พระเจ าอ ลฟอนโซท 6 สเปน Alfonso VI เลออน Alfonsu VI หร อ พระเจ าอ ลฟอนโซผ กล าหาญ สเปน Alfonso el Bravo เลออน Alfonsu el

พระเจ้าอัลฟอนโซที่ 6 (สเปน: Alfonso VI; เลออน: Alfonsu VI) หรือ พระเจ้าอัลฟอนโซผู้กล้าหาญ (สเปน: Alfonso el Bravo; เลออน: Alfonsu el Bravu) เสด็จพระราชสมภพก่อนเดือนมิถุนายน ค.ศ. 1040 สิ้นพระชนม์ ค.ศ. 1109 ที่โตเลโด ราชอาณาจักรกัสติยา ทรงครองราชย์เป็นกษัตริย์แห่งราชอาณาจักรเลออนตั้งแต่ปี ค.ศ. 1065 และเป็นกษัตริย์แห่งกัสติยาและเลออนที่รวมกันเป็นหนึ่งเดียวตั้งแต่ปี ค.ศ. 1072 ต่อมาในปี ค.ศ. 1077 ทรงประกาศตนเป็น "จักรพรรดิแห่งสเปนทั้งหมด" การกดขี่ข้าราชบริพารชาวมุสลิมของพระองค์นำไปสู่การรุกรานสเปนในปี ค.ศ. 1086 ของกองทัพที่มาจากแอฟริกาเหนือ

พระเจ้าอัลฟอนโซที่ 6
จุลจิตรกรรมในคริสต์ศตวรรษที่ 13 ของพระเจ้าอัลฟอนโซที่ 6 จาก ตุมโบ เอ ที่อาสนวิหารซันเตียโกเดกอมโปสเตลา
จักรพรรดิแห่งอีสปาเนียทั้งหมด กษัตริย์แห่งเลออน กษัตริย์แห่งกัสติยา กษัตริย์แห่งกาลิเซียและโปรตุเกส
ครองราชย์	ค.ศ. 1065 – 1109
รัชกาลก่อนหน้า	พระเจ้าเฟร์นันโดที่ 1 แห่งกัสติยา พระเจ้าซันโชที่ 2 แห่งกัสติยาและเลออน
รัชกาลถัดไป	อูร์รากา พระราชินีแห่งกัสติยาและเลออน
ประสูติ	ค.ศ. 1040 – 1041
สิ้นพระชนม์	1 กรกฎาคม ค.ศ. 1109
พระมเหสี	อาแญ็สแห่งอากีแตน พระราชินีแห่งเลออนและกัสติยา กงสต็องส์แห่งบูร์กอญ แบร์ตา อิซาเบล เบียทริซ
พระบุตร	อูร์รากา พระราชินีแห่งกัสติยาและเลออน ซันโช อัลฟอนเซซ อินฟันตาซันชา เอลบีรา พระราชินีแห่งซิซิลี เอลบีรา เคานเตสแห่งตูลูส เตเรซา เคานเตสแห่งโปรตุเกส
ราชวงศ์	ราชวงศ์ฆีเมเนซ
พระราชบิดา	พระเจ้าเฟร์นันโดที่ 1 แห่งกัสติยา
พระราชมารดา	ซันชาแห่งเลออน

กษัตริย์แห่งเลออน

สถานการณ์ทางการเมืองในคาบสมุทรไอบีเรียตอนเหนือในช่วงปี ค.ศ. 1065:
  ดินแดนของพระเจ้าการ์ซิอาที่ 2 (กาลิเซีย)
  บาดาโฆซ ถวายบรรณาการแด่พระเจ้าการ์ซิอา
  เซบิยา ถวายบรรณาการแด่พระเจ้าการ์ซิอา
  ดินแดนของพระเจ้าอัลฟอนโซที่ 6 (เลออน)
  โตเลโด ถวายบรรณาการแด่พระเจ้าอัลฟอนโซ
  ดินแดนของพระเจ้าซันโชที่ 2 (กัสติยา)
  ซาราโกซา ถวายบรรณาการแด่พระเจ้าซันโช

