แผ่นดินไหวและคลื่นสึนามิในบัลดิเบีย ค.ศ. 1960 (อังกฤษ: 1960 Valdivia earthquake and tsunami) หรือแผ่นดินไหวครั้งใหญ่ในชิลี (Gran terremoto de Chile) เป็นแผ่นดินไหวที่มีขนาดใหญ่ที่สุดในประวัติศาสตร์นับแต่มีการบันทึก เกิดขึ้นเมื่อวันที่ 22 พฤษภาคม ค.ศ. 1960 (พ.ศ. 2503) เวลา 15:11 ตามเวลาท้องถิ่น มีขนาดตั้งแต่ 9.4–9.6 ในมาตราขนาดโมเมนต์ สั่นสะเทือนเป็นเวลา 11 นาที ส่งผลให้เกิดคลื่นสึนามิตามมาส่งผลกระทบต่อชิลีตอนใต้ ฮาวาย ญี่ปุ่น ฟิลิปปินส์ นิวซีแลนด์ ออสเตรเลีย และหมู่เกาะอะลูเชียน
บัลดิเบียหลังแผ่นดินไหว | |
เวลาสากลเชิงพิกัด | 1960-05-22 19:11:14 |
---|---|
รหัสเหตุการณ์ | 879136 |
- | ComCat |
วันที่ท้องถิ่น | 22 พฤษภาคม ค.ศ. 1960 |
เวลาท้องถิ่น | 15:11:14 |
ระยะเวลา | ประมาณ 10-11 นาที |
ขนาด | 9.4–9.6 |
ความลึก | 33 กิโลเมตร |
ศูนย์กลาง | 38°14′S 73°03′W / 38.24°S 73.05°W |
ประเภท | เมกะทรัสต์ |
พื้นที่ที่ได้รับผลกระทบ | ประเทศชิลี, ขอบแปซิฟิก |
ระดับความรุนแรงที่รู้สึกได้ | (XII (ภัยพิบัติ)) |
ค่าความเร่งสูงสุดของพื้นดิน | 1.81 |
ความเร็วสูงสุด | 240.44 |
สึนามิ | 25 เมตร |
แผ่นดินถล่ม | มี |
ผู้ประสบภัย | 1,000–6,000 |
ศูนย์กลางของแผ่นดินไหวระดับเมกะทรัสต์อยู่ใกล้เมืองลูมาโก ห่างจากกรุงซันติอาโก ไปทางใต้ประมาณ 570 กิโลเมตร (350 ไมล์) ถึงศูนย์กลางจะอยู่ใกล้กับเมืองลูมาโก แต่เมืองบัลดิเบียได้รับความเสียหายมากที่สุด แรงสั่นสะเทือนส่งผลให้เกิดสึนามิพัดถล่มชายฝั่งชิลีอย่างรุนแรงโดยมีคลื่นสูงถึง 25 เมตร (82 ฟุต) และคลื่นสึนามิขนาดใหญ่ได้เดินทางข้ามมหาสมุทรแปซิฟิกเข้าทำลายในฮาวาย ซึ่งมีการบันทึกคลื่นสูงถึง 10.7 เมตร (35 ฟุต) ในพื้นที่ไกลจากศูนย์กลางกว่า 10,000 กิโลเมตร (6,200 ไมล์)
จํานวนผู้เสียชีวิตและความเสียหายทางเศรษฐกิจของแผ่นดินไหวในวงกว้างยังไม่เป็นที่แน่ชัด มีการเผยแพร่การประมาณการจำนวนผู้เสียชีวิตทั้งหมดจากแผ่นดินไหวและสึนามิราว 1,000 ถึง 6,000 คน แหล่งข้อมูลต่าง ๆ มีการประเมินความเสียหายทางเศรษฐกิจตั้งแต่ 400 ล้าน ดอลลาร์ถึง 800 ล้านดอลลาร์ (หรือ 4.01 พันล้านดอลลาร์ถึง 8.021 พันล้านดอลลาร์ในปี 2565 ปรับตามอัตราเงินเฟ้อ)
ลำดับการเกิดแผ่นดินไหว
แผ่นดินไหวนำ
ก่อนเกิดแผ่นดินไหวที่บัลดิเบีย ได้เกิดแผ่นดินไหวรุนแรงที่ส่งผลกระทบต่อชิลีระหว่างวันที่ 21 พฤษภาคม ถึง 6 มิถุนายน ค.ศ. 1960 (พ.ศ. 2503) โดยมีศูนย์กลางอยู่ที่แคว้นอาเรากานิอา และ ใน ค.ศ. 1960 แผ่นดินไหวทั้งสามถูกจัดอยู่ใน 10 อันดับแผ่นดินไหวตามขนาด
ในวันที่ 21 พฤษภาคม ค.ศ. 1960 มีแผ่นดินไหวครั้งแรกเกิดที่กอนเซปซิออน ขนาด 8.1 ศูนย์กลางแผ่นดินไหวอยู่ใกล้เมืองกูรานิลาเว ส่งผลให้การสื่อสารโทรคมนาคมทางตอนใต้ของชิลีถูกตัดขาด ฮอร์เฮ อาเลสซันดริ โรดริเกซ ประธานาธิบดีของชิลีในสมัยนั้นได้ประกาศยกเลิกงานรำลึกถึง เป็นงานรำลึกถึงการสู้รบทางเรือระหว่างชิลีและเปรู ซึ่งจัดขึ้นเป็นประจำทุกปี ประธานาธิบดีของชิลีได้ประกาศยกเลิกงานนี้เพื่อพยายามช่วยเหลือฉุกเฉินจากแผ่นดินไหว ต่อมาเกิดแผ่นดินไหวครั้งที่สองและสามในวันที่ 22 พฤษภาคม เวลา 06:32 UTC-4 ขนาด 7.1 และเวลา 14:55 UTC-4 ขนาด 7.8 แผ่นดินไหวเหล่านี้เป็นแผ่นดินไหวนำ เกิดก่อนแผ่นดินไหวในบัลดิเบียขนาด 9.5 ซึ่งเป็นแผ่นดินไหวหลักเพียง 15 นาที
