เทศบาลนครพิษณุโลก

พิษณุโลก เป็นเมืองขนาดใหญ่และเมืองศูนย์กลางด้านการเมืองการปกครอง เศรษฐกิจ วัฒนธรรมของจังหวัดพิษณุโลกและภาคเหนือตอนล่าง ตั้งอยู่บริเวณที่ราบลุ่มทางเยื้องไปทางทิศตะวันตกของจังหวัด โดยมีแม่น้ำน่านไหลผ่านกลางเมือง ซึ่งแบ่งตัวเมืองออกเป็นสองฝั่ง มีประชากรประมาณ 62,000 คน (ธันวาคม พ.ศ. 2566) หรือเป็นอันดับที่ 19 ของเทศบาลนครทั้งหมด เทศบาลนครพิษณุโลกเป็นหนึ่งในเมืองท่องเที่ยวทางประวัติศาสตร์ของภาคเหนือตอนล่าง โดยสถานที่สำคัญ ได้แก่ วัดพระศรีรัตนมหาธาตุวรมหาวิหาร ซึ่งเป็นที่ประดิษฐานพระพุทธชินราช

พิษณุโลก
เทศบาลนคร
เทศบาลนครพิษณุโลก
ถนนสิงหวัฒน์บริเวณสะพานนเรศวร ศูนย์ประวัติศาสตร์พระราชวังจันทน์ วัดพระศรีรัตนมหาธาตุวรมหาวิหาร วัดอรัญญิก หอนาฬิกาเมืองพิษณุโลก พระบรมราชานุสาวรีย์พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช
ตราอาร์ม
ที่มาของชื่อ: พระวิษณุ
สมญา:  เมืองสองแคว
พิษณุโลก แสดงแผนที่จังหวัดพิษณุโลก พิษณุโลก แสดงแผนที่ประเทศไทย
พิกัด: 16°48′57″N 100°15′49″E / 16.81583°N 100.26361°E / 16.81583; 100.26361
ประเทศ	ไทย
จังหวัด	พิษณุโลก
อำเภอ	เมืองพิษณุโลก
ก่อตั้ง	ประมาณพุทธศตวรรษที่ 15
สุขาภิบาล	พ.ศ. 2458
ยกฐานะ	10 ธันวาคม พ.ศ. 2478 (เทศบาลเมือง) 9 มีนาคม พ.ศ. 2542 (เทศบาลนคร)
ชุมชน	4 เขต และ 65 ชุมชน
การปกครอง
• ประเภท	เทศบาลนคร
• นายกเทศมนตรี	เปรมฤดี ชามพูนท
• ปลัดเทศบาล	นครไทย ยวนแห่ว
พื้นที่
• เทศบาลนคร	18.26 ตร.กม. (7.05 ตร.ไมล์)
• เขตเมือง	157.22 ตร.กม. (60.70 ตร.ไมล์)
ประชากร  (2566)
• เทศบาลนคร	61,643 คน
• อันดับ	(อันดับที่ 19)
• ความหนาแน่น	3,375.85 คน/ตร.กม. (8,743.4 คน/ตร.ไมล์)
• เขตเมือง	139,566 คน
• ความหนาแน่นเขตเมือง	887.71 คน/ตร.กม. (2,299.2 คน/ตร.ไมล์)
เขตเวลา	(ICT)
รหัสไปรษณีย์	65000
รหัสพื้นที่	055
เว็บไซต์	www.phsmun.go.th