อัลฟอนโซเป็นพระโอรสคนที่สองของพระเจ้าเฟร์นันโดที่ 1 แห่งกัสติยากับพระมเหสี ซันชา พระองค์ได้รับการศึกษาจากไรมุนโดที่ต่อมาได้เป็นอาร์ชบิชอปแห่งปาเลนเซีย และเปโดร อันซูเรซ เคานต์แห่งการ์ริออน เมื่อพระเจ้าเฟร์นันโดสิ้นพระชนม์ในปี ค.ศ. 1065 พระองค์ทิ้งราชอาณาจักรเลออนและบรรณาการที่ได้จากราชอาณาจักรมุสลิมโตเลโดไว้ให้อัลฟอนโซ ทำให้พระเจ้าซันโชที่ 2 พระเชษฐาที่ได้ราชอาณาจักรกัสติยาและบรรณาการจากซาราโกซาเป็นมรดกตั้งตนเป็นศัตรูด้วยความริษยา อัลฟอนโซพ่ายแพ้พระเชษฐาในการทำสมรภูมิสองครั้ง หลังการพ่ายแพ้ครั้งแรกในปี ค.ศ. 1068 ที่ยันตาดา พระองค์หาทางเอาราชอาณาจักรของตนกลับคืนมาได้ แต่หลังการพ่ายแพ้ที่โกลเปเฆราในปี ค.ศ. 1072 พระองค์ถูกจับกุมตัวและถูกขับไล่ออกจากประเทศ ทรงใช้ชีวิตช่วงสั้น ๆ ในเวลานั้นที่ราชสำนักของ กษัตริย์มุสลิมแห่งโตเลโด ผู้เป็นข้าราชบริวารของพระองค์ ต่อมาไม่นานอูร์รากา พระเชษฐภคินีของอัลฟอนโซ ก่อกบฏในเลออน พระเจ้าซันโชได้ปิดล้อมพระองค์ไว้ในเมืองซาราโกซาที่มีกำแพงล้อมรอบ ในช่วงที่ทำการปิดล้อม พระเจ้าซันโชถูกสังหาร อาจจะด้วยการยุยงของอูร์รากาซึ่งอยู่ฝั่งเดียวกับอัลฟอนโซอย่างชัดเจน นักประวัติศาสตร์สมัยใหม่ยังสันนิษฐานว่าทั้งคู่มีความสัมพันธ์กันแบบผิดทำนองคลองธรรม

จักรพรรดิแห่งสเปนทั้งหมด

การสิ้นพระชนม์ของพระเจ้าซันโชทำให้อัลฟอนโซได้ราชอาณาจักรเลออนของพระองค์กลับคืนมาและได้สืบทอดต่อกัสติยาในปี ค.ศ. 1072 พระองค์ยังยึดกาลิเซียที่พระเจ้าซันโชเอามาจากการ์ซิอา พระอนุชา อัลฟอนโซจำคุกการ์ซิอาจนกระทั่งสิ้นพระชนม์ เล่ากันว่าอัลฟอนโซได้กล่าวคำสาบานในโบสถ์ของนักบุญกาเดอาว่าพระองค์ไม่ได้มีส่วนรู้เห็นในการฆาตกรรมพระเจ้าซันโช ซึ่งสะท้อนให้เห็นว่าชาวกัสติยาอาจยอมรับพระองค์เป็นกษัตริย์ด้วยความจำใจ

การครองราชย์ของอัลฟอนโซในครั้งนี้คือยุคแห่งความสำเร็จของพระองค์ ทรงแย่งชิงมณฑลริโอฆาและมณฑลบาสก์มาได้ และได้การสวามิภักดิ์ตามระบอบศักดินาจากพระเจ้าซันโช รามิเรซแห่งอารากอนและปัมโปลนาในนามแคว้นนาวาร์จนถึงตอนเหนือของแม่น้ำเอโบร ในปี ค.ศ. 1077 พระองค์อ้างตนเป็นจักรพรรดิแห่งสเปนทั้งหมด ซึ่งหมายความว่ากษัตริย์ชาวคริสต์คนอื่น ๆ ได้ยอมรับในตัวพระองค์ จากนั้นพระองค์เริ่มการพิชิตโตเลโดและหลังการปิดล้อมอันยาวนาน พระองค์ยึดโตเลโดได้ในเดือนพฤษภาคม ค.ศ. 1085 ซึ่งเป็นการพิชิตที่สำคัญอย่างมาก เนื่องจากทำให้สเปนส่วนคริสต์กลับมาเป็นศูนย์กลางสำคัญทางประวัติศาสตร์ ยุทธศาสตร์ และวัฒนธรรมของคาบสมุทรอีกครั้ง หลังจากที่ชาวมุสลิมยึดความเป็นศูนย์กลางมาตั้งแต่ต้นคริสต์ศตวรรษที่ 8

