แม่พระพิลก หรือ พระเทวี เป็นพระนามที่กล่าวถึงพระชายาพระองค์หนึ่งที่ไม่ปรากฏพระนามในพญาสามฝั่งแกน และพระมหาเทวีในพระเจ้าติโลกราชแห่งล้านนา ถือเป็นมหาเทวีที่มีบทบาทสูงยิ่งในราชสำนัก ได้รับการสนับสนุนจากเจ้านายเมืองลำปาง-เขลางค์จนมีอำนาจมากพอที่ยึดอำนาจจากพระราชสวามี และเกื้อหนุนพระราชโอรสในการปกครองอาณาจักรล้านนาร่วมกันตลอดพระชนม์ชีพ
พระราชประวัติ
พระองค์มีพระนามว่ากระไรไม่ปรากฏ มีการกล่าวถึงใน(จารึกฐานพระพุทธรูปแม่ศรีมหาตา)เรียกว่า “แม่พระพิลก” พิเศษ เจียจันทร์พงษ์ว่าชื่อดังกล่าวมีความหมายว่าพระราชชนนีมหาเทวีในพระเจ้าติโลกราช ส่วนชินกาลมาลีปกรณ์เรียกว่า “พระเทวี” พระองค์เป็นน้องสาวของหมื่นโลกนครเจ้าเมืองลำปาง (ต่อมาได้รับการสถาปนาเป็นหมื่นโลกสามล้านในรัชกาลพระเจ้าติโลกราช) พระองค์มีความสัมพันธ์บางประการกับเมืองแพร่ อาจมีความสัมพันธ์เครือญาติกับเมืองสุโขทัยด้วย ดังปรากฏการทำบุญสร้างพระพุทธรูปแม่ศรีมหาตาร่วมกับพระราชชนนีของพระมหาธรรมราชาพระองค์หนึ่งของสุโขทัย เฉลิมวุฒิ ต๊ะคำมีว่าพระองค์มีความสัมพันธ์ฉันญาติกับพระบรมครูติโลกดิลกติรัตนศิลคันธวันวาสีว่าอาจเป็นพระชนกของแม่พระพิลก ซึ่งสอดคล้องกับพระนามของพระเจ้าติโลกราช พระราชโอรสตามทำเนียมการนำชื่อบรรพบุรุษมาตั้งชื่อหลาน ส่วนพิเศษ เจียจันทร์พงษ์ว่าแม่พระพิลกเป็นพี่น้องหรือเครือญาติกับนางษาขาพระราชชนนีในพระมหาธรรมราชาที่ 4
หลังการอภิเษกสมรสกับพญาสามฝั่งแกน ประสูติกาลพระราชโอรสคือพระเจ้าติโลกราชพระราชโอรสลำดับหกซึ่งอยู่ห่างไกลต่อการสืบราชสมบัติ แต่จากการสนับสนุนของกลุ่มเจ้านายลำปาง-เขลางค์ ญาติวงศ์ฝ่ายพระราชชนนี จึงทำให้พระเจ้าติโลกราชยึดราชสมบัติจากพระราชชนกและครองราชสมบัติในปี พ.ศ. 1985 ซึ่งพระมหาเทวีมีบทบาททางการเมืองสูงมาก เพราะพระเจ้าติโลกราชยังครองราชย์ปกครองบ้านเมืองอยู่ภายใต้ดุลยพินิจของพระมหาเทวี ปรากฏการกล่าวถึงทั้งสองพระองค์คู่กันว่า มหาราชเจ้าทั้งสองพระองค์ หรือ พระเป็นเจ้าแม่ลูก มาตลอด และยังปรากฏใน ชินกาลมาลีปกรณ์ ว่าพระมหาเทวีสำเร็จราชการปกครองอาณาจักรเพียงลำพังพระองค์ ความว่า
“เมื่อปีนั้นเป็นปีเถาะอยู่ พระเจ้าสิริธรรมจักรพรรดิราชาธิราช ทรงปรารถนาจะเป็นทายาทแห่งพระศาสนาเพื่อสนองคุณพระบรมชนกชนนี จึงมอบราชสมบัติให้แก่พระเทวี ผู้เป็นพระราชมารดาของพระองค์ แล้วทรงผนวช”
นอกจากนี้พระองค์ยังได้รับพระบรมราชโองการจากพระเจ้าติโลกราชให้ยกทัพไปตีนครรัฐแพร่ ในเวลาเดียวกันพระเจ้าติโลกราชเองจะยกทัพไปตีนครรัฐน่าน ดังปรากฏใน พื้นเมืองเชียงใหม่ ซึ่งการยกทัพไปครั้งนั้น หาได้รบกันจริงจัง หากแต่เป็นการเจรจากับท้าวแม่นคุณ เจ้าเมืองแพร่ ว่าให้ออกมาถวายบังคม หลังจากที่ท้าวแม่นคุณออกมาถวายบังคมแล้ว พระองค์ก็โปรดเกล้าฯ ให้ท้าวแม่นคุณครองเมืองแพร่ต่อไปก่อนยกทัพกลับ ถือเป็นชัยชนะที่รวดเร็วและง่ายดายยิ่ง หลังจากนั้นเป็นต้นมานครรัฐแพร่จึงถูกรวมเข้ากับอาณาจักรล้านนาในปี พ.ศ. 1987
อ้างอิง
- เพ็ญสุภา สุขคตะ ใจอินทร์. (27 กรกฎาคม 2555). "ใครคือ “มหาเทวีแม่ลูกสอง” ผู้มิใช่ “มหาเทวีสองแม่ลูก”". มติชนสุดสัปดาห์. 32:1667, หน้า 76
- "จารึกฐานพระพุทธรูปแม่ศรีมหาตา". ฐานข้อมูลจารึกในประเทศไทย ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์มหาชน). สืบค้นเมื่อ 18 กันยายน 2559.