ในอดีตพื้นที่เทศบาลนครพิษณุโลกเป็นที่ตั้งของเมืองสองแคว อันเป็นเมืองโบราณที่มีบทบาทสำคัญมาตั้งแต่สมัยสุโขทัย และเคยเป็นราชธานีของอาณาจักรต่าง ๆ อยู่หลายครั้ง เช่น ในช่วงปลายราชวงศ์พระร่วงแห่งสุโขทัย หรือในรัชสมัยสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถแห่งกรุงศรีอยุธยา ที่พระองค์เสด็จมาประทับ ณ เมืองแห่งนี้เพื่อตั้งรับข้าศึกจากอาณาจักรล้านนา และพระองค์ได้รวมเมืองสองแควฝั่งตะวันตกและตะวันออกเข้าด้วยกัน พร้อมพระราชทานนามใหม่ว่า "เมืองพระพิษณุโลกสองแคว" พิษณุโลกถูกกองทัพพม่าโจมตีอยู่บ่อยครั้ง เนื่องจากเป็นเมืองยุทธศาสตร์สำคัญทางเหนือของอยุธยา จนเมื่อเกิดการเสียกรุงศรีอยุธยาครั้งที่สองใน พ.ศ. 2310 เจ้าพระยาพิษณุโลก (เรือง) ได้ตั้งตนขึ้นเป็นพระเจ้าแผ่นดินและสถาปนาพิษณุโลกเป็นราชธานีอยู่คราวหนึ่ง ก่อนที่ต่อมาจะเสียเมืองให้แก่เมืองสวางคบุรี และถูกผนวกรวมกับอาณาจักรธนบุรีตามลำดับ พิษณุโลกยังคงมีความสำคัญเรื่อยมาจนถึงสมัยรัตนโกสินทร์

เทศบาลนครพิษณุโลกเป็นหนึ่งในเมืองที่เติบโตอย่างรวดเร็ว เนื่องจากเป็นจุดตัดของทางหลวงสายสำคัญที่เชื่อมโยงสู่ประเทศเพื่อนบ้าน ตลอดจนมีทางรถไฟสายเหนือพาดผ่าน รวมไปถึงตั้งอยู่ไม่ไกลจากท่าอากาศยานพิษณุโลก ซึ่งเป็นท่าอากาศยานพาณิชย์หลักของภูมิภาค นอกจากนี้ โรงพยาบาลที่มีความพร้อมสูงสุดและสถาบันการศึกษาที่มีชื่อเสียงหลายแห่งล้วนตั้งอยู่ที่นี่ทั้งสิ้น

ประวัติ

พิษณุโลกเป็นหนึ่งในเมืองที่เก่าแก่ในประเทศไทย ซึ่งก่อตั้งมานานกว่า 600 ปี ตั้งอยู่จุดกึ่งกลางระหว่างภาคกลางและภาคเหนือของประเทศ ทำให้เป็นเมืองที่สำคัญในทางยุทธศาสตร์ เดิมทีเมืองนี้เคยเป็นเมืองหน้าด่านของเขมรเล็ก ๆ ที่รู้จักกันในชื่อ สองแคว ก่อนที่แม่น้ำแควน้อยจะเปลี่ยนเส้นทางในเวลาต่อมา นอกจากนี้ พิษณุโลกยังเคยเป็นเมืองหลวงของอาณาจักรอยุธยาเป็นเวลา 25 ปี ในรัชสมัยของสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ

เมืองพิษณุโลก เดิมประกาศเป็น "สุขาภิบาลเมืองพิษณุโลก" เมื่อปีเถาะ พ.ศ. 2458 และได้รับการยกฐานะเป็น "เทศบาลเมืองพิษณุโลก" เมื่อวันที่ 10 ธันวาคม พ.ศ. 2478 มีพื้นที่การปกครอง 5.85 ตารางกิโลเมตร ต่อมาได้ประกาศเปลี่ยนแปลงขยายเขตเทศบาลเมืองพิษณุโลก ขยายเขตจากเดิม 5.85 ตารางกิโลเมตร เพิ่มขึ้นเป็น 18.26 ตารางกิโลเมตร ปัจจุบันมีฐานะเป็น "เทศบาลนครพิษณุโลก"ตามพระราชกฤษฎีกายกฐานะเทศบาลเมืองเป็นเทศบาลนคร ตั้งแต่วันที่ 9 มีนาคม พ.ศ. 2542

