ตำบลแม่กา

แม่กา เป็นตำบลหนึ่งในอำเภอเมืองพะเยา จังหวัดพะเยา ตั้งอยู่ทางทิศใต้ของอำเภอเมืองพะเยา ตามถนนพหลโยธิน มีพื้นที่ประมาณ 131 ตารางกิโลเมตร และมีประชากรในปี พ.ศ. 2561 จำนวน 14,215 คน องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นในพื้นที่คือ เทศบาลตำบลแม่กา ซึ่งครอบคลุมพื้นที่ตำบลแม่กาทั้งตำบล ตำบลแม่กาเป็นของที่ตั้งของมหาวิทยาลัยพะเยา

ตำบลแม่กา
ตำบล
การถอดเสียงอักษรโรมัน
• อักษรโรมัน	Tambon Mae Ka
พิกัด: 19°5′39″N 99°54′49″E / 19.09417°N 99.91361°E / 19.09417; 99.91361
ประเทศ	ไทย
จังหวัด	พะเยา
อำเภอ	เมืองพะเยา
พื้นที่^[]
• ทั้งหมด	131.69 ตร.กม. (50.85 ตร.ไมล์)
ประชากร  (ธันวาคม 2561)
• ทั้งหมด	14,215 คน
• ความหนาแน่น	107.94 คน/ตร.กม. (279.6 คน/ตร.ไมล์)
รหัสไปรษณีย์	56000
รหัสภูมิศาสตร์	560110
ส่วนหนึ่งของ

เทศบาลตำบลแม่กา
เทศบาลตำบล
ทต.แม่กา ที่ตั้งของเทศบาลตำบลแม่กา แสดงแผนที่จังหวัดพะเยา ทต.แม่กา ทต.แม่กา (ประเทศไทย) แสดงแผนที่ประเทศไทย
พิกัด: 19°11′46″N 99°50′16″E / 19.19611°N 99.83778°E / 19.19611; 99.83778
ประเทศ	ไทย
จังหวัด	พะเยา
อำเภอ	เมืองพะเยา
การปกครอง
• นายกเทศมนตรี	ประพันธ์ เทียนวิหาร
พื้นที่
• ทั้งหมด	131.69 ตร.กม. (50.85 ตร.ไมล์)
ประชากร  (ธันวาคม 2561)
• ทั้งหมด	14,215 คน
• ความหนาแน่น	110 คน/ตร.กม. (280 คน/ตร.ไมล์)
รหัส อปท.	05560103
ที่อยู่ สำนักงาน	เลขที่ 259 บ้านโทกหวาก หมู่ที่ 4 ตำบลแม่กา อำเภอเมืองพะเยา จังหวัดพะเยา 56000
โทรศัพท์	0-5466-605
โทรสาร	0-5466-137
เว็บไซต์	www.maekalocal.com
ส่วนหนึ่งของ