แผ่นดินไหวได้ส่งผลกระทบต่อการเดินขบวนของคนงานเหมืองถ่านหินในเมืองกอนเซปซิออน ที่กำลังเดินขบวนเรียกร้องเงินเดือนให้มากขึ้น
แผ่นดินไหวหลัก
แผ่นดินไหวหลักเกิดขึ้นเมื่อวันที่ 22 พฤษภาคม ค.ศ. 1960 เวลา 15:11 UTC-4 แรงสั่นสะเทือนได้ส่งผลกระทบต่อชิลีทั้งหมด มากกว่า 400,000 ตารางกิโลเมตร (150,000 ตารางไมล์) ในหมู่บ้านโตลเตนและท่าเรือกอร์รัลซึ่งเป็นท่าเรือหลักของเมืองบัลดิเบีย ระดับน้ำทะเลสูงขึ้น 4 เมตร (13 ฟุต) ก่อนที่จะเริ่มลดลงในเวลาต่อมา แต่กระนั้นเมื่อเวลา 16:20 UTC-4 เกิดคลื่นสึนามิสูง 8 ม. (26 ฟุต) ซัดเข้าชายฝั่งชิลีระหว่างเมืองกอนเซปซิออนและกลุ่มเกาะชิโลเอ มีรายงานคลื่นลูกที่สองมีขนาด 10 ม. (33 ฟุต) ในอีกสิบนาทีต่อมา
มีรายงานผู้เสียชีวิตลายร้อยคนเมื่อเกิดสึนามิ มีเรือลำหนึ่งลอยอยู่บริเวณปากแต่ไม่นานก็จมลงหลังจากเคลื่อนที่ไปข้างหน้าตามกระแสน้ำ 1.5 กม. (0.93 ไมล์)
แรงสั่นสะเทือนของแผ่นดินไหวก่อให้เกิดดินทรุดตัวเกิดความเสียหายต่ออาคาร ทำให้แม่น้ำในท้องถิ่นมีความลึกมากขึ้น และเกิดพื้นที่ชุ่มน้ำ เช่น แม่น้ำกรูเซสและอีกหลายแหล่ง แผ่นดินไหวยังทำให้เกิดน้ำท่วม ระบบไฟฟ้าและน้ำประปาของบัลดิเบียถูกทำลายทั้งหมด มีคนในเหตุการณ์รายงานว่าพบการเกิดแผ่นดินเหลวมีน้ำไหลซึมตามชั้นดิน ต่อมาในวันที่ 21 พฤษภาคม ได้เกิดฝนตกหนักขึ้นแต่เมืองนี้ก็ไม่มีน้ำประปาใช้อยู่ดี แม่น้ำหลายสายเริ่มเปลี่ยนเป็นสีน้ำตาลจากตะกอนดินถล่ม บางสายเต็มไปด้วยเศษขยะและซากอาคารที่ลอยอยู่ ทำให้การขาดแคลนน้ำดื่มกลายเป็นปัญหาสำคัญที่ร้ายแรงในภูมิภาคที่มีฝนตกชุกที่สุดแห่งหนึ่งในประเทศชิลี []
แผ่นดินไหวไม่ได้ก่อให้เกิดแรงสั่นสะเทือนทุกพื้นที่เท่ากัน เมื่อวัดด้วยมาตราส่วนเมอร์กัลลีแล้วพบว่าพื้นที่ที่มีการเคลื่อนตัวของเปลือกโลกจะได้รับผลกระทบมากที่สุด เช่น บัลดิเบีย และปวยร์โตโอกเตย์
หลังจากแผ่นดินไหวสองวันได้เกิดการปะทุขึ้น ซึ่งมีความเป็นไปได้ที่ภูเขาไฟลูกอื่นอาจปะทุเช่นกันแต่ไม่มีการบันทึกเนื่องจากการติดต่อสื่อสารในชิลีมีปัญหาในขณะนั้น ในเหตุการณ์นี้มีผู้เสียชีวิตค่อนข้างต่ำเพียง 5,700 ราย เมื่อเทียบกับเหตุการณ์อื่น อันเนื่องจากความหนาแน่นของประชากรในภูมิภาคนี้ต่ำ และมีการสร้างแนวทางปฏิบัติในการก่อสร้างที่คงทนทานต่อแผ่นดินไหว
แผ่นดินไหวตาม
เกิดแผ่นดินไหวตาม (อาฟเตอร์ช็อก) ขนาดใหญ่ เมื่อวันที่ 6 มิถุนายน ค.ศ. 1960 ในแคว้นไอเซน มีขนาด 7.7 เป็นผลมาจากการเคลื่อนตัวของแนวรอยเลื่อนลิกิญเญ-โอฟกิ หมายความว่ารอยเลื่อนจะเคลื่อนได้เป็นผลมาจากแผ่นดินไหวหลักที่กระทำขึ้น
เปลือกโลก
