สกล พันธุ์ยิ้ม

ศาสตราจารย์เกียรติคุณ สกล พันธุ์ยิ้ม (เกิด 31 มีนาคม พ.ศ. 2486 - 27 กรกฎาคม พ.ศ. 2563) เกิดที่อำเภอป่าโมก จังหวัดอ่างทอง เป็นนักวิทยาศาสตร์ชาวไทย ที่มีผลงานวิจัยดีเด่นในสาขาชีวเคมี อณูชีววิทยา พันธุศาสตร์ และพันธุวิศวกรรม เป็นเจ้าของรางวัลนักวิทยาศาสตร์ดีเด่นของไทย สาขาชีวเคมี ประจำปี พ.ศ. 2528 และรางวัลนักวิจัยดีเด่นแห่งชาติ สาขาวิทยาศาสตร์เคมีและเภสัช ประจำปี พ.ศ. 2549 เป็นนักวิจัยในกลุ่มพัฒนาเทคโนโลยีเพื่ออุตสาหกรรมผลิตกุ้งกุลาดำ ที่ได้รับรางวัลนักเทคโนโลยีดีเด่น ของมูลนิธิส่งเสริมวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีในพระบรมราชูปถัมภ์ ประจำปี 2546 เป็นนักวิจัยของประเทศไทยที่ตีพิมพ์บทความซึ่งมีความถี่ของการอ้างอิงมากที่สุด จากผลงานวิจัยเรื่อง High Resolution Arylamide Gel Electrophoresis of Histones ตีพิมพ์ในวารสาร Archives of Biochemistry and Biophysics 130: 337-346 (1969) และได้รับการอ้างอิงสูงสุดมากกว่า 3,500 ครั้ง จัดเป็นบทความ Citation Classic จนได้รับรางวัลผลงานวิจัยเกียรติยศ สกว. เมื่อปี พ.ศ. 2542 อดีตศาสตราจารย์เกียรติคุณ สกล พันธุ์ยิ้ม เป็นอาจารย์อยู่ที่ คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล

ประวัติ

ศาสตราจารย์ สกล พันธุ์ยิ้ม หรือ ศาสตราจารย์ ดร.สกล พันธุ์ยิ้ม เป็นบุตรคนที่ 4 ในจำนวน 6 คน ของนายเจริญ และนางสอาด พันธุ์ยิ้ม สมรสกับนางพูนพันธ์ (อัตตะนันทน์) ธิดาของจอมพลเกรียงไกร อัตตะนันทน์ และคุณหญิงกานดา อัตตะนันทน์ มีบุตร 3 คน คือ นายธีรธร นายก่อพร และ นายธัชทร พันธุ์ยิ้ม

ประวัติการศึกษา

• ประถมศึกษาจากโรงเรียนวัดป่าโมกข์ อำเภอป่าโมกจังหวัดอ่างทอง
• มัธยมต้นจาก โรงเรียนปาโมกข์วิทยาภูมิ
• มัธยมปลายจาก โรงเรียนเทพศิรินทร์ และโรงเรียนเตรียมอุดมศึกษา
• หลังจากเข้าศึกษาเตรียมแพทยศาสตร์ อยู่ 2 ปี ได้รับทุนรัฐบาลไทย (ก.พ.) ไปศึกษา ณ สหรัฐอเมริกา
  • พ.ศ. 2510 - ปริญญาตรี สาขาชีวเคมี จากมหาวิทยาลัยแคลิฟอร์เนีย เบิร์กลีย์ เมืองเบิร์กลีย์ สหรัฐอเมริกา
  • พ.ศ. 2514 - ปริญญาเอก สาขาชีวเคมี จากมหาวิทยาลัยไอโอวา เมืองไอโอวาซิตี สหรัฐอเมริกา
• พ.ศ. 2544 - ปริญญาดุษฎีบัณฑิตกิตติมศักดิ์ สาขาชีวเคมี จากมหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์