ภูมิศาสตร์

แม่น้ำน่านหน้าวัดพระศรีรัตนมหาธาตุวรมหาวิหาร

เทศบาลนครพิษณุโลกตั้งอยู่ในอำเภอเมืองพิษณุโลก จังหวัดพิษณุโลก มีพื้นที่ 18.26 ตารางกิโลเมตร ครอบคลุมพื้นที่ตำบลในเมืองทั้งตำบล อยู่ในบริเวณตอนบนของภาคกลางของประเทศไทย ห่างจากกรุงเทพมหานครไปทางทิศเหนือประมาณ 377 กิโลเมตร มีอาณาเขตติดต่อกับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นต่าง ๆ ดังนี้

• ทิศเหนือ ติดต่อกับ เทศบาลตำบลหัวรอ และเทศบาลเมืองอรัญญิก
• ทิศใต้ ติดต่อกับ เทศบาลตำบลท่าทอง และองค์การบริหารส่วนตำบลวัดจันทร์
• ทิศตะวันออก ติดต่อกับ เทศบาลเมืองอรัญญิก
• ทิศตะวันตก ติดต่อกับ เทศบาลตำบลท่าทอง และเทศบาลตำบลบ้านคลอง

พิษณุโลกมีลักษณะภูมิประเทศเป็นที่ราบลุ่มแม่น้ำ มีแม่น้ำน่านไหลผ่านกลางเมืองในแนวเหนือ–ใต้ แบ่งพื้นที่เทศบาลออกเป็นสองฝั่ง ได้แก่ ฝั่งตะวันออกของแม่น้ำ มีพื้นที่ประมาณ 13 ตารางกิโลเมตร เป็นแหล่งประกอบธุรกิจ การขนส่ง และการติดต่อสื่อสาร ส่วนฝั่งตะวันตกของแม่น้ำ มีพื้นที่ประมาณ 5 ตารางกิโลเมตร เป็นย่านที่อยู่อาศัย สถานที่ราชการ และสถานศึกษา

พิษณุโลกบางครั้งเรียกว่า สองแคว เนื่องจากร้อยปีที่แล้วจุดบรรจบของแม่น้ำน่านและแม่น้ำแควน้อยอยู่ที่บริเวณใกล้กับตัวเมือง ปัจจุบันมีเฉพาะแม่น้ำน่านเท่านั้นที่ไหลผ่านตัวเมือง

สัญลักษณ์

สัญลักษณ์ประจำเทศบาลนครพิษณุโลกเป็นรูปช้างออกศึกภายในเส้นรอบวงเป็นรูปกษัตริย์ทรงช้าง โดยถือเอาสมเด็จพระนเรศวรมหาราชทรงกระทำยุทธหัตถีมีชัยชนะพระมหาอุปราชา

เขตการปกครอง

เทศบาลนครพิษณุโลก มีจำนวนชุมชนทั้งสิ้น 64 ชุมชน แบ่งเขตพื้นที่ชุมชนออกเป็น 4 เขต (โซน)

ชุมชนในเขตเทศบาลนครพิษณุโลก
ที่	โซนที่ 1	โซนที่ 2	โซนที่ 3	โซนที่ 4
1	คลองมหาดไทย	วัดหนองบัว	พันปี	หลังศาล
2	อรัญญิก	มหาจักรพรรดิ์	วัดจันทร์ตะวันออก	เทพารักษ์
3	ธรรมบูชา	วิเศษไชยชาญ	พระยาสุวรรณ	สระสองห้อง
4	พระองค์ขาว	พระองค์ดำ	ท่ามะปราง	บ้านคลองพัฒนา
5	พญาเสือ	ชาญเวชกิจพัฒนา	มหานุภาพ	วัดจันทร์ตะวันตก
6	ธรรมจักรพัฒนา	กัลยาณมิตร	ร่วมใจ	ประชาอุทิศ
7	เสรีราษฎร์พัฒนา	รถไฟสามัคคี	บรมไตรโลกนารถ 21	ประตูเมือง
8	เจดีย์ยอดทอง	ราเมศวร	ดีอินทร์พัฒนา	สิงหวัฒน์ ซอย 3
9	สุพรรณกัลยา	ราชพฤกษ์	อภิชาตบุตร	สิงหวัฒน์ ซอย 5
10	ตาลเดี่ยว	พุทธบูชา	ร่วมใจไมตรี	ไชยานุภาพ
11	วัดน้อยพัฒนา	มหาธรรมราชา	บึงพระจันทร์ 40	บ้านคลองสามัคคี
12	เรือนแพ	เจ้าพระยา	สระแก้ว	พระร่วง ซอย 2
13	เสือทิม	วิสุทธิ์กษัตริย์	ขุนพิเรนทรเทพ	พระลือ
14	เกษมรัฐพัฒนา	มาลาเบี่ยง	ศรีธรรมไตรปิฎก	หรรษนันท์ 49
15	ศรีวิสุทธิ์		พระยาสุรสีห์	ประชาพิทักษ์ 99
16	พิชัยสงคราม			ราชบูรณะ
17	แสนพลพ่าย			ประสงค์ประสาท
18	มิตรภาพ

