โจหลุยส์

โจหลุยส์ หรือ นาฏยศาลา หุ่นละครเล็ก เป็นคณะการแสดงละครเล็ก หรือ หุ่นกระบอกของครูสาคร ยังเขียวสด หรือ "โจหลุยส์" และครอบครัว ได้จัดให้มีการแสดงต่อสาธารณะครั้งแรกเมื่อปี พ.ศ. 2528 เพื่อเป็นการอนุรักษ์ศิลปะการแสดงและการทำหุ่นของไทย สมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอ เจ้าฟ้ากัลยาณิวัฒนา กรมหลวงนราธิวาสราชนครินทร์ พระราชทานชื่อโรงละครโจหลุยส์ว่า “นาฏยศาลา หุ่นละครเล็ก” และได้ทรงเป็นองค์อุปถัมภ์ "มูลนิธินาฏยศาลา หุ่นละครเล็ก"^: 23

ประวัติ

หุ่นละครเล็กคณะโจหลุยส์

หุ่นละครเล็กของคณะโจหลุยส์เป็นหุ่นเชิดแต่งเครื่องอย่างโขนขนาด 50 ซม. เชิดหุ่นละครประสานท่าทางไปพร้อมกันโดยใช้คนเชิด 3 คนที่บริเวณลำตัวและแขนขวา แขนซ้าย และเท้า ถือกำเนิดขึ้นเมื่อ พ.ศ. 2441 รัชกาลพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว^: 191 สืบทอดมาจากครู ซึ่งได้แบบมาจากหุ่นจีนในวังของกรมพระราชวังบวรวิไชยชาญ เป็นหุ่นละครเล็กคณะเดียวที่มีแสดงตั้งแต่รุ่นบรรพบุรุษของครูสาคร ยังเขียวสด ซึ่งแต่เดิมทำหัวโขนในชุมชนสะพานไม้^: 127 สืบทอดต่อกันมาจนถึงปัจจุบัน สมัยแรกแสดงเชิดหุ่นเฉพาะเรื่องรามเกียรติ์ นิยมแสดงตอนหนุมานจับนางเบญจกาย

เมื่อ พ.ศ. 2528 หุ่นละครเล็กมีสภาพชำรุดของครูแกร ศัพทวนิช จำนวน 30 ตัว ซึ่งถูกมอบให้กับครูสาคร ยังเขียวสด ในฐานะศิษย์รุ่นหลานให้เก็บรักษาแต่ไม่ได้มีการเชิดหุ่น ต่อมาครูสาครจึงตัดสินใจทำหุ่นละครเล็กขึ้นมาอีกครั้งหลังจากหุ่นละครเล็กเกือบสูญหายไปกว่า 50 ปีโดยทำพิธีบูชาพ่อครูแกรเจ้าของหุ่นซึ่งเป็นผู้ให้กําเนิดหุ่นละครเล็กเพื่อขออนุญาตจัดทำหุ่นเพิ่มเติม^: 117 และได้แสดงหุ่นเชิดครั้งแรกเมื่อ พ.ศ. 2528 ในงานเทศกาล เที่ยวเมืองไทยและเสริมสร้างเอกลักษณ์ไทย ที่สวนอัมพร กรุงเทพมหานคร^: 20–24 ภายใต้ชื่อ คณะสาครนาฏศิลป์^: 119

เมื่อ พ.ศ. 2542 เดือนพฤษภาคม บ้านของคณะโจหลุยส์เกิดเพลิงไหม้ทำให้หุ่นละครเล็กของเดิมเสียหายถึง 50 ตัว สำนักงานคณะกรรมการวัฒนธรรมแห่งชาติ กระทรวงวัฒนธรรม และผู้มีจิตศรัทธาได้ร่วมบริจาคทุนทรัพย์เพื่อฟื้นฟูหุ่นละครเล็กขึ้นมาใหม่^: 191

เมื่อ พ.ศ. 2551 คณะนาฏยศาลา หุ่นละครเล็กโจหลุยส์ พร้อมด้วยคณะหุ่นสายเสมาได้เป็นตัวแทนของประเทศไทยไปร่วมงานประกวดหุ่นโลก (World Festival of Art 2008) ระหว่างวันที่ 2-8 มิถุนายน ณ กรุงปราก ประเทศเช็กเกีย โดยหุ่นละครเล็กโจหลุยส์ส่งการแสดงชุด กําเนิดพระคเณศ ควบคุมการแสดงโดย นายพิสูตร ยังเขียวสด เข้าร่วมแข่งขันจนได้รับรางวัลชนะเลิศสูงสุด สาขาการแสดงทางวัฒนธรรมยอดเยี่ยม (The Best Performance Award) เป็นครั้งที่ 2 จากจำนวนผู้เข้าร่วมแข่งขัน 25 คณะจากประเทศทั่วโลก 17 ประเทศ ส่วนคณะหุ่นสายเสมาได้รับรางวัลพิเศษสาขาสร้างสรรค์ทางวรรณกรรมยอดเยี่ยม (Most Poetic Creation)^: 142

