สก ลโกฐจ ฬาล มพาโกฐจ ฬาล มพา Artemisia annua จ งจ ฉ าย 白苞蒿 การจำแนกช นทางว ทยาศาสตร อาณาจ กร Plantaeไม ได จ ดลำด บ Angio

สกุลโกฐจุฬาลัมพา

โกฐจุฬาลัมพา (Artemisia annua)

จิงจูฉ่าย (白苞蒿)
การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์
อาณาจักร:	Plantae
ไม่ได้จัดลำดับ:	Angiosperms
ไม่ได้จัดลำดับ:	Eudicots
ไม่ได้จัดลำดับ:	Asterids
อันดับ:	Asterales
วงศ์:	Asteraceae
สกุล:	Artemisia L.
ชนิดต้นแบบ
โกฐจุฬาลัมพาไทย Artemisia vulgaris L.
ชนิด
ประมาณ 200-400 ชนิด; ดู ชนิดที่สำคัญ

โกฐจุฬาลัมพายูเรเชีย (*Artemisia abrotanum*)

เสจบรัชแคลิฟอร์เนีย *(Artemisia californica)*

สกุลโกฐจุฬาลัมพา (ชื่อวิทยาศาสตร์: Artemisia; /ˌɑːrtɪˈmiːziə/) เป็นพืชสกุลขนาดใหญ่ที่มีความหลากหลาย ระหว่าง 200 ถึง 400 ชนิด จัดอยู่ในวงศ์ทานตะวัน (Asteraceae) ประกอบด้วยไม้ล้มลุกและไม้พุ่มที่มีความทนทาน ซึ่งมีคุณค่าทางเคมีในน้ำมันหอมระเหย เติบโตในสภาพอากาศอบอุ่น บนพื้นที่แห้งหรือกึ่งแห้งแล้ง พืชในสกุลนี้อาจเรียกได้หลายชื่อคือ โกฐจุฬาลัมพา (mugwort, wormwort), จิงจูฉ่าย, เสจบรัช (sagebrush)

ชนิดที่เป็นที่รู้จักในประเทศไทย ใช้เป็นยา ได้แก่ โกฐจุฬาลัมพา (Artemisia annua L. หรือ โกฐจุฬาลัมพาจีน, ชิงเฮา), โกฐจุฬาลัมพาไทย (Artemisia vulgaris L.) และ (Artemisia absinthium L.) ใช้เป็นอาหาร ได้แก่ เฮียเฮียะ (Artemisia argyi), จิงจูฉ่าย (Artemisia lactiflora)

พืชในสกุลโกฐจุฬาลัมพาส่วนใหญ่มีกลิ่นหอมแรงและรสขม จากสารสำคัญ Terpenoids และ Lactones Sesquiterpene ซึ่งช่วยไล่สัตว์กินพืช มีดอกขนาดเล็กเป็นช่อกระจุกขนาดเล็ก ผสมด้วยลม โกฐจุฬาลัมพาเป็นพืชอาหารที่ดีของหนอนผีเสื้อหลายชนิด

นักพฤกษศาสตร์บางคนพยายามแบ่งออกมาเป็นหลายสกุล แต่ผลการวิเคราะห์ดีเอ็นเอ ค้านการแบ่งนี้ สกุลที่ไม่ถูกรับรองได้แก่ Crossosthium, Filifolium, Neopallasia, Seriphidium และ Sphaeromeria และสามสกุลที่ได้แยกออกและรับรองแล้วคือ สกุล Stilnolepis, Elachanthemum และ Kaschgaria บางครั้งพืชในสกุลโกฐจุฬาลัมพาบางชนิดถูกเรียกเป็น (ซึ่งอยู่ในวงศ์ Lamiaceae) พืชเหล่านี้เรียกเป็น แทนเพื่อป้องกันการสับสน

