การทัพจูงอก๊ก

การทัพจูงอก๊ก (จีน: 子午之役; พินอิน: Zǐwǔ Zhī Yì) เป็นการรุกเพื่อตอบโต้ทางการทหารในปี ค.ศ. 230 โดยรัฐวุยก๊กต่อรัฐจ๊กก๊กในยุคสามก๊กของจีน การทัพริเริ่มโดยโจจิ๋นเสนาบดีกลาโหมแห่งวุยก๊ก ภายหลังการบุกขึ้นเหนือของจ๊กก๊กหลายครั้ง รวมถึงครั้งล่าสุดในยุทธการที่เจี้ยนเวย์

การทัพจูงอก๊ก
ส่วนหนึ่งของ สงครามในยุคสามก๊ก
วันที่ สิงหาคม – ตุลาคม ค.ศ. 230 สถานที่ เทือกเขา มณฑลกานซู่ ประเทศจีน ผล ไม่มีผลสรุป โจจิ๋นล่าถอย
คู่สงคราม
วุยก๊ก	จ๊กก๊ก
ผู้บังคับบัญชาและผู้นำ
โจจิ๋น แฮหัวป๋า กุยห้วย	จูกัดเหลียง ลิเงียม อุยเอี๋ยน
กำลัง
กองกำลังตะวันตกไม่ทราบจำนวน	กองกำลังในฮันต๋งไม่ทราบจำนวน กองกำลังหนุนใต้บังคับบัญชาของลิเงียม 20,000 นาย
ความสูญเสีย
ไม่ทราบ	ไม่ทราบ

ภูมิหลัง

ภายหลังจากการยกทัพกลับของจูกัดเหลียงหลังยุทธการที่เจี้ยนเวย์ เล่าเสี้ยนจักรพรรดิแห่งจ๊กก๊กทรงมีพระราชโองการแสดงมุทิตาจิตต่อความสำเร็จในการศึกครั้งล่าสุด และทรงแต่งตั้งให้จูกัดเหลียงกลับมามีตำแหน่งอัครมหาเสนาบดี (丞相 เฉิงเซี่ยง)

ทางด้านวุยก๊ก จักรพรรดิโจยอยทรงเรียกโจจิ๋นเข้านครหลวงลกเอี๋ยง และทรงเลื่อนขั้นให้โจจิ๋นขึ้นเป็นเสนาบดีกลาโหม (大司馬 ต้าซือหม่า) จากผลงานในการป้องกันชายแดนวุยก๊กจากการบุกของจ๊กก๊ก ระหว่างการเข้าเฝ้า โจจิ๋นทูลเสนอให้โต้กลับการบุกหลายครั้งของจ๊กก๊กโดยการเป็นฝ่ายบุกกลับไปบ้าง โจจิ๋นยังทูลว่าหากขุนพลนายต่าง ๆ เข้าบุกในหลายเส้นทางไปในเวลาเดียวก็จะมีโอกาสสำเร็จอย่างมาก ตันกุ๋นคัดค้านแผนการนี้โดยกล่าวว่าเมื่อครั้งโจโฉเอาชนะเตียวฬ่อได้นั้น ทหารก็ประสบปัญหาการขนส่งเสบียงอยู่แล้ว ตันกุ๋นกล่าวต่อไปว่าภูมิประเทศของเมืองฮันต๋งทำให้รุกคืบก็ยาก ถอยก็ยาก ทั้งยังเสี่ยงอย่างมากต่อการผลาญทรัพยากรของกองกำลัง โจยอยทรงหารือกับโจจิ๋นในประเด็นนี้ โจจิ๋นจึงเปลี่ยนเส้นทางการเดิินทัพไปยังจูงอก๊ก แต่ตันกุ๋นก็คัดค้านแผนนี้อีกครั้ง โจยอยทรงนำข้อโต้แย้งของตันกุ๋นมาแจ้งโจจิ๋น แต่โจจิ๋นก็ยืนกรานการตัดสินใจครั้งนี้และการทัพก็เริ่มต้นขึ้น

