เจ้าหลวงวรญาณรังษี

เจ้าวรญาณรังษี เจ้าผู้ครองนครลำปาง องค์ที่ 9 ในราชวงศ์ทิพย์จักร เป็นราชบุตรในพระยาคำโสม

เจ้าวรญาณรังษี
เจ้าผู้ครองนครลำปาง
ครองราชย์	16 ตุลาคม พ.ศ. 2399 - 7 มิถุนายน พ.ศ. 2414
รัชสมัย	15 ปี
ก่อนหน้า	พระยาน้อยอินท์
ถัดไป	เจ้าพรหมาภิพงษธาดา
กษัตริย์	พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
พระยาอุปราชนครลำปาง
ดำรงพระยศ	ไม่ปรากฏ - 16 ตุลาคม พ.ศ. 2399
ก่อนหน้า	พระยาขัติยะ
ถัดไป	เจ้าอุปราชมหาพรหม
เจ้าหลวง	พระยาน้อยอินท์
พิราลัย	7 มิถุนายน พ.ศ. 2414
ชายา	เจ้าสุวันไล
พระนามเต็ม เจ้าวรญาณรังษี ภักดีราชธรรม์ สุพรรณโสมดไนย โยนกวิไสยประชาธิกร อมรมหาเดชเชษฐกเสนางค์ ลำปางคมหานคราธิปตัย เจ้านครลำปาง
พระบุตร	เจ้าอุปราชไชยแก้ว เจ้าบุรีรัตน์ (น้อยธรรมเสนา) เจ้าสุริยะจางวาง เจ้าหญิงสุยคำ เจ้านรนันทไชยชวลิต เจ้าหญิงคำปลิว เจ้าฟ้าฮ่วน เจ้าหญิงอินทร์ตุ้ม เจ้าราชภาติกวงศ์ (เมืองพรหม) เจ้าหญิงเมืองชื่น
ราชสกุล	ณ ลำปาง
ราชวงศ์	ทิพย์จักร
พระบิดา	พระยาคำโสม
ศาสนา	เถรวาท

พระประวัติ

เจ้าวรญาณรังษี มีนามเดิมว่าเจ้าญาณรังสี เป็นโอรสองค์ที่ 5 ของพระยาคำโสม ได้สมรสกับเจ้าสุวันไล (เจ้าฝาง) มีโอรส-ธิดา ได้แก่

1. เจ้าอุปราช (ไชยแก้ว) เจ้าอุปราชนครลำปาง พิราลัยก่อนปี พ.ศ. 2429
2. เจ้าบุรีรัตน์ (น้อยธรรมเสนา) เจ้าบุรีรัตน์นครลำปาง พิราลัยก่อน พ.ศ. 2419
3. เจ้าน้อยคำป้อ ต่อมาขึ้นครองนครลำปางเป็นที่ เจ้าสุริยะจางวาง
4. เจ้าหญิงสุยคำ มีธิดาคือ
   • เจ้าองค์ทิพย์ (ญ.) มีธิดาคือ
     • เจ้าบุ (ญ.)
5. เจ้าน้อยทนันท์ไชย ต่อมาขึ้นครองนครลำปางเป็นที่ เจ้านรนันทไชยชวลิต
6. เจ้าหญิงคำปลิว สมรสกับเจ้าบุรีรัตน์ (บุญเลิศ) เจ้าบุรีรัตน์นครลำปาง โอรสพระยาอุปราชหมูล่า มีโอรสคือ
   • เจ้าราชวงศ์ (แก้วปราบเมรุ ณ ลำปาง) เจ้าราชวงศ์นครลำปาง
   • เจ้าราชบุตร (แก้วปราบเมือง ณ ลำปาง) เจ้าราชบุตรนครลำปาง
7. เจ้าฟ้าฮ่วน
8. เจ้าหญิงอินทร์ตุ้ม
9. เจ้าราชภาติกวงศ์ (เมืองพรหม) สมรสกับเจ้าบัวคำ มีโอรสคือ
   • เจ้าฟ้าฮ่วน สมรสกับเจ้ากาบจันทร์ มีโอรสคือ
     • เจ้าน้อยศรีหมื่น สมรสกับนางคำปัน มีธิดาคือ
       • เจ้าศรีมา ณ ลำปาง (ญ.)
10. เจ้าหญิงเมืองชื่น ราชเทวีของเจ้าบุญวาทย์วงษ์มานิต