แผ่นดินไหวครั้งนี้เป็นแผ่นดินไหวเมกะทรัสต์ที่เกิดจากการปลดปล่อยความเค้นในเชิงกลระหว่างที่มุดตัวลงใต้แผ่นอเมริกาใต้ก่อให้เกิดร่องลึกเปรู-ชิลีที่ค่อนข้างตื้นเพียง 33 กม. (21 ไมล์) มีการพิจราณาว่าหากเกิดผ่นดินไหวทางตอนเหนือของชิลีและอาร์เจนตินาอาจลึกถึง 70 กม. (43 ไมล์)
ในงานวิจัยล่าสุดใน ค.ศ. 2019 ระบุว่า รอยเลื่อนลิกิญเญ-โอฟกิที่เกิดจากกิจกรรมการชนกันของแผ่นเปลือกโลกอาจเป็นต้นกำเนิดแผ่นดินไหวครั้งนี้ แต่สมมติฐานนี้ก็ถูกปัดตกเพราะรอยเลื่อนภายในเปลือกโลกไม่น่าจะทำให้เกิดแผ่นดินไหวได้ใหญ่ขนาดนี้ และปัจจุบันได้รับการยอมรับอย่างกว้างขวางว่าแผ่นดินไหวครั้งนี้เกี่ยวข้องกับร่องลึกเปรู - ชิลี
เป็นที่ทราบทั่วไปว่าจะทำให้เกิดแผ่นดินไหวรุนแรง เนื่องจากโครงสร้างเฉพาะของเขตดังกล่าวจะทำให้เกิดความเครียดสะสมจำนวนมากก่อนที่จะมีการปลดปล่อยพลังงานออกมาอย่างฉับพลัน เขตมุดตัวมีความยาว 800 กม. (500 ไมล์) ทอดยาวจากอาเราโกไปถึงกลุ่มเกาะชิโลเอ
ภัยธรรมชาติ
สึนามิ
คลื่นสึนามิที่เกิดจากแผ่นดินไหวส่งผลกระทบต่อชายฝั่งทางตอนใต้ของชิลี ฮาวาย ญี่ปุ่น ฟิลิปปินส์ จีน ชายฝั่งตะวันออกของนิวซีแลนด์ ชายฝั่งทางตะวันออกเฉียงใต้ของออสเตรเลีย และหมู่เกาะอะลูเชียน สึนามิที่ซัดชายฝั่งชิลีบางลูกสูงถึง 25 เมตร (82 ฟุต) คลื่นยังข้ามมหาสมุทรแปซิฟิกด้วยความเร็วหลายร้อยกิโลเมตรต่อชั่วโมงไปทำลายเมืองในฮาวายมีผู้เสียชีวิต 61 คน และคลื่นยังเดินทางไปถล่มญี่ปุ่นทำให้มีผู้เสียชีวิตส่วนใหญ่ในภูมิภาคซันริกุทางตะวันออกเฉียงเหนือของเกาะฮนชู
ชายฝั่งของชิลีได้รับความเสียหายจากสึนามิตั้งแต่ไปจนถึง คลื่นสึนามิที่พัดถล่มภาคใต้ของชิลี ทำให้การสูญเสียต่อชีวิตเป็นอย่างมาก และยังสร้างความเสียหายต่อโครงสร้างพื้นฐานของท่าเรือ ทำให้เรือขนาดเล็กจมสูญหายจำนวนมาก แต่กลับกันในท่าเรือเมืองตัลกาวาโนแทบไม่ได้รับความเสียหายใด ๆ มีเพียงน้ำท่วมบางส่วนเท่านั้น
ความเสียหาย
ความเสียหายในประเทศญี่ปุ่น
บุคคลที่เสียชีวิต หรือสูญหาย (คน) | บาดเจ็บ (คน) | ได้รับผลกระทบ (ครัวเรือน) | ผู้ได้รับผลกระทบ (คน) | อาคารเสียหาย (หลัง) | เรือเสียหาย (ลำ) | เขื่อนแตก | ถนนเสียหาย | สะพานเสียหาย | ผลกระทบต่อต้นไม้ |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
142 | 855 | 31,120 | 147,898 | 46,000 | 2,534 | 34 | 45 | 14 | 19,290 |
อ้างอิง
- ; (2007), "Long-Term Perspectives on Giant Earthquakes and Tsunamis at Subduction Zones" (PDF), Annual Review of Earth and Planetary Sciences, 35 (1): 355, Bibcode:2007AREPS..35..349S, doi:10.1146/annurev.earth.35.031306.140302, (PDF)จากแหล่งเดิมเมื่อ 9 January 2016, สืบค้นเมื่อ 21 March 2016
- "Significant Earthquake Database". U.S. Geological Survey. จากแหล่งเดิมเมื่อ 5 January 2017. สืบค้นเมื่อ 19 September 2016.