ประวัติ

ตำบลแม่กามีลำห้วยแม่กาและน้ำแม่ต๋ำ ซึ่งไหลมาบรรจบกันที่หมู่บ้านแม่กาหลวง ห่างจากถนนซุปเปอร์ไฮเวย์ (ถนนพหลโยธิน) ประมาณ 500 เมตร ก่อตั้งได้ประมาณ 60 ปี แต่เดิมแล้วพื้นที่ส่วนใหญ่เป็นป่ารกร้างไม่มีผู้คนมาอาศัยอยู่ อุดมสมบูรณ์ไปด้วยป่าไม้และสัตว์ป่านานาพันธุ์ บริเวณนี้จึงเป็นทางผ่านของบรรดาพ่อค้าที่นำสินค้าบรรทุกเกวียนมาขายจากจังหวัดพะเยาเพื่อไปขายยังจังหวัดลำปาง พ่อค้าเหล่านี้จะเห็นภูมิศาสตร์ที่จะสามารถตั้งรกรากทำการเกษตรฯ ไร่นา ได้ ต่อมามีประชาชนย้ายเข้ามาอาศัยจนจำนวนประชากรเพิ่มมากขึ้น จึงทำการตั้งเป็นหมู่บ้านขึ้น ประชากรส่วนใหญ่จะอพยพมาจากอำเภองาว จังหวัดลำปาง เนื่องจากมีชายแดนที่ใกล้กัน โดยหมู่บ้านที่ทำการจัดตั้งขึ้นเป็นหมู่บ้านแรกของตำบล คือ “บ้านแม่กาหลวง” เนื่องจากหมู่บ้านนี้มีแม่น้ำไหลผ่านล้อมรอบมาแต่เดิมจึงเรียกกันว่า “บ้านแม่กาน้ำล้อม” ต่อมาเปลี่ยนชื่อเป็นบ้านแม่กาหลวง ต่อมาจำนวนประชากรหนาแน่นขึ้นพร้อมกับมีหลายหมู่บ้านจัดตั้งใหม่ขึ้นมาอีกหลายหมู่บ้าน เช่น บ้านแม่กาโทกหวาก บ้านแม่กาห้วยเคียน บ้านแม่กาไร่ บ้านแม่กานาไร่เดียว บ้านแม่กาหัวทุ่ง บ้านแม่กาหม้อแกงทอง และบ้านแม่กาท่าข้าม และได้รวมบ้านแม่ต๋ำบุญโยงเข้าเป็นหมู่บ้านโดยตั้งชื่อเป็น “ตำบลแม่กา” สาเหตุที่เรียกว่าตำบลแม่กา มีเรื่องเล่าว่า ในสมัยก่อนชาวบ้านที่อพยพมาไม่มากนัก แต่มีเหตุการณ์เกิดขึ้นในหมู่บ้าน คือ ได้มีพ่อค้าเกวียนเดินทางผ่านมาแวะพักผ่อนที่ใต้ต้นตะเคียนใหญ่ใกล้ลำห้วย ขณะกำลังทานอาหารกลางวัน พ่อค้าเอาหม้อแกงไปตักน้ำที่ลำห้วย พอตกกลางคืน ก็เกิดอาถรรพ์มีเสือมาคาบเอาพ่อค้าคนที่ไปตักน้ำที่ลำห้วยกิน และถ้าส่วนใหญ่ถ้าหมู่บ้านใด มีอีการ้องรอบ ๆ หมู่บ้านก็จะมีคนในหมู่บ้านตาย 1 คน เป็นเช่นนี้บ่อย ๆ ชาวบ้านจึงได้ตั้งชื่อหมู่บ้านนี้ว่า “บ้านแม่กา” และด้วยอาถรรพ์ของลำห้วยจึงตั้งชื่อห้วยว่า “ห้วยแม่กา” ปัจจุบันห้วยแม่กาจะมีน้ำไหลตลอดปี

ภูมิศาสตร์

ตำบลแม่กา ตั้งอยู่ทางทิศใต้ของอำเภอเมืองพะเยาจังหวัดพะเยา ห่างจากตัวจังหวัดพะเยาระยะทางประมาณ 15 กิโลเมตร ห่างจากกรุงเทพมหานครตามถนนพหลโยธิน ประมาณ 690 กิโลเมตร มีพื้นที่ประมาณ 131 ตารางกิโลเมตร หรือประมาณ 82,310 ไร่

• ทิศเหนือ ติดต่อกับตำบลแม่ต๋ำ อำเภอเมืองพะเยา จังหวัดพะเยา 
• ทิศใต้ ติดต่อกับตำบลบ้านร้อง อำเภองาว จังหวัดลำปาง
• ทิศตะวันออก ติดต่อกับตำบลจำป่าหวาย อำเภอเมืองพะเยา จังหวัดพะเยา 
• ทิศตะวันตก ติดต่อกับตำบลแม่นาเรือและตำบลแม่ใส อำเภอเมืองพะเยา จังหวัดพะเยา