{{}}
: ตรวจสอบค่าวันที่ใน:|accessdate=
((help))[] - คณะกรรมการอำนวยการจัดงานเฉลิมพระเกียรติ พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว. ประชุมจารึกภาคที่ 8 จารึกสุโขทัย (จารึกฐานพระพุทธรูปแม่ศรีมหาตา). กรุงเทพฯ : อมรินทร์พริ้นติ้งแอนด์พับลิชชิ่ง, 2547, หน้า 250
- พิเศษ เจียจันทร์พงษ์. การเมืองในประวัติศาสตร์ ยุคสุโขทัย-อยุธยา พระมหาธรรมราชา กษัตราธิราช. พิมพ์ครั้งที่ 2. กรุงเทพฯ : มติชน, 2553, หน้า 48
- พระรัตนปัญญา (เขียน) แสง มนวิทูร (แปล). ชินกาลมาลีปกรณ์. พิมพ์เป็นอนุสรณ์แก่นายกี นิมมานเหมินท์ เนื่องในวันเปิดตึกคนไข้พิเศษ “นิมมานเหมินท์-ชุติมา”. กรุงเทพฯ : มิตรนราการพิมพ์, 2510, หน้า 125
- เฉลิมวุฒิ ต๊ะคำมี. ความสัมพันธ์ระหว่างชนชั้นปกครองของล้านนาและสุโขทัย : ข้อคิดใหม่และข้อสังเกตบางประการ. กรุงเทพฯ : สำนักพิมพ์จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, 2559, หน้า 94
- เฉลิมวุฒิ ต๊ะคำมี. ความสัมพันธ์ระหว่างชนชั้นปกครองของล้านนาและสุโขทัย : ข้อคิดใหม่และข้อสังเกตบางประการ. กรุงเทพฯ : สำนักพิมพ์จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, 2559, หน้า 93
- พิเศษ เจียจันทร์พงษ์. ฟื้นฝอยหาตะเข็บ. กรุงเทพฯ : มติชน, 2553, หน้า 215
- เฉลิมวุฒิ ต๊ะคำมี. ความสัมพันธ์ระหว่างชนชั้นปกครองของล้านนาและสุโขทัย : ข้อคิดใหม่และข้อสังเกตบางประการ. กรุงเทพฯ : สำนักพิมพ์จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, 2559, หน้า 96, 103
- "เมืองเชียงใหม่". สารานุกรมไทยสำหรับเยาวชน โดยพระราชประสงค์พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว. สืบค้นเมื่อ 27 ตุลาคม 2559.