อนุกรมวิธาน

โกฐจุฬาลัมพา ถูกจำแนกสกุลโดยคาโรลัส ลินเนียส ในปี ค.ศ. 1753 โดยใช้ชื่อ Artemisia มาจากชื่อของเทพธิดา (กรีก) อาร์เตมิส (หรือ เทพีไดแอนา ในเทพปกรณัมโรมัน) และเป็นชื่อของราชินีกรีก อาร์เทมิเซียที่ 1 และ 2 (Artemisia I และ II) ซึ่งสันนิิษฐานว่าน่าจะเป็น อาร์เทมิเซียที่ 2 แห่งคาเรีย (Artemisia II of Caria) ราชินีนักพฤกษศาสตร์และนักวิจัยทางการแพทย์ เสียชีวิตเมื่อ 350 ปีก่อนคริสตกาล

ชนิดที่สำคัญ

ณ เดือนพฤศจิกายน 2020 Plants of the World Online ยอมรับเกือบ 470 ชนิด ในจำนวนนี้ชนิดที่สำคัญได้แก่

L. – (southernwood, southern wormwood, slovenwood, abrotanum, old-man, lad's love) ถิ่นกำเนิดในสเปน อิตาลี่ ประเทศแถบทะเลบอลติก
L. – โกฐจุฬาลัมพา, โกฐจุฬาลัมพายูเรเชีย, จงย่าขู่เฮา (中亚苦蒿, grand wormwood, absinthium) ชื่อพ้อง: Artemisia absinthia St.-Lag.
Besser – ตงเป่ย์ซือเลี่ยเฮา (东北丝裂蒿)
Jacq. ex Willd. – โกฐจุฬาลัมพาแอฟริกา (African wormwood, African sagebrush)
Artemisia anethifolia Weber ex Stechm. – เจี่ยนเฮา (碱蒿) ถิ่นกำเนิดในรัสเซีย มองโกเลีย และจีน
Turra
Artemisia annua L. – โกฐจุฬาลัมพา, โกฐจุฬาลัมพาจีน, หวงฮวาเฮา (ทางตำรับยาเรียก ชิงเฮา) (黃花蒿; annual wormwood, sweet sagewort, sweet Annie)
S.Moore – (劉寄奴 หรือ 奇蒿) พบในจีนตอนใต้รวมทั้งเกาะไต้หวัน และเวียดนาม
Hance – (ชิงเฮา 青蒿) พบเฉพาะในญี่ปุ่น
L. – โกฐจุฬาลัมพาต้น (tree wormwood) ถิ่นกำเนิดในแถบเมดิเตอแรเนียน พันธุ์ปลูกที่เป็นที่รู้จักดีคือ A. arborescens 'Powis Castle'
Nutt. – เสจบรัชดำ (little sagebrush, low Sagebrush, black sage) พบในอเมริกาเหนือฝั่งตะวันตก
DC. – (沙篙)
Artemisia argyi H.Lév. & Vaniot – เฮียเฮียะ (艾草 หรือ 艾叶, Chinese mugwort)
Ledeb. – (银叶蒿)
Less. – ʻĀhinahina, Oʻahu wormwood
Jacq. – , (银蒿)
Spreng. – โกฐจุฬาลัมพาบัลกิน
Grierson & Spring. – โกฐจุฬาลัมพาภูฎาน
Willd.
A.Gray
Pall.
Ledeb. – โกฐจุฬาลัมพาแคระ (矮丛蒿)
Artemisia californica Less. – เสจบรัชแคลิฟอร์เนีย (coastal sagebrush, California sagebrush)
L. – โกฐจุฬาลัมพาป่า (荒野蒿; field wormwood, sand wormwood)
Pursh – เสจบรัชเงิน (silver sagebrush)
Thunb. – โกฐจุฬาลัมพายินเฉิน, ยินเฉินเฮา (茵陈蒿) หรือ อิงทิ้ง (แต้จิ๋ว) (茵蔯蒿; capillary wormwood, yin-chen wormwood)
Wood ex Carruth. – Carruth sagewort, Carruth's sagebrush
Vill.
O.Berg & C.F.Schmidt – (蛔蒿; santonica, Levant wormseed)
Krasch.
Bess. – Douglas' mugwort, Douglas' sagewort, northwest mugwort
L. – tarragon, silky wormwood
Wall.
Torr. – เสจบรัชทราย (sand sagebrush, sand-sage, silvery wormwood)
Greene – ragweed sagebrush
(Pamp.) Krasch.
Willd. – fringed sagebrush, fringed-sage, prairie sagewort, estafiata
Bieb. – forked wormwood
L. – glacier wormwood, alpine mugwort
Pall. ex Willd.
Cham. ex Bess. – purple wormwood