ประวัติการทำงาน

ตำแหน่งวิชาการ

• พ.ศ. 2514–2517 - อาจารย์โท คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล
• พ.ศ. 2518–2520 - ผู้ช่วยศาสตราจารย์ คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล
• พ.ศ. 2521–2535 - รองศาสตราจารย์ คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล
• พ.ศ. 2535–2538 - ศาสตราจารย์ คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล
• พ.ศ. 2538–2563 - ศาสตราจารย์ ระดับ 11 คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล

ตำแหน่งบริหาร

• พ.ศ. 2527–2531 - หัวหน้าภาควิชาชีวเคมี คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล
• พ.ศ. 2532–2537 - รองผู้อำนวยการสถาบันวิจัยและพัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี มหาวิทยาลัยมหิดล
• พ.ศ. 2528–2542 - หัวหน้าหน่วยปฏิบัติการพันธุวิศวกรรมด้านจุลินทรีย์ กระทรวงวิทยาศาสตร์เทคโนโลยีและสิ่งแวดล้อม
• พ.ศ. 2537–2541 - ผู้อำนวยการสถาบันวิจัยและพัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี มหาวิทยาลัยมหิดล
• พ.ศ. 2541–2546 - ผู้อำนวยการสถาบันอณูชีววิทยาและพันธุศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล

ตำแหน่งในสมาคมและองค์กรต่างๆ

• พ.ศ. 2529–2536 - กรรมการบริหารสมาคมวิทยาศาสตร์แห่งประเทศไทย
• พ.ศ. 2533–2563 - คณะกรรมการบรรณาธิการวารสาร Southeast Asian Journal of Tropical Medicine and Public Health
• พ.ศ. 2535–2563 - คณะกรรมการบรรณาธิการวารสาร Asia–Pacific Journal of Molecular Biology and Biotechnology
• พ.ศ. 2538-2543 - ประธานคณะกรรมการบริหารหลักสูตรปริญญาโทและปริญญาเอก สาขาอณูพันธุศาสตร์และพันธุวิศวกรรมศาสตร์ (หลักสูตรนานาชาติ)
• พ.ศ. 2543–2545 - กรรมการสภาวิจัยแห่งชาติ สาขาเคมีและเภสัช
• พ.ศ. 2543–2546 - หัวหน้าโครงการพัฒนาบุคลากรด้านพันธุวิศวกรรมและเทคโนโลยีชีวภาพ สวทช.
• พ.ศ. 2543–2546 - ประธานคณะอนุกรรมการเพื่อความปลอดภัยทางชีวภาพด้านจุลินทรีย์ ศูนย์ความหลากหลายทางชีวภาพ สวทช.
• พ.ศ. 2546–2563 - ที่ปรึกษาคณะอนุกรรมการเพื่อความปลอดภัยทางชีวภาพด้านจุลินทรีย์ ศูนย์ความหลากหลายทางชีวภาพ สวทช.
• พ.ศ. 2546-2563 - อ.ก.ม. วิสามัญเกี่ยวกับการพัฒนาศักยภาพคณาจารย์ในการทำวิจัย สำนักงานคณะกรรมการการอุดมศึกษา กระทรวงศึกษาธิการ
• พ.ศ. 2546–2563 - ที่ปรึกษาสถาบันอณูชีววิทยาและพันธุศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล
• พ.ศ. 2545–2563 - ที่ปรึกษาคณะกรรมการบริหารหลักสูตรปริญญาโท-ปริญญาเอก สาขาอณูพันธุศาสตร์และพันธุวิศวกรรมศาสตร์ (หลักสูตรนานาชาติ)
• ได้รับเชิญเป็นวิทยากรพิเศษใน Gordon Research Conference ประเทศสหรัฐอเมริกา
• ได้รับเชิญเป็นกรรมการบริหารโครงการ Human Genome Project ของ UNESCO