การทัพ

ในเดือนสิงหาคม ค.ศ. 230 โจจิ๋นนำทัพจากเตียงฮันเข้าโจมตีจ๊กก๊กผ่านหุบเขาจูงอก๊ก (子午谷 จื๋ออู๋กู่) ในเวลาเดียวกัน กองกำลังวุยก๊กอีกกองหนึ่งนำโดยสุมาอี้ได้ทำตามคำสั่งของโจจิ๋นที่ให้รุกคืบเข้าแดนจ๊กก๊กทางจากมณฑลเกงจิ๋วโดยล่องเรือไปตาม (漢水 ฮั่นฉุ่ย) จุดบรรจบของกองกำลังของโจจิ๋นและสุมาอี้อยู่ที่อำเภอลำเต๋ง (南鄭縣 หนานเจิ้งเซี่ยน; อยู่ในนครฮั่นจง มณฑลฉ่านซีในปัจจุบัน) กองกำลังวุยก๊กอื่น ๆ ก็เตรียมเข้าโจมตีจ๊กก๊กจากทางหุบเขาเสียดก๊ก (斜谷 เสียกู่) หรือจากทางเมือง (武威)

เมื่อจูกัดเหลียงทราบข่าวความเคลื่อนไหวของวุยก๊ก จึงมีคำสั่งถึงลิเงียมให้นำกำลังทหาร 20,000 นายไปยังเมืองฮันต๋งเพื่อป้องกันการบุกของวุยก๊ก แต่ลิเงียมไม่ต้องการออกจากฐานที่มั่นของตนไปอยู่ใต้การบังคับบัญชาของจูกัดเหลียงจึงปฏิเสธคำสั่งไปในครั้งแรก จูกัดเหลียงจึงเอาใจลิเงียมโดยยอมให้ลิอ๋องบุตรชายของลิเงียมทำหน้าที่แทนลิเงียม ในที่สุดลิเงียมจึงยอมไปที่เมืองฮันต๋งตามคำโน้มน้าวของจูกัดเหลียง

ขุนพลรอง (偏将军 เพียนเจียงจฺวิน) แฮหัวป๋าเสนอตัวขอเป็นนายกองหน้าของทัพวุยก๊กในการบุกครั้งนี้ จากนั้นแฮหัวป๋าจึงนำกองกำลังไปยังเมืองฮันต๋ง โดยใช้เส้นทางจูงอก๊ก (子午道 จื๋ออู่เต้า) มีระยะทาง 330 กิโลเมตรและตั้งค่ายอยู่ในหุบเขาคดเคี้ยว ใกล้เคียงกับค่ายที่ซิงชื่อ (興勢) ซึ่งอุยเอี๋ยนขุนพลจ๊กก๊กมาตั้งค่ายอยู่ก่อนแล้ว แฮหัวป๋าถูกชาวบ้านท้องถิ่นเห็นตัวที่นั่น ชาวบ้านจึงรายงานเรื่องการปรากฎตัวของแฮหัวป๋าแก่ทัพจ๊กก๊กที่นำโดยลิเงียม แฮหัวป๋าจึงถูกโจมตีอย่างหนัก เนื่องจากเวลานั้นทัพหลักของโจจิ๋นตามไม่ทันกองหน้า แฮหัวป๋าจึงตกอยู่ในสถานการณ์วิกฤติ แฮหัวป๋าจึงใช้ความกล้าหาญของตนรักษาแนวป้องกันจนกระทั่งกำลังเสริมมาถึง จากนั้นแฮหัวป๋าและทหารจึงสามารถล่าถอยไปได้