Ledeb. – cudweed sagewort, Pacific alpine wormwood
Webb ex Stechmann – Gmelin's wormwood, Russian wormwood
Webb
Krasch. & Iljin
Turcz. ex Besser
Asso – white wormwood
Willd. – โยโมงิ (yomogi)
L.
Thunb. – (otoko yomogi)
Krasch.
Miq.
C.G.A.Winkl.
Artemisia lactiflora Kom. – จิงจูฉ่าย, ไป๋เปาเฮา หรือ โกฐจุฬาลัมพาขาว (白苞蒿; white mugwort)
(Besser) DC.
Ledeb.
(Turcz. ex Besser) Pamp.
Kitam.
Nutt. – เสจบรัชใบยาว (longleaf sagebrush, longleaf wormwood)
Nutt. – เสจบรัชเทา (gray sagewort, prairie sage, white sagebrush, Louisiana-sage, western-sage)
(Maxim.) Krasch.
Ledeb.
Jacq. ex Besser
L. – โกฐจุฬาลัมพาทะเล (sea wormwood, absinthe de mer)
Spreng.
(A.Gray) Skottsberg – โกฐจุฬาลัมพาเมาอี (Āhinahina, Maui wormwood)
Krasch. ex Poljakov
Bess. – Michaux sagebrush, Michaux's wormwood, lemon sagewort
Jacq. ex Besser
(Besser) Fisch. ex Nakai
Pamp.
Raven – เสจบรัชเกาะ (island sagebrush)
Hayata
(C.B.Clarke) Pamp.
Pamp.
Fr. – Norwegian mugwort, alpine sagewort
A.Nels. – เสจบรัชดำ (black sagebrush, small sagebrush)
Ledeb.
Y.R.Ling & S.Y.Zhao
Krasch.
Y.R.Ling & Humphries
Y.R.Ling
J.Grimes & Ertter – Packard's wormwood, Succor Creek sagebrush
A.Gray – San Diego sagewort
L.
Wall
S.F.Blake & Cronq. – Owyhee sage, Owyhee sagebrush
A.Gray – Patterson's wormwood
Nutt. – เสจบรัชตีนนก (birdfoot sagebrush, matted sagewort)
Boiss.
Krasch.
L. – Roman wormwood, green-ginger
Cronq. – Porter's wormwood, Porter mugwort
Pamp. – โกฐจุฬาลัมพาญี่ปุ่น, โยโมงิ (yomogi, Japanese mugwort)
(Less.) DC. – beach wormwood, coastal sagewort
A.Gray – เสจบรัชแคระ (pygmy sagebrush)
(Nutt.) A.Gray – scabland sagebrush
A.Gray – เสจบรัชแนวไม้ต้น (timberline sagebrush)
Wall. ex Besser
Nakai
L. – rock wormwood
Stephan ex Spreng.
Krasch. ex Poljak.
– angel's hair
Waldst. & Kit. – redstem wormwood, yin-chen wormwood
Bess. – arctic wormwood
Weber ex Stechm.
Nutt. – sawtooth wormwood
Willd. – sieversian wormwood
K.Koch
D.C.Eaton – budsage [syn. Picrothamnus desertorum]
Bess. – hoary mugwort, oldwoman, Dusty Miller, beach wormwood
Ledeb.
Piper – coastal wormwood, Suksdorf sagewort
Maxim.
L.
Cav.
Ledeb. – Tilesius' wormwood, Aleutian mugwort
Nutt. – เสจบรัชใหญ่ (big sagebrush, blue sage, black sage, basin sagebrush, common sagebrush)
Rydb. – เสจบรัชสามยอด (threetip sagebrush)
Lam. – เสจบรัชป่าสน (Alps wormwood, alpine wormwood)
Lamotte – Chinese wormwood
Artemisia vulgaris L. – โกฐจุฬาลัมพาไทย (mugwort, felonherb, green-ginger, common wormwood)
J.R.Drumm. ex Pamp.
Liou & W.Wang
Krasch.
Ling & Y.R.Ling
J.R.Drumm. ex Pamp.
Y.R.Ling
Y.R.Ling