เกียรติคุณและรางวัล

• พ.ศ. 2528 - ได้รับรางวัลนักวิทยาศาสตร์ดีเด่น สาขาชีวเคมี
• พ.ศ. 2539 - ได้รับรางวัลผลงานประดิษฐ์คิดค้น รางวัลที่ 1 ประเภททั่วไป ของสำนักงานคณะกรรมการวิจัยแห่งชาติ จากผลงานเรื่อง "ชุดตรวจหาเชื้อมาลาเรียด้วยเทคนิคดีเอ็นเอ"
• พ.ศ. 2539 - เมธีวิจัยอาวุโส สกว. สาขาชีวเคมี
• พ.ศ. 2543 - เมธีวิจัยอาวุโส สกว. สาขาอณูชีววิทยา
• พ.ศ. 2542 - รางวัลผลงานวิจัยตีพิมพ์ที่ได้รับการอ้างอิงสูงสุดในประเทศไทย จากสำนักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย
• พ.ศ. 2545 - รางวัล TTF AWARD สาขาวิทยาศาสตร์ จากมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์และ
• พ.ศ. 2546 - เมธีวิจัยอาวุโส สกว. ระยะที่สอง สาขาอณูชีววิทยา
• พ.ศ. 2546 - รางวัลนักเทคโนโลยีดีเด่น จากมูลนิธิส่งเสริมวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีในพระบรมราชูปถัมภ์
• พ.ศ. 2546 - รางวัลมหิดลทยากร จากสมาคมศิษย์เก่าบัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยมหิดล
• พ.ศ. 2547 - รางวัลศิษย์เก่าดีเด่น คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล
• พ.ศ. 2549 - รางวัลนักวิจัยดีเด่นแห่งชาติ สาขาวิทยาศาสตร์เคมีและเภสัช จากสำนักงานคณะกรรมการวิจัยแห่งชาติ

ผลงานวิจัย

• ศาสตราจารย์ ดร. สกล พันธุ์ยิ้ม ได้ทำการวิจัยด้านอณูชีววิทยา โดยมีผลงานเรื่อง การศึกษาโปรตีน histones และการหาวิธีจำแนกโปรตีนเหล่านี้ออกเป็น 5 ชนิดได้ด้วยการแยกโดยกระแสไฟฟ้า เป็นผลงานเด่นที่มีผู้นำไปใช้อ้างอิงมากกว่า 2,558 ครั้ง * ศาสตราจารย์ ดร. สกล พันธุ์ยิ้ม มีผลงานตีพิมพ์ในวารสารนานาชาติ 167 เรื่อง โดยมีผู้นำไปอ้างอิงในวารสารวิชาการระดับนานาชาติมากกว่า 4,673 ครั้ง

• ได้ศึกษาหาวิธีการจำแนกความหลายหลายของยุงก้นปล่องโดย DNA probe โดยการใช้วิธีการทางพันธุวิศวกรรม และพัฒนาขึ้นเป็น DNA probe สำหรับการตรวจหาและจำแนกสปีซีส์ของยุงก้นปล่อง โดยสามารถตรวจหาได้จากชิ้นส่วนของยุงหรือลูกน้ำ
• การค้นพบวิธีการตรวจหาเชื้อมาลาเรียจากเลือด โดยการตรวจสอบ DNA
• การศึกษายีนฆ่าลุกน้ำยุงจากแบคทีเรีย Bacillus thuringiensis ซึ่งฆ่าลูกน้ำยุงอย่างจำเพาะโดยไม่เป็นอันตรายต่อคนและสัตว์
• การแยกและเพิ่มปริมาณของยีนสร้าง growth hormone เพื่อเร่งการเจริญเติบโตของปลาบึก
• มีผลงานร่วมวิจัยศึกษาวิธีการสร้างลายพิมพ์ DNA ในคนและแบคทีเรีย จนได้วิธีจำแนกบุคคลจากลักษณะลายพิมพ์ DNA
• การศึกษาอณูชีววิทยาของไวรัส ที่มีความสำคัญทางเศรษฐกิจ ได้แก่ไวรัสหัวเหลือง และไวรัสตัวแดงจุดขาว ซึ่งก่อโรคสำคัญในกุ้งกุลาดำ โดยศึกษาสารพันธุกรรมของไวรัส การบุกรุกเซลล์กุ้งของไวรัส การเพิ่มจำนวนไวรัสในเซลล์กุ้ง และการตอบสนองของเซลล์กุ้งต่อการบุกรุกของไวรัส เป็นองค์ความรู้ใหม่ที่จะช่วยสร้างความเข้าใจการติดเชื้อไวรัสของกุ้ง และการพัฒนาการเพาะเลี้ยงกุ้งปราศจากเชื้อไวรัสในอนาคต
• การศึกษาไวรัสในมะละกอ (Papaya Ringspot Virus) ศึกษากลไกการเกิดความสามารถต้านทานไวรัส เพื่อส่งเสริมการเพาะปลูกมะละกอที่ปราศจากโรคไวรัสในอนาคต
• การพัฒนาเทคโนโลยี SiRNA (small interference RNA) สำหรับเป็นวัคซีนป้องกันโรคไวรัสในกุ้ง เพื่อประโยชน์ในอุตสาหกรรมเพาะเลี้ยงกุ้ง ป้องกันการเสียหายจากโรคไวรัสหัวเหลืองและโรคตัวแดงจุดขาว นอกจากนี้เทคโนโลยี SiRNA อาจจะพัฒนาขึ้นเป็นวัคซีนป้องกันไวรัสในสัตว์เศรษฐกิจอื่นๆ ด้วย เช่น โรคปากเท้าเปื่อยในวัว ควาย โรคท้องร่วงในสุกร โรคไวรัสหวัดในไก่ เป็นต้น