ภูมิประเทศตำบลแม่กา โดยทั่วไปพื้นที่ทางทิศใต้และทิศตะวันตกเป็นเนินเขาและเชิงเขาเป็นป่าเขา จึงเป็นแหล่งกำเนิดลำน้ำหลายสายไหลผ่านหมู่บ้านต่าง ๆ ไปทางทิศเหนือลงสู่กว๊านพะเยา พื้นที่ทางทิศเหนือและทิศตะวันออกเป็นที่ราบลุ่มและที่ราบเชิงเขา ตำบลแม่กามีพื้นที่เกษตรกรรมประมาณ 24,637 ไร่ เป็นพื้นที่ป่าไม้ไผ่ชนิดต่าง ๆ ตามเนินเขา อยู่ทางทิศใต้และทิศตะวันตก และเป็นป่าไม้สักและไม้เบญจพรรณ ประมาณ 51,253 ไร่ และเป็นพื้นที่อยู่อาศัยและอื่น ๆ ประมาณ 8,450 ไร่

สภาพภูมิอากาศของตำบลแม่กา มีลักษณะเป็นแบบมรสุมเมืองร้อน สามารถแบ่งฤดูออกเป็น 3 ฤดู คือ

• ฤดูร้อน เริ่มตั้งแต่เดือนมีนาคม – เดือนพฤษภาคม รวม 3 เดือน อุณหภูมิเฉลี่ยประมาณ 27 องศาเซลเซียส อุณหภูมิสูงสุดประมาณ 40 องศาเซลเซียส
• ฤดูฝน เริ่มตั้งแต่เดือนมิถุนายน – เดือนตุลาคม รวม 5 เดือน อุณหภูมิเฉลี่ยประมาณ 27 องศาเซลเซียส อุณหภูมิสูงสุดประมาณ 39 องศาเซลเซียส ฝนตกชุกที่สุด ระหว่างเดือนกรกฎาคมถึงเดือนกันยายน
• ฤดูหนาว เริ่มตั้งแต่กลางเดือนพฤศจิกายน – เดือนกุมภาพันธ์ รวม 4 เดือน อุณหภูมิเฉลี่ยประมาณ 7- 10 องศาเซลเซียส

หมู่บ้าน

ตำบลแม่กาประกอบด้วยหมู่บ้านต่าง ๆ ทั้งหมด 18 หมู่บ้าน ได้แก่

1. บ้านหม้อแกงทอง
2. บ้านห้วยเคียน
3. บ้านแม่กาหลวง
4. บ้านโทกหวาก
5. บ้านแม่ต๋ำบุญโยง
6. บ้านแม่กาไร่
7. บ้านบัว
8. บ้านแม่ต๋ำบุญโยง
9. บ้านแม่ต๋ำบุญโยง
10. บ้านแม่กาท่าข้าม
11. บ้านแม่ต๋ำบุญโยง
12. บ้านแม่กาหัวทุ่ง
13. บ้านหนองแก้ว
14. บ้านแม่กาไร่เดียว
15. บ้านเกษตรสุข
16. บ้านแม่กาห้วยเคียน
17. บ้านแม่กาโทกหวาก
18. บ้านแม่ต๋ำน้อย

การขนส่ง

การคมนาคมขนส่งระหว่างตำบลใช้เส้นทางถนนเดินทางและการขนส่ง มีเส้นทางที่สำคัญ จำนวน 3 เส้นทาง คือ

1. ทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 1 สายนครสวรรค์ – เชียงราย ถนนพหลโยธิน ตั้งแต่หมู่ที่ 14 – หมู่ที่ 9 ความยาวประมาณ 20 กิโลเมตร
2. ทางหลวงแผ่นดินสายพะเยา – วังเหนือ ตั้งแต่สามแยกวังเหนือบ้านเกษตรสุข หมู่ที่ 15 ระยะทางประมาณ 3 กิโลเมตร
3. ทางหลวงชนบทสายบ้านแม่กาโทกหวาก – ตำบลจำป่าหวาย ตั้งแต่สามแยกบ้าน โทกหวาก หมู่ที่ 4 – บ้านร่องเข็ม หมู่ที่ 6 ตำบลจำป่าหวาย ระยะทางประมาณ 2 กิโลเมตร