การใช้ประโยชน์ทางยา

มาลาเรีย

สารอาร์เทมิซินิน (artemisinin) (จาก Artemisia annua) และอนุพันธ์เป็นกลุ่มของสารประกอบที่ออกฤทธิ์เร็วของสารที่ใช้ในปัจจุบันทั้งหมดที่ใช้รักษาโรคมาลาเรีย โดยเฉพาะการบำบัดโรคมาลาเรียจากเชื้อ Plasmodium falciparum ในงานวิจัยแสดงให้เห็นว่าการใช้ใบแห้งทั้งใบของโกฐจุฬาลัมพา (Artemisia annua) ช่วยเพิ่มประสิทธิภาพการดูดซึมของสารอาร์เทมิซินิน ดีกว่าและอาจรวมทั้วทำให้การดื้อยาพัฒนาช้ากว่าการให้สารอาร์เทมิซินินบริสุทธิ์ ทั้งนี้องค์การอนามัยโลกไม่สนับสนุนการส่งเสริมหรือการใช้วัสดุทางยาจากโกฐจุฬาลัมพา (Artemisia) ในทุกส่วนของพืชสำหรับการป้องกันหรือรักษาโรคมาลาเรีย ด้วยว่ารูปแบบการใช้สรรพคุณยาของพืชโดยตรงมีปัญหาหลายประการ ได้แก่ การขาดความคงที่ของเนื้อยา การมีเนื้อยาที่ไม่พอเพียงทำให้เกิดโรคมาลาเรียขึ้นอีก ซึ่งการใช้ยาในรูปพืชอาจนำไปสู่การดื้อยาในวงกว้าง และอาจไม่ได้ผลในการป้องกันโรคมาลาเรีย แหล่งสารอาร์เทมิซินินที่ไม่ใช่เภสัชภัณฑ์ เช่น น้ำผลไม้ ชา และยาต่าง ๆ อาจให้ยาใต้ผิวหนังซึ่งอาจทำให้การดื้อยารุนแรงขึ้น

พยาธิ

(Artemisia cina) และโกฐจุฬาลัมพาชนิดอื่น ๆ ที่มีถิ่นกำเนิดในแอฟโฟร-ยูเรเชีย เป็นแหล่งที่ดีของสารที่มีฤทธิ์ต้านพยาธิ

ประสาทวิทยา

พบว่า (Artemisia capillaris) มีผลกดประสาทและสะกดจิตในหนูทดลอง ซึ่งอาจเป็นตัวกลางผ่านการกระตุ้นของ GABAA receptor- Cl− ion channel complex

(Artemisia austriaca) มีผลดีในการลดอาการถอนตัวของมอร์ฟีนในหนู

แพทย์แผนจีน

เฮียเฮียะ (Artemisia argyi) ใช้ในยาจีนโบราณ สัมพันธ์กับการรักษาตับ ม้าม และ ไตใบใช้เป็นยาแก้ไอขับเสมหะใช้เป็นยาห้ามเลือด บรรเทาปวด และอาจใช้ลักษณะ (moxibustion) ในรูปกรวยหรือแท่ง หรือเป็นลูกกลมอัดที่เสียบไว้กับปลายเข็มฝัง

โรคติดเชื้อไวรัสโคโรนา 2019

โกฐจุฬาลัมพา (Artemisia annua) ได้รับการพิจารณาความเป็นไปได้ในการเป็นยารักษาสำหรับโรคติดเชื้อไวรัสโคโรนา 2019 (COVID-19) ทั้งนี้ ณ เดือนมิถุนายน 2563 ยังไม่มีหลักฐานว่าโกฐจุฬาลัมพา (A. annua) สามารถรักษาหรือป้องกัน COVID-19 ได้ อย่างไรก็ตามในเดือนเมษายน 2563 ประเทศมาดากัสการ์เริ่มผลิตและจำหน่ายเครื่องดื่มสมุนไพรโกฐจุฬาลัมพาในชื่อ Covid-Organics ในเดือนมิถุนายน 2564 การวิจัยสารสกัดรวมในน้ำร้อนของใบโกฐจุฬาลัมพาทั้งสดและแห้ง อาจมีประสิทธิภาพในการยับยั้งเชื้อโควิดทั้งสายพันธุ์แอฟริกาและอังกฤษ