- "M 9.5 - 1960 Great Chilean Earthquake (Valdivia Earthquake)". USGS. จากแหล่งเดิมเมื่อ 22 October 2021. สืบค้นเมื่อ 22 October 2021.
- USGS (4 September 2009), , Version 2008_06.1, , คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 13 March 2020
- "แผ่นดินไหวครั้งรุนแรงที่สุดในประวัติศาสตร์มนุษยชาติ เกิดขึ้นเมื่อสี่พันปีก่อน". BBC News ไทย. สืบค้นเมื่อ 23 March 2023.
- Video: Cataclysm. Volcano, Tidal Waves, Devastate Pacific Area, 1960/05/27 (1960). . 1960. จากแหล่งเดิมเมื่อ 28 April 2013. สืบค้นเมื่อ 22 February 2012.
- . U.S. Geological Survey. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 7 January 2007. สืบค้นเมื่อ 11 January 2007.
- Barrientos S.E.; Ward S.N. (1990). "The 1960 Chile earthquake: inversion for slip distribution from surface deformation". Geophysical Journal International. 103 (3): 589–598. Bibcode:1990GeoJI.103..589B. doi:10.1111/j.1365-246X.1990.tb05673.x.
- Reyes Herrera, Sonia E.; Rodríguez Torrent, Juan Carlos; Medina Hernández, Patricio (2014). "El sufrimiento colectivo de una ciudad minera en declinación. El caso de Lota, Chile". Horizontes Antropológicos (ภาษาสเปน). 20 (42). จากแหล่งเดิมเมื่อ 3 May 2019. สืบค้นเมื่อ 9 February 2017.
- Barría, Sandra (1 February 2005). . La Tercera. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 11 March 2008. สืบค้นเมื่อ 18 July 2012.
- Weischet, W.; Von Huene, R. (December 1963). "Further observations of geologic and geomorphic changes resulting from the catastrophic earthquake of May 1960, in Chile". Bulletin of the Seismological Society of America. 53 (6): 1237–1257. Bibcode:1963BuSSA..53.1237W. doi:10.1785/BSSA0530061237. จากแหล่งเดิมเมื่อ 5 May 2015. สืบค้นเมื่อ 15 March 2013.
- Kanamori, Hiroo; Rivera, Luis (2017). "An Mw =7.7 slow earthquake in 1960 near the Aysén Fjord region, Chile" (PDF). Geophysical Journal International. 211: 93–106. doi:10.1093/gji/ggx292. (PDF)จากแหล่งเดิมเมื่อ 18 July 2018. สืบค้นเมื่อ 29 March 2019.
- Kanamori, Hiroo (July 2019). "Evidence for a large strike-slip component during the 1960 Chilean earthquake". Geophysical Journal International. 218 (1): 1–32. doi:10.1093/gji/ggz113. สืบค้นเมื่อ 9 July 2022.
- Cisternas, M.; Carvajal, M.; Wesson, R.; Ely, L. L.; Gorigoitia, N. (1 November 2017). "Exploring the Historical Earthquakes Preceding the Giant 1960 Chile Earthquake in a Time‐Dependent Seismogenic Zone". Bulletin of the Seismological Society of America. 107 (6): 2664–2675. Bibcode:2017BuSSA.107.2664C. doi:10.1785/0120170103. สืบค้นเมื่อ 25 August 2022.