การขนส่ง

สถานีรถไฟพิษณุโลก

ท่าอากาศยานพิษณุโลก

การเดินทางมายังตัวเมืองพิษณุโลกสามารถเดินทางด้วยทั้งทางถนน ทางรางและทางอากาศ ในตัวเมืองเป็นที่ที่มีจุดตัดทางหลวงหลายสายที่เชื่อมต่อไปยังภาคเหนือ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ และภาคกลาง ได้แก่ ทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 11 ทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 12 ทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 117 และทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 126 ซึ่งเป็นถนนวงแหวนรอบเมืองพิษณุโลก ช่วยเลี่ยงการจราจรที่หนาแน่นในตัวเมืองได้ ส่วนการขนส่งทางราง มีสถานีรถไฟภายในเขตเทศบาล 1 แห่ง คือ สถานีรถไฟพิษณุโลก และการขนส่งทางอากาศ มีท่าอากาศยาน 1 แห่ง คือ ท่าอากาศยานพิษณุโลก (อยู่ในเขตเทศบาลเมืองอรัญญิก)

การศึกษา

ต่อไปนี้เป็นรายชื่อสถานศึกษาภายในเขตเทศบาลนครพิษณุโลก

โรงเรียนประถม สพฐ.

• โรงเรียนจ่าการบุญ
• โรงเรียนวัดจันทร์ตะวันตกมิตรภาพที่ 73
• โรงเรียนวัดศรีวิสุทธาราม (วิไลราษฎร์อุปถัมภ์)
• โรงเรียนวัดอรัญญิก
• โรงเรียนวัดจันทร์ตะวันออก

โรงเรียนมัธยม สพฐ.

• โรงเรียนเฉลิมขวัญสตรี
• โรงเรียนพุทธชินราชพิทยา

โรงเรียนสาธิต

• โรงเรียนมัธยมสาธิตมหาวิทยาลัยนเรศวร
• โรงเรียนสาธิตมหาวิทยาลัยราชภัฏพิบูลสงคราม

โรงเรียนในสังกัดเทศบาลนครพิษณุโลก

• โรงเรียนอนุบาลเทศบาลนครพิษณุโลก
• โรงเรียนเทศบาล 2 (วัดคูหาสวรรค์)
• โรงเรียนเทศบาล 3 (วัดท่ามะปราง)
• โรงเรียนเทศบาล 4 (วัดธรรมจักร)
• โรงเรียนเทศบาล 5 (วัดพันปี)
• โรงเรียนกีฬาเทศบาลนครพิษณุโลก

โรงเรียนเอกชน

• โรงเรียนอนุบาลโรจนวิทย์
• โรงเรียนโรจนวิทย์มาลาเบี่ยง
• โรงเรียนเซนต์นิโกลาส
• โรงเรียนผดุงราษฎร์
• โรงเรียนสิ่นหมิน
• โรงเรียนอนุบาลประชาราษฎร์
• โรงเรียนอนุบาลเซนต์พอล

