คลองสำโรง

คลองสำโรง เป็นคลองที่สำคัญของจังหวัดสมุทรปราการและจังหวัดฉะเชิงเทรา เริ่มจากแม่น้ำเจ้าพระยา ตำบลสำโรงและตำบลสำโรงกลาง อำเภอพระประแดง จังหวัดสมุทรปราการ ผ่านพื้นที่อำเภอเมืองสมุทรปราการ อำเภอบางพลี อำเภอบางเสาธง อำเภอบางบ่อ จังหวัดสมุทรปราการ และบรรจบแม่น้ำบางปะกง อำเภอบางปะกง จังหวัดฉะเชิงเทรา

คลองสำโรง
ระบบอุทกวิทยา
แอ่งสมุทร	มหาสมุทรแปซิฟิก
ระบบแม่น้ำ	เชื่อม กับ
ลุ่มน้ำประธาน	เชื่อม กับ
ลุ่มน้ำ	เชื่อม กับ
ชื่อแหล่งน้ำ	คลองสำโรง
ข้อมูลทั่วไป
ประเภท	คลองขุด
ต้นน้ำ	ปากคลองสำโรง
ที่ตั้งของต้นน้ำ	แม่น้ำเจ้าพระยา ตำบลสำโรงและตำบลสำโรงกลาง อำเภอพระประแดง จังหวัดสมุทรปราการ
ท้ายน้ำ	บรรจบแม่น้ำบางปะกง
ที่ตั้งของท้ายน้ำ	ตำบลท่าสะอ้าน อำเภอบางปะกง จังหวัดฉะเชิงเทรา

ประวัติ

สันนิษฐานว่าเป็นคลองที่ขุดขึ้นในสมัยขอมเรืองอำนาจ ระหว่าง พ.ศ. 978–1700 มีข้อสันนิษฐานเพิ่มว่า คลองสำโรงอาจเป็นเส้นทางน้ำทางธรรมชาติที่มีมาก่อนสมัยกรุงศรีอยุธยา จนมีการขุดคลองในสมัยขอมเพื่อใช้เป็นเส้นทางเดินทัพจากเมืองหลวงนครธมมายังดินแดนแถบลุ่มน้ำเจ้าพระยา บ้างสันนิษฐานว่า คำว่าสำโรงหมายถึง ต้นสำโรง อันเป็นคำที่มาจากภาษาเขมรคำว่า สํโรง (เขมร: សំរោង, อ่านว่า ซ็อมโรง)

ในรัชกาล สมเด็จพระรามาธิบดีที่ 2 ได้ขุดซ่อมคลองนี้ เมื่อ พ.ศ. 2041 (บ้างระบุ พ.ศ. 2068) เนื่องจากคลองที่ขุดไว้แต่เดิมนั้นตื้นเขิน และมีการขุดพบรูปเทพารักษ์ 2 องค์ในครั้งนี้ ได้แก่ พระยาแสนตาและบาทสังขกร ความว่า

... ขณะนั้นคลองสำโรงที่จะไปคลองศีรษะจระเข้ คลองทับนางจะไปปากน้ำ เจ้าพญาตื้น เรือใหญ่จะเดินไปมาขัดสน จึงให้ชำระขุดได้รูปเทพารักษ์ 2 องค์หล่อด้วยสัมฤทธิ จารึกองค์หนึ่งชื่อพญาแสนตา องค์หนึ่งชื่อบาทสังฆกรในที่ร่วมคลองสำรงกับคลองทับนางต่อกัน จึงให้พลีกรรมแล้วออกมาปลูกศาลเชิญขึ้นประดิษฐานไว้ ณ เมืองพระประแดง ...

คลองสำโรงอาจมีการตั้งถิ่นฐานมาตั้งแต่สมัยอยุธยา แต่ยังไม่ปรากฏหลักฐานแน่ชัด สุนทรภู่ได้เดินทางผ่านคลองสำโรงเมื่อ พ.ศ. 2352 ดังปรากฏในนิราศเมืองแกลง ได้พบชุมชนเป็นช่วง ๆ อย่างเช่น ทับนางเป็นชุมชนเกษตรกรรมปลูกข้าว และบางพลีเป็นชุมชนการค้า เป็นต้น

ในช่วงต้นรัตนโกสินทร์ คลองสำโรงใช้เพื่อสนับสนุนการทำสงครามกับเขมร-เวียดนาม และการขนส่งสินค้า เช่น น้ำตาลและข้าว จากพื้นที่แถบตะวันออกทางจังหวัดฉะเชิงเทราสู่ท่าเรือที่กรุงเทพ