- Fujii, Yushiro; Satake, Kenji (1 September 2013). "Slip Distribution and Seismic Moment of the 2010 and 1960 Chilean Earthquakes Inferred from Tsunami Waveforms and Coastal Geodetic Data". Pure and Applied Geophysics (ภาษาอังกฤษ). 170 (9): 1493–1509. Bibcode:2013PApGe.170.1493F. doi:10.1007/s00024-012-0524-2. ISSN 1420-9136.
- ; Cipar, John J. (1974). "Focal Process of the Great Chilean Earthquake May 22, 1960" (PDF). Physics of the Earth and Planetary Interiors. 9 (2): 128. Bibcode:1974PEPI....9..128K. doi:10.1016/0031-9201(74)90029-6. (PDF)จากแหล่งเดิมเมื่อ 10 June 2016. สืบค้นเมื่อ 20 April 2016.
- . www.weather.gov.hk. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 14 January 2013. สืบค้นเมื่อ 1 February 2018.
- Gates, Alexander E.; Ritchie, David. (2009). Encyclopedia of Earthquakes and Volcanoes 24 เมษายน 2020 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน. Ed. Infobase Publishing. ISBN . p. 49
- Cisternas, M.; Carvajal, M.; Wesson, R.; Ely, L.L.; Gorigoitia, N. (2018). "Exploring the Historical Earthquakes Preceding the Giant 1960 Chile Earthquake in a Time-Dependent Seismogenic Zone". Bulletin of the Seismological Society of America. 107 (6): 2664–2675. Bibcode:2017BuSSA.107.2664C. doi:10.1785/0120170103. จากแหล่งเดิมเมื่อ 3 November 2020. สืบค้นเมื่อ 30 August 2020.
- Vargas Sáez, Juan Francisco (2000). Historial del Mar de Chile: Algunos Siniestros Marítimos Acaecidos en el Siglo XX (ภาษาสเปน). Valparaíso, Chile. pp. 391–398. ISBN .
wikipedia, แบบไทย, วิกิพีเดีย, วิกิ หนังสือ, หนังสือ, ห้องสมุด, บทความ, อ่าน, ดาวน์โหลด, ฟรี, ดาวน์โหลดฟรี, mp3, วิดีโอ, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, รูปภาพ, เพลง, เพลง, หนัง, หนังสือ, เกม, เกม, มือถือ, โทรศัพท์, Android, iOS, Apple, โทรศัพท์โมบิล, Samsung, iPhone, Xiomi, Xiaomi, Redmi, Honor, Oppo, Nokia, Sonya, MI, PC, พีซี, web, เว็บ, คอมพิวเตอร์
aephndinihwaelakhlunsunamiinbldiebiy kh s 1960 xngkvs 1960 Valdivia earthquake and tsunami hruxaephndinihwkhrngihyinchili Gran terremoto de Chile epnaephndinihwthimikhnadihythisudinprawtisastrnbaetmikarbnthuk ekidkhunemuxwnthi 22 phvsphakhm kh s 1960 ph s 2503 ewla 15 11 tamewlathxngthin mikhnadtngaet 9 4 9 6 inmatrakhnadomemnt snsaethuxnepnewla 11 nathi sngphlihekidkhlunsunamitammasngphlkrathbtxchilitxnit haway yipun filippins niwsiaelnd xxsetreliy aelahmuekaaxaluechiynaephndinihwaelakhlunsunamiinbldiebiybldiebiyhlngaephndinihwxikieksntixaoketmuokpuntaxaernsewlasaklechingphikd1960 05 22 19 11 14rhsehtukarn879136 ComCatwnthithxngthin22 phvsphakhm kh s 1960 1960 05 22 ewlathxngthin15 11 14rayaewlapraman 10 11 nathikhnad9 4 9 6khwamluk33 kiolemtrsunyklang38 14 S 73 03 W 38 24 S 73 05 W 38 24 73 05praephthemkathrstphunthithiidrbphlkrathbpraethschili khxbaepsifikradbkhwamrunaerngthirusukidXII phyphibti khakhwamerngsungsudkhxngphundin1 81khwamerwsungsud240 44sunami25 emtraephndinthlmmiphuprasbphy1 000 6 000 sunyklangkhxngaephndinihwradbemkathrstxyuiklemuxnglumaok hangcakkrungsntixaok ipthangitpraman 570 kiolemtr 350 iml thungsunyklangcaxyuiklkbemuxnglumaok aetemuxngbldiebiyidrbkhwamesiyhaymakthisud aerngsnsaethuxnsngphlihekidsunamiphdthlmchayfngchilixyangrunaerngodymikhlunsungthung 25 emtr 82 fut aelakhlunsunamikhnadihyidedinthangkhammhasmuthraepsifikekhathalayinhaway