อ้างอิง

Sunset Western Garden Book (6th ed.). Leisure Arts. 1995. pp. 606–607. ISBN .
"119. Artemisia Linnaeus". . 2006.
Watson LE, Bates PL, Evans TM, Unwin MM, Estes JR (September 2002). "Molecular phylogeny of Subtribe Artemisiinae (Asteraceae), including Artemisia and its allied and segregate genera". BMC Evolutionary Biology. 2: 17. doi:10.1186/1471-2148-2-17. PMC 130036. PMID 12350234.
Shorter Oxford English Dictionary, 6th ed. United Kingdom: Oxford University Press. 2007. p. 3804. ISBN .
"Etymology". Britannica.com. สืบค้นเมื่อ 2012-06-07.
Various (July 2014). "Etymologia: Artemisinin". Emerg Infect Dis [Internet]. CDC. 20 (7): 1217. doi:10.3201/eid2007.ET2007. PMC 4073852.
Liu, N. Q., Van der Kooy, F., Verpoorte, R. Artemisia afra: A potential flagship for African medicinal plants?, 2009.
"Photos of Genus Artemisia · iNaturalist United Kingdom". iNaturalist United Kingdom.
"Artemisia anethifolia Weber ex Stechm. | Plants of the World Online | Kew Science". Plants of the World Online (ภาษาอังกฤษ).
. th.thaicn.net. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2021-08-02. สืบค้นเมื่อ 2021-08-03.
. th.thaicn.net. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2021-08-02. สืบค้นเมื่อ 2021-08-03.
"RHS Plant Selector - Artemisia arborescens 'Powis Castle'". สืบค้นเมื่อ 14 April 2020.
"Artemisia arbuscula in Flora of North America @ efloras.org". www.efloras.org. สืบค้นเมื่อ 2017-02-06.
"Artemisia australis". Hawaiian Native Plant Propagation Database. University of Hawaiʻi at Mānoa. สืบค้นเมื่อ 2009-03-06.
. th.thaicn.net. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2021-08-02. สืบค้นเมื่อ 2021-08-03.
ชาจิงจูฉ่าย สมุนไพรต้านมะเร็ง. สถาบันวิจัยและพัฒนาแห่งมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์, 2563.
White NJ (July 1997). "Assessment of the pharmacodynamic properties of antimalarial drugs in vivo". Antimicrobial Agents and Chemotherapy. 41 (7): 1413–22. doi:10.1128/AAC.41.7.1413. PMC 163932. PMID 9210658.
Weathers, Pamela J.; Mittleman, Alexis; Desrosiers, Matthew R. (2020). "Dried Leaf Artemisia Annua Improves Bioavailability of Artemisinin via Cytochrome P450 Inhibition and Enhances Artemisinin Efficacy Downstream". Biomolecules. 10 (2): 254. doi:10.3390/biom10020254. PMC 7072484. PMID 32046156.
Elfawal, Mostafa A.; Towler, Melissa J.; Reich, Nicholas G.; และคณะ (20 January 2015). "Dried whole-plant Artemisia annua slows evolution of malaria drug resistance and overcomes resistance to artemisinin". Proceedings of the National Academy of Sciences. 112, 3 (3): 821–826. Bibcode:2015PNAS..112..821E. doi:10.1073/pnas.1413127112. PMC 4311864. PMID 25561559.
"Effectiveness of Non-Pharmaceutical Forms of Artemisia annua L. against malaria" (PDF). World Health Organisation International. World Health Organisation. สืบค้นเมื่อ 30 April 2021.
"The use of non-pharmaceutical forms of Artemisia". World Health Organisation International. World Health Organisation. สืบค้นเมื่อ 30 April 2021.
Elfawal, Mostafa A.; Towler, Melissa J.; Reich, Nicholas G.; และคณะ (20 January 2015). "Dried whole-plant Artemisia annua slows evolution of malaria drug resistance and overcomes resistance to artemisinin". Proceedings of the National Academy of Sciences. 112, 3 (3): 821–826. Bibcode:2015PNAS..112..821E. doi:10.1073/pnas.1413127112. PMC 4311864. PMID 25561559.
Charkhpour M, Delazar A, Mohammadi H, Gholikhani T, Parvizpur A (March 2014). "Evaluation of the effects of artemisia austriaca on morphine withdrawal syndrome in rats" (PDF). Pharmaceutical Sciences. 20 (1): 1–5.
Acupuncture Today
ภาสกิจ วัณณาวิบูล. รู้เลือกรู้ใช้ 100 ยาจีน. กทม. ทองเกษม. 2555
ศุภนิมิต ทีฆชุณหเสถียร. ยาจีนปรับสมดุลเลือด. กทม. ซีเอ็ดยูเคชัน. 2554
Acupuncture Today: Mugwort Leaf
"WHO supports scientifically-proven traditional medicine". World Health Organization Africa. May 4, 2020. สืบค้นเมื่อ June 4, 2020.
. World Health Organization. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ June 8, 2020. สืบค้นเมื่อ June 4, 2020.
"COVID-19: Tests for 'miracle cure' herb Artemisia begin". MSN. May 14, 2020. สืบค้นเมื่อ June 4, 2020.
Nair, M. S.; Huang, Y.; Fidock, D. A.; Polyak, S. J.; Wagoner, J.; Towler, M. J.; Weathers, P. J. (2021-06-28). "Artemisia annua L. extracts inhibit the in vitro replication of SARS-CoV-2 and two of its variants". Journal of Ethnopharmacology. 274: 114016. doi:10.1016/j.jep.2021.114016. ISSN 1872-7573. PMC 7952131. PMID 33716085.
มติชนสุดสัปดาห์ (2021-08-01). "เปิดสรรพคุณ โกฐจุฬาลัมพา สมุนไพรที่น่าจับตามองที่สุดในวิกฤตินี้!". มติชนสุดสัปดาห์.