{{}}
: ตรวจสอบค่าวันที่ใน:|accessdate=
((help))[] - เฉลิมวุฒิ ต๊ะคำมี. ความสัมพันธ์ระหว่างชนชั้นปกครองของล้านนาและสุโขทัย : ข้อคิดใหม่และข้อสังเกตบางประการ. กรุงเทพฯ : สำนักพิมพ์จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, 2559, หน้า 107-111
- พิเศษ เจียจันทร์พงษ์. ฟื้นฝอยหาตะเข็บ. กรุงเทพฯ : มติชน, 2553, หน้า 219
- เฉลิมวุฒิ ต๊ะคำมี. ความสัมพันธ์ระหว่างชนชั้นปกครองของล้านนาและสุโขทัย : ข้อคิดใหม่และข้อสังเกตบางประการ. กรุงเทพฯ : สำนักพิมพ์จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, 2559, หน้า 97
- เฉลิมวุฒิ ต๊ะคำมี. ความสัมพันธ์ระหว่างชนชั้นปกครองของล้านนาและสุโขทัย : ข้อคิดใหม่และข้อสังเกตบางประการ. กรุงเทพฯ : สำนักพิมพ์จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, 2559, หน้า 105
- อรุณรัตน์ วิเชียรเขียว และเดวิด เค วัยอาจ (ปริวรรต). ตำนานพื้นเมืองเชียงใหม่. กรุงเทพฯ : ตรัสวิน, 2543, หน้า 84-85
- สรัสวดี อ๋องสกุล. ประวัติศาสตร์ล้านนา. พิมพ์ครั้งที่ 6. กรุงเทพฯ : อมรินทร์, 2552, หน้า 103, 189
wikipedia, แบบไทย, วิกิพีเดีย, วิกิ หนังสือ, หนังสือ, ห้องสมุด, บทความ, อ่าน, ดาวน์โหลด, ฟรี, ดาวน์โหลดฟรี, mp3, วิดีโอ, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, รูปภาพ, เพลง, เพลง, หนัง, หนังสือ, เกม, เกม, มือถือ, โทรศัพท์, Android, iOS, Apple, โทรศัพท์โมบิล, Samsung, iPhone, Xiomi, Xiaomi, Redmi, Honor, Oppo, Nokia, Sonya, MI, PC, พีซี, web, เว็บ, คอมพิวเตอร์
aemphraphilk hrux phraethwi epnphranamthiklawthungphrachayaphraxngkhhnungthiimpraktphranaminphyasamfngaekn aelaphramhaethwiinphraecatiolkrachaehnglanna thuxepnmhaethwithimibthbathsungyinginrachsank idrbkarsnbsnuncakecanayemuxnglapang ekhlangkhcnmixanacmakphxthiyudxanaccakphrarachswami aelaekuxhnunphrarachoxrsinkarpkkhrxngxanackrlannarwmkntlxdphrachnmchiphphrarachprawtiphraxngkhmiphranamwakrairimprakt mikarklawthungincarukthanphraphuththrupaemsrimhataeriykwa aemphraphilk phiess eciycnthrphngswachuxdngklawmikhwamhmaywaphrarachchnnimhaethwiinphraecatiolkrach swnchinkalmalipkrneriykwa phraethwi phraxngkhepnnxngsawkhxnghmunolknkhrecaemuxnglapang txmaidrbkarsthapnaepnhmunolksamlaninrchkalphraecatiolkrach phraxngkhmikhwamsmphnthbangprakarkbemuxngaephr xacmikhwamsmphnthekhruxyatikbemuxngsuokhthydwy dngpraktkarthabuysrangphraphuththrupaemsrimhatarwmkbphrarachchnnikhxngphramhathrrmrachaphraxngkhhnungkhxngsuokhthy echlimwuthi takhamiwaphraxngkhmikhwamsmphnthchnyatikbphrabrmkhrutiolkdilktirtnsilkhnthwnwasiwaxacepnphrachnkkhxngaemphraphilk sungsxdkhlxngkbphranamkhxngphraecatiolkrach phrarachoxrstamthaeniymkarnachuxbrrphburusmatngchuxhlan swnphiess eciycnthrphngswaaemphraphilkepnphinxnghruxekhruxyatikbnangsakhaphrarachchnniinphramhathrrmrachathi 4 hlngkarxphiesksmrskbphyasamfngaekn prasutikalphrarachoxrskhuxphraecatiolkrachphrarachoxrsladbhksungxyuhangikltxkarsubrachsmbti aetcakkarsnbsnunkhxngklumecanaylapang ekhlangkh yatiwngsfayphrarachchnni cungthaihphraecatiolkrachyudrachsmbticakphrarachchnkaelakhrxngrachsmbtiinpi ph s 1985 sungphramhaethwimibthbaththangkaremuxngsungmak ephraaphraecatiolkrachyngkhrxngrachypkkhrxngbanemuxngxyuphayitdulyphinickhxngphramhaethwi praktkarklawthungthngsxngphraxngkhkhuknwa mharachecathngsxngphraxngkh hrux phraepnecaaemluk matlxd aelayngpraktin chinkalmalipkrn waphramhaethwisaercrachkarpkkhrxngxanackrephiynglaphngphraxngkh khwamwa emuxpinnepnpiethaaxyu phraecasirithrrmckrphrrdirachathirach