sungmikarbnthukkhlunsungthung 10 7 emtr 35 fut inphunthiiklcaksunyklangkwa 10 000 kiolemtr 6 200 iml canwnphuesiychiwitaelakhwamesiyhaythangesrsthkickhxngaephndinihwinwngkwangyngimepnthiaenchd mikarephyaephrkarpramankarcanwnphuesiychiwitthnghmdcakaephndinihwaelasunamiraw 1 000 thung 6 000 khn aehlngkhxmultang mikarpraeminkhwamesiyhaythangesrsthkictngaet 400 lan dxllarthung 800 landxllar hrux 4 01 phnlandxllarthung 8 021 phnlandxllarinpi 2565 prbtamxtraenginefx ladbkarekidaephndinihwaephndinihwna kxnekidaephndinihwthibldiebiy idekidaephndinihwrunaerngthisngphlkrathbtxchilirahwangwnthi 21 phvsphakhm thung 6 mithunayn kh s 1960 ph s 2503 odymisunyklangxyuthiaekhwnxaerakanixa aela in kh s 1960 aephndinihwthngsamthukcdxyuin 10 xndbaephndinihwtamkhnad inwnthi 21 phvsphakhm kh s 1960 miaephndinihwkhrngaerkekidthikxnespsixxn khnad 8 1 sunyklangaephndinihwxyuiklemuxngkuranilaew sngphlihkarsuxsarothrkhmnakhmthangtxnitkhxngchilithuktdkhad hxreh xaelssndri ordrieks prathanathibdikhxngchiliinsmynnidprakasykeliknganralukthung epnnganralukthungkarsurbthangeruxrahwangchiliaelaepru sungcdkhunepnpracathukpi prathanathibdikhxngchiliidprakasykeliknganniephuxphyayamchwyehluxchukechincakaephndinihw txmaekidaephndinihwkhrngthisxngaelasaminwnthi 22 phvsphakhm ewla 06 32 UTC 4 khnad 7 1 aelaewla 14 55 UTC 4 khnad 7 8 aephndinihwehlaniepnaephndinihwna ekidkxnaephndinihwinbldiebiykhnad 9 5 sungepnaephndinihwhlkephiyng 15 nathi aephndinihwidsngphlkrathbtxkaredinkhbwnkhxngkhnnganehmuxngthanhininemuxngkxnespsixxn thikalngedinkhbwneriykrxngengineduxnihmakkhun aephndinihwhlk aephndinihwhlk aephndinihwhlkekidkhunemuxwnthi 22 phvsphakhm kh s 1960 ewla 15 11 UTC 4 aerngsnsaethuxnidsngphlkrathbtxchilithnghmd makkwa 400 000 tarangkiolemtr 150 000 tarangiml inhmubanotletnaelathaeruxkxrrlsungepnthaeruxhlkkhxngemuxngbldiebiy radbnathaelsungkhun 4 emtr 13 fut kxnthicaerimldlnginewlatxma aetkrannemuxewla 16 20 UTC 4 ekidkhlunsunamisung 8 m 26 fut sdekhachayfngchilirahwangemuxngkxnespsixxnaelaklumekaachiolex mirayngankhlunlukthisxngmikhnad 10 m 33 fut inxiksibnathitxma miraynganphuesiychiwitlayrxykhnemuxekidsunami mieruxlahnunglxyxyubriewnpakaetimnankcmlnghlngcakekhluxnthiipkhanghnatamkraaesna 1 5 km 0 93 iml aerngsnsaethuxnkhxngaephndinihwkxihekiddinthrudtwekidkhwamesiyhaytxxakhar thaihaemnainthxngthinmikhwamlukmakkhun aelaekidphunthichumna echn aemnakruessaelaxikhlayaehlng aephndinihwyngthaihekidnathwm rabbiffaaelanaprapakhxngbldiebiythukthalaythnghmd mikhninehtukarnraynganwaphbkarekidaephndinehlwminaihlsumtamchndin txmainwnthi 21 phvsphakhm idekidfntkhnkkhunaetemuxngnikimminaprapaichxyudi aemnahlaysayerimepliynepnsinatalcaktakxndinthlm bangsayetmipdwyesskhyaaelasakxakharthilxyxyu thaihkarkhadaekhlnnadumklayepnpyhasakhythirayaernginphumiphakhthimifntkchukthisudaehnghnunginpraethschili txngkarxangxing aephndinihwimidkxihekidaerngsnsaethuxnthukphunthiethakn emuxwddwymatraswnemxrklliaelwphbwaphunthithimikarekhluxntwkhxngepluxkolkcaidrbphlkrathbmakthisud echn bldiebiy aelapwyrotoxkety hlngcakaephndinihwsxngwnidekidkarpathukhun sungmikhwamepnipidthiphuekhaiflukxunxacpathuechnknaetimmikarbnthukenuxngcakkartidtxsuxsarinchilimipyhainkhnann inehtukarnnimiphuesiychiwitkhxnkhangtaephiyng 5 700 ray emuxethiybkbehtukarnxun xnenuxngcakkhwamhnaaennkhxngprachakrinphumiphakhnita