Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
ความหมายอื่น ดูที่ อำเภอมะขาม
| มะขาม | |
|---|---|
 | |
| สถานะการอนุรักษ์ | |
| การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์ | |
| โดเมน: | ยูแคริโอต |
| อาณาจักร: | พืช |
| เคลด: | พืชมีท่อลำเลียง |
| เคลด: | พืชดอก |
| เคลด: | พืชใบเลี้ยงคู่แท้ |
| เคลด: | โรสิด |
| อันดับ: | ถั่ว |
| วงศ์: | ถั่ว |
| วงศ์ย่อย: | |
| เผ่า: | L. |
| สกุล: | L. 1753 |
| สปีชีส์: | Tamarindus indica |
| ชื่อทวินาม | |
| Tamarindus indica L. 1753 | |
| ชื่อพ้อง | |
| |
มะขาม เป็นไม้เขตร้อนวงศ์ Fabaceae มีถิ่นกำเนิดอยู่ในทวีปแฟริกาแถบประเทศซูดาน, ประเทศแคเมอรูน, ประเทศไนจีเรีย, ประเทศเคนยา, ประเทศแซมเบีย, และประเทศแทนซาเนีย ต่อมามีการนำเข้ามาในแถบประเทศเขตร้อนของเอเชียและประเทศแถบลาตินอเมริกา และในปัจจุบันมีมากในประเทศเม็กซิโก
ชื่อมะขามในภาคต่าง ๆ เรียก มะขามไทย ภาคกลาง ขาม ภาคใต้ ตะลูบ โคราช ม่วงโคล้ง (กะเหรี่ยง-กาญจนบุรี) อำเปียล เขมร จังหวัดสุรินทร์ ในภาษาอังกฤษใช้คำว่า tamarind ซึ่งมาจากภาษาอาหรับ:تمر هندي (tamr hindī) แปลว่า Indian date
มะขามเป็นพันธุ์ไม้มงคลพระราชทานและต้นไม้ประจำจังหวัดเพชรบูรณ์ มะขามในไทยมีสองชนิดคือมะขามเปรี้ยวและมะขามหวาน โดยมะขามหวานมีหลายพันธุ์เช่น พันธุ์น้ำผึ้ง อินทผลัม หมื่นจง สีทอง ในบางครั้งจะเรียกมะขามตามลักษณะของฝัก เช่น มะขามขี้แมว คือมะขามฝักกลม มะขามกระดาน คือมะขามฝักแบน มะขามข้อเดียวคือมะขามที่ฝักมีข้อเดียวออกกลมป้อม
ลักษณะเฉพาะ
มะขามเป็นไม้ยืนต้นขนาดกลางจนถึงขนาดใหญ่แตกกิ่งก้านสาขามากไม่มีหนาม เปลือกต้นขรุขระและหนา สีน้ำตาลอ่อน ใบ เป็นใบประกอบ ใบเล็กออกตามกิ่งก้านใบเป็นคู่ ใบย่อยเป็นรูปขอบขนาน ปลายใบและโคนใบมน ประกอบ ด้วยใบย่อย 10–15 คู่ แต่ละใบย่อยมีขนาดเล็ก กว้าง 2–5 มม. ยาว 1–2 ซม. ออกรวมกันเป็นช่อยาว 2–16 ซม. ดอก ออกตามปลายกิ่ง ดอกมีขนาดเล็ก กลีบดอกสีเหลืองและมีจุดประสีแดง/ม่วงแดงอยู่กลางดอก ผลเป็นฝักยาว รูปร่างยาวหรือโค้ง ยาว 3-20 ซม. ฝักอ่อนมีเปลือกสีเขียวอมเทา สีน้ำตาลเกรียม เนื้อในติดกับเปลือก เมื่อแก่ฝักเปลี่ยนเป็นเปลือกแข็งกรอบหักง่าย สีน้ำตาล เนื้อในกลายเป็นสีน้ำตาลหุ้มเมล็ด เนื้อมีรสเปรี้ยว และ/หรือหวาน ซึ่งฝักหนึ่ง ๆ จะมี/หุ้มเมล็ด 3–12 เมล็ด เมล็ดแก่จะแบนเป็นมัน และมีสีน้ำตาล