การรุกรานของกลุ่มอัลโมราวิด

ในยุคนี้อัลฟอนโซรีดบรรณาการเป็นเงินก้อนโตจากกลุ่มอาณาจักรมุสลิมแลกกับการคุ้มกันไตฟาจากศัตรูกลุ่มอื่น ทรงหวังว่าการริบความมั่งคั่งนี้จะทำให้ไตฟาอ่อนแอลงจนท้ายที่สุดก็ต้องยอมยกอิสรภาพให้พระองค์โดยไม่มีการต่อสู้ ผลลัพธ์ของการรีดบรรณาการนี้ทำให้สเปนส่วนคริสต์ท่วมท้นไปด้วยทองคำของชาวมุสลิมซึ่งถูกนำไปใช้ในการทำสงครามและบริจาคแก่โบสถ์และอาราม การเรียกร้องบรรณาการครั้งนี้ทำให้เหล่ากษัตริย์ของไตฟาต้องขูดรีดภาษีจากประชาชน ก่อให้เกิดความไม่พอใจในหมู่ประชาชนจนนำไปสู่ความไม่สงบที่ทำให้โตเลโดอ่อนแอลงจนต้องยอมจำนนในท้ายที่สุด ผู้ปกครองมุสลิมของที่อับจนหนทางตัดสินใจขอความช่วยเหลือจาก เจ้าผู้ครองอาณาจักรอัลโมราวิดของชาวเบอร์เบอร์จากแอฟริกาเหนือ ยูซุฟขึ้นฝั่งที่ในปลายเดือนกรกฎาคม ค.ศ. 1086 และไม่กี่เดือนต่อมาในวันที่ 23 ตุลาคม ที่ซากราฆัสใกล้กับบาดาโฆซ ก็สามารถปราบพระเจ้าอัลฟอนโซที่ 6 ได้ อัลฟอนโซอ้อนวอนขอความช่วยเหลือจากกลุ่มชาวคริสต์ที่เหลือจนก่อให้เกิดสงครามครูเสดขนาดย่อม ผู้ทำครูเสดไปไม่ถึงดินแดนของอัลฟอนโซแต่เสียพลังงานและทรัพยากรไปกับการปิดล้อม เมืองหน้าด่านของชาวมุสลิม ซึ่งประสบความล้มเหลว

ความพ่ายแพ้ที่ซากราฆัสส่งผลให้อิทธิพลของอัลฟอนโซที่มีต่อไตฟาลดลงอย่างน่าใจหาย แต่ก็นำไปสู่การสงบศึกกับเอลซิด ความสัมพันธ์ของทั้งคู่ไม่ราบรื่นนักในตอนแรก ด้วยเอลซิดอยู่ฝั่งเดียวกับพระเจ้าซันโชในการทำสงครามกับอัลฟอนโซ ในตอนแรกที่เอลซิดเข้าร่วมราชสำนักของอัลฟอนโซ ความเคลือบแคลงได้ฝังรากลึก และตั้งแต่ปี ค.ศ. 1081 เป็นต้นมา เขาหันไปรับใช้กษัตริย์มุสลิมของซาราโกซา อัลฟอนโซไว้วางใจให้เอลซิดครอบครองและคุ้มกันสเปนตะวันออก และเอลซิดก็ทำหน้าที่ดังกล่าวได้อย่างดีเยี่ยม ช่วงระหว่างปี ค.ศ. 1086–1109 อัลฟอนโซพ่ายแพ้กลุ่มอัลโมราวิดอย่างต่อเนื่อง ในการรบครั้งสุดท้ายที่อูเกลสในปี ค.ศ. 1108 พระองค์สูญเสียซันโช พระโอรสคนเดียวไป ด้วยจิตวิญญาณที่ไม่ย่อท้อ พระองค์วางแผนจับอูร์รากา พระธิดา แต่งงานกับกับพระเจ้าอัลฟอนโซที่ 1 แห่งอารากอน เพื่อที่สงครามกับชาวอัลโมราวิดจะยังดำเนินต่อไปได้หลังพระองค์สิ้นพระชนม์ แม้จะทำให้เลออนและกัสติยาต้องตกอยู่ภายใต้การปกครองของเจ้าชายอารากอนก็ตาม