[1] Sunset Western Garden Book (6th ed.). Leisure Arts. 1995. pp. 606–607. ISBN .

[fna-2] "119. Artemisia Linnaeus". . 2006.

[Watson_2002-3] Watson LE, Bates PL, Evans TM, Unwin MM, Estes JR (September 2002). "Molecular phylogeny of Subtribe Artemisiinae (Asteraceae), including Artemisia and its allied and segregate genera". BMC Evolutionary Biology. 2: 17. doi:10.1186/1471-2148-2-17. PMC 130036. PMID 12350234.

[4] Shorter Oxford English Dictionary, 6th ed. United Kingdom: Oxford University Press. 2007. p. 3804. ISBN .

[5] "Etymology". Britannica.com. สืบค้นเมื่อ 2012-06-07.

[6] Various (July 2014). "Etymologia: Artemisinin". Emerg Infect Dis [Internet]. CDC. 20 (7): 1217. doi:10.3201/eid2007.ET2007. PMC 4073852.

[7] Liu, N. Q., Van der Kooy, F., Verpoorte, R. Artemisia afra: A potential flagship for African medicinal plants?, 2009.

[8] "Photos of Genus Artemisia · iNaturalist United Kingdom". iNaturalist United Kingdom.

[:0-9] "Artemisia anethifolia Weber ex Stechm. | Plants of the World Online | Kew Science". Plants of the World Online (ภาษาอังกฤษ).

[10] . th.thaicn.net. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2021-08-02. สืบค้นเมื่อ 2021-08-03.

[11] . th.thaicn.net. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2021-08-02. สืบค้นเมื่อ 2021-08-03.

[12] "RHS Plant Selector - Artemisia arborescens 'Powis Castle'". สืบค้นเมื่อ 14 April 2020.

[r-13] "Artemisia arbuscula in Flora of North America @ efloras.org". www.efloras.org. สืบค้นเมื่อ 2017-02-06.

[uofhi-14] "Artemisia australis". Hawaiian Native Plant Propagation Database. University of Hawaiʻi at Mānoa. สืบค้นเมื่อ 2009-03-06.