ใบของมะขามเป็นใบประกอบแบบขนนก (pinnately compound leaves) ใบย่อยแต่ละใบแยกออกจากก้าน 2 ข้างของแกนกลาง คล้ายขนนก ถ้าปลายสุดของใบจะเป็นใบย่อยเพียงใบเดียวเรียก แบบขนนกคี่ (odd pinnate) เช่น กุหลาบ อัญชัน ก้ามปู ถ้าสุดปลายใบมี 2 ใบ เรียกแบบขนนกคู่ (even pinnate) เช่น มะขาม
การปลูกมะขาม นิยมขยายพันธุ์โดยการทาบกิ่ง ติดตาหรือต่อกิ่ง เพราะได้ผลเร็วและลดการกลายพันธุ์ ทำได้โดยเตรียมดินโดยขุดหลุมกว้าง ยาวและลึกด้านละ 60 ซม.ใส่ปุ๋ยคอกหรือปุ๋ยหมักคลุกเคล้าดินรองก้นหลุมเอากิ่งพันธุ์ลงปลูก รดน้ำให้ชุ่ม มะขามเมื่อลงดินแล้วจะโตเร็ว ควรใช้ไม้หลักพยุงไว้ให้แน่น และการบำรุงรักษาหลังเริ่มปลูก ควรเอาใจใส่ดายหญ้ารอบต้น และรดน้ำทุกวัน ขึ้นได้ในดินแทบทุกชนิดแม้แต่ดินเลว เช่นดินลูกรัง เจริญได้ดีในดินร่วนปนดินเหนียว ทนแล้งได้ดี ฤดูปลูกที่เหมาะสม คือต้นฤดูฝน ควรหาเศษหญ้าฟางคลุมโคนจนกว่าต้นจะแข็งแรง ควรฉีดยาป้องกันโรคราแป้งและแมลงพวกหนอนเจาะฝัก ด้วงเจาะเมล็ด ในระยะที่เป็นดอกอยู่
ประโยชน์
อาหาร
มะขามใช้ทำอาหารได้หลายส่วน ทั้งใบอ่อน ฝักอ่อน ฝักแก่ และเมล็ดก็นำมาคั่วรับประทานได้ มะขามเปียกที่ทำจากมะขามฝักแก่เป็นเครื่องปรุงรสเปรี้ยวที่สำคัญในอาหารไทย ทั้งแกงส้ม ต้มส้ม ไข่ลูกเขย น้ำปลาหวาน ยอดและใบมะขามอ่อนนำไปยำหรือใส่ในต้มเพื่อเพิ่มรสเปรี้ยว และยังใช้ทำขนมได้อีกหลายชนิด เช่น มะขามแช่อิ่ม มะขามแก้ว มะขามคลุก มะขามกวน เป็นต้น
ยอดอ่อนและฝักอ่อนมีวิตามิน เอ มาก มะขามเปียกรสเปรี้ยว ทำให้ชุ่มคอ ลดความร้อนของร่างกายได้ดี เนื้อในฝักมะขามที่แก่จัด เรียกว่า "มะขามเปียก" มะขามเปียกอุดมด้วยกรดอินทรีย์ อาทิ (Citric Acid) (Tartaric Acid) หรือกรดมาลิก(Malic Acid) เป็นต้น มีคุณสมบัติชำระล้างความสกปรกรูขุมขน คราบไขมันบนผิวหนังได้ดี
สมุนไพร
- แก้อาการท้องผูกถ่ายไม่ออก ใช้เนื้อฝักแก่หรือมะขามเปียก 10–30
- ฝัก (หนักประมาณ 70–150 กรัม) จิ้มกับเกลือรับประทาน หรือใส่เกลือเติมน้ำคั้นดื่ม
- แก้อาการท้องเดินกองทัพ ใช้เปลือกต้น ทั้งสดหรือแห้งประมาณ 1–2 กำมือ (15–30 กรัม) ต้มกับน้ำปูนใสหรือน้ำรับประทาน