แม้รัชสมัยของพระองค์จะไม่ประสบความสำเร็จทางการเมือง แต่พระเจ้าอัลฟอนโซที่ 6 ได้เปลี่ยนวัฒนธรรมในดินแดนของพระองค์ให้เป็นแบบยุโรป อัลฟอนโซแต่งงานกับกงส์ต็องส์แห่งบูร์กอญ นำเอาอิทธิพลของงานศิลปะแบบโรมาเนสก์ข้ามเทือกเขาพิรินีมายังในสเปน ทรงรับเอาการสวดมนต์แบบโรมันมาใช้แทนแบบโมซาราบิก, เอาพระคัมภีร์ของชาวมาใช้แทนของชาววิซิกอท และสนับสนุนนิกายกลูว์นีอย่างขันแข็ง ทั้งยังปรับปรุงและเสริมการเฝ้าระวังภัยให้เส้นทางแสวงบุญสู่ซานเตียโก

พระมเหสี อนุภรรยา และทายาท

ในปี ค.ศ. 1067 มีการเจรจาเรื่องการอภิเษกสมรสของพระองค์กับอากาธา พระธิดาของพระเจ้าวิลเลียมผู้พิชิต กษัตริย์แห่งอังกฤษและดยุคแห่งนอร์ม็องดี แต่การสิ้นพระชนม์ก่อนวัยอันควรของอากาธาทำให้โครงการถูกล้มเลิกไป

พระเจ้าอัลฟอนโซที่พระมเหสีห้าคน คือ อาแญ็ส, กงส์ต็องส์, แบร์ตา, อิซาเบล และเบียทริซ และมีอนุภรรยาสองคน คือ ฆิเมนา มุญโญซ และซาอีดะฮ์

อาแญ็สแห่งอากีแตน

ในปี ค.ศ. 1069 ได้มีการลงนามในการหมั้นหมายของอัลฟอนโซกับอาแญ็ส บุตรสาวของ ในตอนนั้นอาแญ็สพระชนมายุเพียง 10 พรรษาจึงต้องรอให้พระองค์มีพระชนมายุ 14 พรรษาจึงจะจัดพิธีแต่งงานได้ การแต่งงานเกิดขึ้นในปลายปี ค.ศ. 1073 หรือไม่ก็ต้นปี ค.ศ. 1074 อาแญ็สสิ้นพระชนม์ในวันที่ 6 มิถุนายน ค.ศ. 1078

ฆิเมนา มุญโญซ

หลังการสิ้นพระชนม์ของอาแญ็ส กษัตริย์มีสัมพันธ์ชู้สาวกับ ทั้งคู่มีบุตรสาวด้วยกันสองคน คือ

(ค.ศ. 1079 – หลังเดือนเมษายน ค.ศ. 1157) แต่งงานครั้งแรกกับแรมงที่ 4 เคานต์แห่งตูลูซ ครั้งที่สองกับ
เตเรซา อัลฟอนเซซ (ค.ศ. 1080 – 11 พฤศจิกายน ค.ศ. 1130) แต่งงานกับ ทั้งคู่ได้สิทธิ์ในการปกครองอาณาจักรเคานต์โปรตุเกส และบุตรชายคนโตของทั้งคู่ อาฟงซู เอ็งรีกือ กลายเป็นปฐมกษัตริย์แห่งโปรตุเกส

กงส์ต็องส์แห่งบูร์กอญ

ปลายปี ค.ศ. 1079 พระเจ้าอัลฟอนโซที่ 6 อภิเษกสมรสกับกงส์ต็องส์แห่งบูร์กอญ ภรรยาม่ายของเคานต์อูกที่ 3 แห่งชาลง-ซูร์-โซน บุตรสาวของรอแบร์ผู้ชรา ดยุคแห่งบูร์กอญกับภรรยาคนแรก เอลี เดอ เซอมูร์-อ็อง-บรียอแน และเป็นพระนัดดาของพระเจ้าอูก กาแปแห่งฝรั่งเศส กงส์ต็องส์สิ้นพระชนม์ในปี ค.ศ. 1093 พระองค์ให้กำเนิดพระโอรสธิดาหกคนซึ่งมีเพียงคนเดียวที่มีชีวิตอยู่จนถึงวัยผู้ใหญ่ คือ