อุยเอี๋ยนนำกำลังทหารบางส่วนออกจากฐานทั่มั่นไปยังหยางซี (陽谿; อยู่ทางตะวันตกเฉียงใต้ของ มณฑลกานซู่ในปัจจุบัน) เพื่อเกลี้ยกล่อมให้ชนเผ่าเกี๋ยงให้เข้าร่วมกับจ๊กก๊กในการรบกับวุยก๊ก วุยก๊กจึงส่งกุยห้วยและปีเอียวไปตอบโต้การก่อการกำเริบของชนเผ่าเกี๋ยง เมื่อทั้งสองฝ่ายเผชิญหน้ากันในสนามรบ อุยเอี๋ยนสามารถสร้างความเสียหายอย่างมากแก่ทัพวุยก๊ก ทำให้อุยเอี๋ยนได้กำลังทหารมากขึ้นและป้องกันไม่ให้เตียวคับเข้าร่วมในการบุก

หลังจากเหตุการณ์เหล่านี้ ทั้งสองฝ่ายก็มาอยู่ในภาวะคุมเชิงกันเป็นเวลานานและมีการต่อสู้เพียงเล็กน้อย หลังจากเวลาผ่านไปมากกว่าหนึ่งเดือนที่การทัพคืบหน้าอย่างช้า ๆ และด้วยความกลัวว่าจะสูญเสียทหารและสิ้นเปลืองทรัพยากร ขุนนางหลายคนจึงถวายฎีกาให้ยกเลิกการทัพ ขุนนางเหล่านี้เช่น ฮัวหิมเอียวหู และอองซก บุตรชายของอองลอง สถานการณ์การทัพไม่ได้ดีขึ้นเนื่องจากภูมิประเทศที่ทุรกันดารและสภาพอากาศมีฝนตกหนักต่อเนื่องยาวนานกว่า 30 วัน หลังจากนั้นโจยอยจึงตัดสินพระทัยให้ยกเลิกการทัพและมีรับสั่งเรียกตัวนายทหารทุกคนกลับมาในเดือนตุลาคม ค.ศ. 230

ผลสืบเนื่อง

แม้ว่าการทัพล้มเหลว แต่การล่าถอยอย่างทันท่วงทีของโจจิ๋นก็ทำให้วุยก๊กสามารถจำกัดการสูญเสียได้ ตัวโจจิ๋นผู้เป็นแม่ทัพใหญ่ของทัพวุยก๊กเองรู้สึกไม่สบายระหว่างทางกลับไปยังลกเอี๋ยงและล้มป่วยลงในเดือนถัด ๆ มา ในที่สุดก็เสียชีวิตด้วยอาการป่วยในเดือนเมษายนหรือพฤษภาคม ค.ศ. 231 โจยอยพระราชทานสมัญญานามแก่โจจิ๋นว่า "ยฺเหวียนโหว" (元侯).

จากความดีความชอบของอุยเอี๋ยนในการรบกับกุยห้วยและปีเอียว ราชสำนักจ๊กก๊กเลื่อนขั้นให้อุยเอี๋ยนเป็นที่ปรึกษาทัพหน้า (前軍師 เฉียนจฺวินชือ) และมหาขุนพลปราบภาคตะวันตก (征西大將軍 เจียงซีต้าเจียงจฺวิน) และเลื่อนบรรดาศักดิ์จากโหวระดับหมู่บ้านเป็นโหวระดับอำเภอคือ "หนานเจิ้งโหว" (南鄭侯) หรือโหวแห่งลำเต๋ง ลิเงียมไม่ได้รับอนุญาตให้กลับไปทางตะวันออก แต่ให้มาเป็นผู้ใต้บังคับบัญชาของจูกัดเหลียงในการช่วยเหลือระหว่างการบุกวุยก๊กในอนาคต

บุตรชายของโจจิ๋นชื่อโจซองจะกลายเป็นแม่ทัพใหญ่ในการบุกที่คล้ายกันนี้ในปี ค.ศ. 244 นำไปสู่ยุทธการที่ซิงชื่อ

