การก่อการกำเริบที่เทียนซุย

การก่อการกำเริบที่เทียนซุย (จีน: 天水之乱) หมายถึงการกบฏที่เกิดขึ้นในส่วนใต้ของมณฑลเลียงจิ๋ว (ครอบคลุมพื้นที่มณฑลกานซู่และมณฑลฉ่านซีในปัจจุบัน) ในฤดูใบไม้ผลิของปี ค.ศ. 228 ในยุคสามก๊กของจีน กองทัพของรัฐจ๊กก๊กนำโดยอัครมหาเสนาบดีจูกัดเหลียงวางแผนจะเข้ายึดครองเตียงฮัน นครยุทธศาสตร์สำคัญในรัฐวุยก๊กอันเป็นรัฐอริของจ๊กก๊ก สามเมืองอันได้แก่, และถูกทัพจ๊กก๊กยึดครองไป แต่ดินแดนที่จ๊กก๊กได้ไปภายหลังกลับถูกวุยก๊กชิงกลับคืนไปได้หลังยุทธการที่เกเต๋ง ตามที่ระบุไว้ในชีวประวัติของขุนพลวุยก๊กเตียวคับว่า "เมืองลำอั๋น เทียนซุย และฮันเต๋งก่อกบฏและแปรพักตร์เข้าด้วย (จูกัด) เหลียง (เตียว) คับสยบทั้งหมด"

การก่อการกำเริบที่เทียนซุย
ส่วนหนึ่งของ การบุกขึ้นเหนือของจูกัดเหลียงครั้งแรก
เกียงอุยสวามิภักดิ์ต่อจูกัดเหลียง ภาพวาดในของพระราชวังฤดูร้อน กรุงปักกิ่ง
วันที่ ป. กุมภาพันธ์ – พฤษภาคม ค.ศ. 228 สถานที่ มณฑลกานซู่และมณฑลฉ่านซี ประเทศจีน ผล ดินแดนที่วุยก๊กสูญเสียไปให้จ๊กก๊กก๊กถูกวุยก๊กยึดคืนไปในภายหลัง ในภาพรวมอยู่ในภาวะคุมเชิงกัน
คู่สงคราม
จ๊กก๊ก	วุยก๊ก
ผู้บังคับบัญชาและผู้นำ
จูกัดเหลียง เตียวจูล่ง เตงจี๋	โจจิ๋น เตียวคับ
กำลัง
มากกว่า 60,000	มากกว่า 50,000
ความสูญเสีย
ไม่ทราบ	ไม่ทราบ

การก่อการกำเริบที่เทียนซุย
อักษรจีนตัวเต็ม	天水之亂
อักษรจีนตัวย่อ	天水之乱
การถอดเสียง ภาษาจีนกลางมาตรฐาน ฮั่นยฺหวี่พินอิน Tiānshǔi Zhī Luàn

ภูมิหลัง

ที่เมืองฮันต๋ง (漢中 ฮั่นจง) ระหว่างการประชุมวางแผนการศึก จูกัดเหลียงเสนอให้เคลื่อนทัพโอบทางซ้ายเพื่อเข้ายึดหุบเขาแถบ (渭河 เว่ย์เหอ) ตอนบนเพื่อยึดเอาเมืองในแถบนั้น อุยเอี๋ยนคัดค้านแผนการนี้และเสนอให้เข้าโจมตีผ่านด่านใน (秦嶺) โดยใช้กำลังพลฝีมือดี 10,000 นายเข้ายึดนครเตียงฮัน (長安 ฉางอาน) โดยฉับพลัน จูกัดเหลียงปฏิเสธแผนของอุยเอี๋ยนเพราะเห็นว่าเสี่ยงเกินไปและเลือกใช้วิธีการที่รอบคอบกว่า เป้าหมายในการบุกคือเพื่อยึดเตียงฮันรวมไปถึงเมืองเทียนซุย (天水 เทียนฉุ่ย; อยู่บริเวณนคร มณฑลกานซู่ในปัจจุบัน) เมืองฮันเต๋ง (安定 อานติ้ง; อยู่บริเวณ มณฑลกานซู่ในปัจจุบัน) เมืองลำอั๋น (南安 หนานอาน; อยู่บริเวณ มณฑลกานซู่ในปัจจุบัน) และเขากิสาน (祁山 ฉีชาน; พื้นที่ภูเขาโดยรอบ มณฑลกานซู่ในปัจจุบัน)