aelamikarsrangaenwthangptibtiinkarkxsrangthikhngthnthantxaephndinihwaephndinihwtamekidaephndinihwtam xafetxrchxk khnadihy emuxwnthi 6 mithunayn kh s 1960 inaekhwnixesn mikhnad 7 7 epnphlmacakkarekhluxntwkhxngaenwrxyeluxnlikiyey oxfki hmaykhwamwarxyeluxncaekhluxnidepnphlmacakaephndinihwhlkthikrathakhunepluxkolkaephndinihwinbldiebiy sifaxxninkraflangsay pldplxyphlngnganekuxbhnunginsikhxngaephndinihwthwolkrahwangpi 1906 thung 2005 aephndinihwkhrngniepnaephndinihwemkathrstthiekidcakkarpldplxykhwamekhninechingklrahwangthimudtwlngitaephnxemrikaitkxihekidrxnglukepru chilithikhxnkhangtunephiyng 33 km 21 iml mikarphicranawahakekidphndinihwthangtxnehnuxkhxngchiliaelaxarecntinaxaclukthung 70 km 43 iml innganwicylasudin kh s 2019 rabuwa rxyeluxnlikiyey oxfkithiekidcakkickrrmkarchnknkhxngaephnepluxkolkxacepntnkaenidaephndinihwkhrngni aetsmmtithannikthukpdtkephraarxyeluxnphayinepluxkolkimnacathaihekidaephndinihwidihykhnadni aelapccubnidrbkaryxmrbxyangkwangkhwangwaaephndinihwkhrngniekiywkhxngkbrxnglukepru chili epnthithrabthwipwacathaihekidaephndinihwrunaerng enuxngcakokhrngsrangechphaakhxngekhtdngklawcathaihekidkhwamekhriydsasmcanwnmakkxnthicamikarpldplxyphlngnganxxkmaxyangchbphln ekhtmudtwmikhwamyaw 800 km 500 iml thxdyawcakxaeraokipthungklumekaachiolexphythrrmchatisunami rayaewlaedinthangkhxngsunamiemuxkhammhasmuthraepsifikinthuk hnungchwomng khlunsunamithiekidcakaephndinihwsngphlkrathbtxchayfngthangtxnitkhxngchili haway yipun filippins cin chayfngtawnxxkkhxngniwsiaelnd chayfngthangtawnxxkechiyngitkhxngxxsetreliy aelahmuekaaxaluechiyn sunamithisdchayfngchilibangluksungthung 25 emtr 82 fut khlunyngkhammhasmuthraepsifikdwykhwamerwhlayrxykiolemtrtxchwomngipthalayemuxnginhawaymiphuesiychiwit 61 khn aelakhlunyngedinthangipthlmyipunthaihmiphuesiychiwitswnihyinphumiphakhsnrikuthangtawnxxkechiyngehnuxkhxngekaahnchu chayfngkhxngchiliidrbkhwamesiyhaycaksunamitngaetipcnthung khlunsunamithiphdthlmphakhitkhxngchili thaihkarsuyesiytxchiwitepnxyangmak aelayngsrangkhwamesiyhaytxokhrngsrangphunthankhxngthaerux thaiheruxkhnadelkcmsuyhaycanwnmak aetklbkninthaeruxemuxngtlkawaonaethbimidrbkhwamesiyhayid miephiyngnathwmbangswnethannkhwamesiyhaykhwamesiyhayinpraethsyipun xangcakbthkhwam phyphibtiaephndinihwaelasunamithichili ph s 2503 karsarwcphakhsnampithi 50 kumphaphnth 2010 bukhkhlthiesiychiwit hruxsuyhay khn badecb khn idrbphlkrathb khrweruxn phuidrbphlkrathb khn xakharesiyhay hlng eruxesiyhay la ekhuxnaetk thnnesiyhay saphanesiyhay phlkrathbtxtnim142 855 31 120 147 898 46 000 2 534 34 45 14 19 290xangxing 2007 Long Term Perspectives on Giant Earthquakes and Tsunamis at Subduction Zones PDF Annual Review of Earth and Planetary Sciences 35 1 355 Bibcode 2007AREPS 35 349S doi 10 1146 annurev earth 35 031306 140302 PDF cakaehlngedimemux 9 January 2016 subkhnemux 21 March 2016 Significant Earthquake Database U S Geological Survey cakaehlngedimemux 5 January 2017 subkhnemux 19 September 2016 M 9 5 1960 Great Chilean Earthquake Valdivia Earthquake USGS cakaehlngedimemux 22 October 2021 subkhnemux 22 October 2021 USGS 4 September 2009 Version 2008 06 1 khlngkhxmulekaekbcakaehlngedimemux 13 March 2020 aephndinihwkhrngrunaerngthisudinprawtisastrmnusychati ekidkhunemuxsiphnpikxn BBC News ithy subkhnemux 23 March 2023 Video