สภาพทางกายภาพ

คลองสำโรงมีระยะทางยาวประมาณ 55 กิโลเมตรเศษ สำหรับความกว้างของคลองสำโรง ช่วงที่กว้างที่สุดอาจกว้างได้ถึง 50 เมตร และมีความลึกโดยประมาณ 4–5 เมตร

เนื่องจากคลองสำโรงเป็นคลองที่สำคัญ จึงทำให้มีสะพานข้ามคลองสำโรงบริเวณถนนสายสำคัญต่อไปนี้ (เรียงลำดับจากต้นน้ำถึงท้ายน้ำ)

• ถนนทางรถไฟสายเก่า
• ถนนสุขุมวิท
• ถนนศรีนครินทร์
• ถนนกาญจนาภิเษก
• ถนนกิ่งแก้ว
• ถนนเคหะบางพลี
• ถนนเลี่ยงเมืองบางบ่อ
• ถนนรัตนราช
• ถนนเทพรัตน
• ถนนสิริโสธร

คลองสาขาที่สำคัญ

• คลองมหาวงษ์ (เชื่อมแม่น้ำเจ้าพระยา)
• คลองบางปิ้ง (คลองปากน้ำ เชื่อมแม่น้ำเจ้าพระยา)
• คลองปลัดเปรียง
• คลองทับนาง
• คลองบางแก้วใหญ่
• คลองขุด (เลียบถนนกิ่งแก้วและถนนตำหรุ-บางพลี เชื่อมคลองชายทะเล)
• คลองบางพลี (คลองลาดกระบัง เชื่อมคลองประเวศบุรีรมย์)
• คลองบัวคลี่
• คลองกู้พารา
• คลองบางโฉลง
• คลองบางน้ำจืด
• คลองบางปลา (เชื่อมอ่าวไทย)
• คลองส่งน้ำสุวรรณภูมิ (เชื่อมอ่าวไทย)
• คลองเจริญราษฎร์ (เชื่อมอ่าวไทย)
• คลองจระเข้ใหญ่ (คลองหัวตะเข้ เชื่อมคลองประเวศบุรีรมย์)
• คลองด่าน (เชื่อมอ่าวไทย)
• คลองพระองค์เจ้าไชยานุชิต (เชื่อมคลองแสนแสบ)
• คลองชายทะเล (เลียบถนนสิริโสธรและถนนสุขุมวิท เชื่อมคลองบางปิ้ง)

อ้างอิง

1. คลองสำโรง สายน้ำแห่งชีวิตของชาวบางพลี, "บางพลี...นามนี้มีที่มา", หน้า 8–9. เล่าเรื่อง..บางพลี..วิถีมรดกไทย.. (เอกสารแจกฟรี) โดย สำนักงานเทศบาลตำบลบางพลี
2. "บันทึกชุมชนบางพลีและคลองสำโรง ชีวิตและการเปลี่ยนแปลงของคนกับคลอง" (PDF). Greenpeace Thailand. p. 6.
3. สารานุกรมไทยสำหรับเยาวชนฯ / เล่มที่ ๓๓ / เรื่องที่ ๓ คลอง / คลองขุดในประเทศไทย
4. สุจิตต์ วงษ์เทศ. "แม่น้ำเจ้าพระยา ได้ชื่อ "เจ้าพระยา" จากเทวรูป พบที่คลองสำโรง สมุทรปราการ". มติชน.
5. พระราชพงศาวดารกรุงศรีอยุธยา ฉบับพระจักรพรรดิพงษ์ (จาด) (กรุงเทพฯ: กรมศิลปากร, 2533), 18. พระราชพงศาวดารฉบับนี้ ศ.ดร.นิธิ เอียวศรีวงศ์ สันนิษฐานว่าเป็นพระราชพงศาวดารที่ชำระในสมัยราชวงศ์บ้านพลูหลวง
6. พิมพ์อุมา โตสินธพ. "คลองเชื่อมกับพัฒนาการของชุมชนในลุ่มแม่น้ำบางปะกง ระหว่าง พ.ศ. 2420-2500" (PDF). มหาวิทยาลัยศิลปากร.
7. วลัยลักษณ์ ทรงศิริ. . มูลนิธิเล็ก-ประไพ วิริยะพันธุ์. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2021-07-22. สืบค้นเมื่อ 2022-01-05.

วิกิมีเดียคอมมอนส์มีสื่อที่เกี่ยวข้องกับ คลองสำโรง