ระดับอาชีวศึกษา

• วิทยาลัยอาชีวศึกษาพิษณุโลก
• วิทยาวิทยาลัยเทคนิคพิษณุโลก
• วิทยาลัยอาชีวศึกษาพณิชยการพิษณุโลก

ระดับอุดมศึกษา

• มหาวิทยาลัยราชภัฏพิบูลสงคราม ส่วนวังจันทน์
• วิทยาลัยทองสุข ศูนย์การศึกษาพิษณุโลก
• วิทยาลัยพยาบาลบรมราชชนนีพุทธชินราช
• มหาวิทยาลัยพิษณุโลก

สถานที่สำคัญ

• วัดพระศรีรัตนมหาธาตุวรมหาวิหาร
• พระราชวังจันทน์
• สวนเฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว เฉลิมพระชนมพรรษา 80 พรรษา
• แม่น้ำน่าน
• วัดราชบูรณะ
• วัดนางพญา
• วัดสระแก้วปทุมทอง
• พิพิธภัณฑ์พื้นบ้านจ่าทวี
• สวนชมน่านเฉลิมพระเกียรติ
• วัดจุฬามณี
• วัดเจดีย์ยอดทอง
• วัดอรัญญิก
• ศาลสมเด็จพระพี่นางสุพรรณกัลยา(วัดจันทร์ตะวันออก)
• วัดจันทร์ตะวันตก
• ศูนย์ประวัติศาสตร์พระราชวังจันทน์
• ศาลหลักเมืองพิษณุโลก
• กำแพงเมืองคูเมืองพิษณุโลก
• พิษณุโลกไนท์บาซาร์
• ถนนคนเดินเมืองพิษณุโลก (ถนนสังฆบูชา)
• สวนนกไทยศึกษา

อ้างอิง

1. ปดิวลดา บวรศักดิ์ (29 พฤศจิกายน 2566). "ทำไมต้องเรียก "พิษณุโลก" ว่า "สองแคว" ?". ศิลปวัฒนธรรม. สืบค้นเมื่อ 1 มิถุนายน 2567. {{}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |access-date= ((help))
2. เทศบาลนครพิษณุโลก. "ข้อมูลพื้นฐาน". สืบค้นเมื่อ 2 มิถุนายน 2567. {{}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |access-date= ((help))
3. นับรวมตำบลวัดจันทร์ ตำบลหัวรอ ตำบลบ้านคลอง และตำบลอรัญญิก
4. สำนักบริหารการทะเบียน. กรมการปกครอง. กระทรวงมหาดไทย. "ระบบสถิติทางการทะเบียน : สถิติจำนวนประชากรและบ้าน ข้อมูล ปี 2566." [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: https://stat.bora.dopa.go.th/stat/statnew/statyear/#/TableTemplate/Area/statpop [ม.ป.ป.]. สืบค้น 25 มกราคม 2567.
5. Thailand, A Short Story, David K. Wyatt, ISBN 
6. ประกาศใช้พระราชบัญญัติสุขาภิบาลเมืองพิษณุโลก
7. "พระราชกฤษฎีกาจัดตั้งเทศบาลเมืองพิษณุโลก จังหวัดพิษณุโลก พุทธศักราช ๒๔๗๘" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 52 (0 ก): 1, 703–1, 707. 10 ธันวาคม พ.ศ. 2478. {{}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |date= ((help))
8. "พระราชกฤษฎีกาเปลี่ยนแปลงเขตเทศบาลเมืองพิษณุโลก จังหวัดพิษณุโลก พุทธศักราช ๒๔๘๒" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 56 (0 ก): 2, 210–2, 214. 22 มกราคม พ.ศ. 2482. {{}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |date= ((help))
9. (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 116 (14 ก): 5–10. 8 มีนาคม พ.ศ. 2542. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2011-11-10. สืบค้นเมื่อ 2018-05-10. {{}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |date= ((help))

แหล่งข้อมูลอื่น

• เว็บไซต์เทศบาลนครพิษณุโลก 2016-10-21 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน