ตำบล (ประเทศไทย)

ตำบล เป็นหน่วยการปกครองท้องที่ในประเทศไทยซึ่งมีขนาดเล็กกว่าอำเภอและจังหวัด จึงจัดว่าเป็นเขตการปกครองระดับที่สาม จากข้อมูลเมื่อปี พ.ศ. 2552 ประเทศไทยมี 9,652 ตำบล ไม่รวมอีก 180 แขวงในกรุงเทพมหานคร ซึ่งถือว่าเป็นเขตการปกครองในระดับเดียวกัน แต่ละอำเภอมีประมาณ 8-10 ตำบล ในภาษาอังกฤษ คำว่าตำบลนี้มักจะใช้คำว่า "township" หรือ "subdistrict" ซึ่งอันหลังนี้เป็นการแปลที่ได้รับการแนะนำ แต่ก็พบว่ามีการใช้ subdistrict แปลคำว่า กิ่งอำเภอเช่นกัน เขตการปกครองที่เล็กกว่าตำบลคือ หมู่บ้าน ซึ่งในประเทศไทยมี 74,956 หมู่บ้าน เฉลี่ยแล้วตำบลหนึ่งจะมี 10 หมู่บ้าน ท้องที่ที่อยู่ในนครหรือเมืองจะไม่มีการแบ่งเขตการบริหารออกเป็นหมู่บ้าน แต่จะเรียกเป็น "ชุมชน" แทน

ประวัติศาสตร์

การปกครองในระดับตำบลนี้มีประวัติศาสตร์อันยาวนาน ครั้งหนึ่งเคยเป็นเขตการปกครองระดับสองในพื้นที่ที่อยู่ภายใต้การบริหารโดยเมืองในส่วนภูมิภาคในคริสต์ศตวรรษที่ 19 ผู้ว่าราชการจังหวัดมักจะได้รับการแต่งตั้งเป็นกำนันหรือพัน (commune elder) คำว่า "พัน" ที่หมายถึงจำนวนนั้น หมายถึงข้อเท็จจริงที่ว่าตำบลหนึ่ง ๆ ควรจะมีชายฉกรรจ์ราว 1,000 คน นอกจากนี้คำว่าพันยังถูกใช้เป็นยศทางทหารสำหรับผู้ปกครองตำบล

ในการปฏิรูปการปกครองซึ่งเริ่มต้นขึ้นในปี พ.ศ. 2435 โดย กรมพระยาดำรงราชานุภาพ เสนาบดีกระทรวงมหาดไทยพระองค์แรกของไทย การแบ่งเขตการปกครองจังหวัดออกเป็นสามระดับยังคงดำเนินต่อไป การปกครองทั้งสามระดับนั้นได้แก่ อำเภอ ตำบล และหมู่บ้าน

ตามพระราชบัญญัติสภาตำบลและองค์การบริหารส่วนตำบล พ.ศ. 2537 และรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2540 การปกครองระดับตำบลได้กระจายอำนาจไปสู่หน่วยการปกครองท้องถิ่นซึ่งมีสภาตำบลที่ได้รับการเลือกตั้ง ขึ้นอยู่กับขนาดและรายได้จากภาษี ตำบลอาจอยู่ภายใต้การบริหารจัดการโดยองค์การบริหารส่วนตำบลหรือก็ได้ องค์การบริหารส่วนตำบลและสภาตำบลนี้ประกอบด้วยผู้แทนสองคนจากแต่ละหมู่บ้านในตำบลนั้น ในบรรดาผู้แทนนั้นจะมีการเลือกประธาน ผู้ซึ่งในทางปฏิบัติแล้ว ประธานคนนี้มักจะเป็นกำนันของตำบลนั้น พื้นที่ตำบลซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของเทศบาลจะอยู่ภายใต้การบริหารจัดการโดยสภาเมือง ในกรณีที่มีบางส่วนเท่านั้นที่อยู่ในเขตเทศบาล ส่วนที่เหลือจะอยู่ภายใต้การบริหารจัดการขององค์การบริหารส่วนตำบล ตำบลที่ติดกันในอำเภอเดียวกันจะมีองค์การบริหารส่วนตำบลร่วมรับผิดชอบมากกว่าหนึ่งตำบลก็ได้

การปกครองตำบล

ในหนึ่งตำบลจะมี กำนัน ทำหน้าที่ปกครองท้องที่ตำบลนั้นๆ ตรวจตรารักษาความปกติเรียบร้อยในตำบล การว่ากล่าวราษฎรในตำบลนั้นให้ประพฤติตามพระราชกำหนดกฎหมาย การป้องกันภยันตรายและรักษาความสุขสำราญของราษฎรในตำบลนั้น หรือการรับกิจสุขทุกข์ของราษฎรในตำบลนั้นขึ้นร้องเรียนต่อผู้ว่าราชการจังหวัด นายอำเภอ และรับข้อราชการมาประกาศแก่ราษฎรในตำบลนั้น หรือจัดการตามพระราชกำหนดกฎหมาย

กำนันมีผู้ช่วยปฏิบัติงานเรียกว่า สารวัตรกำนัน ทำหน้าที่เป็นผู้ช่วยและรับใช้สอยของกำนัน และ แพทย์ประจำตำบล ทำหน้าที่สอดส่องดูแลปัญหาโรคภัย และโรคระบาดต่าง ๆ

หนึ่งตำบลหนึ่งผลิตภัณฑ์

ช่วงที่ทักษิณ ชินวัตรดำรงตำแหน่งนายกรัฐมนตรี ได้ริเริ่มโครงการซึ่งทุกตำบลจะเลือกสินค้าท้องถิ่นที่แตกต่าง จากนั้นโครงการจะช่วยประชาสัมพันธ์ผลิตภัณฑ์ เช่นเดียวกับช่วยเหลือในการปรับปรุงการผลิตให้ทันสมัย ร้านค้าที่ขายผลิตภัณฑ์โอทอปจะตั้งอยู่ในอำเภอเมืองของแต่ละจังหวัด

ดูเพิ่ม

• รายชื่อตำบลในประเทศไทยเรียงตามจำนวนประชากร

อ้างอิง

1. (PDF). Department of Provincial Administration. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2009-05-20. สืบค้นเมื่อ 2011-06-26.
2. . ISBN . คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2007-09-26. สืบค้นเมื่อ 2009-01-20.
3. . คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2022-09-04. สืบค้นเมื่อ 2022-09-04.

แหล่งข้อมูลอื่น

• ไทยตำบล ดอตคอม 2010-02-09 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน ข้อมูลตำบลและผลิตภัณฑ์ประจำตำบล