อูร์รากา (ค.ศ. 1080 – 8 มีนาคม ค.ศ. 1126) ผู้สืบทอดบัลลังก์เลออนและกัสติยาต่อจากพระบิดา แต่งงานครั้งแรกกับแรมงแห่งบูร์กอญ ครั้งที่สองกับพระเจ้าอัลฟอนโซที่ 1 แห่งอารากอน พระองค์ยังมีบุตรนอกสมรสอีกสองคนจากการมีสัมพันธ์กับเคานต์เปโดร กอนซาเลซ เด ลาราพระเจ้าอัลฟอนโซที่ 7 พระโอรสที่พระองค์มีกับแรมงแห่งบูร์กอญสืบทอดตำแหน่งต่อจากพระองค์

ซาอีดะฮ์

เป็นภรรยาของอะบู นัศร์ อัลฟัตห์ อัลมะอ์มูน ผู้ปกครอง บุตรชายของ ผู้ปกครอง ในเดือนมีนาคม ค.ศ. 1091 กองทัพอัลโมราวิดปิดล้อมโจมตีนครกอร์โดบา สามีของซาอีดะฮ์ส่งภรรยาและลูก ๆ ไปเพื่อความปลอดภัย ก่อนเสียชีวิตในวันที่ 26/27 มีนาคม หลังตกเป็นม่าย ซาอีดะฮ์ขอการคุ้มกันที่ราชสำนักของกษัตริย์แห่งเลออน เธอและลูก ๆ ของเธอเปลี่ยนมานับถือศาสนาคริสต์ เธอได้รับการทำพิธีศีลล้างบาปในชื่อ อิซาเบล และกลายเป็นอนุภรรยาของกษัตริย์ และมีบุตรชายให้พระองค์หนึ่งคน คือ

ซันโช อัลฟอนเซซ (ค.ศ. 1094 – 29 พฤษภาคม ค.ศ. 1108) บุตรชายคนเดียวและทายาทของพระเจ้าอัลฟอนโซที่ 6 ซึ่งเสียชีวิตก่อนวัยอันควรใน พระบิดาเสียใจอย่างยิ่งต่อการเสียชีวิตที่รวดเร็วเกินไปของเขา

แบร์ตา

ในวันที่ 25 พฤศจิกายน ค.ศ. 1093 พระเจ้าอัลฟอนโซที่ 3 ทำสัญญาแต่งงานครั้งที่สามกับแบร์ตา ซึ่งสันนิษฐานกันว่าเป็นสมาชิกตระกูลซาวอย บุตรสาวของเคานต์อามาเดอุสที่ 2 แห่งซาวอย หลานสาวของแบร์ตาแห่งซาวอย พระมเหสีของจักรพรรดิไฮน์ริชที่ 4 แห่งโรมันอันศักดิ์สิทธิ์ พระองค์สิ้นพระชนม์ในช่วงระหว่างวันที่ 17 พฤศจิกายน ค.ศ. 1099 ถึง 15 มกราคม ค.ศ. 1100 การแต่งงานครั้งนี้ไม่มีพระโอรสธิดา

อิซาเบล

พระเจ้าอัลฟอนโซที่ 6 แต่งงานครั้งรองสุดท้ายกับอิซาเบล ซึ่งอาจเป็นพระธิดาของพระเจ้าหลุยส์ที่ 6 แห่งฝรั่งเศส การแต่งงานครั้งนี้ให้กำเนิดพระธิดาสองคน คือ

ซันชา (ค.ศ. 1102 – ก่อน 10 พฤษภาคม ค.ศ. 1125) ภรรยาคนแรกของโรดริโก กอนซาเลซ เด ลารา เคานต์แห่งลิเอบานา ทั้งคู่มีบุตรด้วยกัน คือ เอลบิรา โรดิเกซ เด ลารา
เอลบิรา (ค.ศ. 1103 – 8 กุมภาพันธ์ ค.ศ. 1135) พระมเหสีของพระเจ้ารอเจอร์ที่ 2 แห่งซิซิลี

