จังหวัดหล่มศักดิ์

จังหวัดหล่มศักดิ์ เป็น(จังหวัดในอดีตของประเทศไทย) เคยอยู่ภายใต้การปกครองของมณฑลนครราชสีมา มณฑลเพชรบูรณ์ และมณฑลพิศณุโลก เป็นจังหวัดหนึ่งที่มีชื่อเสียงในฐานะที่เป็นแหล่งผลิตยาสูบภายในประเทศ มีชาติพันธุ์พื้นเมืองเรียกว่า ไทหล่ม หรือลาวหล่ม ที่มีวัฒนธรรมใกล้ชิดกับลาวแถบหลวงพระบาง ในอดีตเป็นจังหวัดชั้นนอกที่กันดาร มีประชากรน้อย และไม่มีเส้นทางคมนาคม

จังหวัดหล่มศักดิ์
จังหวัด
พ.ศ. 2436 – พ.ศ. 2474
ยุคทางประวัติศาสตร์	รัตนโกสินทร์
• จัดตั้งเมืองหล่มศักดิ์ (ในระบบเทศาภิบาล)	พ.ศ. 2436
• เปลี่ยนคำว่าเมืองเป็นจังหวัด	พ.ศ. 2459
• ยุบรวมกับจังหวัดเพชรบูรณ์	1 เมษายน พ.ศ. 2474
ถัดไป จังหวัดเพชรบูรณ์
ปัจจุบันเป็นส่วนหนึ่งของ	จังหวัดเพชรบูรณ์  ไทย

ประวัติ

หล่มศักดิ์ เดิมเป็นเมืองหนึ่งขึ้นสร้างในสมัยรัชกาลพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวหลังสงครามเจ้าอนุวงศ์ เพราะเมืองหล่ม (เก่า) ถูกทำลายไปมาก จึงย้ายมาตั้งเมืองใหม่ริมน้ำสัก จึงเรียกเมืองหล่มแห่งใหม่นี้ว่า "หล่มสัก" (แต่ทางราชการสยามสะกดว่า "หล่มศัก" หรือ "หล่มศักดิ์") ครั้นเวลาต่อมาเมืองหล่มศักดิ์ได้พัฒนาขึ้นเป็นชุมชนใหญ่

ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวได้มีการจัดตั้งมณฑลเทศาภิบาลขึ้น จึงได้มีการจัดตั้ง เมืองหล่มศักดิ์ (ในฐานะเขตการปกครองระดับที่สองในระบบเทศาภิบาล) ขึ้นกับมณฑลนครราชสีมาตั้งแต่ พ.ศ. 2436 และขึ้นกับมณฑลเพชรบูรณ์ตั้งแต่ พ.ศ. 2442 โดยเมืองหล่มศักดิ์ในขณะนั้นมีอาณาเขตกินไปถึงอำเภอด่านซ้าย และอำเภอวังสะพุง ครั้นวันที่ 17 เมษายน พ.ศ. 2450 จึงยกอำเภอวังสะพุงไปขึ้นกับเมืองเลยแทน (ภายหลังอำเภอด่านซ้าย แยกออกเป็นอำเภอภูเรือและอำเภอนาแห้ว ส่วนอำเภอวังสะพุงแยกเป็นอำเภอภูกระดึง อำเภอภูหลวง อำเภอเอราวัณ อำเภอผาขาว และอำเภอหนองหิน ปัจจุบันขึ้นอยู่กับจังหวัดเลย) เมื่อ พ.ศ. 2459 ได้มีประกาศเปลี่ยนคำว่า "เมือง" มาเป็น "จังหวัด" เมืองหล่มศักดิ์จึงถูกเรียกว่า จังหวัดหล่มศักดิ์ ซึ่งในขณะนั้นแบ่งเขตการปกครองเป็นสองอำเภอ คืออำเภอเมือง (ต่อมาเปลี่ยนชื่อเป็นอำเภอวัดป่าใน พ.ศ. 2460) และอำเภอหล่มเก่า

จังหวัดหล่มศักดิ์มีการสร้างระบบสาธารณูปโภคต่าง ๆ เช่น ตั้งโรงเรียนประจำจังหวัด คือ โรงเรียนสัตรีจังหวัดหล่มศักดิ์ (ปัจจุบันคือ) และมีการสร้างสนามบินประจำจังหวัดหล่มศักดิ์ (ปัจจุบันคือ สนามบินสักหลง) เพราะขณะนั้นเมืองหล่มศักดิ์เป็นเมืองห่างไกลและยังไม่มีเส้นทางคมนาคม การนี้ชาวจังหวัดหล่มศักดิ์ได้ร่วมกันบริจาคเงินเพื่อสร้างเครื่องบินชื่อ "จังหวัดหล่มศักดิ์ 1" ที่ตั้งชื่อเพื่อเป็นเกียรติแก่ชาวหล่มศักดิ์ที่ได้ร่วมบริจาค