หมายเหตุ

1. การทัพเริ่มต้นในเดือน 7 ของศักราชไท่เหอปีที่ 3 ในรัชสมัยของโจยอย เดือนนี้เทียบได้กับช่วงเวลาระหว่างวันที่ 28 กรกฎาคมถึง 26 สิงหาคม ค.ศ. 230 ในปฏิทินกริโกเรียน
2. ทัพวุยก๊กล่าถอยในเดือน 9 ของศักราชไท่เหอปีที่ 3 ในรัชสมัยของโจยอย เดือนนี้เทียบได้กับช่วงเวลาระหว่างวันที่ 25 กันยายนถึง 24 ตุลาคม ค.ศ. 230 ในปฏิทินกริโกเรียน

อ้างอิง

1. Sima (1084), vol. 71. harv error: no target: CITEREFSima1084 ()
2. (詔策亮曰：「街亭之役，咎由馬謖，而君引愆，深自貶抑，重違君意，聽順所守。前年耀師，馘斬王雙；今歲爰征，郭淮遁走；降集氐、羌，興復二郡，威鎮凶暴，功勳顯然。方今天下騷擾，元惡未梟，君受大任，幹國之重，而乆自挹損，非所以光揚洪烈矣。今復君丞相，君其勿辭。」) จดหมายเหตุสามก๊ก เล่มที่ 35.
3. ([太和]四年，朝洛陽，遷大司馬，賜劒履上殿，入朝不趨。) จดหมายเหตุสามก๊ก เล่มที่ 9.
4. (真當發西討，帝親臨送。) จดหมายเหตุสามก๊ก เล่มที่ 9.
5. (真以八月發長安，從子午道南入。司馬宣王泝漢水，當會南鄭。諸軍或從斜谷道，或從武威入。) จดหมายเหตุสามก๊ก เล่มที่ 9.
6. (八年，迁骠骑将军。以曹真欲三道向汉川，亮命严将二万人赴汉中。亮表严子丰为江州都督督军，典为后事。) จดหมายเหตุสามก๊ก เล่มที่ 40.
7. (黃初中為偏將軍。子午之役，霸召為前鋒，進至興勢圍，安營在曲谷中。蜀人望知其是霸也，指下兵攻之。霸手戰鹿角間，賴救至，然後解。) อรรถาธิบายจากเว่ย์เลฺว่ในจดหมายเหตุสามก๊กเล่มที่ 9.
8. (八年，使延西入羌中，魏後將軍費瑤、雍州刺史郭淮與延戰于陽谿，延大破淮等，遷為前軍師征西大將軍，假節，進封南鄭侯。) จดหมายเหตุสามก๊ก เล่มที่ 40.
9. (會大霖雨三十餘日，或棧道斷絕，詔真還軍。) จดหมายเหตุสามก๊ก เล่มที่ 9.
10. (真病還洛陽，帝自幸其第省疾。真薨，謚曰元侯。) จดหมายเหตุสามก๊ก เล่มที่ 9.
11. (遷為前軍師征西大將軍，假節，進封南鄭侯.) จดหมายเหตุสามก๊ก เล่มที่ 40.
12. (亮以明年當出軍，命嚴以中都護署府事。嚴改名為平。) จดหมายเหตุสามก๊ก เล่มที่ 40.
13. (七年春，魏大將軍曹爽率步騎十餘萬向漢川，前鋒已在駱谷。時漢中守兵不滿三萬，諸將大驚。) จดหมายเหตุสามก๊ก เล่มที่ 43.

บรรณานุกรม

• ตันซิ่ว (ศตวรรษที่ 3). จดหมายเหตุสามก๊ก (ซันกั๋วจื้อ).
• เผย์ ซงจือ (ศตวรรษที่ 5). อรรถาธิบายจดหมายเหตุสามก๊ก (ซานกั๋วจื้อจู้).
• ซือหม่า กวาง (1084). จือจื้อทงเจี้ยน.