Cataclysm Volcano Tidal Waves Devastate Pacific Area 1960 05 27 1960 1960 cakaehlngedimemux 28 April 2013 subkhnemux 22 February 2012 U S Geological Survey khlngkhxmulekaekbcakaehlngedimemux 7 January 2007 subkhnemux 11 January 2007 Barrientos S E Ward S N 1990 The 1960 Chile earthquake inversion for slip distribution from surface deformation Geophysical Journal International 103 3 589 598 Bibcode 1990GeoJI 103 589B doi 10 1111 j 1365 246X 1990 tb05673 x Reyes Herrera Sonia E Rodriguez Torrent Juan Carlos Medina Hernandez Patricio 2014 El sufrimiento colectivo de una ciudad minera en declinacion El caso de Lota Chile Horizontes Antropologicos phasasepn 20 42 cakaehlngedimemux 3 May 2019 subkhnemux 9 February 2017 Barria Sandra 1 February 2005 La Tercera khlngkhxmulekaekbcakaehlngedimemux 11 March 2008 subkhnemux 18 July 2012 Weischet W Von Huene R December 1963 Further observations of geologic and geomorphic changes resulting from the catastrophic earthquake of May 1960 in Chile Bulletin of the Seismological Society of America 53 6 1237 1257 Bibcode 1963BuSSA 53 1237W doi 10 1785 BSSA0530061237 cakaehlngedimemux 5 May 2015 subkhnemux 15 March 2013 Kanamori Hiroo Rivera Luis 2017 An Mw 7 7 slow earthquake in 1960 near the Aysen Fjord region Chile PDF Geophysical Journal International 211 93 106 doi 10 1093 gji ggx292 PDF cakaehlngedimemux 18 July 2018 subkhnemux 29 March 2019 Kanamori Hiroo July 2019 Evidence for a large strike slip component during the 1960 Chilean earthquake Geophysical Journal International 218 1 1 32 doi 10 1093 gji ggz113 subkhnemux 9 July 2022 Cisternas M Carvajal M Wesson R Ely L L Gorigoitia N 1 November 2017 Exploring the Historical Earthquakes Preceding the Giant 1960 Chile Earthquake in a Time Dependent Seismogenic Zone Bulletin of the Seismological Society of America 107 6 2664 2675 Bibcode 2017BuSSA 107 2664C doi 10 1785 0120170103 subkhnemux 25 August 2022 Fujii Yushiro Satake Kenji 1 September 2013 Slip Distribution and Seismic Moment of the 2010 and 1960 Chilean Earthquakes Inferred from Tsunami Waveforms and Coastal Geodetic Data Pure and Applied Geophysics phasaxngkvs 170 9 1493 1509 Bibcode 2013PApGe 170 1493F doi 10 1007 s00024 012 0524 2 ISSN 1420 9136 Cipar John J 1974 Focal Process of the Great Chilean Earthquake May 22 1960 PDF Physics of the Earth and Planetary Interiors 9 2 128 Bibcode 1974PEPI 9 128K doi 10 1016 0031 9201 74 90029 6 PDF cakaehlngedimemux 10 June 2016 subkhnemux 20 April 2016 www weather gov hk khlngkhxmulekaekbcakaehlngedimemux 14 January 2013 subkhnemux 1 February 2018 Gates Alexander E Ritchie David 2009 Encyclopedia of Earthquakes and Volcanoes 24 emsayn 2020 thi ewyaebkaemchchin Ed Infobase Publishing ISBN 9780816072705 p 49 Cisternas M Carvajal M Wesson R Ely L L Gorigoitia N 2018 Exploring the Historical Earthquakes Preceding the Giant 1960 Chile Earthquake in a Time Dependent Seismogenic Zone Bulletin of the Seismological Society of America 107 6 2664 2675 Bibcode 2017BuSSA 107 2664C doi 10 1785 0120170103 cakaehlngedimemux 3 November 2020 subkhnemux 30 August 2020 Vargas Saez Juan Francisco 2000 Historial del Mar de Chile Algunos Siniestros Maritimos Acaecidos en el Siglo XX phasasepn Valparaiso Chile pp 391 398 ISBN 978 956 288 739 7