จังหวัดหล่มศักดิ์ถูกยุบรวมเข้ากับจังหวัดเพชรบูรณ์ เมื่อวันที่ 21 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2474 เพื่อประหยัดงบประมาณราชการ ต่อมา พ.ศ. 2481 ได้เปลี่ยนชื่ออำเภอวัดป่าเป็นอำเภอหล่มศักดิ์ หลังจากนั้นการสะกดคำว่า "หล่มศักดิ์" เป็น "หล่มสัก" เกิดขึ้นและถูกเปลี่ยนกลับหลายครั้งตั้งแต่ปี พ.ศ. 2484 จนในปี พ.ศ. 2489 จึงสะกดว่า "หล่มสัก" สืบมา

การแบ่งเขตการปกครอง

แผนที่จังหวัดเพชรบูรณ์ ส่วนพื้นที่ของจังหวัดหล่มศักดิ์เดิม คือหมายเลข 3, 4, 9 และ 11 อันได้แก่ อำเภอหล่มสัก, หล่มเก่า, น้ำหนาว และเขาค้อ ตามลำดับ โดยขณะนั้นอำเภอน้ำหนาวและเขาค้อเป็นส่วนหนึ่งของอำเภอเมือง (อำเภอวัดป่า)

จังหวัดหล่มศักดิ์ ประกอบไปด้วย 2 อำเภอ ได้แก่

1. อำเภอเมือง หรืออำเภอวัดป่า (ปัจจุบันแบ่งออกเป็น อำเภอหล่มสัก, อำเภอน้ำหนาว และอำเภอเขาค้อ)
2. อำเภอหล่มเก่า

อ้างอิง

1. (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 34 (0 ก): 34–55. 29 เมษายน 2460. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2011-11-07. สืบค้นเมื่อ 2010-09-27.
2. "แผนกกรมกรรมาธิการ เรื่องสร้างกุฏิวัดศรีมงคล จังหวัดหล่มศักดิ์" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 46 (0 ง): 1558. 11 สิงหาคม 2472.
3. "แจ้งความกระทรวงเกษตราธิการ เรื่องซ่อมทำฝายร่องเดื่อ ตำบลนาแซง ท้องที่อำเภอหล่มศักดิ์ มณฑลพิศณุโลก" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 34 (0 ง): 326. 29 เมษายน 2460.
4. "พระบรมราชโองการ ประกาศ ยกเลิกประกาศเก็บภาษีภายในแก่ยาสูบในจังหวัดเพ็ชร์บูรณ์แลหล่มศักดิ์ ลงวันที่ 5 ตุลาคม ศก 127 ให้ใช้พระราชบัญญัติเปลี่ยนวิธีเก็บภาษียา ลงวันที่ 10 สิงหาคม ศก 119 แลพระราชบัญญัติเพิ่มเติมวิธีเก็บภาษียาสูบ ลงวันที่ 3 มิถุนายน ศก 123 แทน" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 35 (0 ก): 404. 23 มีนาคม 2461.
5. วิศัลย์ โฆษิตานนท์, ดร. (13 มิถุนายน 2558). "ว่าด้วยเรื่อง ชื่อเมืองหล่ม หล่มเก่า หล่มสัก และน้ำสัก". WordPress.com. สืบค้นเมื่อ 29 มิถุนายน 2558. {{}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |accessdate= ((help))
6. "แจ้งความกระทรวงกระลาโหม เรื่องสแดงการบินและรับเงินของชาวหล่มศักดิ์ซึ่งบริจาคให้สร้างเครื่องบิน "จังหวัดหล่มศักดิ์ 1"" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 41 (0 ง): 1540. 17 สิงหาคม 2467.
7. (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 24 (003): 51. 21 เมษายน 2450. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2012-06-04. สืบค้นเมื่อ 2021-09-11.
8. "แผนกกรมวิสามัญศึกษา เรื่องมีผู้บริจาคทรัพย์บำรุงโรงเรียนสัตรีจังหวัดหล่มศักดิ์" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 37 (0): 2291. 17 ตุลาคม 2463.
9. "ประวัติของโรงเรียนหล่มสักวิทยาคม". โรงเรียนหล่มสักวิทยาคม. สืบค้นเมื่อ 29 มิถุนายน 2558. {{}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |accessdate= ((help))^[]
10. "คำแถลงการณ์ของเสนาธิการณ์ทหารบก เรื่อง สนามบินประจำจังหวัดหล่มศักดิ์" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 41 (0 ก): 1227. 13 กรกฎาคม 2467.
11. (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 48: 576–578. 21 กุมภาพันธ์ 2474. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2008-04-09. สืบค้นเมื่อ 2015-06-28.
12. (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 55 (0 ก): 658–663. 14 พฤศจิกายน 2481. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2011-11-08. สืบค้นเมื่อ 2010-09-27.
13. "แจ้งความสภากาชาดสยาม เรื่อง รับประชาสมาชิก พ.ศ. 2470 จังหวัดหล่มศักดิ์" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 44 (0 ง): 2111. 9 ตุลาคม 2470.