- ถ่ายพยาธิลำไส้หมา ใช้เมล็ดคั่วกะเทาะเปลือกเอาออกเนื้อในเมล็ดแช่น้ำเกลือจนนุ่ม รับประทานครั้งละ 20–30 เมล็ด เหมาะสำหรับถ่ายพยาธิไส้เดือน
- แก้ไอขับเสมหะเสลดติดคอ ใช้เนื้อในฝักแก่หรือมะขามเปียกจิ้มเกลือรับประทาน
อื่น ๆ
เนื้อไม้มะขามใช้ทำเขียง ครก สาก กระดุมเกวียน หรือเผาถ่าน
คติความเชื่อ
ตาม ถือว่ามะขามเป็นไม้มงคลชนิดหนึ่งที่ควรปลูกไว้ทางทิศตะวันตก (ประจิม) ของบ้าน เพื่อป้องกันสิ่งไม่ดี ผีร้ายมิให้มากล้ำกลาย อีกทั้งต้นมะขามยังเป็นต้นไม้ที่มีชื่อเป็นมงคลนาม ถือกันเป็นเคล็ดว่าจะทำให้มีแต่คนเกรงขาม
ชื่อเรียกในภาษาอื่น ๆ
| ภาษา | ชื่อเรียก |
|---|---|
| ทมิฬ | ปูลี, ปูลิ |
| มลายู | อาซัม |
| ลาว | หมากขาม |
| สิงหล | สยามบาลา |
| อินเดีย | อะมะลา, อะมะลิกา |
| อินโดนีเซีย | อาซัม |
| จีน | ซวนโต้ว |
| มอญ | แม่งโกล่น |
อ้างอิง
- Rivers, M.C.; Mark, J. (2017). "Tamarindus indica". IUCN Red List of Threatened Species. 2017: e.T62020997A62020999. doi:10.2305/IUCN.UK.2017-3.RLTS.T62020997A62020999.en. สืบค้นเมื่อ 19 November 2021.
- Speg. Anales Soc. Ci. Argent. 82: 223 1916
- . and the . 2013. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2021-10-19. สืบค้นเมื่อ 28 February 2017.
- Quattrocchi U. (2012). . Boca Raton, Louisiana: , . pp. 3667–3668. ISBN . คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2019-11-01. สืบค้นเมื่อ 2023-05-13.
- USDA; ; National Genetic Resources Program (10 February 2005). "Cavaraea Speg". —(GRIN) [Online Database]. , Beltsville, Maryland. สืบค้นเมื่อ 28 February 2017.
แหล่งข้อมูลอื่น
![image]()
วิกิมีเดียคอมมอนส์มีสื่อเกี่ยวกับ Tamarindus indica- อาหารจากสมุนไพร อร่อย สุขภาพดี. กทม. แม่บ้าน. มปป. หน้า 76 - 78
- SEA Hand Book-2009: Published by The Solvent Extractors' Association of India
- Tamarindus indica in Brunken, U., Schmidt, M., Dressler, S., Janssen, T., Thiombiano, A. & Zizka, G. 2008. West African plants – A Photo Guide.
![image]()
. สารานุกรมบริตานิกา ค.ศ. 1911 (11 ed.). 1911.- . . 1914.
