เจ าจอมมารดาส งวาลย บางแห งสะกดว า ส งวาล สก ลเด ม ณ ราชส มา พ ศ 2381 8 ก นยายน พ ศ 2456 เป นพระสนมโทในพระบาทสมเด จพระจอ

เจ้าจอมมารดาสังวาลย์ (บางแห่งสะกดว่า สังวาล) (สกุลเดิม: ณ ราชสีมา; พ.ศ. 2381 – 8 กันยายน พ.ศ. 2456) เป็นพระสนมโทในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เกิดเมื่อวันอังคาร เดือน 3 แรม 2 ค่ำ ปีกุน พ.ศ. 2381 เป็นธิดาของนายศัลวิไชย (ทองคำ ณ ราชสีมา) กับน้อย ศัลยวิชัย (สกุลเดิม ปาณิกบุตร)

เจ้าจอมมารดาสังวาลย์
เจ้าจอมมารดาสังวาลย์ในชุดแฟนซีฝรั่ง
เกิด	พ.ศ. 2381
เสียชีวิต	8 กันยายน พ.ศ. 2456 (75 ปี)
คู่สมรส	พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
บุตร	• พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงประจักษ์ศิลปาคม • พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงสรรพสาตรศุภกิจ • พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าเจริญรุ่งราษี • พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้ากาญจนากร
บิดามารดา	นายศัลวิไชย (ทองคำ ณ ราชสีมา) น้อย ปาณิกบุตร

เมื่อพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จเถลิงถวัลยราชสมบัติ ท่านป้าของท่านซึ่งก็คือธิดาของเจ้าพระยานครราชสีมา (ทองอิน ณ ราชสีมา) จึงนำท่านมาถวายตัวเข้ารับราชการฝ่ายใน โดยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเรียกท่านว่า "หนูสังวาลย์" มีพระราชโอรสและพระราชธิดารวม 4 พระองค์ คือ

เจ้าจอมมารดาสังวาลย์ มีอาการป่วยเป็นโรคบิด ถึงแก่อนิจกรรมเมื่อเวลา 15.35 น. วันที่ 8 กันยายน พ.ศ. 2456 ที่วัง พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงสรรพสาตรศุภกิจ สิริอายุ 75 ปี ต่อมาในวันที่ 9 กันยายน พ.ศ. 2456 เวลา 16.00 น.พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว โปรดเกล้าฯ ให้ สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าภาณุรังษีสว่างวงศ์ กรมพระยาภาณุพันธุวงศ์วรเดช เสด็จพระราชดำเนินแทนพระองค์ไปยังวังของกรมหลวงสรรพสาสตรศุภกิจเพื่อพระราชทานน้ำหลวงอาบศพ

เครื่องราชอิสริยาภรณ์

เครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า ชั้นทุติยจุลจอมเกล้า
เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 4 ชั้นที่ 2 (ม.ป.ร.2)

อ้างอิง

เรื่องนางนพมาศ หรือ ตำหรับท้าวศรีจุฬาลักษณ์ ฉบับหอพระสมุดวชิรญาณ. พระเจ้าบรมวงษ์เธอ กรมหลวงประจักษ์ศิลปาคม, กรมหลวงสรรพศาตรศุภกิจ และพระองค์เจ้ากาญจนากร พิมพ์แจกในงานศพเจ้าจอมมารดาสังวาล รัชกาลที่ ๔ พ.ศ. ๒๔๕๗
กรมศิลปากร. สำนักวรรณกรรมและประวัติศาสตร์ (2554). (PDF). กรุงเทพฯ: สำนักวรรณกรรมและประวัติศาสตร์ กรมศิลปากร. p. 58. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2017-02-02. สืบค้นเมื่อ 2014-03-14.
ส.พลายน้อย. พระบรมราชินีและเจ้าจอมมารดาแห่งราชสำนักสยาม. พิมพ์ครั้งที่ 5. กรุงเทพฯ:ฐานบุ๊คส์. 2554, หน้า 305
พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว. คาถาพระราชนิพนธ์ ในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว พระราชทานพระนามพระราชโอรสธิดา. พระนคร:ราชบัณฑิตยสภา. 2472, หน้า 45
ข่าวอสัญกรรมเจ้าจอมมารดาสังวาลย์ ในรัชกาลที่ 4
ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์, เล่ม ๑๐, ตอน ๓๕, ๒๖ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๔๓๖, หน้า ๓๗๔
ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเหรียญรัตนาภรณ์ ฝ่ายใน 2015-10-02 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน, เล่ม ๒๑, ตอน ๓๒, ๖ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๔๔๗, หน้า ๕๗๐

ส. พลายน้อย. พระบรมราชินีและเจ้าจอมมารดา. กรุงเทพ : สำนักพิมพ์บำรุงสาส์น, พิมพ์ครั้งที่ 2 พ.ศ. 2530. 360 หน้า. หน้า หน้าที่. ISBN

[1] เรื่องนางนพมาศ หรือ ตำหรับท้าวศรีจุฬาลักษณ์ ฉบับหอพระสมุดวชิรญาณ. พระเจ้าบรมวงษ์เธอ กรมหลวงประจักษ์ศิลปาคม, กรมหลวงสรรพศาตรศุภกิจ และพระองค์เจ้ากาญจนากร พิมพ์แจกในงานศพเจ้าจอมมารดาสังวาล รัชกาลที่ ๔ พ.ศ. ๒๔๕๗

[ราชสกุลวงศ์-2] กรมศิลปากร. สำนักวรรณกรรมและประวัติศาสตร์ (2554). (PDF). กรุงเทพฯ: สำนักวรรณกรรมและประวัติศาสตร์ กรมศิลปากร. p. 58. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2017-02-02. สืบค้นเมื่อ 2014-03-14.

[พลายน้อย-3] ส.พลายน้อย. พระบรมราชินีและเจ้าจอมมารดาแห่งราชสำนักสยาม. พิมพ์ครั้งที่ 5. กรุงเทพฯ:ฐานบุ๊คส์. 2554, หน้า 305

[4] พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว. คาถาพระราชนิพนธ์ ในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว พระราชทานพระนามพระราชโอรสธิดา. พระนคร:ราชบัณฑิตยสภา. 2472, หน้า 45

[5] ข่าวอสัญกรรมเจ้าจอมมารดาสังวาลย์ ในรัชกาลที่ 4

[6] ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์, เล่ม ๑๐, ตอน ๓๕, ๒๖ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๔๓๖, หน้า ๓๗๔

[7] ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเหรียญรัตนาภรณ์ ฝ่ายใน 2015-10-02 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน, เล่ม ๒๑, ตอน ๓๒, ๖ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๔๔๗, หน้า ๕๗๐