เจ้าวรญาณรังสี ได้รับราชการจนมีบรรดาศักดิ์เป็นพระยาอุปราชเมืองนครลำปาง เมื่อพระยาน้อยอินท์ถึงแก่อนิจกรรม พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวจึงมีตราตั้งให้ท่านว่าราชการเมืองนครลำปาง ถึงวันพฤหัสบดี แรม 2 ค่ำ เดือน 10 ปีมะโรง (ตรงกับวันที่ 16 ตุลาคม พ.ศ. 2399) จึงโปรดให้เลื่อนเป็น เจ้าวรญาณรังษี ภักดีราชธรรม์ สุพรรณโสมดไนย โยนกวิไสยประชาธิกร อมรมหาเดชเชษฐกเสนางค์ ลำปางคมหานคราธิปตัย เจ้านครลำปาง

เจ้าวรญาณรังษีว่าราชการเมืองมาได้ 16 ปี ก็ป่วยจนถึงแก่อนิจกรรมเมื่อวันเสาร์ แรม 5 ค่ำ เดือน 7 ปีมะแม จ.ศ. 1233 (ตรงกับวันที่ 7 มิถุนายน พ.ศ. 2414)

พระราชกรณียกิจ

ในปี พ.ศ. 2400 เจ้าวรญาณรังษี เป็นประธานฝ่ายฆราวาสในการลงฤกษ์ฝังเสาอินทขีล (เสาหลักเมือง) ณ วัดปงสนุก และในปีต่อมาได้สร้างสะพานข้ามแม่น้ำวัง และบูรณะเนินพระธาตุวัดปงสนุก

ในปี พ.ศ. 2406 ได้สร้างสะพานหนองกระทิง และเป็นปีเดียวกันที่เจ้าอุปราช (มหาพรหม) พิราลัย และในปี พ.ศ. 2411 พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จสวรรคต และมีพระราชพิธีบรมราชาภิเษกพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ซึ่งเจ้าวรญาณรังษี เสด็จได้เข้าร่วมพิธีดังกล่าวในฐานะเจ้านครประเทศราช

ราชตระกูล

พงศาวลีของเจ้าวรญาณรังษี
8. พระยาไชยสงคราม (ทิพย์ช้าง)                       4. เจ้าฟ้าสิงหาราชธานีเจ้าฟ้าหลวงชายแก้ว                             9. แม่เจ้าพิมพา                       2. พระยาคำโสม                                   5. แม่เจ้าจันทา                             1. เจ้าวรญาณรังษี

อ้างอิง

เชิงอรรถ

1. เจ้านายฝ่ายเหนือ และตำนานรักมะเมียะ, หน้า 17
2. พงศาวดารเมืองนครเชียงใหม่ เมืองนครลำปาง เมืองลำพูนไชย, หน้า 20
3. พงศาวดารเมืองนครเชียงใหม่ เมืองนครลำปาง เมืองลำพูนไชย, หน้า 20
4. พงศาวดารเมืองนครเชียงใหม่ เมืองนครลำปาง เมืองลำพูนไชย, หน้า 28

บรรณานุกรม

• ประชากิจกรจักร (แช่ม บุนนาค). พงศาวดารโยนก. นนทบุรี : ศรีปัญญา, 2557. 496 หน้า. ISBN 
• มหาอำมาตยาธิบดี (หรุ่น ศรีเพ็ญ), พระยา. . พระนคร : โรงพิมพ์พระจันทร์, 2505. 35 หน้า. [พิมพ์เป็นอนุสรณ์ในงานพระราชทานเพลิงศพ พระพิจิตรโอสถ (รอด สุตันตานนท์)]
• รุ่งพงษ์ ชัยนาม. ประวัติศาสตร์ล้านนา : ประวัติศาสตร์ไทยที่คนไทยไม่ค่อยมีโกาสได้ศึกษา. มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช
• วรชาติ มีชูบท. เจ้านายฝ่ายเหนือ และตำนานรักมะเมียะ. กรุงเทพฯ : สร้างสรรค์บุ๊ค, 2556. 428 หน้า. ISBN 

ก่อนหน้า		เจ้าวรญาณรังษี		ถัดไป
พระยาน้อยอินท์		เจ้าผู้ครองนครลำปาง (พ.ศ. 2399 - 2414)		เจ้าพรหมาภิพงษธาดา