wikipedia, แบบไทย, วิกิพีเดีย, วิกิ หนังสือ, หนังสือ, ห้องสมุด, บทความ, อ่าน, ดาวน์โหลด, ฟรี, ดาวน์โหลดฟรี, mp3, วิดีโอ, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, รูปภาพ, เพลง, เพลง, หนัง, หนังสือ, เกม, เกม, มือถือ, โทรศัพท์, Android, iOS, Apple, โทรศัพท์โมบิล, Samsung, iPhone, Xiomi, Xiaomi, Redmi, Honor, Oppo, Nokia, Sonya, MI, PC, พีซี, web, เว็บ, คอมพิวเตอร์
khwamhmayxun duthi xaephxmakham makhamsthanakarxnurkskhwamesiyngta IUCN 3 1 karcaaenkchnthangwithyasastrodemn yuaekhrioxtxanackr phuchekhld phuchmithxlaeliyngekhld phuchdxkekhld phuchibeliyngkhuaethekhld orsidxndb thwwngs thwwngsyxy epha L skul L 1753spichis Tamarindus indicachuxthwinamTamarindus indica L 1753chuxphxngCavaraea Speg 1916 Cavaraea elegans Speg 1916 Tamarindus erythraeus Mattei 1908 Tamarindus occidentalis Gaertn 1791 Tamarindus officinalis Hook 1851 Tamarindus somalensis Matteqi 1908 Tamarindus umbrosa Salisb 1796 makham epnimekhtrxnwngs Fabaceae mithinkaenidxyuinthwipaefrikaaethbpraethssudan praethsaekhemxrun praethsincieriy praethsekhnya praethsaesmebiy aelapraethsaethnsaeniy txmamikarnaekhamainaethbpraethsekhtrxnkhxngexechiyaelapraethsaethblatinxemrika aelainpccubnmimakinpraethsemksiok chuxmakhaminphakhtang eriyk makhamithy phakhklang kham phakhit talub okhrach mwngokhlng kaehriyng kaycnburi xaepiyl ekhmr cnghwdsurinthr inphasaxngkvsichkhawa tamarind sungmacakphasaxahrb تمر هندي tamr hindi aeplwa Indian date makhamepnphnthuimmngkhlphrarachthanaelatnimpracacnghwdephchrburn makhaminithymisxngchnidkhuxmakhamepriywaelamakhamhwan odymakhamhwanmihlayphnthuechn phnthunaphung xinthphlm hmuncng sithxng inbangkhrngcaeriykmakhamtamlksnakhxngfk echn makhamkhiaemw khuxmakhamfkklm makhamkradan khuxmakhamfkaebn makhamkhxediywkhuxmakhamthifkmikhxediywxxkklmpxmlksnaechphaamakhamepnimyuntnkhnadklangcnthungkhnadihyaetkkingkansakhamakimmihnam epluxktnkhrukhraaelahna sinatalxxn ib epnibprakxb ibelkxxktamkingkanibepnkhu ibyxyepnrupkhxbkhnan playibaelaokhnibmn prakxb dwyibyxy 10 15 khu aetlaibyxymikhnadelk kwang 2 5 mm yaw 1 2 sm xxkrwmknepnchxyaw 2 16 sm dxk xxktamplayking dxkmikhnadelk klibdxksiehluxngaelamicudprasiaedng mwngaedngxyuklangdxk phlepnfkyaw ruprangyawhruxokhng yaw 3 20 sm fkxxnmiepluxksiekhiywxmetha sinatalekriym enuxintidkbepluxk emuxaekfkepliynepnepluxkaekhngkrxbhkngay sinatal enuxinklayepnsinatalhumemld enuxmirsepriyw aela hruxhwan sungfkhnung cami humemld 3 12 emld emldaekcaaebnepnmn aelamisinatal ibkhxngmakhamepnibprakxbaebbkhnnk pinnately compound leaves ibyxyaetlaibaeykxxkcakkan 2 khangkhxngaeknklang khlaykhnnk thaplaysudkhxngibcaepnibyxyephiyngibediyweriyk aebbkhnnkkhi odd pinnate echn kuhlab xychn kampu thasudplayibmi 2 ib eriykaebbkhnnkkhu even pinnate echn makham karplukmakham niymkhyayphnthuodykarthabking tidtahruxtxking ephraaidphlerwaelaldkarklayphnthu thaidodyetriymdinodykhudhlumkwang yawaelalukdanla 60 sm ispuykhxkhruxpuyhmkkhlukekhladinrxngknhlumexakingphnthulngpluk rdnaihchum