl inphayhlngchux chawmxngokl nicungthuknamaicheriykchnephathnghmdxangxingRatchnevsky 1991 pp x xi Atwood 2004 p 415 Atwood 2004 pp 492 493 Ratchnevsky 1991 pp xiv xvi Ratchnevsky 1991 p 15 Atwood 2004 p 456 May 2018 p 20 Broadbridge 2018 pp 44 45 Atwood 2004 pp 389 391 Ratchnevsky 1991 pp 14 15 Broadbridge 2018 p 45 Broadbridge 2018 p 45 May 2018 p 21 Broadbridge 2018 p 47 May 2018 p 20 Broadbridge 2018 pp 46 47 May 2018 pp 21 22 Broadbridge 2018 p 45 Ratchnevsky 1991 p 15 Broadbridge 2018 pp 45 46 Ratchnevsky 1991 pp 15 16 Broadbridge 2018 p 46 Atwood 2004 p 97 Ratchnevsky 1991 pp 17 19 Pelliot 1959 pp 284 287 Morgan 1986 p 55 Pelliot 1959 pp 289 291 Man 2004 pp 67 68 Ratchnevsky 1991 p 17 Brose 2014 The Young Temujin Pelliot 1959 p 288 Ratchnevsky 1991 p 17 Ratchnevsky 1991 pp 15 19 Ratchnevsky 1991 pp 20 21 Broadbridge 2018 p 49 Ratchnevsky 1991 Broadbridge 2018 pp 50 51 Ratchnevsky 1991 p 22 May 2018 p 25 Secret History trans Atwood 2023 71 73 Ratchnevsky 1991 pp 22 23 Atwood 2004 pp 97 98 Brose 2014 The Young Temujin Atwood 2004 p 98 May 2018 p 25 Veit 2019 pp 120 121 129 May 2018 pp 25 26 Ratchnevsky 1991 pp 23 24 Secret History trans Atwood 2023 76 78 Veit 2019 p 129 Ratchnevsky 1991 p 31 Broadbridge 2018 p 57 Broadbridge 2018 p 58 May 2018 pp 29 30 Broadbridge 2018 pp 58 59 Broadbridge 2018 p 64 Atwood 2004 p 492 Ratchnevsky 1993 pp 76 77 Broadbridge 2018 p 65 Broadbridge 2018 pp 65 66 Ratchnevsky 1991 pp 48 50 Broadbridge 2018 pp 66 67 Broadbridge 2018 p 69 Ratchnevsky 1991 p 90 Broadbridge 2018 p 69 Ratchnevsky 1991 pp 95 98 Biran 2012 pp 44 45 Broadbridge 2018 pp 69 70 Atwood 2004 p 416 Broadbridge 2018 p 71 Ke 1920 vol 104 brrnanukrm Atwood Christopher P 2004 Encyclopedia of Mongolia and the Mongol Empire New York ISBN 978 0 8160 4671 3 subkhnemux 2 March 2022 The Secret History of the Mongols aeplody Atwood Christopher London 2023 ISBN 978 0 2411 9791 2 Biran Michal 2012 Genghis Khan Makers of the Muslim World London ISBN 978 1 78074 204 5 Broadbridge Anne F 2018 Women and the Making of the Mongol Empire Cambridge Studies in Islamic Civilization ISBN 978 1 1086 3662 9 Brose Michael C 2014 Chinggis Genghis Khan ebook in b k The Berkshire Dictionary of Chinese Biography ISBN 978 1 933782 66 9 1920 Vol 104 Biographies 1 Empresses and Consorts 新元史 New History of Yuan phasacin May Timothy 2018 The Mongol Empire Edinburgh ISBN 9780748642373 JSTOR 10 3366 j ctv1kz4g68 11 2004 Genghis Khan Life Death and Resurrection London ISBN 978 0 3123 1444 6 1986 The Mongols The Peoples of Europe Oxford ISBN 978 0 631 17563 6 1959 Notes on Marco Polo Vol I Paris OCLC 1741887 Ratchnevsky Paul 1991 Genghis Khan His Life and Legacy aeplody Oxford ISBN 978 06 31 16785 3 Ratchnevsky Paul 1993 Sigi Qutuqu c 1180 c 1260 in b k In the Service of the Khan Eminent Personalities of the Early Mongol Yuan Period 1200 1300 Wiesbaden pp 75 94 ISBN 9783447033398 Veit Veronika 2019 Die Starke der Frau zur Zeit des Mongolischen Weltreiches The Strength of Women at the time of the Mongol Empire in Barkmann Udo Altangerel Ganchimeg b k Familie und gesellschaftlicher Transformationsprozess in der Mongolei Family and Society The Transformation Process in Mongolia phasaeyxrmn Munster pp 107 130 ISBN 978 3 6431 4363 1