ในส่วนของการให้บริการรถประจำทางมีรถยนต์รับจ้างประจำทางบริการตามถนนสายพะเยา – แม่กา (มหาวิทยาลัยพะเยา) และรถประจำทางโดยสารสายเชียงราย ลำปาง เชียงใหม่ แพร่ น่าน กรุงเทพฯ ผ่านตำบลแม่กาทุกเส้นทาง

สังคมและประชากร

แต่เดิมประชากรในตำบลแม่กาส่วนใหญ่จะประกอบอาชีพเกษตรกรรม คือ การทำนาข้าว การทำไร่ข้าวโพด ฟักทอง ขิง การปลูกผลไม้ เช่น ลิ้นจี่ ลำไย บางส่วนก็ประกอบอาชีพด้านการค้าขายและรับจ้างเมื่อหมดฤดูทำนา เกษตรกรที่เลี้ยงสัตว์ก็เป็นการเลี้ยงเพื่อใช้แรงงานหรือเลี้ยงเพื่อใช้บริโภคในครัวเรือน เช่น โค กระบือ เป็ด ไก่ ในปัจจุบันเนื่องจากมีสถาบันและองค์กรต่าง ๆ ของภาครัฐเข้ามาตั้งอยู่ในพื้นที่หลายสถาบันหลายองค์กร จึงทำให้มีประชากรแฝงร่วมอยู่ในเขตพื้นที่มาก จากสภาพการทางสังคมในปัจจุบันทำให้สภาพสังคมของชุมชนตำบลแม่กาเปลี่ยนแปลงไป สามารถกำหนดได้เป็น 4 ลักษณะ

• ชุมชนเมือง

เป็นพื้นที่บริเวณรอบมหาวิทยาลัยพะเยา เป็นพื้นที่ของสถานประกอบการ ร้านค้า ภาคบริการ ธนาคารต่าง ๆ รวมไปถึงตลาด ห้างสรรพสินค้า ประชาชนที่อยู่บริเวณนี้ค่อนข้างมีวิธีชีวิตเป็นชุมชนเมือง

• ชุมชนกึ่งเมือง

เป็นพื้นที่ของหมู่บ้านที่มีเขตติดต่อกับเทศบาลเมืองพะเยา ประชากรในพื้นที่จะประกอบอาชีพค้าขาย รับราชการ รับจ้างมากกว่าการประกอบอาชีพเกษตรกรรมเพียงอย่างเดียว

• ชุมชนกึ่งชนบท

เป็นพื้นที่ชุมชนใหญ่ เดิมมีอาชีพทำการเกษตรเป็นส่วนใหญ่ เมื่อมีสถาบันและองค์กรต่าง ๆ เข้ามาอยู่ร่วมในชุมชนทำให้มีการประกอบอาชีพค้าขาย สถานประกอบการและการให้บริการ ตลอดจนเป็นลูกจ้างขององค์กรและสถาบันต่าง ๆ เพิ่มมากขึ้น

• ชุมชนเขตชนบทและชาวไทยภูเขา

เป็นพื้นที่ชุมชนที่ปลูกบ้านอาศัยอยู่ในพื้นที่สูงเชิงเขา โดยเฉพาะบ้านแม่ต๋ำน้อย หมู่ที่ 18 ซึ่งเป็นหมู่บ้านชาวไทยภูเขาประชากรจะประกอบอาชีพการเพาะปลูกพืชไร่ พืชสวน และหาของป่าเป็นอาชีพหลัก

สถานที่ราชการ

• มหาวิทยาลัยพะเยา
• มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณ์ราชวิทยาลัย วิทยาเขตพะเยา
• ศูนย์อุตสาหกรรมอัญมณีจังหวัดพะเยา
• ศูนย์พัฒนาฝีมือแรงงานจังหวัดพะเยา
• โรงเรียนสาธิตมหาวิทยาลัยพะเยา
• สถานีวิจัยและทดสอบพันธุ์สัตว์จังหวัดพะเยา
• สำนักงานเทศบาลตำบลแม่กา

อ้างอิง

1. รายงานสถิติจำนวนประชากรและบ้าน พ.ศ. 2561 ท้องถิ่นเทศบาลตำบลแม่กา กรมการปกครอง. สืบค้นเมื่อ 18 มีนาคม 2562.