thrngprarthnacaepnthayathaehngphrasasnaephuxsnxngkhunphrabrmchnkchnni cungmxbrachsmbtiihaekphraethwi phuepnphrarachmardakhxngphraxngkh aelwthrngphnwch nxkcakniphraxngkhyngidrbphrabrmrachoxngkarcakphraecatiolkrachihykthphiptinkhrrthaephr inewlaediywknphraecatiolkrachexngcaykthphiptinkhrrthnan dngpraktin phunemuxngechiyngihm sungkarykthphipkhrngnn haidrbkncringcng hakaetepnkarecrcakbthawaemnkhun ecaemuxngaephr waihxxkmathwaybngkhm hlngcakthithawaemnkhunxxkmathwaybngkhmaelw phraxngkhkoprdekla ihthawaemnkhunkhrxngemuxngaephrtxipkxnykthphklb thuxepnchychnathirwderwaelangaydayying hlngcaknnepntnmankhrrthaephrcungthukrwmekhakbxanackrlannainpi ph s 1987xangxingephysupha sukhkhta icxinthr 27 krkdakhm 2555 ikhrkhux mhaethwiaemluksxng phumiich mhaethwisxngaemluk mtichnsudspdah 32 1667 hna 76 carukthanphraphuththrupaemsrimhata thankhxmulcarukinpraethsithy sunymanusywithyasirinthr xngkhmhachn subkhnemux 18 knyayn 2559 a href wiki E0 B9 81 E0 B8 A1 E0 B9 88 E0 B9 81 E0 B8 9A E0 B8 9A Cite web title aemaebb Cite web cite web a trwcsxbkhawnthiin accessdate help lingkesiy khnakrrmkarxanwykarcdnganechlimphraekiyrti phrabathsmedcphracxmeklaecaxyuhw prachumcarukphakhthi 8 caruksuokhthy carukthanphraphuththrupaemsrimhata krungethph xmrinthrphrintingaexndphblichching 2547 hna 250 phiess eciycnthrphngs karemuxnginprawtisastr yukhsuokhthy xyuthya phramhathrrmracha kstrathirach phimphkhrngthi 2 krungethph mtichn 2553 hna 48 phrartnpyya ekhiyn aesng mnwithur aepl chinkalmalipkrn phimphepnxnusrnaeknayki nimmanehminth enuxnginwnepidtukkhnikhphiess nimmanehminth chutima krungethph mitrnrakarphimph 2510 hna 125 echlimwuthi takhami khwamsmphnthrahwangchnchnpkkhrxngkhxnglannaaelasuokhthy khxkhidihmaelakhxsngektbangprakar krungethph sankphimphculalngkrnmhawithyaly 2559 hna 94 echlimwuthi takhami khwamsmphnthrahwangchnchnpkkhrxngkhxnglannaaelasuokhthy khxkhidihmaelakhxsngektbangprakar krungethph sankphimphculalngkrnmhawithyaly 2559 hna 93 phiess eciycnthrphngs funfxyhataekhb krungethph mtichn 2553 hna 215 echlimwuthi takhami khwamsmphnthrahwangchnchnpkkhrxngkhxnglannaaelasuokhthy khxkhidihmaelakhxsngektbangprakar krungethph sankphimphculalngkrnmhawithyaly 2559 hna 96 103 emuxngechiyngihm saranukrmithysahrbeyawchn odyphrarachprasngkhphrabathsmedcphraecaxyuhw subkhnemux 27 tulakhm 2559 a href wiki E0 B9 81 E0 B8 A1 E0 B9 88 E0 B9 81 E0 B8 9A E0 B8 9A Cite web title aemaebb Cite web cite web a trwcsxbkhawnthiin accessdate help lingkesiy echlimwuthi takhami khwamsmphnthrahwangchnchnpkkhrxngkhxnglannaaelasuokhthy khxkhidihmaelakhxsngektbangprakar krungethph sankphimphculalngkrnmhawithyaly 2559 hna 107 111 phiess eciycnthrphngs funfxyhataekhb krungethph mtichn 2553 hna 219 echlimwuthi takhami khwamsmphnthrahwangchnchnpkkhrxngkhxnglannaaelasuokhthy khxkhidihmaelakhxsngektbangprakar krungethph sankphimphculalngkrnmhawithyaly 2559 hna 97 echlimwuthi takhami khwamsmphnthrahwangchnchnpkkhrxngkhxnglannaaelasuokhthy khxkhidihmaelakhxsngektbangprakar krungethph sankphimphculalngkrnmhawithyaly 2559 hna 105 xrunrtn wiechiyrekhiyw aelaedwid ekh wyxac priwrrt tananphunemuxngechiyngihm krungethph trswin 2543 hna 84 85 srswdi xxngskul prawtisastrlanna phimphkhrngthi 6 krungethph xmrinthr 2552 hna 103 189 bthkhwamprawtisastrniyngepnokhrng khunsamarthchwywikiphiediyidodykarephimetimkhxmuldkhk