เบียทริซ

พระเจ้าอัลฟอนโซที่ 6 อภิเษกสมรสกับพระมเหสีคนที่ห้า เบียทริซ ซึ่งสันนิษฐานว่าเป็นบุตรสาวของกับภรรยาคนที่สาม การแต่งงานอาจเกิดขึ้นในเดือนแรกของปี ค.ศ. 1108 เมื่อตกเป็นม่าย พระองค์กลับไปยังบ้านเกิดเมืองนอนและแต่งงานใหม่กับ

วิกฤตการสืบทอดบัลลังก์

ในวัยชรา พระเจ้าอัลฟอนโซที่ 6 ทรงประสบกับปัญหาเรื่องการสืบทอดบัลลังก์ แบร์ตาสิ้นพระชนม์ในปลายปี ค.ศ. 1099 โดยไม่มีทายาทให้พระองค์ หลังจากนั้นไม่นานอัลฟอนโซอภิเษกสมรสกับอิซาเบลที่มีพระธิดาให้พระองค์สองคน แต่ไม่มีพระโอรส

การตายของซันโช บุตรชายนอกสมรสของกษัตริย์กับซาอีดะฮ์ ในยุทธการที่อูเกลสในวันที่ 29 พฤษภาคม ค.ศ. 1108 ทำให้พระเจ้าอัลฟอนโซไม่เหลือทายาทเพศชายแม้แต่คนเดียว พระองค์จึงเลือกอูร์รากา พระธิดาที่ถูกต้องตามกฎหมายคนโตเป็นผู้สืบทอดบัลลังก์ แต่ก็ตัดสินใจที่จะจับอูร์รากาแต่งงานกับคู่อริและนักรบผู้โด่งดัง คือ พระเจ้าอัลฟอนโซที่ 1 แห่งอารากอนและนาวาร์ ในฤดูใบไม้ร่วงของปี ค.ศ. 1108 แม้การแต่งงานจะเกิดขึ้นในปีต่อมาแต่ก็ไม่ได้นำมาซึ่งเสถียรภาพ แต่กลับก่อให้เกิดสงครามกลางเมืองอันยาวนานที่ดำเนินอยู่แปดปี

อ้างอิง

Alfonso VI KING OF LEON AND CASTILE: Britannica

Salazar y Acha 1993, p. 332.
Reilly 1992, p. 75.
Salazar y Acha 1993, pp. 308–309.
Salazar y Acha 1993, p. 310.
Salazar y Acha 1993, pp. 310–311.
Montenegro 2010, p. 370.
Salazar y Acha 1993, p. 317.
Reilly 1992, p. 90.
Salazar y Acha 1993, p. 316.
Reilly 1992, p. 93.
Martínez Díez 2003, p. 168.
Torres Sevilla-Quiñones de León 1999, p. 408.
Montaner Frutos 2005, p. 296.
Salazar y Acha 1993, p. 319.
Montaner Frutos 2005, pp. 296–297.
Montaner Frutos 2005, pp. 298–299.
Salazar y Acha 1993, p. 322.
Reilly 1992, p. 96.
Salazar y Acha 1993, pp. 322–323.
Salazar y Acha 1993, p. 334.
Reilly 1992, pp. 95–96.
Reilly 1992, p. 97.

[1] Salazar y Acha 1993, p. 332.

[:0-2] Reilly 1992, p. 75.

[3] Salazar y Acha 1993, pp. 308–309.

[4] Salazar y Acha 1993, p. 310.

[:1-5] Salazar y Acha 1993, pp. 310–311.

[:2-6] Montenegro 2010, p. 370.

[7] Salazar y Acha 1993, p. 317.

[:3-8] Reilly 1992, p. 90.

[9] Salazar y Acha 1993, p. 316.

[:4-10] Reilly 1992, p. 93.

[11] Martínez Díez 2003, p. 168.

[12] Torres Sevilla-Quiñones de León 1999, p. 408.

[13] Montaner Frutos 2005, p. 296.

[14] Salazar y Acha 1993, p. 319.

[15] Montaner Frutos 2005, pp. 296–297.

[16] Montaner Frutos 2005, pp. 298–299.

[17] Salazar y Acha 1993, p. 322.

[:5-18] Reilly 1992, p. 96.

[19] Salazar y Acha 1993, pp. 322–323.

[:6-20] Salazar y Acha 1993, p. 334.

[21] Reilly 1992, pp. 95–96.

[22] Reilly 1992, p. 97.