เครื่องราชอิสริยาภรณ์

• พ.ศ. 2540 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นที่เชิดชูยิ่งช้างเผือก ชั้นสูงสุด มหาปรมาภรณ์ช้างเผือก (ม.ป.ช.)
• พ.ศ. 2537 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติยศยิ่งมงกุฎไทย ชั้นสูงสุด มหาวชิรมงกุฎ (ม.ว.ม.)
• พ.ศ. 2550 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นที่สรรเสริญยิ่งดิเรกคุณาภรณ์ ชั้นที่ 4 จตุตถดิเรกคุณาภรณ์ (จ.ภ.)
• พ.ศ. 2551 – เหรียญดุษฎีมาลา เข็มศิลปวิทยา (ร.ด.ม.(ศ)) สาขาวิทยาศาสตร์
• พ.ศ. 2539 – เหรียญจักรพรรดิมาลา (ร.จ.พ.)

อ้างอิง

1. ราชกิจจานุเบกษา, ประกาศสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ 2015-09-27 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน, เล่ม ๑๑๔ ตอนที่ ๒๗ ข หน้า ๗, ๓ ธันวาคม ๒๕๔๐
2. ราชกิจจานุเบกษา, ประกาศสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ 2007-01-08 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน, เล่ม ๑๑๑ ตอนที่ ๒๑ ข หน้า ๑๓, ๓ ธันวาคม ๒๕๓๗
3. ราชกิจจานุเบกษา, ประกาศสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นที่สรรเสริญยิ่งดิเรกคุณาภรณ์ ประจำปี ๒๕๕๐, เล่ม ๑๒๕ ตอนที่ ๒ ข หน้า ๑๒๑, ๗ มกราคม ๒๕๕๑
4. ราชกิจจานุเบกษา, ประกาศสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง พระราชทานเหรียญดุษฎีมาลา เข็มศิลปวิทยา ประจำปี ๒๕๕๑ 2018-02-08 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน, เล่ม ๑๒๖ ตอนที่ ๙ ข หน้า ๑๒๖, ๑๐ มิถุนายน ๒๕๕๒
5. ราชกิจจานุเบกษา, ประกาศสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง พระราชทานเหรียญจักรมาลาและเหรียญจักรพรรดิมาลา, เล่ม ๑๑๓ ตอนที่ ๒๕ ข หน้า ๖๖๙, ๒๕ ธันวาคม ๒๕๓๙

แหล่งข้อมูลอื่น

• เมธีวิจัยอาวุโส สกว. 2546. กรุงเทพฯ : สำนักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย, 2546.
• เมธีวิจัยอาวุโส สกว. 2543. TRF Senior Research Scholar 2000. กรุงเทพฯ : สำนักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย, 2543.
• รวมงานวิจัยและผลงานตีพิมพ์

ดูเพิ่ม

• นักวิทยาศาสตร์ดีเด่นของไทย