makhamemuxlngdinaelwcaoterw khwrichimhlkphyungiwihaenn aelakarbarungrksahlngerimpluk khwrexaicisdayhyarxbtn aelardnathukwn khunidindinaethbthukchnidaemaetdinelw echndinlukrng ecriyiddiindinrwnpndinehniyw thnaelngiddi vduplukthiehmaasm khuxtnvdufn khwrhaesshyafangkhlumokhncnkwatncaaekhngaerng khwrchidyapxngknorkhraaepngaelaaemlngphwkhnxnecaafk dwngecaaemld inrayathiepndxkxyupraoychnxahar makhamepiyk makhamichthaxaharidhlayswn thngibxxn fkxxn fkaek aelaemldknamakhwrbprathanid makhamepiykthithacakmakhamfkaekepnekhruxngprungrsepriywthisakhyinxaharithy thngaekngsm tmsm ikhlukekhy naplahwan yxdaelaibmakhamxxnnaipyahruxisintmephuxephimrsepriyw aelayngichthakhnmidxikhlaychnid echn makhamaechxim makhamaekw makhamkhluk makhamkwn epntn yxdxxnaelafkxxnmiwitamin ex mak makhamepiykrsepriyw thaihchumkhx ldkhwamrxnkhxngrangkayiddi enuxinfkmakhamthiaekcd eriykwa makhamepiyk makhamepiykxudmdwykrdxinthriy xathi Citric Acid Tartaric Acid hruxkrdmalik Malic Acid epntn mikhunsmbticharalangkhwamskprkrukhumkhn khrabikhmnbnphiwhnngiddi smuniphr aekxakarthxngphukthayimxxk ichenuxfkaekhruxmakhamepiyk 10 30 fk hnkpraman 70 150 krm cimkbekluxrbprathan hruxisekluxetimnakhndum aekxakarthxngedinkxngthph ichepluxktn thngsdhruxaehngpraman 1 2 kamux 15 30 krm tmkbnapunishruxnarbprathan thayphyathilaishma ichemldkhwkaethaaepluxkexaxxkenuxinemldaechnaekluxcnnum rbprathankhrngla 20 30 emld ehmaasahrbthayphyathiiseduxn aekixkhbesmhaesldtidkhx ichenuxinfkaekhruxmakhamepiykcimekluxrbprathanxun enuximmakhamichthaekhiyng khrk sak kradumekwiyn hruxephathankhtikhwamechuxtam thuxwamakhamepnimmngkhlchnidhnungthikhwrplukiwthangthistawntk pracim khxngban ephuxpxngknsingimdi phiraymiihmaklaklay xikthngtnmakhamyngepntnimthimichuxepnmngkhlnam thuxknepnekhldwacathaihmiaetkhnekrngkhamchuxeriykinphasaxun phasa chuxeriykthmil puli pulimlayu xasmlaw hmakkhamsinghl syambalaxinediy xamala xamalikaxinodniesiy xasmcin swnotwmxy aemngoklnxangxingRivers M C Mark J 2017 Tamarindus indica IUCN Red List of Threatened Species 2017 e T62020997A62020999 doi 10 2305 IUCN UK 2017 3 RLTS T62020997A62020999 en subkhnemux 19 November 2021 Speg Anales Soc Ci Argent 82 223 1916 and the 2013 khlngkhxmulekaekbcakaehlngedimemux 2021 10 19 subkhnemux 28 February 2017 Quattrocchi U 2012 Boca Raton Louisiana pp 3667 3668 ISBN 9781420080445 khlngkhxmulekaekbcakaehlngedimemux 2019 11 01 subkhnemux 2023 05 13 USDA National Genetic Resources Program 10 February 2005 Cavaraea Speg GRIN Online Database Beltsville Maryland subkhnemux 28 February 2017 aehlngkhxmulxunwikimiediykhxmmxnsmisuxekiywkb Tamarindus indica xaharcaksmuniphr xrxy sukhphaphdi kthm aemban mpp hna 76 78 SEA Hand Book 2009 Published by The Solvent Extractors Association of India Tamarindus indica in Brunken U Schmidt M Dressler S Janssen T Thiombiano A amp Zizka G 2008 West African plants A Photo Guide Tamarind saranukrmbritanika kh s 1911 11 ed 1911 Tamarind The New Student s Reference Work 1914