[15] . th.thaicn.net. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2021-08-02. สืบค้นเมื่อ 2021-08-03.

[16] ชาจิงจูฉ่าย สมุนไพรต้านมะเร็ง. สถาบันวิจัยและพัฒนาแห่งมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์, 2563.

[17] White NJ (July 1997). "Assessment of the pharmacodynamic properties of antimalarial drugs in vivo". Antimicrobial Agents and Chemotherapy. 41 (7): 1413–22. doi:10.1128/AAC.41.7.1413. PMC 163932. PMID 9210658.

[18] Weathers, Pamela J.; Mittleman, Alexis; Desrosiers, Matthew R. (2020). "Dried Leaf Artemisia Annua Improves Bioavailability of Artemisinin via Cytochrome P450 Inhibition and Enhances Artemisinin Efficacy Downstream". Biomolecules. 10 (2): 254. doi:10.3390/biom10020254. PMC 7072484. PMID 32046156.

[Elfawal2015-19] Elfawal, Mostafa A.; Towler, Melissa J.; Reich, Nicholas G.; และคณะ (20 January 2015). "Dried whole-plant Artemisia annua slows evolution of malaria drug resistance and overcomes resistance to artemisinin". Proceedings of the National Academy of Sciences. 112, 3 (3): 821–826. Bibcode:2015PNAS..112..821E. doi:10.1073/pnas.1413127112. PMC 4311864. PMID 25561559.

[20] "Effectiveness of Non-Pharmaceutical Forms of Artemisia annua L. against malaria" (PDF). World Health Organisation International. World Health Organisation. สืบค้นเมื่อ 30 April 2021.

[21] "The use of non-pharmaceutical forms of Artemisia". World Health Organisation International. World Health Organisation. สืบค้นเมื่อ 30 April 2021.

[Elfawal20152-22] Elfawal, Mostafa A.; Towler, Melissa J.; Reich, Nicholas G.; และคณะ (20 January 2015). "Dried whole-plant Artemisia annua slows evolution of malaria drug resistance and overcomes resistance to artemisinin". Proceedings of the National Academy of Sciences. 112, 3 (3): 821–826. Bibcode:2015PNAS..112..821E. doi:10.1073/pnas.1413127112. PMC 4311864. PMID 25561559.

[23] Charkhpour M, Delazar A, Mohammadi H, Gholikhani T, Parvizpur A (March 2014). "Evaluation of the effects of artemisia austriaca on morphine withdrawal syndrome in rats" (PDF). Pharmaceutical Sciences. 20 (1): 1–5.

[AC-24] Acupuncture Today

[25] ภาสกิจ วัณณาวิบูล. รู้เลือกรู้ใช้ 100 ยาจีน. กทม. ทองเกษม. 2555

[26] ศุภนิมิต ทีฆชุณหเสถียร. ยาจีนปรับสมดุลเลือด. กทม. ซีเอ็ดยูเคชัน. 2554

[AT-27] Acupuncture Today: Mugwort Leaf

[28] "WHO supports scientifically-proven traditional medicine". World Health Organization Africa. May 4, 2020. สืบค้นเมื่อ June 4, 2020.

[29] . World Health Organization. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ June 8, 2020. สืบค้นเมื่อ June 4, 2020.

[30] "COVID-19: Tests for 'miracle cure' herb Artemisia begin". MSN. May 14, 2020. สืบค้นเมื่อ June 4, 2020.

[31] Nair, M. S.; Huang, Y.; Fidock, D. A.; Polyak, S. J.; Wagoner, J.; Towler, M. J.; Weathers, P. J. (2021-06-28). "Artemisia annua L. extracts inhibit the in vitro replication of SARS-CoV-2 and two of its variants". Journal of Ethnopharmacology. 274: 114016. doi:10.1016/j.jep.2021.114016. ISSN 1872-7573. PMC 7952131. PMID 33716085.

[32] มติชนสุดสัปดาห์ (2021-08-01). "เปิดสรรพคุณ โกฐจุฬาลัมพา สมุนไพรที่น่าจับตามองที่สุดในวิกฤตินี้!". มติชนสุดสัปดาห์.