การก่อการกำเริบ

ในปี ค.ศ. 228 จูกัดเหลียงประกาศเดินทัพผ่านช่องเขาเสียดก๊ก (斜谷 เสียกู่) เพื่อเข้ายึดอำเภอไปเซีย (郿縣 เหมย์เซี่ยน; อยู่ทางตะวันออกเฉียงใต้ของ มณฑลฉ่านซีในปัจจุบัน) จูกัดเหลียงส่งเตียวจูล่งและเตงจี๋ให้นำกองกำลังล่อทำทีจะเข้าคุกคามอำเภอไปเซียและเข้ายึดอำเภอเอ๊กก๋วน (冀縣 จี่เซี่ยน; ปัจจุบันคือ มณฑลกานซู่) โจจิ๋นจึงนำทัพไปต้าน ฝ่ายจูกัดเหลียงนำทัพด้วยตนเองไปปิดล้อมเขากิสาน เมืองลำอั๋น เทียนซุย และฮันเต๋งสามเมืองจึงก่อการกำเริบขึ้นและแปรพักตร์จากวุยก๊กไปเข้าด้วยจูกัดเหลียง ส่งผลสะเทือนไปทั่วมณฑลเลียงจิ๋ว จักรพรรดิโจยอยจึงเสด็จมายังเตียงฮันเพื่อดูแลแนวป้องกัน โจจิ๋นเข้ารักษาอำเภอไปเซียเพื่อต้านเตียวจูล่ง ในขณะที่กองกำลังทหารม้าและทหารราบ 50,000 นายใต้บังคับบัญชาของเตียวคับก็ยกไปทางตะวันตกเพื่อต้านทัพหลักของจูกัดเหลียง

เวลานั้น เกียงอุยกำลังลาดตระเวนอยู่โดยรอบนอกพร้อมด้วยผู้บังคับบัญชาคือม้าจุ้น (馬遵 หม่า จุน) เจ้าเมืองเทียนซุย ม้าจุ้นระแวงว่าเกียงอุยอาจลอบสมคบกับทัพจ๊กก๊ก ม้าจุ้นจึงลอบหนีไปในเวลากลางคืนไปยังอำเภอเซียงเท้ง (上邽縣 ช่างกุยเซี่ยน; ปัจจุบันคือนคร มณฑลกานซู่) เมื่อเกียงอุยทราบว่าม้าจุ้นทิ้งตนไปก็ตามไปถึงอำเภอเซียงเท้ง แต่ถูกปฏิเสธไม่ยอมเปิดประตูให้ เกียงอุยจึงแปรพักตร์ไปเข้าด้วยจ๊กก๊กพร้อมด้วยเพื่อนร่วมราชการ ได้แก่เลี้ยงซี (梁緒 เหลียง ซฺวี่) อินเชียง (尹賞 อิ๋น ฉ่าง) และเลี้ยงเขียน (梁虔 เหลียง เฉียน)

ในความเป็นจริงไม่มียุทธการเกิดขึ้นที่เมืองเทียนซุย มีเพียงการก่อการกำเริบขึ้นเท่านั้น พื้นที่โดยรอบเมืองก็เข้าร่วมเป็นส่วนหนึ่งของจ๊กก๊กอย่างรวดเร็ว ทำให้ทัพจ๊กก๊กรุกคืบได้อย่างมั่นคง แต่ทัพจ๊กก๊กก็ต้องประสบความล้มเหลวในยุทธการที่เกเต๋ง เมื่อเตียวคับเอาชนะม้าเจ๊กที่จูกัดเหลียงส่งมารับมือ จูกัดเหลียงจึงมีคำสั่งให้ถอยทัพกลับอาณาเขตของจ๊กก๊ก เตียวจูล่งและเตงจี๋ก็ได้รับคำสั่งให้โต้ตอบโจจิ๋น แต่กำลังพลของทั้งคู่ด้อยกว่าข้าศึกจึงต้องพ่ายแพ้ในหุบเขากิก๊ก (箕谷 จีกู่; อยู่ทางตะวันออกของนคร มณฑลฉ่านซีในปัจจุบัน) แต่การป้องกันทัพยังคงมั่นคงจึงสามารถหลีกเลี่ยงการพ่ายแพ้อย่างราบคาบไปได้ เตียวจูล่งนำทัพล่าถอย เมืองสามเมืองที่ก่อการกำเริบเข้าร่วมกับจ๊กก๊กก็ถูกสยบโดยเตียวคับและกลับมาอยู่ในอาณาเขตของวุยก๊กในภายหลัง

ในนิยายสามก๊ก

ในนวนิยายอิงประวัติศาสตร์เรื่องสามก๊กในศตวรรษที่ 14 ในตอนที่ 92 และ 93เกียงอุยเป็นหนึ่งในเหตุผลที่ทำให้จูกัดเหลียงยกมาทำศึกที่เมืองเทียนซุย และการทำให้เกียงอุยแปรพักตร์มาเข้าด้วยจ๊กก๊กกลายเป็นเป้าหมายหลักหลังที่เกียงอุยเคยสู้รบกับเตียวจูล่ง เมื่อเริ่มแรกที่จูกัดเหลียงส่งเตียวจูล่งเข้าตีเมืองเทียนซุย และเกียงอุยแสดงออกซึ่งความสามารถในการรบและการวางแผนในสนามรบ ระหว่างการรบม้าจุ้นสงสัยว่าเกียงอุยสมคบกับข้าศึก เมื่อเกียงอุยอยู่นอกเมืองเทียนซุย ม้าจุ้นจึงปิดประตูเมืองและปฏิเสธไม่ให้เกียงอุยเข้า เกียงอุยไม่มีทางเลือกนอกจากต้องแปรพักตร์ไปอยู่ฝ่ายจูกัดเหลียง

ในวัฒนธรรมประชานิยม

ในซีรีส์วิดีโอเกมไดนาสตีวอริเออร์ของบริษัทตั้งแต่ มีฉากที่เล่นได้เรียกว่า "ยุทธการที่เทียนซุย" (Battle of Tian Shui) อิงมาจากเรื่องราวสมมติของการก่อการกำเริบในนวนิยายสามก๊ก หากผู้เล่นเล่นเป็นเกียงอุย ทัพวุยก๊กจะชนะยุทธการ แต่ตัวเกียงอุยก็จะเข้าร่วมกับจ๊กก๊กในภายหลัง หากผู้เล่นเล่นเป็นตัวละครฝ่่ายจ๊กก๊ก ก็จะต้องเอาชนะเกียงอุยเพื่อทำให้เกียงอุยแปรพักตร์เข้าด้วยจ๊กก๊ก

หมายเหตุ

1. ตรงกับสามก๊ก ฉบับเจ้าพระยาพระคลัง (หน) ตอนที่ 71

อ้างอิง

1. จือจื้อทงเจี้ยน เล่มที่ 71.
2. (南安、天水、安定郡反應亮，郃皆破平之。) จดหมายเหตุสามก๊ก เล่มที่ 17.
3. "สามก๊ก ตอนที่ ๗๑". วัชรญาณ. สืบค้นเมื่อ August 29, 2023.{{}}: CS1 maint: url-status ()
4. สามก๊ก ตอนที่ 92-93.

บรรณานุกรม

• ตันซิ่ว (ศตวรรษที่ 3). จดหมายเหตุสามก๊ก (ซันกั๋วจื้อ).
• ซือหม่า กวาง (1084). จือจื้อทงเจี้ยน.
• ล่อกวนตง (ศตวรรษที่ 14). สามก๊ก (ซันกั๋วเหยี่ยนอี้).