ที่มาของชื่อ โจหลุยส์ มาจากชื่อสมัยเด็กของครูสาคร ยังเขียวสด ซึ่งขณะนั้นล้มป่วยหนัก บิดามารดาจึงยกให้เป็นลูกพระตั้งชื่อให้ว่า หลิว เป็นการแก้เคล็ด หลังจากนั้นได้ฝึกหัดโขน ละคร และลิเก จนเติบโตจึงได้ออกแสดงตระเวนไปกับบิดาซึ่งครูสาครนิยมแสดงเป็นตัวตลก และมีการเรียกชื่อเพี้ยนจาก "หลิว" เป็น "หลุยส์" ต่อมามีผู้มาเติมเป็น "โจหลุยส์" เหมือนชื่อนักมวยแชมป์โลกในขณะนั้น ต่อมาครูสาครได้นำชื่อ โจหลุยส์ มาตั้งเป็นชื่อโรงละครที่เป็นคณะแสดงหุ่นละครกับสมาชิกครอบครัวว่า โจหลุยส์เธียเตอร์ และเปลี่ยนชื่อคณะเป็น นาฏยศาลา หุ่นละครเล็ก เมื่อวันที่ 6 พฤศจิกายน พ.ศ. 2547 พระราชทานโดยสมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอ เจ้าฟ้ากัลยาณิวัฒนา กรมหลวงนราธิวาสราชนครินทร์

โรงละครของคณะโจหลุยส์ (โจหลุยส์เธียเตอร์) เดิมตั้งอยู่ในบริเวณสวนลุมไนท์บาซาร์^: 127 โดยประสบปัญหาด้านการเงินอยู่หลายครั้ง แต่ก็ได้รับการอนุเคราะห์จากชาวไทยที่มีจิตใจอนุรักษ์บริจาคเงินช่วยเหลือ และเข้าชมการแสดงจนสามารถรอดพ้นวิกฤตมาได้ทุก ๆ ครั้ง และหุ่นละครเล็กได้รับรางวัลชนะเลิศการแสดงชุดประกวดหุ่นโลก เมื่อวันที่ 26-28 พฤษภาคม พ.ศ.2549

หลังจากสวนลุมไนท์บาซาร์ หมดสัญญาเช่า คณะโจหลุยส์ได้รับความอนุเคราะห์จาก มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ ประสานมิตร ให้เปิดการแสดงและถ่ายทอดความรู้ให้นักศึกษาในรายวิชาของคณะศิลปกรรมศาสตร์ ต่อมาทางคณะได้ย้ายโรงละครถาวรไปยังเอเชียทีค เดอะริเวอร์ฟรอนต์ ถนนเจริญกรุง^: 24

รางวัล

• พ.ศ. 2549 - รางวัลการแสดงทางวัฒนธรรมยอดเยี่ยม (The Best Traditional Performance)
• 8 มิถุนายน พ.ศ. 2551 - รางวัลการแสดงยอดเยี่ยม (The Best Performance Award) สาขาการแสดงทางวัฒนธรรม (ครั้งที่ 2) การแสดงชุด กําเนิดพระคเณศ งานประกวดหุ่นโลก (World Festival of Art 2008) กรุงปราก ประเทศเช็กเกีย

อ้างอิง

เชิงอรรถ

1. "หุ่นละครเล็กและมหรสพชีวิตของโจหลุยส์", นิตยสารสารคดี, 21(241-242); (มีนาคม 2548):153-154.
2. . คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2009-02-16. สืบค้นเมื่อ 2009-02-08.
3. พิมพ์รวี วัฒนวรางกูร อัจฉราพร พงษ์ฉวี และอนุวัฒน์ วัจฉละอนันท์. (2551). "การอนุรักษ์หุ่นละครเล็ก", ใน กัลยาณิวัฒนาคารวาลัย ราชประเพณีส่งเสด็จสู่สวรรคาลัย. กรุงเทพฯ: สํานักงานคณะกรรมการวัฒนธรรมแห่งชาติ กระทรวงวัฒนธรรม. 97 หน้า.
4. สุรพล วิรุฬห์รักษ์. (2549). นาฏยศิลป์รัชกาลที่ 9. กรุงเทพฯ: สํานักพิมพ์แห่งจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย. 676 หน้า. ISBN 
5. สภากรุงเทพมหานคร. (2543). 28 ปี สภากรุงเทพมหานคร. กรุงเทพฯ: สำนักการจราจรและขนส่ง กรุงเทพมหานคร. 166 หน้า.
6. ฐาพร. (2541). "นายสาคร ยังเขียวสด ศิลปินแห่งชาติ สาขาศิลปะการแสดง (หุ่นละครเล็ก)", ศิลปินแห่งชาติ. กรุงเทพฯ: เอส.ที.พี.เวิลด์ มีเดีย. 128 หน้า. ISBN 
7. สน สีมาตรัง, เยาวนุช เวศร์ภาดา และพัชรี ศกศวัตเมฆินทร์. (2540). หุ่นละครเล็ก สื่อลีลาศิลป์ สืบทอดจิตวิญญาณไทย. กรุงเทพฯ: แปลน โมทิฟ. 120 หน้า. ISBN 
8. สุลักษณ์ ศิวรักษ์. (2533). ที่สุดแห่งสังคมสยาม. กรุงเทพฯ: ศึกษิตสยาม. 350 หน้า.
9. ศูนย์ข้อมูลมติชน. (2552). "โจหลุยส์ชนะเลิศประกวดหุ่นโลกที่เช็ก", ใน มติชนบันทึก ประเทศไทย ปี ๒๕๕๑. กรุงเทพฯ: มติชน. 448 หน้า. ISBN 
10. , ไทยรัฐ,59(18406), (2551, 10 มิถุนายน).

แหล่งข้อมูลอื่น

• เว็บไซต์โจหลุยส์เธียเตอร์